Üç Çizgi Dergisi/2

Nurettin Topçu Düşüncesinde Muallimin Meslek
Ahlakı ve Mesuliyeti
Taner ATMACA
Düzce Üniversitesi Eğitim Fakültesi
taneratmaca@duzce.edu.tr
Nurettin Topçu, 20. Yüzyılda Türkiye’de yaşamış, nev-i
şahsına münhasır bir düşünür, ahlak teorisyeni, muallimdir.
Topçu, ülkesinin ve derin bir muhabbetle bağlı olduğu Türk-
İslam medeniyetinin içinden geçtiği derin ontolojik sorunlara
karşı bigâne kalmamış ve yaşanan çeşitli toplumsal
kırılmalara, eksen kaymalarına, arayışlara ilişkin çeşitli fikirler
serdetmiştir. Bu yönüyle Topçu, sadece bir kalem erbabı değil,
aynı zamanda düşündüklerini ve yazdıklarını hayatının her
safhasında tatbik etmiş ve bu yönüyle de yazdıklarıyla
yaşadıkları arasında tutarlık olan bir düşünce adamıdır.
Nurettin Topçu, kendisinin de mensubu olmaktan gurur
duyduğu maarif ordusunun bir neferi olarak maarifin çeşitli
meselelerine güncelliğini hâlâ koruyan görüşler ileri
sürmüştür. Topçu’nun maarif meselelerine ilişkin tespit ve
teşhislerinin günümüzde de geçerli olması Topçu’yu D.Y. 1909 – Ö.Y. 1975 olması
çağının ötesinde bir düşünür yapmaktadır.
Nurettin Topçu, Türkiye’nin Maarif Davası kitabı başta olmak üzere diğer eserlerinde ve öğrencisi
olmuş kişilerin eserlerinden de anlaşılacağı üzere “muallim”e büyük önem atfetmiş, muallimi
medeniyetlerin kurucusu veya yıkıcısı olarak nitelendirmiştir. Muallimliğin, sadece bir memurluk olarak
kabul edilmesine şiddetle itiraz etmiş, muallimliğe peygamber mesleği olarak bakmış, muallimin görevinin
yalnızca mekanik şekilde derse girip çıkmaktan ve kalıp müfredatların izleyicisi olmaktan ziyade, talebenin
karakter ve şahsiyetinin inşa etmek olduğunu vurgulamıştır. Bu bağlamda Topçu, muallimin üzerine düşen
mesuliyetin herkesten çok olduğuna, toplumsal dokunun muhafazasında muallimin başat rolde olması
gerektiğine ve medeniyetin inşasında muallimlerin birinci derecede mesul olduğuna inanmış bir fikir
adamıdır. Bu ağır vazifelerin yerine getirilmesinde muallimlerin mesuliyet sahaları da kendiliğinden
genişlemiş bulunmaktadır. Bunun yanında özellikle Topçu ile özdeşleşen ahlâk kavramı Topçu’nun
eserlerinde geniş bir tartışma alanı oluşturmaktadır.
Topçu, ahlak ile mesuliyeti aynı kulvarda değerlendirmeyi tercih etmektedir. Topçu’nun mesuliyet
kavramına bakışı oldukça derin ve etraflıdır. Mesuliyet ile hareketi aynı çerçevede değerlendirir ve
mesuliyeti insanı harekete geçiren bir kuvvet olarak kabul eder. Aynı zamanda Topçu’ya göre mesuliyet,
insanda düşünmeyi, düşündükçe de hareket karşısında kendini sorumlu hissetmeyi sağlamaktadır.
Muallimin mesuliyetini ise “âdemoğlunu beşikten mezara kadar götürüp teslim eden, dünyanın en büyük
mesuliyetine sahip insan” olarak tanımlamaktadır. Tüm bu yönleriyle muallime yüklenen mesuliyetle
13