lektsiya teksti

More documents

Recommendations

Info

etken, jaslardi bilim aliwgà jollagàn. Onin` menen de toqtamay “Alim bolsan` a`lem seniki” dep kenès bergen. Islam ta`liymatinda “Bir saat ilim u`yreniw tu`ni menen ibadat etip shiqannan artiq”. “Ilim u`yreniw ha`rbir momin ushin parazdur” dep aytiladi. Ruwxiyliq a`dep-ikramliq ta`rbiya. Ta`rbiya ruwxiyliq-a`depikramliq ta`rbiyasinan baslanadi. Sebebi “Ruwxiy du`n`ya insannin`, xaliqtin`. ja`miyettin`, ma`mlekettin` ku`sh qu`direti”. (I.Karimov). Prezidentimiz bul pikirin dawam etip “Ruwxiy bayliq-material bayliqtan min` ma`rte u`stin turadi” dep esaplap tastiyiqladi. Bilimdanliq, Watandi su`yiw, joqari adamgershilik, milliy gà`rezsizlik sana-sezim, tabislargà baslaw milletler arasindagì dosliqti bekkemlew ruwxiyliqtin` tiykargì sipatlari esaplanadi. Miynet ta`rbiyasi. Xalqimiz turmistin` miynetinde, miynettin` ra`tinde ko`rgen xaliq. Anna-Watanimizdagì material ha`m ruwxiy bayliqlardin` barligì xalqimizdin` taban teri do`retiwshilik penen islegen hadal miyneti tiykarinda jaratilgàn. Miynetkesh xalqimiz jaslardi miynet protsessinde kamalgà keltirgen. Hu`jdan menen miynet islewdi, miyneti su`yiwdi, miynet adamlarin hu`rmetlewdi, miynet na`tiyjesinde jaratilgàn bayliqlardi qa`dirlewge, u`nemlewdi, isparkershilikke jol qoymawdi jaslardin` ku`ndelik turmis talabina ha`m minez-qulqina a`detine aylandirilgàn. Miynet bas ta`rbiyashi ha`m ha`r ta`repleme rawajlaniiwdin` negizgi deregi degen juwmaqqa kelgen. Buni xalqimiz jaratqan mina naqil-maqallardin` ma`nisinen de an`lawgà boladi: “Miynettin` ko`zin tapqan, baxittin` o`zin tabadi”, “altin otta belli, adam miynette belli” t.b. Sonday etip xalqimiz balalardi miynetke erteden qatnastirip keleshek turmisqa aldin tayarlap bargàn. Baslawish klass oqiwshilarinin` jedelligi janà miynet tu`rin u`yreniw ha`m onin` na`tiyjesin ko`riw menen baylanisli boladi. O`spirimler ha`m u`lken mektep jasindagì oqiwshilardin` jedelligi adamlar menen qarim-qatnasta,xizmette,oqiwda,turmista,.o`zin-o`zi ta`rbiyalawda,o`zinshe oqip bilim aliwda ko`rinedi. Xizmet ha`m qarim-qatnasin qatnasiwshilari sonin` ishinde oqiwshi onin` ga` subèkti ga` obèkti xizmetin atqaradi. Oqiwshi shaxsi tiykarinan o`zinin` jedelli xizmeti ha`m qarim-qatnasi protsessinde ilgàlli rawajlanadi.Sonliqtan oqiwshinin` ha`r tu`rli jedelli xizmetin ha`m qarim-qatnasin maqsetli tu`rde sho`lkemlestiriw ogìri a`hmiyetli,oqiwshinin` ha`r tu`rli jedelli xizmeti ha`m qarim-qatnasi onin` erkin, jetik, do`retiwshi shaxs bolip kamalgà jetiwine ku`ta` ja`rdem beredi. Al oqiwshinin` bay biologiyaliq derekleri onin` jedelli qarim-qatnas jasawina o`lken mu`mkinshilik tuwdiradi. Oqitiw ha`m ta`rbiya protsessinde mugàllim menen oqiwshilar,oqiwshilar menen oqiwshilar,turmista ha`m miynette oqiwshi qatarlari,kishkeneler ha`m u`lkenler menen tu`rlituman qatnaslargà tu`sedi. Qarim-qatnas oqiwshi iqtiyajinin` ayriqsha bir tu`ri. Qarim-qatnas protsessinde oqiwshi o`zgelerdi u`yrenedi ha`m o`zin an`laydi.Sotsialliq ta`jiriybeni,uliwma insaniy ha`m milliy paziyletlerdi o`zlestiredi, o`zin shas sipatindaseze baslaydi, ja`miyetlik turmis qa`lpine a`detlenedi. Oqiwshinin` belgili maqsetke qaratilgàn jedelligin rawajlandiriw onin` shaxsin qa`liplestiriwdin` bas bag`dari bolip tabiladi.Sebebi jedellik oqiwshinin` ta`biygìy dereklerinin`,uqipliq nishanlarinin` rawajlaniwinin` za`ru`r sha`rti esaplanadi.Biyimlilik ha`m uqipliq xizmet tu`rinde ju`zege shigàdi ha`m qa`liplesedi. Oqiwshinin` na`silden alatugìn ta`biygìy derekleri ko`p tu`rli ha`m ko`p sanli.Olardin` negizinde qolayli ortaliqta alip barilgàn ha`m sho`lkemlestirilgen miynet protsessinde ha`r tu`rli uqipliqlar rawajlanadi,uqipliqlar o`z na`wbetinde talant da`rejesine ko`teriledi. Oqiwshi ortaliq,ta`lim-ta`rbiya,miynet ha`m qarim-qatnas ta`sirine ya unamli ya unamsiz,qarsiliqli ya qarsiliqsiz qatnasta boladi,ta`sirdi tu`rlishe ha`m ha`r tu`rli mug`darda,ku`shli yaki ku`shsiz qabil etedi.Eger oqiwshi o`zinin` xizmetin su`yse,onin` bul tarawdagì biyimliligi,uqipligì tez ku`shli tu`rde ju`zege shigàdi ha`m ilgàlli rawajlanadi.Iqtiyaj,qizigìw,ma`pdarliq,maqset ha`mmesi birge qosilip oqiwshinin` barliq ku`shgàyrati iske qosadi.Sonin` ushin olar oqiwshinin` xizmetke jollaytugìn, uqipliqlarin jetilistiretugìn, talantin qa`liplestiretugìn ku`sh bolip xizmet qiladi.
O`zindegi uqipliqti rawajlandiriw ushin oqiwshinin` belgili xizmet tu`rine qizigìw,ka`sipti ha`wes etiwi ele jetkiliksi.Onin` o`z u`stinde qunt penen iyelewi u`lken a`hmiyetke iye boladi. Misali Isaak N`yuton oqiwshiliq da`wirinde oqiwgà uqipsiz K.S.Stanislavskiy kishkeneliginde saqaw , A.V.Suvorov tuwilgànda na`renjan awriwli bala bolgàn.Olar o`z aldina aniq ha`m qatti maqset qoyip tan`lay sistemali miynet etiwi na`tiyjesinde N`yuton du`n`yanin` belgili fizik alimi.Stanislavskiy oris teatr o`nerinin` atasi.Suborov bolsa ulli sa`rkarda da`rejesine jetken.Bizin` ulli babalarimiz Fargàniy, Farobiy, Beruniy, Xorezmiy, Ibn Sino, Ulug`bek ha`m basqalar o`zlerinin` tinimsiz do`retiwshilik miyneti arasinda du`n`ya alimlari qatarinan mu`na`sip rin iyeledi. Juwmaqlap aytqanda jedelli xizmet ha`m jedelli qarim-qatnasiq oqiwshinin` jetik, erkin ha`m do`retiwshi`shaxs bolip kamalgà keliwinde tiykargì faktorlardan biri bolip sanaladi. T.Ta`rbiya menen rawajlaniwdin` o`z-ara baylanisi. Oqiwshi shaxsin na`tiyjeli qa`liplestiriw pedogogtin` ta`rbiya menen rawajlaniw arasindagì ku`ta` quramali baylanisti esapqa alip ta`lim-ta`rbiyani sheber uyimlastiriwina baylanisli boladi. Aniq maqsetti go`zlep duris ju`rgizilgen ta`rbiya rawajlaniwdi basqaradi ha`m tezlestiredi. Demek oqiwshi shaxsinin` rawajlaniwi menen qa`liplesiwinin` talapqa ilayiqli ta`rbiyadan gà`rezli boladi.Sebebi ta`rbiya rawajlaniwdan aldin ju`redi (bul jaqsi)rawajlaniwdi izine ertedi ha`m oqiwshi oqiwshi shaxsinin` rawajlaniwin belgileydi.Sonin` menen birge ta`rbiya rawajlaniwdan gà`rezli boladi ha`m ogàn tiykarlanadi,rawajlaniw da`rejesine su`yenedi. Oqiwshinin` anatomiyaliq-fiziologiyaliq ha`m psixologiyaliq (qabil etiw, aqil-oyi, sezimi, yadi, t.b.) sipatlarinin` rawajlaniwi janà ta`rbiyaliq waziypalar qoyip olardi tabisli sheshiwge mu`mkinshilik jaratadi. A`lbette ta`rbiyanin` printsipleri, waziypalari, mazmuni, tu`rleri, qurallari, metodlari oqiwshi shaxsinin` jetken ha`m jaqin keleshekte jetetugìn rawajlaniw da`rejesine say boliwi lazim. Ta`rbiya oqiwshi,oqiwshilar topari ha`m ja`maà`ti aldina aniq waziypalar qoysa,olardi sol waziypalardi orinlawgà jollasa, jedellikti, o`z betinshelikti, do`retiwshilikti ta`minlese, o`zino`zi ta`rbiyalawgà ha`m o`zinsheoqip bilim aliwgà jigerlendirse oqiwshi shaxsinin` ha`r ta`repleme rawajlaniwi sonsha tezlesedi,u`ylesikli qa`liplesiwi sa`tli boladi. Demek na`sil, ortaliq ha`m ta`rbiyanin` qospali ta`siri menen jedelli xiemet ja`ne qarimqatnas na`tiyjesinde oqawshi shaxs sipatindakamalgà jetedi.Oqiwshilargà adamgershilikli qa`siyetler ha`m psixikaliq sipatlar usinday kompleksli ta`sirler,ilajlar tiykarinda payda boladi,rawajlanadi ha`m qa`liplesedi. aqiyqatinda ta`biygìy dereklerge iye emes (kesel balalardi esapqa almagànda) yamasa ta`biyat bergen mu`mkinshilikleri rawajlanbaytugìn bala joq.esh na`rsege u`yrenbeytugìn,ta`rbiyaliq ta`sirge berilmeytugìn bala bolmaydi. Ha`r bir oqiwshini tabisli ta`rbiyalasa ha`m jemisli oqitsa boladi. Duris oqiwshilar arasinda pedogogikaliq ta`sirge a`ste beriletugìn yamasa qarama-qarsiliq ko`rsetetugìn,o`zlestiriwi to`men,ta`rbiyasi qiyin balalar ushiraydi.Biraq bunnan geypara oqiwshilar oqiwgà pu`tkilley uqipsiz,ayrimlarin hasla ta`rbiyalaw mu`mkin emes degen pikir kelip shiqpawi kerek.Bunin` sebebi birinshiden oqiwshinin` jeke o`zgesheligi esapqa alinbagàn,ekinshiden jeke o`zgesheligi esapqa alinsada ogàn ta`rbiyaliq ta`sir ko`rsetiw usillari,metodlari duris tan`lanip sheber qollanilmagàn,oqiwshinin` ju`regine tu`setugìn pedogogikaliq “gilt” tabilmagàn boliwi mu`mkin. U`shinshiden oqiwi to`men, ta`rbiyasi qiyin oqiwshilardi tabisli oqitiw menen ta`rbiyalawdin` usillari, qurallari ha`m metodlari pedogogikapsixologiya ilimleri ta`repinen ele jeterli izertlenbegen boliwi itimal. O`zin-o`zi tkeseriw ushin problemali sorawlar,testler,ma`seleler ha`m tapsirmalar. Q.Ne ushin ata-anadan dara-dara ha`tte egiz tuwilgàn balalar bir-birinen o`zgeshe boladi,bir-birine uqsamaydi ha`m bir-birin ta`kirarlamaydis 2.Bir shanàraqta ha`m bir mugàllimnin` qolinda ta`lim-ta`rbiya algàn oqiwshilardin` biriewleri ayriqsha oqiydi, a`depli, al ekinshi birewleri to`men oqiydi,ta`rtipsiz. Bul qubilisti siz qanday tu`sinesizs 3.Ayrim adamlarda uqipliq ha`m talant erte, geyparalarda erte jasta, u`shinshi birewlerde u`lken jasta ju`zege shigàdi. Siz bunin` sebebi nege baylanisli dep oylaysizs.
Page 1 and 2: O`ZBEKSTAN RESPUBLIKASI XALIQ BILIM
Page 3 and 4: I.A.Karimovtin IX sessiyadagi bayan
Page 5 and 6: Okitiu mazmunin kayta isleu, pedago
Page 7 and 8: Talapshanlik, turakli rauajlaniu, o
Page 9 and 10: “Ukiplilik insannin en jokari paz
Page 11 and 12: Basqa pedagogika. 3. Sabaqligìnda
Page 13 and 14: XIX a`sirde bir qatar ilimler o`z a
Page 15 and 16: Basqa ilimlerdey pedagogika ilimler
Page 17 and 18: miyraslar mnen tanstiradi olardi ja
Page 19: Ta`rbiya ja`miyetlik qubilis bolip
Page 23: 4.Ma`mleketlik bilimlendiriw standa

lektsiya teksti

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?