Amargi Feminizm Tartışmaları 2012 - Heinrich Böll Stiftung Derneği

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları
Dindar Kadınlar ve Feminizm
Dini inanç ve feminizm ilişkisi
Daha önce de söylediğim gibi dinin, feminizmin mücadele alanlarından
biri olduğunu kabul etmek lazım. Müslüman olmayan
feminist kadınlar dini hem inanç, hem norm, hem de pratik olarak
kadının ezilmesinin kaynaklarından biri gibi görürler ve bu
ezilmeyle savaşırlar. “Kadını ezen aslında yorum ve pratiklerdir,
yeni bir yorum getirilmesi gerekiyor,” gibi bir yaklaşımları yoktur.
Bununla ilgili, Birbirimize Sahip Çıkıyoruz grubunun ilk dönemlerinde
geçmiş olan “Bedenim benimdir,” konusu üzerine dönen
yazışmalar örnek gösterilebilir ki bence çok önemli ve ilginç bir
tartışmaydı. Bir grup “Bedenim benimdir,” derken diğer bir grup
kadın çıkıp “Her şeyim Allah’ın olduğu gibi bedenim de Allah’ındır,
dolayısıyla ben bu slogan üzerinden tacize, tecavüze karşıyım
diye çıkamam,” dedi. Bu slogan sadece dini referansla değil bedenle
benlik arasındaki ilişkiyi düşününce de problemli olabilir.
Diğer taraftan “Bedenim Allah’ındır,” demek de bana çok ilginç
geliyor çünkü günlük hayatta her şeye “benim” diyoruz: Evim benim,
arabam benim, çocuğum benim, ailem benim; ama bedenim
benim değil. Bunu söyleyemiyoruz.
Dini inanç gerçekten feminizmin mücadele alanlarından
biri, dolayısıyla dindar kadınlar bunu da kabul etmek durumunda
kalacaklarmış gibi… Hâlbuki bana göre feminizmin bir tane
projesi yok dolayısıyla dini içeren feminist bir hayat tahayyülü de
olabilir. Aynı şekilde daha radikal bir düşünce ama bence dinin de
tek bir yaşam projesi yok. Din ve feminizmin yan yana gelmesinden
doğan çelişkilerden o kadar korkmuyorum ben, çünkü tartışma
yolunu buralardan bulacağız.
Tabii bütün bunlara rağmen dindar kadınlar ve feministler
arasında yakınlaşmalar, uzaklaşmalar ve iç içe geçmeler var.
Dediğim gibi kendimi Müslüman feminist olarak nitelendirmediğim
için, tartışma başlığını da bu yüzden “Dindar Kadınlar ve
Feminizm, Yakınlıklar ve Uzaklıklar” diye koyduk. Ama buradaki
uzaklık ve mesafe kavramlarını kendim için kullanmıyorum. Ben
feministim, dolayısıyla feminizmle bir uzaklığım olamaz, mesafe
alma durumlarını kendini feminist olarak tanımlamayan dindar
kadınların feminizm ile kurdukları ilişkiyi nitelendirmek için
kullandım ve bu alanlar çok önemli. Mesela Amargi de benim
için bu açıdan önemli çünkü Amargi Dergi’nin ilk sayısı başörtüsü
üzerineydi. Bu benim için unutulacak bir şey değil. Yüzde yüz
başörtüsünü sahiplenme gibi değildi, o sayıda her görüş vardı ama
konuşma alanını açması açısından benim için önemliydi.
Diğer taraftan da beş yıldır, şu anda belki biraz yavaşlasa da,
bazen başarısız olduğumuzu düşündüğümüz noktalara gelsek de
devam eden yakınlaşmalar ve zaman zaman uzaklaşmalar şeklinde
süren ilişkilenmeler var. Pratikte neler yaşadığımızı konuşmanın
ikinci kısmı olarak düşündüm. “Son beş yılda neler oldu?”
kısmını beraber, bir hatırlama çabası olarak yaşamak istiyorum
aslında. O yüzden bundan sonra sunumdan ziyade diyalog şeklinde
gidersek daha memnun olacağım. 2008’de Birbirimize Sahip
Çıkıyoruz (BSÇ) ve Feministler Uyumuyor oluşumları başladı. O
dönem, başörtüsünü üniversitelerde serbest bırakan Anayasa değişikliği
girişimiyle başlayan tartışmalar aslında fitili ateşledi. 3
Pratik alanda tezahürler...
Feministler Uyumuyor metninin hikâyesinden başlayacak olursam,
bu metni çok sevgili arkadaşım Dicle’yle (Koğacıoğlu) (bizi
bırakıp gitmeseydi burada olurdu) hazırlamıştık. Ben o zaman
Dubai’de yaşıyordum, Dicle de oraya bir kongreye gelmişti. Orada
karşılaştık ve iki gün neredeyse hiç susmadan bunları konuştuk.
Tam o sırada BSÇ metni çıkmıştı. BSÇ metni çok önemli bir metindir
ve aslında bir imza kampanyasıydı, ben metni yazan ekibin
içinde yoktum ama hazırlanırken tartışıldığını biliyorum.
Mesela şu cümlesi çok önemli: “Bedenimizin modernite, cumhuriyet,
laiklik, din, gelenek, görenek, ahlak, namus ve de özgürlük
adına denetlenmesini istemiyoruz.” BSÇ metninin bu noktaları
3 2008’de Anayasa Mahkemesi’nin başörtüsüne serbestlik getirmesi planlanan
Anayasa değişikliği talebini reddettiği sürecin kronolojisi aşağıdaki gibidir:
• 6 ve 9 Şubat 2008 tarihlerinde üniversitelerde başörtüsüne serbestlik getirmesi
planlanan Anayasa değişikliği TBMM’de 518 milletvekilinin katıldığı
oylamada 411 olumlu, 103 olumsuz oyla kabul edildi.
• 27.02.2008 tarihinde kamuda başörtüsü serbestliği sağlayan anayasa değişikliği
hakkında, CHP ve DSP ile birlikte 112 millet vekili, imza içeren şikâyet
dilekçesiyle Anayasa Mahkemesi’nde dava açılma talebiyle resmi başvuru
yaptı.
• 06.03.2008 tarihinde Anayasa Mahkemesi; CHP ve DSP’nin, üniversitelerde
başörtüsüne serbestlik getiren 5735 sayılı Türkiye Cumhuriyeti
Anayasası’nın Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un
birinci ve ikinci maddelerinin iptali veya yok hükmünde olduklarına karar
verilmesi ve dava sonuçlanıncaya kadar yürürlüklerinin durdurulması istemiyle
açtığı davada herhangi bir eksiklik tespit etmedi ve davayı kabul etti.
• 05.06.2008’de, Anayasa Mahkemesi 09.02.2008 günlü 5735 sayılı anayasa
değişikliğini iptal ve yürürlüğünün durdurulması kararını açıkladı. Anayasa
Mahkemesi, açıklamasında, kararını Anayasa’nın 2, 4. ve 148. maddelerini
gözeterek verdiğini belirtti ve Anayasa’nın değiştirilemez maddelerine
ve Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkilerine atıfta bulundu.
(http://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye›de_t%C3%BCrban_sorunu)
Türkiye’de başörtüsü yasağının ayrıntılı bir kronolojisi için bkz: Benli, Fatma,
(2011), 1964-2011 Türkiye’de ve Dünyada Başörtüsü Yasağı Kronolojisi,
Mazlumder, İstanbul
92 93