978-605-335-639-4 Hemodiyaliz için Damaryolu Multisinipliner Yaklaşım JEN

HEMODİYALİZ İÇİN
DAMARYOLU
Multidisipliner Yaklaşım
Editör
Op. Dr. Mesut KÖSEM
Yardımcı Editörler
Prof. Dr. Harun Arbatlı
Doç. Dr. Zerrin Pulathan
Doç. Dr. İsmail Oral Hastaoğlu
Uzm. Dr. Sadi Kemal Alim Arslan
NOBEL TIP KİTABEVLERİ

Teşekkür
Diyaliz Hekimleri Derneği (DİHED) olarak, yürüttüğümüz kitap yazma projelerimizden ikincisi olan “Hemodiyaliz
İçin Damaryolu - Multidisipliner Yaklaşım” kitabımızın sonuca ulaşmasının sevincini ve gururunu yaşıyoruz.
“Damaryolu hemodiyaliz tedavisinin olmazsa olmazıdır” “Damaryolu hayat yoludur”. Hemodiyaliz tedavisi alan son
dönem böbrek yetmezliği hastasının damaryolunda AV fistül altın standarttır, buna rağmen AV fistül edindiremediğimiz
hastalar için başka damaryolu seçenekleri vardır. Bu amaçla otojen veya sentetik AV greftler, çeşitli santral
venöz kateterler, portlar, vb kullanılmaktadır. Tüm bu yöntemlerin hemodiyaliz uygulaması için kullanımında ortaya
çıkacak sorunları ile çözüm yollarının hasta takibinden sorumlu hekimlere hatırlatılması tedavi başarısında
artış sağlayacaktır. “Hemodiyaliz İçin Damaryolu - Multidisipliner Yaklaşım” kitabı ile hemodiyaliz için damaryolu
konusunda oluşan bilgi birikimi ve tecrübe, meslektaşlarımıza aktarılacak ve meslektaşlarımızın bilgi güncellemesi
sağlanacaktır.
Bundan 2480 yıl önce yaşayan ünlü filozof Sokrates, devrinin en bilge adamı olmasına rağmen “Benim bildiğim tek
şey, bir şey bilmediğimdir” der ve şöyle ekler: “Dünya, hiçbir şey bilmediği halde, bildiğini sananlarla doludur. Bütün
kötülükler, haksızlıklar bilgisizlikten doğar ...” Bilgiye değer verenlere, bilgi üreten ve yayan bilgi toplumu için tüm
çaba gösterenlere selam olsun diyelim.
Büyük emeklerle oluşturulan bu eserin ortaya çıkmasında gösterdiği çabalar için kitap editörü Op. Dr. Mesut Kösem
ile yardımcı editörlere ve tüm yazarlarımıza şükranlarımızı sunuyoruz.
Uzm. Dr. Sadi Kemal Alim ARSLAN
Diyaliz Hekimleri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
III

V
Önsöz
Kronik böbrek yetmezliği günümüzde en önemli sağlık sorunlarından birisidir. Hemodiyaliz dünyada ve ülkemizde
son dönem böbrek yetmezliği tedavisinde en sık uygulanan tedavi modalitesidir. Hemodiyaliz, yaşama şansı olmayan
milyonlarca böbrek yetmezliği hastası için bir umut ışığı olmuştur.
Hemodiyalizin icadından bugüne kadar damaryolu hemodiyalizin anahtarı olarak yerini korumaktadır. Damaryolu
sağlanmasında ve takibinde yaşanan sorunlar hastalarımızın yaşam kalitesi ve yaşam süresini etkilemektedir.
Son 20 yıldır damaryolu konusunda çalışan bir Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı olarak, bilgi ve tecrübenin kolay
oluşmadığını ve bunun genç meslektaşlarımıza aktarılmasının önemini biliyorum. Ülkemizde damaryolu konusunda
çalışan tecrübeli cerrah sayısının yetersizliğini biliyoruz. Bu kitap öncelikle damaryolu konusuna ilgi duyan meslektaşlarımıza
kaynak kitap olması planlanarak oluşturulmuştur. Kitap bu konuda bilgi ve tecrübesi olan tüm branşların
yer aldığı, multidisipliner bir ekip tarafından yazılmıştır. Bu kitabın bu konuya ilgi duyan sağlık profesyonelleri için
önemli bir açığı kapatacağına inanıyorum.
Bu kitabın oluşmasında değerli emekleri sebebiyle, bölüm editörlerimize ve yazarlarımıza teşekkürlerimi sunuyorum.
Op. Dr. Mesut Kösem
Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi
V

EDITÖR : OP. DR. MESUT KÖSEM
1970 Aydın/ Nazilli doğumludur. İlk, orta ve lise eğitimini Nazilli’ de
tamamladı.
1986-1993 Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde tıp eğitimi alarak pratisyen
hekim olarak mezun oldu.
1993-1996 Şanlıurfa ve Aydın’ da pratisyen hekim olarak çalıştı.
1996-2001 Prof. Dr. Siyami Ersek Göğüs-Kalp ve Damar Cerrahisi
Merkezi’nde ihtisasını tamamlayarak Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı
oldu.
2001-2006 Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde Kalp ve Damar
Cerrahisi Uzmanı olarak çalıştı.
2006-2010 yıllarında Doğan Hastanesi’nde Diyaliz Cerrahisi Merkezi
Koordinatörü olarak çalıştı.
2010-2013 yıllarında Şişli Florence Nightingale Hastanesi’nde Diyaliz Cerrahisi Merkezi Direktörü olarak görev yaptı.
2013-2014 tarihleri arasında Memorial Sağlık Grubu bünyesinde Hizmet Hastanesi ve Ataşehir Memorial
Hastanesi’nde Diyaliz Cerrahisi Bölümü Sorumlusu olarak görev yaptı.
2014-2020 yıllarında Acıbadem Sağlık Grubu bünyesinde Acıbadem International Hastanesi’nde Damaryolu Cerrahisi
konusunda çalışmalarını devam ettirdi.
2020- ..... Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi’nde Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı olarak görev yapmaktadır.
Bugüne kadar gerçekleştirdiği 4000 hemodiyaliz amaçlı damaryolu (fistül, greft) operasyonu ile bu konuda dünya
çapında üst düzey kabul edilen bilgi ve tecrübeye sahiptir.
Hemodiyaliz için damaryolu oluşturulması konusunda birçok yurtiçi ve yurtdışı kongrede bilimsel poster ve sözlü
sunuları mevcuttur. Ayrıca hemodiyaliz hastalarında damaryolu oluşturulması ve takibi konusunda bilimsel makaleleri
mevcuttur.
“Diyaliz El Kitabı” ve “Hemodiyaliz Hemşireliği” adlı kitaplarda bölüm yazarlığı mevcuttur. “Hemodiyaliz İçin Damaryolu”
adlı kitabın editörüdür.
​2017-….. Diyaliz Hekimleri Derneği’nde Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Sekreter olarak çalışmaktadır.
2018-….. Türk Kalp ve Damar Cerrahisi Derneği’nde “Renal Yetmezlikte Damar Erişimi Çalışma Grubu” başkanı
olarak çalışmaktadır.
Evli ve 2 çocuk babasıdır.
VII

İçindekiler
BÖLÜM 1
KRONİK BÖBREK HASTALIĞI........................................ 1
Tevfik Rıfkı EVRENKAYA
1.1 KRONİK BÖBREK HASTALIĞI İLE İLGİLİ GENEL
BİLGİLER................................................................................................... 2
1.1.1 Giriş............................................................................................ 2
1.1.2 Tanım........................................................................................ 2
1.1.3 Evrelendirme........................................................................ 2
1.1.4 Epidemiyoloji....................................................................... 4
1.1.5 Etiyoloji.................................................................................... 4
1.2 TANI TESTLERİ............................................................................... 5
1.2.1 Böbrek Fonksiyonunun Değerlendirilmesi........ 5
1.2.2 Böbrek Hasarının Belirlenmesi.................................. 5
1.3 FARKINDALIK VE TARAMA...................................................... 5
1.4 KRONİK BÖBREK HASTALIĞINDA TAKİP......................... 6
1.4.1 Progresyonun Yavaşlatılması...................................... 6
1.4.2 Nefrolojik Takip................................................................... 6
1.5 KRONİK BÖBREK HASTALIĞINDA KONSERVATİF
TEDAVİLER.............................................................................................. 6
1.5.1 Diyabet Tedavisi................................................................. 6
1.5.2 Hipertansiyon Tedavisi................................................... 8
1.5.3 Proteinüri Tedavisi............................................................. 8
1.5.4 Anemi Tedavisi.................................................................... 9
1.5.5 Mineral ve Kemik Hastalıkları Tedavisi.................. 9
1.5.6 Aşılama................................................................................. 10
1.6 RENAL REPLASMAN TEDAVİLERİ.................................... 10
1.7 KRONİK BÖBREK HASTALIĞINDA MORBİDİTE VE
MORTALİTE.......................................................................................... 10
KAYNAKLAR........................................................................................ 10
BÖLÜM 3
BÖBREK YETMEZLİĞİNDE HASTA EĞİTİMİ VE TEDAVİ
SEÇİMİ............................................................................ 13
Gülay YILMAZ
2.1 KRONİK BÖBREK HASTALIĞINDA HASTA EĞİTİMİ.14
2.2 HASTA EĞİTİMİNİN İÇERİĞİ................................................ 14
2.2.1 Beslenme............................................................................. 14
2.2.2 Nefrotoksik Ajanlardan Kaçınılması..................... 15
2.2.3 Kan Basıncı Kontrolü.................................................... 15
2.2.4 Sigaranın Bırakılması.................................................... 15
2.3 KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİNDE TEDAVİ
YÖNTEMLERİ ..................................................................................... 15
2.4 SON DÖNEM BÖBREK YETMEZLİĞİ GELİŞEN
HASTADA RENAL REPLASMAN TEDAVİLERİ..................... 16
2.4.1 Böbrek Nakli....................................................................... 16
2.4.2 Hemodiyaliz....................................................................... 17
2.4.3 Periton Diyalizi................................................................. 18
KAYNAKLAR........................................................................................ 18
BÖLÜM 3
BÖBREK NAKLİ............................................................. 21
İbrahim BERBER, Türker ERTÜRK
3.1 BÖBREK NAKLİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER............ 22
3.1.1 Böbrek Naklinin Tarihçesi........................................... 22
3.1.2 Nakil Tipleri......................................................................... 22
3.1.3 Donör Çeşitleri................................................................. 22
3.1.4 Organ Nakli İçin Yasal Düzenlemeler................. 23
3.1.5 Organ Bağışının Dini Yönü........................................ 23
3.2 CANLI VERİCİDEN BÖBREK NAKLİ.................................. 23
3.2.1 Alıcının Böbrek Nakli Hazırlığı................................. 23
3.2.2 Vericinin Böbrek Nakli Hazırlığı.............................. 24
3.2.3 Organ Nakline Engel Durumlar ............................ 25
3.3 BÖBREK NAKLİ AMELİYATI.................................................. 27
3.3.1 Kadavradan Donör Nefrektomi............................. 27
3.3.2 Canlıdan Donör Nefrektomi.................................... 27
3.3.3 Alıcı Ameliyatı................................................................... 29
3.4 BÖBREK NAKLİ SONRASI İMMÜNOSÜPRESİF
TEDAVİ................................................................................................... 29
3.5 İMMÜNOSÜPRESİF İLAÇLAR............................................. 29
3.5.1 İndüksiyon Tedavisinde İmmünosüpresifler .29
3.5.2 İdame Tedavisinde İmmünosüpresifler............ 30
3.5.3 Akut Rejeksiyon Tedavisinde
İmmünosüpresifler................................................................... 30
3.6 BÖBREK NAKLİ KOMPLİKASYONLARI.......................... 30
3.7 BÖBREK NAKLİ SONRASI VASKÜLER ERİŞİM YOLU
YÖNETİMİ............................................................................................. 31
KAYNAKLAR........................................................................................ 31

X
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM 4
PERİTON DİYALİZİ........................................................ 33
Can SEVİNÇ
4.1 PERİTON ANATOMİSİ, İŞLEVİ VE FİZYOLOJİSİ........... 34
4.1.1 Periton Anatomisi.......................................................... 34
4.1.2 Periton Zarından Su ve Solüt Taşınması........... 34
4.2 PERİTON ERİŞİM YOLU.......................................................... 34
4.3 PERİTON DİYALİZ SIVILARI.................................................. 35
4.4 KRONİK PERİTON DİYALİZİ ÇEŞİTLERİ.......................... 35
4.4.1 Sürekli Ayaktan Periton Diyalizi (SAPD) ........... 35
4.4.2 Aletli Periton Diyalizi (APD)...................................... 36
4.5 PERİTON DİYALİZİNDE HASTA SEÇİMİ......................... 36
4.6 PERİTON DİYALİZİNİN NON-ENFEKSİYÖZ
KOMPLİKASYONLARI ................................................................... 36
4.6.1 Periton Diyalizinin Mekanik
Komplikasyonları........................................................................ 36
4.6.2 Periton Diyalizinin Metabolik
Komplikasyonları........................................................................ 37
4.7 PERİTON DİYALİZİNİN ENFEKSİYÖZ
KOMPLİKASYONLARI ................................................................... 38
4.7.1 Peritonit................................................................................ 38
4.7.2 Kateter Çıkış Yeri ve Tünel Enfeksiyonları ........ 38
KAYNAKLAR........................................................................................ 39
BÖLÜM 5
HEMODİYALİZ............................................................... 41
Adem SEZEN
5.1 ÜLKEMİZDE VE DÜNYADA HEMODİYALİZ................ 42
5.2 HEMODİYALİZ İŞLEMİ .......................................................... 43
5.3 HEMODİYALİZ EKİPMANLARI........................................... 44
5.3.1 Su Sistemi............................................................................ 44
5.3.2 Hemodiyaliz Cihazı........................................................ 44
5.3.3 Arter-Ven Setleri.............................................................. 44
5.3.4 Arter-Ven İğneleri........................................................... 45
5.3.5 Diyalizör................................................................................ 45
5.3.6 Diyalizat................................................................................ 45
5.4 HEMODİYALİZ MODALİTELERİ........................................ 45
5.4.1 Standart Hemodiyaliz.................................................. 45
5.4.2 Kısa Günlük Hemodiyaliz........................................... 46
5.4.3 Gece Uzun Hemodiyaliz............................................ 46
5.4.4 Ev Hemodiyalizi............................................................... 46
5.4.5 Hemofiltrasyon................................................................ 47
5.4.6 Hemodiyafiltrasyon....................................................... 47
KAYNAKLAR........................................................................................ 48
BÖLÜM 6
DAMARYOLU HAKKINDA GENEL BİLGİLER.............. 49
Caner BOZALİ
6.1 Hemodiyaliz ve Damaryolu.............................................. 50
6.2 Damaryolu Politikaları ve Önemi................................... 50
6.2.1 Hasta Eğitimi..................................................................... 51
6.2.2 Kolun Venöz Yapısının Korunması........................ 51
6.2.3 Diyaliz Öncesi AV Fistülün Hazırlanması ......... 51
6.2.4 Başarılı ve Uygun Damaryolu Operasyonları
Gerçekleştirilmesi ..................................................................... 51
6.2.5 A-V Fistüllerin İdeal Kullanımı ve Hemşire
Eğitimi .............................................................................................. 52
6.2.6 Damaryolunun ve Gelişebilecek Sorunların
Takip Edilmesi ............................................................................. 52
6.2.7 Damaryolu Sorunlarına Zamanında ve Uygun
Müdahalelerin Yapılması ...................................................... 52
6.2.8 Uygun ve Kısa Süre Kateter Kullanımı .............. 52
KAYNAKLAR........................................................................................ 52
BÖLÜM 7
HEMODİYALİZ ve DAMARYOLUNUN TARİHÇESİ.... 53
Mustafa ESENTÜRK, Sadi Kemal Alim ARSLAN
7.1 GİRİŞ ............................................................................................... 54
7.2 İLK DÖNEM GEÇİCİ DAMARYOLU ERİŞİM DÖNEMİ
(1924–1965)....................................................................................... 55
7.3 UZUN SÜRELİ DAMARYOLUNUN SAĞLANMASI
(1966–1989)....................................................................................... 60
7.3.1 Vücut Dışı Arteriyovenöz Şant................................ 60
7.3.2 Vasküler Kanüllerden İntravasküler Kateterlere
Geçiş.................................................................................................. 60
7.3.3 Direkt Arteriyovenöz Anastomoz......................... 62
7.3.4 Arteriyovenöz Greft...................................................... 63
7.3.5 Santral Ven Kateterizasyonu.................................... 64
7.4 SANTRAL VEN KATETERİZASYONU SONRASI
DÖNEM (1990- )............................................................................... 64
7.4.1 Hemodiyaliz Damaryolu Uygulamasının
Kronolojik Görünümü............................................................. 65
7.4.2 “Geçici” ve “Kalıcı” Hemodiyaliz Damaryolu..... 65
7.5 DAMARYOLU UYGULAMASININ GELECEĞİ............. 66
7.6 SONUÇ ......................................................................................... 67
KAYNAKLAR........................................................................................ 67
BÖLÜM 8
ÜLKEMİZDE VE DÜNYADA DAMARYOLU
İSTATİSTİKLERİ.............................................................. 71
Bekir İNAN
8.1 DAMARYOLUNA GENEL BAKIŞ........................................ 72
8.2 DÜNYADA DAMARYOLUNUN DURUMU.................. 73
8.3 ÜLKEMİZDE DAMARYOLUNUN DURUMU............... 75
KAYNAKLAR........................................................................................ 77
BÖLÜM 9
DAMARYOLU CERRAHI ve EĞİTİMİ........................... 79
Mehmet IŞIK
9.1 GİRİŞ................................................................................................ 80
9.2 KALP VE DAMAR CERRAHİSİ İHTİSAS EĞİTİMİ ....... 80

İÇİNDEKİLER
XI
9.3 DAMARYOLU CERRAHI ....................................................... 81
9.4 İHTİSAS SÜRESİNCE KAZANILMASI GEREKEN ALTI
YETKİNLİK............................................................................................. 82
9.5 İLETİŞİM KURMA YETKİNLİĞİ............................................. 83
9.6 KLİNİKLER ARASI İLETİŞİM.................................................. 84
KAYNAKLAR........................................................................................ 84
BÖLÜM 10
ANATOMİ....................................................................... 85
Fatma Tuğba İlal MERT
10.1 KALP VE BÜYÜK DAMARLAR.......................................... 86
10.1.1 Kalp...................................................................................... 86
10.1.2 Aort...................................................................................... 86
10.1.3 Subklavian Arter........................................................... 87
10.1.4 Vena Cava Superior ................................................... 87
10.1.5 Brakiosefalik Ven........................................................... 87
10.1.6 Subklavyen Ven ........................................................... 87
10.1.7 İnternal Juguler Ven................................................... 87
10.2 ÜST EKSTREMİTE ARTERİYEL SİSTEM........................ 88
10.2.1 Aksiller Arter................................................................... 88
10.2.2 Brakial Arter..................................................................... 88
10.2.3 Ulnar Arter ...................................................................... 88
10.2.4 Radial Arter ..................................................................... 88
10.2.5 Palmar Ark........................................................................ 89
10.3 ÜST EKSTREMİTE VENÖZ SİSTEM................................ 89
10.3.1 Sefalik Ven........................................................................ 89
10.3.2 Bazilik Ven......................................................................... 90
10.3.3 Median Kübital Ven (Median Antekübital
Ven)..................................................................................................... 90
10.3.4 Median Antebrakial Ven.......................................... 90
10.3.5 Radial ve Ulnar Ven ................................................... 90
10.3.6 Brakial Ven........................................................................ 92
10.3.7 Aksiller Ven ..................................................................... 92
10.4 ALT EKSTREMİTE ARTERİEL SİSTEM ........................... 92
10.4.1 Femoral Arter................................................................. 92
10.4.2 Popliteal Arter................................................................ 92
10.4.3 Tibialis Anterior Arteri............................................... 92
10.4.4 Tibialis Posterior Arteri.............................................. 93
10.5 ALT EKSTREMİTE VENÖZ SİSTEM................................. 93
10.5.1 Femoral Ven.................................................................... 93
10.5.2 Safen Ven (V. Safena Magna)................................ 93
10.5.3 Popliteal Ven................................................................... 93
KAYNAKLAR........................................................................................ 93
BÖLÜM 11
DAMARYOLU OPERASYONU İÇİN HASTANIN
DEĞERLENDİRİLMESİ.................................................. 95
Melike Elif Teker AÇIKEL
11.1 NEFROLOJİK TAKİP............................................................... 96
11.2 DAMAR CERRAHİSİ MUAYENESİ.................................. 96
11.2.1 Anamnez.......................................................................... 96
11.2.2 Fizik Muayene................................................................ 97
11.2.3 Renkli Doppler Ultrasonografi............................. 98
11.2.4 Venografi........................................................................... 98
11.2.5 Manyetik Rezonas Anjiyografi............................. 98
11.2.6 Arteriografi...................................................................... 98
11.3 OPERASYON KARARININ VERİLMESİ......................... 99
11.4 HASTANIN OPERASYON İÇİN
BİLGİLENDİRİLMESİ......................................................................... 99
11.5 DAMARYOLU AÇILDIKTAN SONRA NASIL
KORUNUR?.......................................................................................... 99
KAYNAKLAR......................................................................................100
BÖLÜM 12
RENKLİ DOPPLER ULTRASONOGRAFİ ...................101
Mehmet Erdem MEMETOĞLU
12.1 DOPPLER ULTRASONOGRAFİ VE GENEL
TANIMLAR..........................................................................................102
12.1.1 B-mod Sonografi.......................................................102
12.1.2 Doppler Sonografi....................................................102
12.2 CERRAHİ ÖNCESİ DAMAR HARİTALAMASI..........102
12.2.1 Cerrahi Öncesi Arteriyel Haritalama...............103
12.2.2 Cerrahi Öncesi Ven Haritalaması......................104
12.3 AVF DEĞERLENDİRİLMESİ..............................................106
12.3.1 Genel Değerlendirme.............................................106
12.3.2 Maturasyonun Değerlendirilmesi...................106
12.3.3 Akımın Değerlendirilmesi....................................106
12.3.4 USG ile Stenoz ve Tromboz Tespiti.................107
12.4 PERKUTAN GİRİŞİMLERDE USG KULLANIMI........109
12.5 SONUÇ......................................................................................109
KAYNAKLAR:.....................................................................................110
BÖLÜM 13
RADYOLOJİK GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ.........111
Umut ÖĞÜŞLÜ, Burçak GÜMÜŞ
13.1 RENKLİ DOPPLER ULTRASON İNCELEMESİ..........112
13.1.1 Arter Değerlendirme...............................................112
13.1.2 Venöz Değerlendirme............................................112
13.1.3 Avantajları-Dezavantajları....................................112
13.2 DİGİTAL SUBSTRAKSİYON ANJİYOGRAFİ..............114
13.2.1 Arter Değerlendirme...............................................114
13.2.2 Venöz Değerlendirme............................................114
13.2.3 Protokol...........................................................................114
13.2.4 Avantajlar-Dezavantajlar.......................................114
13.3 BT ANJİYOGRAFİ..................................................................116
13.3.1 Avantaj-Dezavantajlar............................................116
13.4 MANYETİK REZONANS ANJİYOGRAFİ....................116
13.4.1 Avantaj-Dezavantajlar............................................117

XII
İÇİNDEKİLER
13.5 SONUÇLAR.............................................................................117
KAYNAKLAR......................................................................................117
BÖLÜM 14
DAMARYOLU OPERASYONLARINDA ANESTEZİ
YÖNTEMLERİ...............................................................119
Hamit Gökhan NOKAY
14.1 GİRİŞ...........................................................................................120
14.2 PREOPERATİF DEĞERLENDİRME................................120
14.2.1 Kardiyovasküler Sistem..........................................120
14.2.2 Metabolik Sistem.......................................................120
14.2.3 Elektrolit ve Asit-Baz Dengesi.............................120
14.2.4 Hematolojik Sistem..................................................120
14.2.5 Sinir Sistemi...................................................................121
14.3 GENEL ANESTEZİ................................................................121
14.4 LOKAL ANESTEZI (İNFİLTRASYON)............................122
14.5 REJYONAL ANESTEZİ........................................................122
14.5.1 İnterskalen Brakial Pleksus Bloğu.....................123
14.5.2 Supraklaviküler Brakial Pleksus Bloğu...........123
14.5.3 İnfraklaviküler Brakial Pleksus Bloğu..............124
14.5.4 Aksiller Periferik Sinir Bloğu.................................124
14.5.5 İnterkostabrakial Sinir Bölgesi Bloğu.............126
14.5.6 Intravenöz Rejyonal Anestezi (Bier Blok).....126
14.6 LOKAL ANESTEZİK İLAÇLARA BAĞLI
TOKSİSİTE...........................................................................................126
14.6.1 Toksisite Tipleri.............................................................126
14.6.2 Toksisitenin Oluşma Nedenleri..........................127
14.6.3 Toksisitenin Önlemesi.............................................127
14.6.4 Tedavi Yöntemleri......................................................128
14.7 SONUÇ......................................................................................128
KAYNAKLAR......................................................................................129
BÖLÜM 15
DAMARYOLU OPERASYONU SÜRECİNDE HASTA VE
HASTA YAKINLARINA PSİKOLOJİK YAKLAŞIM.......131
Ahmet Yasin ŞENYURT
15.1 GİRİŞ...........................................................................................132
15.2 KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ VE
PSİKOPATOLOJİ...............................................................................132
15.3 KAYGI..........................................................................................133
15.3.1 Kaygı Nedir?..................................................................133
15.3.2 Ameliyat Öncesi Kaygıyı Azaltma Yolları ....134
15.3.3 Ameliyat Sonrası Kaygıyı Azaltma Yolları ...135
15.4 KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ VE AİLE....................136
15.5 SONUÇ VE ÖNERİLER.......................................................136
15.5.1 Operasyon Öncesi....................................................137
15.5.2 Operasyon Sonrası....................................................137
KAYNAKLAR......................................................................................137
BÖLÜM 16
DAMARYOLUNUN KOORDİNASYONU VE KAYIT
TUTULMASI.................................................................139
Nurten ÖZEN
16.1 HEMODİYALİZDE DAMARYOLUNUN ÖNEMİ.....140
16.2 DAMARYOLUNA İLİŞKİN KAYITLARIN İÇERİĞİ VE
KAYIT TUTMANIN ÖNEMİ..........................................................140
16.3 MULTİDİSİPLİNER EKİP ÜYELERİNİN ROL VE
SORUMLULUKLARI.......................................................................140
16.3.1 Cerrah...............................................................................140
16.3.2 Hemşire ..........................................................................140
16.3.3 Nefrolog..........................................................................141
16.3.4 Radyolog.........................................................................141
KAYNAKLAR......................................................................................143
BÖLÜM 17
KATETER......................................................................145
Uğur EKİCİ, Murat KANLIÖZ
17.1 KATETER NEDİR? ................................................................146
17.2 DİYALİZ KATETERLERİNİN GENEL YAPISI...............147
17.3 TÜNELSİZ KATETERLER....................................................148
17.4 TÜNELLİ KATETERLER.......................................................150
17.5 SONUÇ VE ÖNERİLER.......................................................152
KAYNAKLAR......................................................................................152
BÖLÜM 18
KATETER TAKILMASI İŞLEMİ.....................................155
Ali FIRAT
18.1 ENDİKASYONLAR................................................................156
18.2 KONTRENDİKASYONLAR................................................156
18.3 HASTA HAZIRLIĞI................................................................156
18.4 GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ....................................156
18.5 GEÇİCİ KATETER YERLEŞTİRİLMESİ............................156
18.6 KALICI KATETER YERLEŞTİRİLMESİ.............................157
18.7 KATETER TAKILMA BÖLGELERİ....................................159
18.7.1 Juguler Ven....................................................................159
18.7.2 Subklavian Ven............................................................159
18.7.3 Brakiosefalik Ven.........................................................159
18.7.4 Femoral Ven..................................................................159
18.7.5 Translumbar..................................................................159
18.7.6 Transhepatik.................................................................159
18.7.7 Transtorasik ..................................................................159
18.7.8 Transkollateral..............................................................160
18.7.9 Oklüde Venden Kalıcı Kateter
Yerleştirilmesi..............................................................................160
18.7.10 Eski Trakt Kullanılarak Kalıcı Kateter
Yerleştirilmesi..............................................................................161
18.8 KATETER DEĞİŞİMİ.............................................................161
18.9 KOMPLİKASYONLARI ÖNLEME...................................161
KAYNAKLAR......................................................................................161

İÇİNDEKİLER
XIII
BÖLÜM 19
KATETER KOMPLİKASYONLARI VE YÖNETİMİ.......163
Ali GÜL
19.1 GİRİŞ...........................................................................................164
19.2 ERKEN DÖNEM KOMPLİKASYONLAR.....................164
19.2.1 Ponksiyon Yerinden Kanama..............................164
19.2.2 Arteryel Yaralanma, Büyük Damar ve Kalp
Yaralanması..................................................................................164
19.2.3 Malpozisyon.................................................................164
19.2.4 Pnömotoraks, Hemotoraks, Cilt Altı
Amfizemi.......................................................................................165
19.2.5 Hava embolisi..............................................................166
19.2.6 Sinir Yaralanmaları.....................................................167
19.2.7 Aritmiler...........................................................................167
19.2.8 Hidrotoraks, Şilotoraks............................................167
19.3 GEÇ DÖNEM KOMPLİKASYONLAR...........................167
19.3.1 Kateterden Yetersiz Akım......................................167
19.3.2 Kateter Trombozları..................................................167
19.3.3 Kateterin Çıkması.......................................................168
19.3.4 Katetere Bağlı Enfeksiyonlar................................168
19.3.5 Venöz Trombozlar, Venöz Darlıklar..................169
19.3.6 Pulmoner Emboli.......................................................169
19.3.7 Geç Dönem Arteryel Komplikasyonlar .......169
KAYNAKLAR......................................................................................170
BÖLÜM 20
KATETERLERİN KULLANIMI VE TAKİBİ....................171
Esin ARDIÇ
20.1 KATETERLİ HASTADA HEMODİYALİZE
HAZIRLIK.............................................................................................172
20.2 KATETERLİ HASTADA HEMODİYALİZ İŞLEMİ......172
20.3 HEMODİYALİZİN SONLANDIRILMASI VE
KATETER PANSUMANI.................................................................172
20.4 KATETER KULLANIMINDA SORUNLAR VE
ÇÖZÜMLER.......................................................................................173
20.5. HEMODİYALİZDE KATETERLİ HASTA EĞİTİMİ....173
KAYNAKLAR......................................................................................174
BÖLÜM 21
DAMARYOLU VE ANASTOMOZ TEKNİKLERİ..........175
Mehmet Ali YEŞİLTAŞ
21.1 GİRİŞ...........................................................................................176
21.2 ANASTOMOZ TEKNİKLERİ..............................................176
21.2.1 Yan-Yana Anastomoz Tekniği.............................177
21.2.2 Uç-Uca Anastomoz Tekniği.................................178
21.2.3 Uç-Yan Anastomoz Tekniği..................................179
21.2.4 Onlay Anastomoz Tekniği (The Straight-Line
Onlay Technique (SLOT)).....................................................179
21.3 SÜTÜRASYONUN GENEL PROBLEMLERİ...............179
21.4 YENİ TEKNOLOJİ ANASTOMOZ TEKNİKLERİ .......180
21.4.1 Vasküler Ring................................................................180
21.4.2 Stapler ve Klips............................................................180
21.4.3 Tüp ve Stentler............................................................180
21.4.4 Adhesive Maddeler..................................................180
21.4.5 Welding Sistemleri....................................................180
KAYNAKLAR......................................................................................181
BÖLÜM 22
ARTERİOVENÖZ FİSTÜL ...........................................183
Özgür ÇAVDAROĞLU
22.1 ARTERİOVENÖZ FİSTÜL NEDİR?.................................184
22.2 AV FİSTÜL OPERASYON BAŞARISINI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER........................................................................................184
22.2.1 Arter Özellikleri............................................................184
22.2.2 Ven Özellikleri..............................................................184
22.2.3 Anastomoz Tekniği ve Özellikleri.....................184
22.2.4 Arteriyal Kan Basıncı................................................184
22.2.5 Cerrahın Tecrübesi....................................................184
22.3 ARTERİOVENÖZ FİSTÜLÜN AVANTAJLARI............185
22.4 ARTERİOVENÖZ FİSTÜLÜN DEZAVANTAJLARI..186
22.5 TARTIŞMA................................................................................186
KAYNAKLAR......................................................................................187
BÖLÜM 23
ARTERİOVENÖZ FİSTÜL FİZYOPATOLOJİSİ............189
Cemal KOCAASLAN, Mehmet Şenel BADEMCİ
23.1 LOKAL HEMODİNAMİK ETKİLER.................................190
23.2 AKUT SİSTEMİK HEMODİNAMİK ETKİLER.............192
23.3 KRONİK ETKİLER...................................................................193
23.4 KRONİK SİSTEMİK HEMODİNAMİK ETKİLER.........195
23.5 SEKONDER ETKİLER...........................................................196
KAYNAKLAR......................................................................................196
BÖLÜM 24
ÖN KOLDA AV FİSTÜL OPERASYONLARI...............199
Esra Ertürk TEKİN
24.1 GİRİŞ...........................................................................................200
24.2 RADİO-SEFALİK AV FİSTÜLLER ...................................201
24.2.1 Snuff-Box AVF..............................................................201
24.2.2 Bilek Radio-Sefalik AVF...........................................201
24.2.3 Proksimal Radio-Sefalik AVF................................202
24.3 BAZİLİK VEN FİSTÜLLERİ.................................................202
24.3.1 Ulno-Bazilik AVF (Non-Transpoze)...................202
24.3.2 Distal Radio- Bazilik Transpozisyon.................203
24.3.3 Radio-Bazilik Loop Transpozisyonu ...............204
24.4 SONUÇLAR.............................................................................205
24.4.1 Postoperatif Bakım....................................................205
KAYNAKLAR......................................................................................206

XIV
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM 25
ÜST KOLDA AV FİSTÜL OPERASYONLARI..............207
Selçuk BAKTIROĞLU
25.1 GİRİŞ...........................................................................................208
25.2 ÜST KOL DAMAR ANATOMİSİ.....................................208
25.2.1 Venöz Anatomi...........................................................208
25.2.2 Arteriyel Anatomi......................................................209
25.3 OPERASYON ÖNCESİ HAZIRLIK..................................210
25.4 ÜST KOLDA AVF OPERASYONLARI...........................210
25.4.1 Sefalik Ven Fistülleri..................................................210
25.4.2 Bazilik Ven Fistülleri .................................................211
25.5 TARTIŞMA ...............................................................................213
KAYNAKLAR......................................................................................214
BÖLÜM 26
ALT EKSTREMİTE AV FİSTÜL OPERASYONLARI.....217
Mehmet Ali KAYGIN
26.1 GİRİŞ...........................................................................................218
26.2 HASTANIN OPERASYON İÇİN
DEĞERLENDİRİLMESİ..................................................................218
26.3 CERRAHİ TEKNİKLER..........................................................219
26.3.1 Femoral Arter-Safenöz Ven Fistülleri
(Femoro-Safenöz AVF)..........................................................219
26.3.2 Femoral Arter-Femoral Ven
Transpozisyonu.........................................................................220
26.3.3 Posteriyor Tibial Arter- Safen Ven Fistülleri
(Tibio-Safenöz AVF)................................................................221
26.4 SONUÇ......................................................................................222
KAYNAKLAR......................................................................................222
BÖLÜM 27
ARTERİYOVENÖZ FİSTÜL KOMPLİKASYONLARI VE
CERRAHİ TEDAVİLERİ................................................223
Zerrin PULATHAN
27.1 TROMBOZ VE PATENSİ ....................................................224
27.1.1 Otojen AV Fistüllerde Erken Tromboz
Sebepleri ve Önlemler..........................................................224
27.1.2 Otojen AV Fistüllerde Geç Tromboz
Sebepleri ve Önlemler..........................................................225
27.1.3 AV Fistül Trombozlarında Tedavi.......................226
27.1.4 Patensi..............................................................................226
27.2 ENFEKSİYON..........................................................................227
27.2.1 Genel Bilgiler................................................................227
27.2.2 Erken Dönem Otojen AVF Enfeksiyonları...228
27.2.3 Geç Dönem Otojen AVF Enfeksiyonları.......228
27.2.4 Tanı ve Tedavi...............................................................229
27.2.5 Enfeksiyon Dışı Sıvı Birikimleri............................229
27.2.5.1 Hematom..............................................................229
27.2.5.2 Seroma....................................................................229
27.3 ANEVRİZMA...........................................................................229
27.3.1 Anevrizma Oluşumu ve Tipleri..........................231
27.3.2 Belirti ve Bulgular.......................................................232
27.3.3 Tanı ve Tedavi Yaklaşımı.........................................232
27.3.4 Tedavi Yöntemleri......................................................233
27.4 STENOZLAR VE VENÖZ HİPERTANSİYON
(VHT).....................................................................................................238
27.4.1 Arter Stenozları...........................................................238
27.4.2 Anastomoz Stenozları.............................................239
27.4.3 Drenaj Veni Stenozları.............................................239
27.4.4 Santral Venlerin Stenoz ve Oklüzyonları......240
27.4.5 Tedavi Seçenekleri....................................................240
27.4.6 Venöz Hipertansiyon (VHT).................................240
27.5 YÜKSEK DEBİLİ FİSTÜL VE YÜKSEK DEBİLİ
KALP YETMEZLİĞİ..........................................................................242
27.5.1 Yüksek Debili Kalp Yetmezliği.............................243
27.5.2 Tedavi................................................................................243
27.6 İSKEMİK MONOMELİK NÖROPATİ (İMN) VE
DİĞER NÖROPATİLER...................................................................244
27.6.1 Genel Tanımlamalar.................................................244
27.6.2 Tedavi................................................................................245
27.7 MATÜRASYON GECİKMESİ, MATÜRASYON
OLMAMASI........................................................................................246
KAYNAKLAR......................................................................................247
BÖLÜM 28
DİSTAL HİPOPERFÜZYONA BAĞLI İSKEMİK
SENDROM...................................................................251
İsmail Oral HASTAOĞLU
28.1 DİSTAL HİPOPERFÜZYONA BAĞLI İSKEMİK
SENDROM NEDİR?........................................................................252
28.2 BELİRTİ VE BULGULAR......................................................253
28.3 TANI YÖNTEMLERİ..............................................................254
28.4 TEDAVİ ALGORİTMASI......................................................254
28.5 CERRAHİ TEDAVİ SEÇENEKLERİ...................................254
28.5.1 AV Fistül Kapatılması................................................254
28.5.2 Birden Fazla AV Fistül Varlığında AV Fistül
Sayısının Azaltılması ..............................................................255
28.5.3 AV Fistül Outflow Sayısının Azaltılması.........255
28.5.4 Distal/Proksimal Radial Arter Ligasyonu ....255
28.5.5 Banding ..........................................................................255
28.5.6 AV Fistül Anastomoz Plikasyonu
(Daraltılması)...............................................................................256
28.5.7 Akımı Sınırlamak Amacıyla Greft
İnterpozisyonu...........................................................................256
28.5.8 Distal Revaskülarizasyon İnterval Ligasyon
(DRIL) ve Modifikasyonları..................................................256
28.5.9 Distal Arteryel İnflow Kullanılarak Revizyon
(Revision Using Distal Inflow / RUDI)...........................258

İÇİNDEKİLER
XV
28.5.10 Anterior İnflow Kullanılarak
Proksimalizasyon (Proximalization of Arterial
Inflow / PAI).................................................................................258
28.6 SONUÇLAR.............................................................................258
KAYNAKLAR......................................................................................261
BÖLÜM 29
PERKÜTAN ARTERİOVENÖZ FİSTÜL
OLUŞTURULMASI .....................................................263
Abdulkerim ÖZHAN
29.1 HASTA SEÇİMİ ......................................................................264
29.2 PERKÜTAN ARTERİOVENÖZ FİSTÜL
SİSTEMLERİ .......................................................................................265
29.2.1 Ellipsys Vasküler Erişim Sistemi (Medtronic
PLC, Fridley, Minnesota).......................................................265
29.2.2 WavelinQTM EndoAVF Sistemi (Becton
Dickinson, Franklin Lakes, NJ) .........................................265
29.3 HEMODİYALİZ AÇISINDAN KANÜLASYON VE
YAKLAŞIM FARKLARI ...................................................................266
29.4 CERRAHİ AVF VE PERKÜTAN AVF: AVANTAJLAR,
DEZAVANTAJLAR ..........................................................................266
KAYNAKLAR......................................................................................267
BÖLÜM 30
GREFT ........................................................................269
Serdar BADEM
30.1 GREFT NEDİR?.......................................................................270
30.2 GREFT MATERYALLERİ......................................................270
30.2.1 Biyolojik Greftler.........................................................270
30.2.2 Sentetik Greftler.........................................................271
30.3 GREFT DİZAYN ÖZELİKLERİ...........................................273
30.4 HEMODİYALİZ İÇİN GREFT KULLANIMI.................274
30.5 HANGİ HASTALARDA GREFT TERCİH EDİLİR?....274
30.6 GREFTLERİN OLUMSUZ ÖZELLİKLERİ ....................275
KAYNAKLAR......................................................................................276
BÖLÜM 31
ÜST EKSTREMİTE GREFT OPERASYONLARI...........277
İlhami Soykan BARLAS
31.1 GİRİŞ...........................................................................................278
31.2 ÜST EKSTREMİTEDE UYGULANABİLECEK
GREFT TİPLERİ..................................................................................278
31.3 ÜST EKSTREMİTE GREFT UYGULAMA
KONFİGÜRASYONLARI...............................................................279
31.4 AMELİYAT ÖNCESİ PLANLAMA...................................279
31.5 ÜST EKSTREMİTEDE CERRAHİ PROSEDÜR
SEÇENEKLERİ....................................................................................280
31.5.1 Ön Kol Loop Greft.....................................................280
31.5.2 Ön Kol Düz Greft........................................................280
31.5.3 Üst Kol ‘C’ Greft ...........................................................280
31.5.4 Üst Kol Loop Greft.....................................................282
KAYNAKLAR......................................................................................282
BÖLÜM 32
ALT EKSTREMİTE GREFT OPERASYONLARI...........285
Zerrin PULATHAN
32.1 GİRİŞ...........................................................................................286
32.2 PREOPERATİF HAZIRLIK...................................................286
32.3 CERRAHİ HAZIRLIK.............................................................286
32.4 GREFT SEÇİMİ........................................................................286
32.5 CERRAHİ UYGULAMA.......................................................287
32.5.1 Proksimal Femoral Arterden Femoro-Femoral
veya Femoro-Safenöz “U” Greft Uygulaması............287
32.5.2 Distal Femoral Arterden Femoro-Femoral
Veya Femoro-Safenöz Yarım Loop Greft....................289
32.6 PERİOPERATİF KOMPLİKASYONLAR........................289
32.7 GEÇ DÖNEM KOMPLİKASYONLAR...........................289
32.7.1 Stenoz...............................................................................289
32.7.2 Enfeksiyon......................................................................290
32.7.3 Tromboz .........................................................................290
32.8 SONUÇLAR.............................................................................290
KAYNAKLAR......................................................................................291
BÖLÜM 33
DİĞER BÖLGELERDE AV GREFT
OPERASYONLARI ......................................................293
Ahmet OKYAY
33.1 AKSİLLER ARTER (A) - AKSİLLER VEN (V)
ARASINDA GREFT (AVG) OPERASYONU..........................294
33.2 AKSİLLER ARTER (A) - JUGULER VEN(V) AVG
OPERASYONU.................................................................................296
33.3 AKSİLLER ARTER (A) - SAĞ ATRİAL (V) AVG
OPERASYONU.................................................................................297
33.4 AKSİLLO-İLİAK, AKSİLLO-FEMORAL, AKSİLLO–
KAVAL AVG OPERASYONLARI................................................298
33.5 DİĞER ARTERİOVENÖZ YAPILAR ARASINDA
GREFT İLE AVG OLUŞTURMA YÖNTEMLERİ...................298
33.6 TARTIŞMA................................................................................298
KAYNAKLAR......................................................................................299
BÖLÜM 34
ARTERİYOVENÖZ GREFT REVİZYON
AMELİYATLARI............................................................301
İlhami Soykan BARLAS, Emin Barış AKİN
34.1 GİRİŞ...........................................................................................302
34.2 GREFT TROMBOZUNA YÖNELİK AMELİYATLAR.302
34.2.1 Greft Trombektomisi................................................303
34.2.2 İntimal Hiperplaziye Bağlı Gelişen Darlıkların
Onarılması....................................................................................304

XVI
İÇİNDEKİLER
34.3 GREFTİN GÖVDE KISMINDA GELİŞEN
SORUNLARA YÖNELİK AMELİYATLAR................................306
34.4 GREFTLERE SEKONDER GELİŞEN İSKEMİYE
YÖNELİK AMELİYATLAR ............................................................306
KAYNAKLAR......................................................................................307
BÖLÜM 35
GREFT KOMPLİKASYONLARI VE TEDAVİLERİ........309
Kanat ÖZIŞIK, Naim Boran TÜMER
35.1 GİRİŞ...........................................................................................310
35.2 GREFT KOMPLİKASYONLARI........................................310
35.2.1 Greft Trombozu..........................................................310
35.2.2 Greft Enfeksiyonları...................................................311
35.2.3 Psödoanevrizma........................................................312
35.2.4 Hematom.......................................................................314
35.2.5 Seroma.............................................................................314
KAYNAKLAR......................................................................................315
BÖLÜM 36
HeRO (HEMODİALYSİS RELİABLE OUTFLOW)
GREFT ........................................................................317
Emre DOĞAN
36.1 GENEL BAKIŞ.........................................................................318
36.2 HeRO GREFT YAPISI VE BİLEŞENLERİ........................318
36.3 HeRO GREFTİN TEMEL AVANTAJLARI.....................318
36.4 ENDİKASYONLARI..............................................................319
36.5 HeRO GREFT İÇİN HASTA SEÇİMİ..............................320
36.6 HeRO GREFT İMPLANTASYONU İÇİN GÖRECELİ
KONTRENDİKASYONLAR..........................................................320
36.7 HeRO GREFT İMPLANTASYON TEKNİĞİ.................320
36.8 HeRO GREFT KOMPLİKASYONLARI..........................321
36.9 ÖZET...........................................................................................322
KAYNAKLAR......................................................................................322
BÖLÜM 37
ARTERİYOARTERYAL GREFTLER..............................325
Canan KARAKAYA
37.1 ENDİKASYONLAR................................................................326
37.2 ARTERİYOARTERYAL GREFTİN ÖZELLİKLERİ........326
37.3 AKSİLLER ARTERİYOARTERYAL GREFTLER............327
37.4 FEMORAL ARTERİYOARTERYAL GREFTLER..........327
37.5 BRAKİYAL ARTERİYOARTERYAL GREFTLER...........327
KAYNAKLAR......................................................................................328
BÖLÜM 38
DAMARYOLU SORUNLARINDA GİRİŞİMSEL
RADYOLOJİ..................................................................329
İsmail TAŞKENT, Burçak GÜMÜŞ
38.1 KATETER DİSFONKSİYONU............................................330
38.1.1 Erken Dönem Kateter Disfonksiyonu............330
38.1.2 Geç Dönem Kateter Disfonksiyonu................331
38.1.3 Kateter Disfonksiyonunun Yönetimi ve
Endovasküler Tedavisi...........................................................332
38.2 OTOLOG ARTERİYOVENÖZ FİSTÜL VE
ARTERİYOVENÖZ GREFT VASKÜLER SORUNLARI.......333
38.2.1 Akut Tromboz..............................................................333
38.2.2 Hemodiyaliz AV Fistül ve Taşıyıcı Ven
Darlıkları.........................................................................................334
38.2.3 Santral Ven Darlığı.....................................................335
38.2.4 AV Fistüle Bağlı Çalma Sendromu...................337
38.2.5 Psödoanevrizma ve Anevrizma........................337
38.2.6 AV Fistül Kapatılması................................................337
KAYNAKLAR......................................................................................338
BÖLÜM 39
ÇOCUK HASTALARDA DAMARYOLU......................341
Abdurrahman EKİNCİ
39.1 GİRİŞ...........................................................................................342
39.2 ARTERİYOVENÖZ FİSTÜL................................................342
39.3 ARTERİYOVENÖZ GREFT.................................................343
39.4 SANTRAL VENÖZ KATETER............................................343
KAYNAKLAR......................................................................................343
BÖLÜM 40
YAŞLI HASTALARDA DAMARYOLU.........................345
Ahmet Can TOPÇU
40.1 GİRİŞ...........................................................................................346
40.2 ARTERİYOVENÖZ FİSTÜL................................................346
40.3 ARTERİYOVENÖZ GREFT.................................................347
40.4 SANTRAL VENÖZ KATETER............................................347
40.5 SONUÇ......................................................................................348
KAYNAKLAR......................................................................................348
BÖLÜM 41
DAMARYOLUNUN MUAYENESİ VE TAKİBİ .............349
Mesut KÖSEM
41.1 FİZİK MUAYENE YÖNTEMLERİ......................................350
41.1.1 İnspeksiyon...................................................................350
41.1.2 Palpasyon.......................................................................350
41.1.3 Oskültasyon..................................................................353
41.2 AV FİSTÜLLERİN FİZİK MUAYENE İLE
DEĞERLENDİRİLMESİ..................................................................353
41.2.1 AV Fistülün Anatomisin Belirleyin....................353
41.2.2 AV Fistülün Debisini Değerlendirin................353
41.2.3 Thrillin Yerini Değerlendirin.................................353
41.2.4 Venöz Kaçışı Değerlendirin..................................355
41.2.5 El İskemisini Değerlendirin..................................355
41.2.6 Koldaki Ödem ve Çap Farkını
Değerlendirin.............................................................................357
41.2.7 Anevrizma ve Pseudoanevrizma Varlığını
Değerlendirin.............................................................................357
41.2.8 İğne Yerlerini Değerlendirin................................357

İÇİNDEKİLER
XVII
41.2.9 Kullanım Riskini Değerlendirin..........................358
KAYNAKLAR......................................................................................358
BÖLÜM 42
AV FİSTÜL VE GREFTLERİN DİYALİZDE
KULLANIMI..................................................................359
Mesut KÖSEM
42.1 AV FİSTÜL KULLANIM TEKNİKLERİ ...........................360
42.1.1 Hastanın Diyalize Hazırlanması.........................360
42.1.2 Diyaliz Hemşiresinin Diyalize
Hazırlanması................................................................................360
42.1.3 Kanülasyon İşlemi ve Diyalizin Başlaması...363
42.1.4 Diyalizin Sonlandırılması.......................................364
42.1.5 Yeni Oluşturulmuş AV Fistüllerin Kullanımı.366
42.2 GREFTLERDE KULLANIM TEKNİKLERİ .....................366
42.3 RİSKLİ DAMARYOLUNDA KULLANIM
TEKNİKLERİ .......................................................................................368
42.3.1 Riskli Damaryoluna Genel Yaklaşımlar..........368
42.3.2 Düşük Debili AV Fistüllere Yaklaşım................368
42.3.3 Venöz Stenozlu veya Venöz Kaçışlı AV
Fistüllere Yaklaşım: ..................................................................370
42.3.4 Anevrizmatik ve Pseudoanevrizmatik AV
Fistüllere Yaklaşım....................................................................370
KAYNAKLAR......................................................................................372
BÖLÜM 43
HEMODİYALİZ YETERLİLİĞİ VE DAMARYOLU........373
Mahmut ALTINDAL
43.1 HEMODİYALİZ YETERLİLİĞİ...........................................374
43.2 HEMODİYALİZ YETERLİLİĞİ VE DAMARYOLU
İLİŞKİSİ..................................................................................................374
43.2.1 Santral Venöz Kateter Disfonksiyonu.............375
43.2.2 Arteriovenöz Damaryolu Disfonksiyonu.....375
43.3 DAMARYOLU DİSFONKSİYONUNDA DİYALİZ
YETERLİLİĞİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ .........................................376
KAYNAKLAR......................................................................................378
BÖLÜM 44
DİYALİZ HEMŞİRE/TEKNİKER EĞİTİMİ.....................379
Canan YÜKSEL ACAR, Emine YILDIZ
44.1 TEMEL EĞİTİM ......................................................................380
44.1.1 Diyaliz Hemşiresi........................................................380
44.1.2 Diyaliz Teknikeri..........................................................381
44.2 DAMARYOLU EĞİTİMİ.......................................................383
44.2.1 Damaryolu Eğitiminin Önemi............................383
44.2.2 Diyaliz Hemşiresi/Teknikerinin Damaryolu
Sorumlulukları............................................................................383
44.3 MEZUNİYET SONRASI EĞİTİM ....................................384
44.3.1 Genel Uyum Eğitimi.................................................384
44.3.2 Hizmet İçi Eğitim........................................................384
44.3.3 Araştırmalar...................................................................385
44.3.4 Dernekler........................................................................385
44.3.5 Dergi, Yayınlar ve İnternet....................................385
44.3.6 Kongreler........................................................................386
KAYNAKLAR......................................................................................386

Editör
Op. Dr. Mesut Kösem
Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı
Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi
Yardımcı Editörler
Prof. Dr. Harun Arbatlı
Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı
Memorial Hizmet Hastanesi
Doç. Dr. Zerrin Pulathan
Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı
Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi
Doç. Dr. İsmail Oral Hastaoğlu
Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı
Erdem Hastanesi – Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
Uzm. Dr. Sadi Kemal Alim Arslan
Adli Tıp Uzmanı, Diyaliz Hekimi
İstanbul Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi
XIX

Yazarlar
Abdurrahman Ekinci
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Başakşehir Çam ve
Sakura Şehir Hastanesi
Abdulkerim Özhan
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Kütahya SBÜ Evliya
Çelebi Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Adem Sezen
Ögr. Gör., Tıp Doktoru, Diyaliz Hekimi, Demiroğlu Bilim
Üniversitesi
Ahmet Can Topçu
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Başakşehir Çam ve
Sakura Şehir Hastanesi
Ahmet Okyay
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Edirne Sultan 1.
Murat Devlet Hastanesi
Ahmet Yasin Şenyurt
Dr. Öğr. Üyesi, Psikoloji, Balıkesir Üniversitesi
Ali Fırat
Doç. Dr., Radyoloji, Erdem Hastanesi
Ali Gül
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Mersin Şehir Eğitim
ve Araştırma Hastanesi
Bekir İnan
Dr. Öğr. Üyesi, Kalp ve Damar Cerrahisi, Bezmialem
Vakıf Üniversitesi
Burçak Gümüş
Prof. Dr., Radyoloji, İstanbul Okan Üniversitesi
Can Sevinç
Dr. Öğr. Üyesi, Nefroloji, Atatürk Üniversitesi
Canan Karakaya
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Van Eğitim ve
Araştırma Hastanesi
Canan Yüksel Acar
Uzman Eğitmen, Hemşire, Acıbadem Üniversitesi
Caner Bozali
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Mersin Şehir Eğitim
ve Araştırma Hastanesi
Cemal Kocaaslan
Doç. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, İstanbul Medeniyet
Üniversitesi
Emin Barış Akin
Prof. Dr., Genel Cerrahi, Demiroğlu Bilim Üniversitesi
Emine Yıldız
Uzman Eğitmen, Hemşire, Acıbadem Üniversitesi
Emre Doğan
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Başakşehir Çam ve
Sakura Şehir Hastanesi
Esin Ardıç
Öğr. Gör., Hemşire, İstanbul Rumeli Üniversitesi
Esra Ertürk Tekin
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Mersin Şehir Eğitim
ve Araştırma Hastanesi
Fatma Tuğba İlal Mert
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, SBÜ Kanuni Sultan
Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Gülay Yılmaz
Uzm. Dr., Nefroloji, Acıbadem International Hastanesi
Hamit Gökhan Nokay
Dr. Öğr. Üyesi, Anestezi ve Reanimasyon, Nişantaşı
Üniversitesi
İbrahim Berber
Prof. Dr., Genel Cerrahi, Acıbadem Üniversitesi

YAZARLAR
XXI
İlhami Soykan Barlas
Doç. Dr., Genel Cerrahi, Demiroğlu Bilim Üniversitesi
İsmail Oral Hastaoğlu
Doç. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Erdem Hastanesi
İsmail Taşkent
Uzm. Dr., Radyoloji, İstanbul Okan Üniversitesi
Kanat Özışık
Prof. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Ankara Şehir
Hastanesi
Mahmut Altındal
Doç. Dr., Nefroloji, Altınbaş Üniversitesi
Mehmet Ali Kaygın
Prof. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, SBÜ Erzurum Bölge
Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Mehmet Ali Yeşiltaş
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Bakırköy Dr. Sadi
Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Mehmet Erdem Memetoğlu
Doç. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, İstanbul Dr. Siyami
Ersek Göğüs Kalp Ve Damar Eğitim Ve Araştırma
Hastanesi
Mehmet Işık
Dr. Öğr. Üyesi, Kalp ve Damar Cerrahisi, Necmettin
Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi
Mehmet Şenel Bademci
Doç. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, İstanbul Medeniyet
Üniversitesi
Melike Elif Teker Açıkel
Doç Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, SBÜ İstanbul Haseki
Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Mesut Kösem
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Başakşehir Çam ve
Sakura Şehir Hastanesi
Mustafa Esentürk
Op. Dr., Üroloji, Adıyaman Park Hospital
Naim Boran Tümer
Doç. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Ankara Şehir
Hastanesi
Nurten Özen
Doç. Dr., Demiroğlu Bilim Üniversitesi Florence
Nightingale Hastanesi Hemşirelik Yüksekokulu
Özgür Çavdaroğlu
Op. Dr., Genel Cerrahi, İzmir Özel Sağlık Hastanesi
Sadi Kemal Alim Arslan
Uzm. Dr., Adli Tıp, Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve
Araştırma Hastanesi
Selçuk Baktıroğlu
Prof. Dr., Genel Cerrahi, Yeditepe Üniversitesi
Hastaneleri
Serdar Badem
Op. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Bursa Şehir Hastanesi
Tevfik Rıfkı Evrenkaya
Prof. Dr., Nefroloji, Acıbadem Kozyatağı Hastanesi
Türker Ertürk
Öğr. Gör., Op. Dr., Genel Cerrahi, Acıbadem
International Hastanesi, Acıbadem Üniversitesi
Uğur Ekici
Doç. Dr., Genel Cerrahi, Bahçelievler Medicana
Hastanesi
Umut Öğüşlü
Uzm. Dr., Radyoloji, İstanbul Okan Üniversitesi
Hastanesi
Zerrin Pulathan
Doç. Dr., Kalp ve Damar Cerrahisi, Karadeniz Teknik
Üniversitesi
Murat Kanlıöz
Doç. Dr., Genel Cerrahi, Bahçelievler Medicana
Hastanesi

386 BÖLÜM 44 DİYALİZ HEMŞİRE/TEKNİKER EĞİTİMİ
44.3.6 Kongreler
Kongre, herhangi bir konuyu görüşmek üzere, ulusal
veya uluslararası katılımcıların yapmış oldukları bilimsel
araştırma ve konularının sunulduğu toplantılardır.
Türk Nefroloji Derneği’nin “Ulusal Nefroloji Kongresi”
ve Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri
Derneği’nin “Ulusal Nefroloji Hemşireliği Kongresi”
her yıl düzenli olarak yapılmaktadır. Bu kongreler de
“Damar girişim yolları kursu”, “Hemodiyaliz hemşireliği
kursu”, “Periton diyalizi hemşireliği kursu”, “Mezuniyet
sonrası Nefroloji Hemşireliği Kursu” gibi eğitimsel çalışmalar
da gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda, Avrupa
Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği/Avrupa
Böbrek Bakım Derneği(EDTNA/ERCA) tarafından
düzenlenen uluslararası kongrede yapılan bilimsel araştırma
ve konularının sunumları ile yeni gelişmeler takip
edilebilir.
KAYNAKLAR
1. Topuksak, B. and G. Kublay, Florence Nightingale’den Günümüze
Hemşirelik Eğitiminde Neler Değişti? Avrupa ve Türkiye’de Modern
Hemşirelik Eğitimi.
2. Deng, F.-F., Comparison of nursing education among different countries.
Chinese Nursing Research, 2015. 2(4): p. 96-98.
3. Scott, P.A., A. Matthews, and M. Kirwan, What is nursing in the
21st century and what does the 21st century health system require of
nursing? Nursing Philosophy, 2014. 15(1): p. 23-34.
4. Vascular, A., Clinical practice guidelines for vascular access. American
journal of kidney diseases: the official journal of the National
Kidney Foundation, 2006. 48: p. S176.
5. Berman, S.J., et al., Burden of infection in patients with end-stage
renal disease requiring long-term dialysis. Clinical infectious diseases,
2004. 39(12): p. 1747-1753.
6. Stolic, R., Most important chronic complications of arteriovenous
fistulas for hemodialysis. Medical principles and practice, 2013.
22(3): p. 220-228.
7. Gilpin, V. and W.K. Nichols, Vascular access for hemodialysis:
Thrills and thrombosis. Journal of Vascular Nursing, 2010. 28(2): p.
78-83.
8. Harwood, L.E., B.M. Wilson, and A. Oudshoorn, Improving vascular
access outcomes: attributes of arteriovenous fistula cannulation
success. Clinical kidney journal, 2016. 9(2): p. 303-309.
9. Berman, S., Infections in patients undergoing chronic dialysis. Antimicrobe
Infectious Disease & Antimicrobial Agents [Internet].
Pittsburgh, PA: Antimicrobe, 2017.
10. Moist, L.M., et al. Education in vascular access. in Seminars in dialysis.
2013. Wiley Online Library.
11. Bakanlığı, T.S., Sağlıkta Kalite Standartları. Hastane, 2016. 1.
12. Işık, M., Kamu Çalişanlarinin Hizmet İçi Eğitime İlişkin Tutumlari:
Isparta İli Örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi.
6(15): p. 688-704.
13. Bluestone, J., et al., Effective in-service training design and delivery:
evidence from an integrative literature review. Human resources for
health, 2013. 11(1): p. 51.
14. Çetin, Ş., Z. Çiğdem, and H. Özsoy, Hemodiyaliz Hastalarında
Vasküler Erişim Yolları ve Hemşirelik Bakımı. Turkiye Klinikleri
Hemsirelik Bilimleri, 2018. 10(2).
15. Parisotto, P., Vascular Access. Edtna/Erca, 2014.
16. ULUSOY, S., et al., Damar İçi Kateter İnfeksiyonlarının Önlenmesi
Kılavuzu Hastane İnfeksiyonları ve Kontrolü Derneği Damar İçi Kateter
İnfeksiyonlarının Önlenmesi Çalışma Grubu.
17. Gürol, A., R.B. Akpınar, and S.E. Apay, Simulasyon Uygulamalarının
Öğrencilerin Beceri Düzeylerine Etkisi. Kocatepe Tıp Dergisi.
17(3): p. 99-104.
18. Mıdık, Ö. and M. Kartal, Simülasyona dayalı tıp eğitimi. Marmara
Medical Journal, 2010. 23(3): p. 389-399.
19. Moule, P., Simulation in nurse education: Past, present and future.
Nurse Education Today, 2011. 31(7): p. 645-646.
20. Karabulut, N., D. Gürçayır, and Y.Y. Aktaş, Hemşirelik Araştırma
Tarihi.
21. Özdelikara, A., N.M. Boğa, and S.A. Alkan, Hemşirelik öğrencilerinde
mesleki örgütlenme tutumunun belirlenmesi. Uluslararası
Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 2016. 2(3): p. 58-
70.