V - asmmmo

KURUMSAL YÖNETİM BAĞLAMINDA SARBANES-OXLEY
YASASI’NIN BAĞIMSIZ DENETİM FİRMALARINA YÖNELİK
GETİRDİĞİ TEMEL DÜZENLEMELER
GİRİŞ
İçinde bulunduğumuz süreçte tüm yasal düzenleme
çerçevelerinin (regulatory framework)
oluşturulmasında küresel bir dönüm noktası haline
geldiği gözlenen Sarbanes-Oxley Yasası (SOX),
şirket kurumsal yönetim (corporate governance)
süreci ile muhasebe ve denetim uygulamaları
üzerinde çok köklü değişiklikler ve sorumluluklar
getirmektedir .
SOX, yaşanan küresel etkili muhasebe ve denetim
skandalları neticesinde, yatırımcıların ve kamunun,
ABD piyasasına, şirket yönetimlerine, finansal
raporlamaya ve ayrıca bu şirketlerin denetimini
yapan bağımsız denetim şirketlerine yönelik kaybedilen
güveni tekrar sağlamak üzere çıkarılmıştır.
Bu yasa, 1934 yılından bu yana ABD’de halka
açık şirketler için getirilen ve gerek muhasebe ve
gerekse denetim düzenlemeleri anlamsında tüm
dünyada neredeyse bir “dönüm noktası” haline
gelen en önemli düzenlemelerden birisidir.
SOX kapsamında getirilen diğer kısıtlayıcı ve disipline
edici düzenlemelerle birlikte bağımsız dış
denetçinin sorumlulukları da önemli ölçüde artırılmıştır.
Bu yazıda sistematik açıdan 11 ana başlıktan oluşan
SOX’un ana başlıkları ile (bağımsızlık dahil)
* SMMM
ASMMMO Denetim Standartları Komisyonu Başkanı
Türkiye Denetim Standartları Kurulu (TÜDESK) Üyesi
Dünya İç Denetçiler Enstitüsü (IIA-ABD) Etik ve Standartlar
Kurulu Üyesi
Oyak Holding Denetim Grubu Tepe Yöneticisi (CAO)
AKSOY, Tamer, “Küresel Etkili Muhasebe ve Denetim
Skandallarının Nedenleri Işığında Sarbanes-Oxley Yasası
ile SPK Düzenlemesinin Karşılaştırılması”, Muhasebe Bilim
Dünyası Dergisi, ISSN-1302-258X, MÖDAV, Cilt: 7,
Sayı: 4, Aralık 2005, s.45-79
BENSION, G.J., HARTGRAVES, M. L. “Enron: What
Happened and What We can Learn From it?”, Journal of
Accounting and Public Policy, 21 (2002), s.5
MART-NİSAN 2006, SAYI:165
bağımsız denetim şirketlerine yönelik getirdiği
temel düzenlemeler ve sorumluluklar ana noktalarıyla
ele alınmaktadır.
1. KURUMSAL YÖNETİM VE SKANDALLAR
BAĞLAMINDA SARBANES-OXLEY YASASI
(SOX)’NA ÖZET BİR BAKIŞ
Kurumsal yönetim, ABD’de yaşanan skandallar
sonrasında tüm dünyada gündeme gelen bir kavram
olup, şirketlerin şeffaflık, dürüst ve adil olma,
sorumluluk ve hesap verilebilirlik ilkeleri ışığında
faaliyet göstermelerini amaçlar.
Kurumsal yönetimdeki önemli unsurlar şunlardır:
işletmenin pay sahipleri, yönetim kurulu,
murahhas yönetici (CEO), üst düzey yöneticiler,
doğru ve güvenilir finansal raporlama ve kamuya
yönelik bildirim ve açıklamalar ile bunlara yönelik
sorumluluk düzeyi, iç denetim, iç kontrol ve
risk yönetim mekanizmaları, bunların iç kontrol
sistemlerinin etkin işletilmesi, bağımsız dış denetim,
finansal raporlama ve bağımsız dış denetim
başta olmak üzere şirketlere yönelik kamusal gözetim
vb.
SOX, skandallarda etken olan kurumsal yönetimle
ilgili 4 başarısızlık sebebine ilişkin önemli
düzenlemeler getirmiştir. Önemli düzenlemelere
ve sorumluluklara konu edilen bahse konu temel
başarısızlık sebeplerinden bazıları şunlardır .
a) Tepe yönetimdeki kültür ve yönetim anlayışı ve
finansal raporlama
b) İcradan Sorumlu En Tepe Yönetici (CEO),
c) Yönetim Kurulu,
d) İç kontroller
SOX ayrıca, tüm bu konulardaki hükümlerine ilaveten;
“Denetim Elemanının Bağımsızlığı” başlığı
altında yapılan ve halka açık şirketlere hizmet
sunan denetim firmalarının çalışmaları alanında
Dr. Tamer AKSOY (*)
IFAC, Enterprise Governance-Getting the Balance
Right, Şubat 2004,5. s.13.
görüş
BÜLTEN