You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Eynali Bey Sultanov’un Topladığı Ata Sözlerinde<br />
Kadın Hakları ve Kadına Münasebet<br />
Dr. Elhan YURDOĞLU-MEMMEDOV<br />
Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Nahçıvan Yerleşkesi<br />
elxan.yurdoglu@yahoo.com<br />
Özet<br />
XX yüzyılın başlarına kadar Rus çar emperyalizminin hüküm sürdüğü Kafkasya’da Müslümanlar,<br />
özellikle Türk olan Müslüman milletler bilerekten maksatlı şekilde hem maddi hem de manevi bakımdan<br />
sömürülmekteydiler.<br />
Dinini iyi bilmeyen yalancı kimseler tarafından Müslüman halkın içine yerleştirilmiş Rus çar<br />
siyasetini destekleyen insanlar bilerekten Müslümanların dini inançlarına saldırıyor, Türk olan Müslüman<br />
halkları yanlış yönlendirerek onların gelişim ve kalkınmalarına engel olmaya çalışıyorlardı.<br />
Daha çok ise dinimizde kadına verilen hak ve hukuklar ellerinden alınıyor, kadın en kötü<br />
muameleler yapılıyordu.<br />
Bu yüzden de XIX yüzyılın ortalarından başlayarak Kafkasya’nın kültür bakımından gelişmiş<br />
şehirlerinde, Bakü’de, Tiflis’te, Nahçıvan’daki aydınlar ayağa kalkarak bu tür olaylara karşı koymaya<br />
başladılar.<br />
Bunlardan biri de Nahçivanda doğan ve büyüyen Eynali Bey Sultanov’du. O genç yaşlarından<br />
başlayarak yaşadığı şehirde kendini İslam yanlısı gösterip de halkın içine sızan ve İslam’ı kullanarak kendi<br />
isteklerini hayata geçirmeye çalışan yalancılara karşı bir manevi savaş açtı. Halkını aydınlatmayı karşısına<br />
bir maksat koydu.<br />
Bunun için, E. Sultanov inançlara ve halk kültürüne daha sık bağlı olan hemşerilerini kendi<br />
inandıkları sözlerle aydınlatmayı karara aldı. İlk olarak yaşadığı bölgedeki köyleri ve kasabaları dolaşarak<br />
halkın folklorunu, halk edebiyatını, özellikle ata sözlerini derlemeye başladı.<br />
4 yıllık bir derleme sürecinden sonra, E. Sultanov Tiflis’te basılan Rus dilli gazete ve dergilerde<br />
topladığı ata sözlerini yayımlatmaya başladı. O, ilk önce bu ata sözleri içerisinden kadınlarla ilgili ata<br />
sözlerini ayırarak kendi yorumlarıyla birlikte okuyuculara sundu. Ve bu ata sözleriyle şiddete, hak<br />
mahrumiyetine ve bu gibi olaylara maruz kalan Azerbaycan kadınının haklarını müdafaa edebileceğini<br />
düşündü. Kadına şefkat ve merhametle yaklaşması gerektiğini ata sözleriyle ilgili açıklayıcı yorumlarını<br />
ana konusu olarak ele aldı.<br />
Bu makalede de Eynali Bey Sultanovun derlediği ata sözlerinde kadın hakları ve kadına<br />
münasebetle ilgili olanlarını araştırmaya çalışılmıştır.<br />
Anahtar kelimeler: Eynali Bey Sultanov, ata sözleri, kadın haklar, Nahçıvan<br />
Approach to Women Among the Eynali Bey Sultanov's Proverb Collections<br />
Abstract<br />
Muslims, especially Turkic Muslims, had been exploited deliberately and knowingly in Caucasus<br />
under tsar Russian regime until 20th century’s 20th years.<br />
Religious spies, whom were trained and settled within Turkic Muslim community by Russian<br />
regime, were attacking religious faiths of the people and trying to mislead Turks to wrong way in order to<br />
hinder their cultural improvement and development. Moreover, women were being deprived from their<br />
rights and treated violent way.<br />
Therefore, starting from the middle of the XIX century, the intellectuals started to resist this situation<br />
in cultural centers of the Caucasus; Baku, Tbilisi and Nakhichevan. Eynali Bey Sultanov was<br />
20
Change language