Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Azerbaycan Kadın Aydınlanması ve İş Hakları<br />
Meselesi<br />
Özet<br />
(1918-1920)<br />
Laman SULEYMANLI<br />
Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi<br />
suleymanlileman1@gmail.com<br />
1918-1920 yıllarında Muhammed Emin Resulzade’nin önderliği ile Şark dünyasında ilk<br />
Müslüman-Türk Cumhuriyeti olan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. O dönemki dünya<br />
şartlarını dikkate alırsak çok önemli adımlar atılmıştır. Kadın hakları ve kadınlara modern bakış bu önemli<br />
adımlardan biridir. Bu çalışmada konu ile alakalı örnekler ele alınacaktır.<br />
Anahtar Kelimeler: Azerbaycan, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, Kadın, Hukuk, İş Hakları<br />
20. yy. başlarından itibaren neşriyatın gelişimi, aydınlanma, gelişen sosyal-siyasi, iktisadi ve<br />
entelektüel dönemlerde, okulların başta Gori Seminariya’sı (Yeşilot, Zerdabi, 2012: 107), Kazan, S.<br />
Petersburg, Avrupa üniversiteleri olmakla, Azerbaycanlı aydınların gelişmesinde oldukça büyük önem<br />
taşımaktadır.<br />
O dönemlerde Azerbaycan’ın tanınmış gazetecisi olan Hasan Bey Zerdabi, kadınların eğitimine<br />
büyük önem vermiştir. Bu konuyla ilgili ilk icraatını kendisine bir ömür desteğini esirgemeyen ve eğitimli<br />
bir bayan olan Hanife Hanım’la evlenerek yapar. Toplumun kalkınmasının yolunun kadınların<br />
eğitiminden geçtiğini söyleyen yazar, bu yolda çok mücadele eder. Halk henüz erkek çocukların eğitimine<br />
hazır değilken o, kızların eğitilmesi için çalışır. Eşinin de yardımıyla bu işe ilk önce kendi evini okul<br />
olarak kullanmakla başlar. 1896 yılında kız okulu açmak için yaptığı müracaat kabul edilmez. Fakat<br />
Zerdabi’nin önderliğinde Azerbaycanlı ünlü iş adamı Zeynalabidin Tağıyev, 1901 yılında Müslümanlar<br />
için kız okulu açmak üzere izin almayı başarır (Yeşilot, Bünyadov ve Yusifov, 2011: 645). Bu okul Güney<br />
Kafkasya’da ilk kız okulu olarak tarihte yerini almıştır. Hanife Hanım bu okulun ilk müdiresi olmuştur.<br />
Halk bu çalışmalarından dolayı Zerdabi’yi Kafkasya Müslüman kadınlarının manevi atası olarak<br />
anmaktadır (Orucova ve Memmedguluzade, 2014: 341).<br />
XX. yüzyıl Azerbaycan edebiyatının seçkin yazarı, doğu dünyasının Shakespeare’i ‘Molla<br />
Nasreddin’ edebi okulunun kurucusu ve sahibi Celil Memmedguluzade’nin Müslüman-Türk kadınının,<br />
Azerbaycan kadının durumunu tiyatro sahnelerine kadar götürmüş ve onların özgür olma, okuma-yazma<br />
haklarının olduğunu, kendilerini ne zaman hazır his ettiklerinde evlenmelerini, çarşafın kadınlarımıza<br />
yalnız zarar verdiğini ve bunun asla aile ve topluma saygıyla alakası olmadığını savunmuştur (Gasımova,<br />
2007: 24).<br />
XX. yüzyılın başlangıcında Azerbaycan’da aydınların feminist düşüncelerinin güçlenmesi ile<br />
Azerbaycan kadını bir anda yalnızca evde, mutfakta değil toplumun her kademesinde yer almak<br />
istediklerini dile getirmeye başladı.<br />
1907 yılında Rusya Meclisi’nde, Azerbaycan temsilcisi Milletvekili Halil Bey Hasmemmedov Müslüman-<br />
Türk kadınlarına seçme ve seçilme hakkının verilmesi hakkındaki teklifi ileri sürmüştür. Kendisi daha önce<br />
(1906) Neşr-i Maarif Cemiyeti, Balahanı’da 30 kız öğrencisi olan bir okul açmış ve kız öğrencilerin burada<br />
ücretsiz eğitim almasını sağlamıştır. (Yeşilot, 2010: 77). Alimardan Bey Topçubaşov<br />
16
Change language