12 | GAR‹URINN 2009 Hugleiðingar um skipulag í matjurtagarði Það er svo skrítið hvað kartöflurnar úr matjurtagarðinum heima bragðast miklu betur en kartöflur sem keyptar eru hjá kaupmanninum á horninu. Það er yndislegt að sýsla í sínum eigin matjurtagarði og enn betra ef garðurinn er vel skipulagður. Margir halda að matjurtagarðurinn eigi heima í norðurskotinu í garðinum þar sem engrar eða lítillar sólar nýtur, afgangspláss sem hægt er að nýta til að pota niður kartöfluútsæði og nokkrum kálplöntum. Það væri gaman að vita hver uppskeran er í þess konar görðum! Matjurtir þurfa jafn mikla sól og aðrar plöntur, ekki er einungis um skugga af húsum að ræða heldur einnig skuggi af trjám sem einnig „stela“ vatni og næringarefnum frá matjurtunum. Ég hef það einhvern veginn á tilfinningunni að með því að velja matjurtagarðinum stað þar sem hann ekki sést út um stofugluggann þá séu garðeigendur að „fela“ þessar plöntur en leggja þess meiri áherslu á skrautrunna og sumarblóm. Í mínum huga eru matjurtir oft skrautlegri og skemmtilegri plöntur og ekki verra að þær eru ætar og ég skil ekki af hverju þeim er ekki gert hærra undir höfði. Velhirtan matjurtagarð þarf ekki að fela og þegar tegundum fjölgar sem hægt er að rækta hérlendis og fólk prófar sig meira og meira áfram verður fjölbreytileikinn í blaðlögun, lit og áferð meiri og fegurðin eykst, sannkallað augnayndi og hverjum garði mikil prýði. Á hverju vori þegar ég á leið um gróðrarstöðvar tek ég eftir því að úrvalið í matjurtadeildinni er fjölbreyttara en árið áður, því er einnig að þakka hinum góða sýningareit Grasagarðsins í Laugardal sem sýnir að það er hægt að rækta meira en kartöflur, blómkál og rófur á Íslandi. Sól og skjól eru aðalverkfærin og svo spilar þolinmæði ræktandans stórt hlutverk. Algengasta tegundin af matjurtagörðum eru beð með gangrennum á milli, ræktunarbeðin eru um 90-120 sm á breidd. Hugsa verður til þess að rýmið í gangrennunum sé nægjanlegt til að geta athafnað sig, best er að gangrennurnar séu lagðar hellum, grús eða jafnvel trjákurli. Það er snyrtilegra og gerir alla viðhaldsvinnu í beðunum auðveldari. Ekki er gott að hafa ræktunarbeðin of ÍSLENSKA SIA.IS SFG 42040 04.2008 breið, betra er að hafa beðin mjó enda auðveldar það aðkomu að plöntunum. Margir kjósa að útbúa ramma í kringum beðin og hækka þau eilítið upp sem er af því góða því jarðvegurinn hlýnar fyrr. Matjurtagarðurinn verður þrifalegri þegar búið er að ramma inn beðin og setja grús eða hellur í gangrennurnar, auk þess sem það er auðveldara að koma fyrir bogum í karmana til að setja plast/trefjadúk yfir. En það er ekki nauðsynlegt að útbúa heilan matjurtagarð til að koma niður karöfluútsæði eða blómkálshausum. Þegar ég var að vinna í garðyrkjunni fyrir nokkrum árum þá var ég eitt sinn stödd við hjúkrunarheimili hér í borg þar sem við vorum að setja niður sumarblóm í beð. Eldri maður sem þarna bjó, kom til okkar og bað okkur vinsamlegast að setja ekki niður blóm í beð við íbúð hans, hann fór með okkur og með stafnum sínum merkti hann í beðið „bannsvæðið“. Við urðum nokkuð hissa og spurðum hvers vegna hann vildi ekki fá blómin, jú ástæðan var sú að hann var nýbúin að setja niður nokkrar kartöflur! Það fer vel á því að blanda saman matjurtum inn á milli skrautrunna og sumarblóma, hafa verður þó í huga að skrautrunnar skyggi ekki á matjurtirnar og þær gera einnig meiri kröfur til jarðvegs, áburðargjafar og vökvunar. Hægt er að Ásta Camilla Gylfadóttir skrifar Matjurtagarður sem grunnskólanemendur hönnuðu, sýningarreitur á Hampton Court sýningunni. Hér er að líta sérstaka útfærslu á „ræktunarkeri“, búið að stafla upp dekkjum, sýningarreitur á Hampton Court sýningunni. skipuleggja beðin í garðinum á þann hátt að það er vitað fyrirfram að í ákveðin svæði í blómabeðinu eiga að koma matjurtir og með því móti er hægt að undirbúa jarðveginn sérstaklega þar. Enn og aftur má minnast á að margar tegundir matjurta eru mjög fallegar á að líta og geta verið mjög til prýðis í Hunang er mikið notað til matargerðar og fátt er notalegra á köldum vetrarkvöldum en gott te með hunangi. Ralf Trylla umhverfisfulltrúi Ísafjarðarbæjar sendi okkur þessa skemmtilegu uppskrift af hunangi sem búið er til úr blómum túnfífla. Fíflahunang 500 gr af fíflablómum 1 kg sykur (hrásykur er hollari og gefur dekkri lit) ½ sítiróna • Skolið fíflana og setjið þá í 1 lítra af köldu vatni og látið standa í 2 klst. • Sjóðið síðan vatnið með fíflablómunum og kælið hægt niður. • Hafið lokið á pottinum og látið standa yfir nótt, u.þ.b. 12 tíma. • Síið vökvann frá blómunum í gegnum grisju eða viskastykki. • Setjið 1 kíló af sykri og ½ síti- blóma- og runnabeðum. Það hefur einnig færst í vöxt undanfarin ár að rækta matjurtir í kerum og pottum, þetta hentar mjög vel þeim sem eru með litla garða eða svalir. Það fer eftir ræktandanum hversu stór potturinn eða kerið er en maður verður að hafa í huga að stærð á potti og plöntu rónu með safa og aldinkjöti út í vatnið. • Sjóðið í stutta stund og látið síðan malla á vægum hita þar til sírópið fer að þykkna, en það gæti tekið nokkurn tíma. fylgist að. Maður hefur séð þá útfærslu hjá fólki að vera með stór plastker þar sem í komast nokkur stykki af matjurtum af ýmsum tegundum. Nauðsynlegt er að hugsa til þess að setja ekki saman stórar og litlar plöntur í sama pott þar sem þær stóru geta skyggt á þær minni, einnig þarf að muna að snúa pottunum reglulega ef þeir standa við vegg þannig að sólin nái til allra plantnanna í pottinum. Að lokum má benda á að potturinn má ekki vera það stór að þegar búið er að fylla hann ræktunarmold, plöntur komnar í hann og vökvun hefur átt sér stað, að það sé hægt að flytja hann til án þess að ræktandinn endi í rúminu með tognun í baki! Ég hef mikinn áhuga á aðgengi fyrir alla og vil gjarnan minnast á þann þátt í matjurtaræktun. Hægt er að skipuleggja matjurtagarðinn þannig að beðin séu útbúin á þann hátt að einstaklingar, sem háðir eru hjólastól, geti notið þess að stunda sína ræktun. Beðin eru upphækkuð og gangar á milli eru með föstu yfirborðsefni og nægjanlega breiðir þannig að auðvelt er að fara á milli beða. Þessi útfærsla hentar einnig þeim sem eru sjónskertir og eldri borgurum sem vilja síður þurfa að bogra á hnjánum í beðunum. Þegar ræktunarbeð eru byggð upp í þessa hæð er nauðsynlegt að muna eftir því að leggja í botninn grófar trjágreinar til að stuðla að betra frárennsli og að vera með gat á karminum á endum til að auka loftun í beðinu. Annars bendi ég á mér fróðari garðyrkjumenn sem luma á bestu uppskrift á jarðvegssamsetningu í slík uppbyggð beð. Ég er á því að allir eigi að geta stundað matjurtaræktun – og að það eru til ýmsar útfærslur á matjurtagörðum. Það er hins vegar hugmyndaflugið hjá ræktandanum sem er besta verkfærið og að þora að prófa eitthvað nýtt. Það eru til allskonar lausnir, til dæmis er hægt að rækta beint í moldarpoka! Maður verður bara að muna að maður lærir best af mistökum og engin verður meistari í ræktun á einu sumri. Góðar óskir um skemmtilegar stundir í matjurtaræktunni. Það er ekkert fíflalegt við túnfífla! Það er algjört góðverk að nýta blóm túnfíflana til hunangsgerðar. Ljósm.: Hafsteinn Hafliðason. • Til að reyna á rétt seigjustig, er smávegis sett í teskeið og síðan látið kólna. • Að lokum er hunangið sett í hreinar krukkur. Geymist í allt að átta mánuði.
SUMAROPNUN OPIÐ ALLA DAGA TIL 21:00 Í SKÚTUVOGI GAR‹URINN 2009 | 13 VERUM SAMAN Í SUMAR HUGAÐU AÐ ÞÍNUM SÆLUREIT
Change language