Sanat Usta İster, Usta ise Tâlip! - İSMEK - İstanbul Büyükşehir ...

Arapça'da şiraze yerine kullanılan kelime ise "habk"tır.Sıkı bağlayıp sağlam yapmak ve kumaşı sıkı, sağlam veüzerinde sanat eseri ortaya çıkacak şekilde güzel bir zeminüzere dokumak anlamına gelir. 5 Şiraze, kitap sanatlarıile ilgili birçok yazıda anlatılmıştır. Ancak bunların birçoğundaanlatım ve bilgi hataları bulunmaktadır. 6 Bu hatalarne yazık ki, bilgilerin doğruluğu araştırılmadan yayınlanmış,yanlış bilgi olarak yayılmaya devam etmiştir.İslam el yazmalarında, formalar birbirlerine ibrişim iledikilerek bağlanır. Bu bağlama tekniği, kitabı tam olaraktutmaz. Kitabın sağlamlığının arttırılması için yenibir işlemin daha yapılması gerekmektedir. Bu da kitabınher iki ucuna örülen şirazenin yapımı ile ilgilidir.ibrişimle eşleştirilmiştir. Sim ile örülmüş şirazeler de mevcuttur(foto 3). Kullanılan şirazenin, kalınlığı kitabın ölçülerine uygunolmalı. Fazla kalın veya fazla ince olarak örülmesi durumundakitabın ve sayfaların tahrip olmasına sebebiyet vereceğindenuygun ölçülerde örmek doğru olacaktır. Şirazenin kalınlığını,altına yapıştırılan yastık adını verdiğimiz deri şerit belirler. Buderi şerit'in üstü kapanıncaya kadar örülür. Şiraze, tek iğne ileörüldüğü gibi, yapılacak desene göre birden fazla iğne ile deörülebilir. Şirazenin; sıçan dişi, balık sırtı, sağ-sol yollu düz, zikzak, tek baklava, çift baklava, geçmeli ve alafranga gibi isimlerleadlandırılan birçok örme çeşidi bulunmaktadır. 7 Ancak yazmaeser kütüphanelerimizde bulunan kitapların çoğunda, şirazelerfare dişi adını verdiğimiz şirazedir. Kolay örülmesi, belkide fare dişi şirazenin çokça kullanılmasının nedeni olabilir.foto 6foto 1Gizli kolon, şiraze kolonu ve şirazenin örülmesiyle tamamlananbu işlem basamakları sayesinde hem kitabınsağlamlığı artmakta hem de güzel bir görünüm kazandırılmaktadır.15. yüzyıla kadar kitapların bir kısmındaşirazenin üstünü örten deri başlık mevcuttur. Bu başlıklarda zaman içerisinde kaybolmuştur. (Foto 1)Şiraze, bilindiği gibi aslı ipek olan ibrişimle örülür. Eğerörgümüzü daha kalın iple örmek istiyorsak kordonat(ipek) ile örmemiz gerekir. Doğal boyalarla boyananipek ibrişimlerin çoğunun renkleri hala canlıdır (foto 2).Çoğunlukla birbirine uygun renkler tercih edilmiştir.Kahverengi, sarı veya bej, bazen kırmızı ibrişim ile kullanılmıştır.Bordo, bazen lacivert ibrişimle bazen de yeşilfoto 5Şiraze, kolonların atılma şekillerine göre de isim almaktadır.Kolonlar her bir formanın ortasından geçerek atılırsanişanlı şiraze, formaların ortalarından girilmeyip eşit aralıklarlasayfaların arasından geçilerek atılırsa saplama şirazeadını alır. Kolonlarının her birinden geçmeyip, atlayarakörülen şirazeye de atlamalı şiraze adını veriyoruz. 8Şiraze Aşağıdaki İşlem BasamaklarındanGeçerek Örülür;1) Her bir forma arasına saplamaların yerleştirilmesi, saplama:Yaklaşık olarak,1 cm genişliğinde 10 cm uzunluğundaince bir şerit kağıttır. Bu ölçü kitabın ebatlarına göre değişir.Kağıt şerit bir tarafı uzun bırakılacak şekilde ikiye katlanır.2) Saplamanın uzun kısmı bir formaya, kısa parçası sonrakiformaya girer. Her bir forma ortası işaretlenmiş olur.124