OTOMATİK KONTROL'A GİRİŞ*

SERVOMEKANİZMA VEYA SERVO (Servomechanism or servo): Çıkışın mekanikselkonum, hız veya ivme olan geribeslemeli denetim sistemidir. Servo veya servomekanizmaifadesi aynı zamanda güç yükseltme kalıcı durum hatası sıfırdır.SÜREÇ DENETİM SİSTEMİ (Process Control System)'. Çıkışı sıcaklık, basınç, akış,seviye ve pH gibi değişkenler olan düzenleyici denetim türünde geribeslemeli denetimsistemidir. Süreç denetim, süreç endüstrilerinde yaygın olarak kullanılır.NÜMERİK DENETİM (Numerical Control): Genelde takım tezgahları ve diğer türmakinelerde (örneğin dokuma makineleri) kullanılan konum denetim sistemi anlamındakullanılır. Eski bir uygulama olup denetim delikli kartlar, mıknatıslı teyplerle yapılmaktadır.Sisteme delikli kartlarla verilen bilgiler bugün artık sayısal bilgisayarlarla verilmektedir. Butür denetim sistemleri ise doğrudan sayısal denetim adını almaktadır.DOĞRUDAN SAYISAL DENETİM (Direct Digital Control): Tek döngülü örnekseldenetleyiciler grubunun yerini tek bir sayısal bilgisayar alır. Bu bilgisayarların daha yüksekhesaplama yeteneği, daha karmaşık ileri denetim tekniklerinin uygulanabilmesini olanaklıkılar.UYARLAMALI DENETİM (Adaptive Control): Uyarlamak denetim, sistemin kendiişlemlerini en iyi olası işlem tarzını sağlamak doğrultusunda uyarlayabilme yeteneğinde olansistemdir. Uyarlamalı denetim sistemlerinin tanımlama, karar verme ve düzeltme gibi üç temelilkesi vardır.ÖĞRENMELİ DENETİM (Learning Control): Belirli bir düzeyde hesap-lama yeteneğinesahip ve böylece, denetlenen değişkenin matematiksel modelinin tanımlarını geliştirebilen veişlemlerini bu yeni bilgiler doğrultusunda düzeltebilen denetim sistemi. Bu açıdan öğrenmelidenetim, uyarlamalı denetimin gelişkin bir biçimidir.BİLGİSAYARLI DENETİM (Computer Control): Denetim sistemlerinde bilgisayarların vemikroişlemcilerin kullanıldığı denetim türü olup gözetleyici denetim ya da optimizasyondenetimi, doğrudan sayısal denetim ve düzey (hiyerarşi) denetimi şeklinde uygulanır.GÖZETLEYİCİ DENETİM (Supervisory Computer Control): Ya da optimizasyondenetiminde bilgisayar, dış ya da ikincil türden bir sığayla (kapasite) işler ve ilk denetimsistemindeki düzenlenmiş konumları, ya doğrudan ya da işleticinin yardımıyla değiştirir.Örneğin, bir kimyasal işlem, sıcaklığı termostatik olarak ayarlanan bir tankta gerçekleşebilir.Kaynak: Yüksel, İ., “Otomatik Kontrol Sistem Dinamiği ve Denetim Sistemleri, Bursa, 2001 10