You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Buddizmnin` tiykarin saliwshi tariyxiy shaxs Ilimpazlar bizge shekem jetip kelgen<br />
derekler menen buni tastiyiqlaydi. Buddizmnin` tiykarin saliwshi xaqqinda xabar beriwshi<br />
fol`klor xa`m a`debiy shig`armalar oni Siddxartxa, Gautama, Shakya muni, Budda, Tadxagata,<br />
Djipa, Bxagavan siyaqli atlar menen ataydi. Bul atlardin` ma`nisleri to`mendegishe, Siddxartxa-<br />
jeke ati, Gautama- uriw ati, Shakyamuni- shaklar qa`wiminen shiqqan danishpan, Budda-<br />
nurlang`an, Tadxagata- sonday qilip sonday ketken, Djipa- jen`impaz, Bxagavan- ta`ntana<br />
qiliwshi. Bul atamalar ishinde en` belgilisi Budda bolip, usi attan dinge buddizm atamasi<br />
berilgen.<br />
Xa`zirgi ku`nde Buddanin` bes biografiyasi ma`lim.<br />
1. Maxavostu- eramizdin` II a`sirinde jazilg`an.<br />
2. Lalitapvistara- eramizdin` II-III a`sirinde jazilg`an.<br />
3. Buddaxacharita- Budda filosoflarinin` biri Ashvagxaniy ta`repinen eramizdin` I-II a`sirinde do`retilgen.<br />
4. Nidanakatxa- eramizdin` I a`sirinde jazilg`an.<br />
5. Abnaxish kramansutra.<br />
Bul biografiyalar arasinda tiykarg`i qarama qarsiliq Buddanin` qaysi jillarda<br />
jasag`anlig`inda. Olar eramizdan aldin`g`i IX-III a`sirler arasinda tu`rli mu`ddetlerdi ko`rsetedi.<br />
Ra`smiy buddaliq esapqa bola Budda eramizdan aldin`g`i yg`e jilda tuwilip, trr jili dun`yadan<br />
o`tken biraq ko`pshilik izertlewshiler eramizdan aldin`g`i tyr-rie jillarda jasag`an dep esaplaydi.<br />
Geyparalari ty0-ri0 jillar dep ko`rsetedi.<br />
Biografiyalarda Buddanin` xaqiyqiy turmisi menen a`psanaliq turmisi aralasip ketedi.<br />
Sidxartxa Shak qa`wiminin` patshalarinin` biri Shuddxodanin` balasi edi. Onin` sarayi Gimalay<br />
taw eteginde Kapilavasti degen awilda bolg`an. Anasi malika – Mayya. Patsha balasin xesh bir<br />
kemshiliksiz ta`rbiyalap, qon`si patshalardin` birinin` qizi Yashadxarag`a uylendirip, onnan<br />
Raxula atli bala tuwiladi. O`iyinshiliq ko`rmey o`sken Sidxartxa qartayg`an, awiriw, miynetli<br />
qa`lender g`arrini ko`rip, qatti ta`sirlenip, insandi qiyinshiliq xa`m azaptan qutqariw jollarin<br />
izlep, e0 jasinda saraydi taslap, t qa`lenderge qosilip awilma-awil gezip, aqirayag`inda bul<br />
jollarda belgili maqsettin` joq ekenligin an`lap, olardan ayirilip, tog`aylardi gezip, bir terektin`<br />
astinda dem aliw ushin otiradi, xaqiyqatliqti tappag`ansha bul jerden turmawg`a wa`de beredi.<br />
Bul otiriwdin` ro- shi ku`ni qlbine {sen xaqiyqatliqti taptin`} degen dawis keledi. Onin` ko`z<br />
aldinda pu`tkil barliq ko`rinedi. Ol xa`mme jerde asig`isliqti, umtiliwshiliqti ko`redi. %mir shegi<br />
joq uzaqliqti go`zlep o`tip baratirg`an edi. Insan aqili jetpes bir ku`ni – Trishna-jasaw umiti<br />
xa`mmenin` tinishin buzip, o`ltirip ja`ne qayta jaratar edi. Mine endi Budda kimge qarsi gu`resiw<br />
kerekligin an`ladi. Sol payittan Budda- nurlang`an dep ataldi. Ol astinda otirg`an terek<br />
nurlang`an terek dep ataldi.<br />
Budda o`zinin` birinshi taliymatin Varanasi qasindag`i Rishipatana bag`inda o`zinin` bes<br />
qa`lender doslarina tu`sindirdi, olar Buddanin` birinshi sha`kirtleri boldi.<br />
Budda o`z sha`kirtleri menen ju`rip, ta`liymatin tarqatqan. Budda r0 jil dawaminda<br />
Xindstannin` tu`rldi jerlerinde o`z taliymatin tarqatip, i0 jasinda Kushtnagara degen jerde<br />
dun`yadan o`tken. Onin` denesi xind da`stu`ri boyinsha ku`ydirilip, ku`li i budda ja`miyetine<br />
bo`lip berilip, xa`r bir ja`miyet oni ko`mgen jerine ibadatxana qurg`an.<br />
Buddanin` o`miri xaqqinda tu`rli a`psanalar payda bolip, bular boyinsha Budda ko`p jillar<br />
dawaminda ko`p tu`rli adamlar xaywanlar tu`rinde tuwilg`an` ir ma`rte ruxaniy, ti ma`rte patsha,<br />
g`r ma`rte dindar, a`e ma`rte sawdager, a`ima`rte maymil, a`g` ma`rte tawiq, i ma`rte g`az, y
Change language