lektsiya teksti

o`zgriwi na`tiyjesinde ta`rbiyanin` maqseti menen waziypalarinda printsipleri menen mazmuninda
itolkoy menen metodlarinda jan`a progressiv o`zgerisler ju`zege keldi.
Ha`r bir da`wirler ja`ne ha`r tu`rli sharayatlarda uliwma adamzat ta`repinen toplang`an
bilim bay turmis ha`m miynet ta`jiriybelerin jan`a a`wladqa u`yretiw a`disleri metodlari tu`rlishe
boldi. Ta`rbiya payda bolg`an a`yyemgi da`wirlerden baslap bu`ginge shekem o`zgeriw menen
jan`alaniwdin` rawajlaniw menen qa`liplesiwin uzaq mashaqatli jollarin ma`rdana basip o`tti. Bul
qubilis ta`rbiyanin` tariyxiy rawajlaniw sipatin ko`rsetedi.
4. Pedagogikanin` payda boliwi ha`m rawajlaniwi
Adamzat ja`miyetinin` payda boliwi menen adamlardin` turmisi miyneti ha`m o`z-ara
qarim qatnasi protsessinde ta`rbiya payda boldi ta`rbiyanin` payda boliwina adamzat ja`miyetinin`
ob`ektiv a`meliy za`ru`riyatlari insaniyattin` ku`ndelikli turmis talaplari ha`m ha`r tu`rli
mu`ta`jlikleri sebep saldi.
Xaliqlardin` negizinde ta`rbiya milliy bag`dar aldi. Ilgeri da`wirlerde xat sawat mektep
bolmadi. Sonliqtan u`lken a`wlad o`zinen kishkene a`wladqa ko`rgenlerin esitkenlerin, bilgenlerin,
jeke ha`m ja`miyetlik ta`rbiyaliq xizmetinde toplang`an ta`jiriybelerdi awizsha u`yretti, islep
ko`rsetti. Usilayinsha balalardi turmisqa aralasiwg`a miynetke qatnasiwg`a bir qa`lipte ta`rbiyalap
barildi.
Na`tiyjede turmisliq bilim a`meliy ta`lim ta`rbiyaliq ta`jiriybelerdin` du`rdanasi-hal
pedagogikasi qa`liplesti ha`m miyras sipatnda bizin` da`wirimizge kelip jetti. Xalq pedagogikasi
ilimiy pedagogika payda bolg`ang`a shekem jas a`wladti ta`rbiyalap kamalg`a jetkiziwde birdenbir
ta`rbiya mektebi xizmetin atqardi.
Isaniyattin` barliq urpag`i xaliq pedagogikasi mektebinde ta`lim ta`rbiya alip kamalg`a
keldi. Toplang`an turmisliq bilimler ha`m ta`lim ta`rbiyaliq ta`iriybeler u`lken a`wladtan kishi
a`wladqa awiz eki na`siyat qollanba spatnda miyras qaldirildi.
Keyingi a`wlad ja`nede jetilistirip bayitip o`zinen son`g`i a`wladqa o`tkerip otirdi. Xaliq
pedagogikasi bu`ginge shekem ilimiy menen janba -jan birgelikte jas a`wladti ta`rbiyalawda
minsiz xizmet etip kiyatir.
Ja`miyettin` rawajlaniwi insaniyattin` turmis, miynet ha`m o`z ara qariim qatnasiq
ta`jiriybelerinin` bayiwi jas a`wladqa ta`lim ta`rbiya beriwdi ku`ta` quramalastirdi. Balalardi
ta`rbiyalaw endi u`lkenlerden bay bilimli, ha`r ta`repleme ta`jiriybeni, ayriqsha sheberlikti,
arnawli tayarliqti talap ett.
Ta`rbiya beriw ka`sip o`nerge aylandi, jaziw oqiw, mektep, staz ha`m sha`kirt payda boldi.
Pedagogikaliq bilim a`meliy ta`lim ta`rbiyaliq ta`jiriybeler jeterli toplang`an bir da`wirde xaliq
pedagogikasi tiykarinda ilimiy pedagogika kelip shiqti.
Basqa ilimler qatari ilimiy pedagogikani payda boliwi jas a`wladti keleshek turmisqa ha`m
miynetke tabisli tayarlawg`a adamzat ja`miyetinin` ixtiyajin qandiriwg`a teoriyaliq a`meliy juap
boldi.
Sonnan beri pedagogika sip kiyatirg`an jas a`wladti ta`rbiyalaw haqqindag`i ilim sipatinda
rawajlanip ha`m qa`liplesip kelmekte. Ta`rbiya haqqindag`i ilimiy pedagogika dep ataliwi bunnan
ko`p a`sir burin payda boldi ha`m oni bunday dep ataw du`n`ya ju`zinde da`stu`rge ayylandi.
“Pedagogika” so`zi grek tilinen kelip shiqqan bolip “payda” bada ha`m “gogos” jeteklewshi,
yag`niy bizin`she bala jetelewshi degen ma`nisti bildiredi.
A`yyemgi gretsiyada da`slepki waqitlari qul iyelerinin` blalarina qaraytug`in qullardi
pedagoklar dep atag`an. Al olardin` atqarg`an waziypalarin pedagogikaliq xizmet dep esaplag`an.
Onnan beri neshshe a`sirler o`tti. “Pedagogika” so`zinin` ma`nisi tu`pten o`zgerdi, mazmuni
bayidi ha`m bu`gingi qollaniw da`rejesine jetti.
Usilay etip pedagogika jas a`wladti “nege tayarlaw kerek” olardi “nege u`yretiw lazim”
ha`m “qalay u`retiw za`ru`r degen sorawlarg`a juwap beretug`in ilim sipatiinda du`n`ya iliminen
belgili orin aldi. Adamzat ja`miyetinde sip kiyatirg`an jas a`wladti ta`rbiyalaw oqitiw,
mag`liwmatli etiw ha`m oni niizamliqlarin u`yreniw pedagogika iliminin` payina tiydi.
Pedagogika rawajlaniw menen qa`liplesiwdin` uzaq tariyxiy qiyin mashaqatli a`m qarama
qarsiliqli gu`res jollarn o`tip kiyatir. Ol ko`p waqitlar filosofiya iliminin` quraminda boldi.