Garðurinn

Recommendations

Info

16 | GAR‹URINN 2009 Vistvæn nálgun við skipulag frístundalóða Marga dreymir um að eiga frístundahús þar sem unnt er að hvílast fjarri daglegum störfum og öðlast innra jafnvægi, en færri gera sér grein fyrir þeirri vinnu sem liggur að baki vel skipulagðrar frístundalóðar. Frístundabyggð er skipulagsskyld, bæði hverfi og stakir bústaðir. Á deiliskipulagsuppdrætti og í greinargerð, sem honum á að fylgja, kemur ekki aðeins fram lega, stærð og mörk lóðar, heldur líka aðkoma, byggingarreitur, lagnir og náttúru- og menningarminjar. Eins sérstakar kvaðir ef einhverjar eru. Gott skipulag og fyrirhyggja í umhverfismálum eykur að flestra mati lífsgæði og vellíðan manna. Einstaklingsþarfir geta verið töluvert ólíkar og því er gott að byrja á að setja saman gátlista yfir þarfir og óskir þeirra sem nota munu lóðina. Skemmtilegt verkefni fyrir fjölskyldu sem fengið hefur frístundalóð er að byrja á því að skrá og skilgreina einkenni og anda staðarins og með því skilja og skynja betur hvað hann hefur upp á að bjóða. Síðan hefst vinna við sjálft skipulag lóðarinnar Eftirfarandi er listi yfir 15 atriði sem hafa má til hliðsjónar: Aðkoma að frístundalóð skiptir miklu máli og svæði sem liggja meðfram aðkomuvegi þurfa að vera aðlaðandi. Reyna þarf að takmarka notkun hverskonar girðinga. Sé ekki um vörn gegn sauðfé að ræða eru þær almennt óþarfar. Eignarmörk er hægt að sýna á annan og meira aðlaðandi hátt t.d. með gróðri, stakstæðum trjám eða runnum, hleðslubrotum eða björgum. Hægt að leggja heimtraðir á marga vegu en tvær aðferðir eru algengastar: a) trjágöng eftir beinni eða lítillega sveigðri línu og b) veglagning sem fylgir legu landsins. Þegar seinni aðferðinni er beitt er vegurinn gjarnan þræddur í gegnum mismunandi gróðursvæði og bústaðurinn oft látinn sjást í fjarska frá hliði en síðan haldið „leyndum“ uns komið er að honum. Efnisval og form hliða og heimtraða þarf að undirstrika anda staðarins og gefa til kynna í stærðarhlutföllum, lögun og efnisvali að hér sé um einkaveg að ræða. Kristín Þorleifsdóttir Ph.D., landslagsarkitekt FÍLA Vorkoman í sumarbústaðnum. Ljósm.: Vilhjálmur Lúðvíksson. Svæðið framan við bústað ásamt verönd og aðalinngangi er faðmur staðarins þar sem tekið er á móti vinum og þeir kvaddir. Þar á bíllinn ekki að vera í aðalhlutverki. Gott er að geta keyrt upp að bústaðnum með aðföng en bílastæði ættu að vera fjær, helst í hvarfi frá bústaðnum. Sól- og skjólríkar verandir næst bústaðnum eru mest notuðu staðirnir á lóðinni og því er mikilvægt að vanda vel til þeirra. Samspil inni- og útirýma er afar mikilvægt og bæði bústað og lóð þarf að hanna með það í huga. Mikilvægt er að gefa sér góðan tíma við val á stað fyrir baðaðstöðu s.s. heitum potti huga að þáttum eins og útsýni, sýnileika frá bústað, skjólmyndun o.fl. Eins þarf að fylgja vandlega öryggisatriðum byggingarreglugerðar. Oftast er baðaðstaða höfð við sólverönd en pottur staðsettur lengra frá bústað í fallegum gróðurreit getur einnig haft mikið aðdráttarafl. Leiksvæði barna er allt það sem er í göngufæri frá bústaðnum! Börn fá nóg af skipulögðu starfi og stöðluðum leiktækjum í daglegu lífi og því þarf frístundalóðin að vera ævintýrastaður fyrir frjálsan og skapandi leik og sjálfsuppgötvun. Ákjósanlegast er að slík svæði bjóði upp á óformleg og náttúruleg „leiktæki“, staði til að grafa skurði, byggja tréhús, leynistaði, virki, bú og svo mætti áfram telja. Slegnar grasflatir hvetja til boltaleikja og hópleikja en þar er einnig hægt að slá upp garðveislu eða tjaldbúðum! Börn sækja einnig mikið í opin óslegin svæði. Á hörðum yfirborðsflötum t.d. plani eða veröndum geta krakkar brallað margt t.d. sippað, farið í snú-snú, parís og boltaleiki. Öll börn sækja í vatn og geta dundað sér tímunum saman við lækjarsprænu eða tjörn. Á veturna eru eru sleðabrekkur og sléttar flatir til að búa til snjóhús og snjókarla einnig mikilvægar. Vandasamt er að skipuleggja gróðursetningu því byggja þarf á niðurstöðum landslagsgreiningar. Skipulagsmistök koma yfirleitt ekki í ljós fyrr en mörgum árum seinna. Fjölbreyttur gróður á sólríkum stað. Ljósm.: Vilhjálmur Lúðvíksson. Vetrarstemning í frístundalandi. Ljósm.: Vilhjálmur Lúðvíksson. Draumstaðurinn áður en hafist er handa. Hugsa þarf um lóðina bæði sem eina heild og hluta af stærra vistkerfi. Hver einasta planta gegnir ákveðnu hlutverki í heildinni t.d. að fegra, afmarka, mynda skjól, skerma fyrir útsýni, laða að fugla o. s.frv. Við gróðursetningu þarf að velja tegundir sem henta jarðveginum. Leitast skal við að halda jafnvægi í umhverfinu með því að virða náttúruleg einkenni svæðisins. Rétt er að huga að stæðilegum skógarlundum framtíðar í hæfilegri fjarlægð frá bústaðnum. Ekki er skynsamlegt að gróðursetja tré sem eiga eftir að verða hávaxin og umfangsmikil of nálægt bústaðnum eða gegnt suðri við svæði þar sem njóta á sólskinsstunda í framtíðinni. Gott er að huga að rýmismyndun svæða, opnunum, lokunum, skuggamyndunum, árstíðabrigðum, mismunandi áferð, mismunandi litum, litablöndun og lögun. Á skipulagsteikningu þarf að teikna trjágróður inn miðað við meðalstærð fullvaxinnar trjákrónu. Þannig er hægt að gera sér betur grein fyrir umfangi einstakra trjáa, þéttleika gróðursvæða, fjölda plantna og grisjun. Vernda þarf og stuðla að líffræðilegri fjölbreytni eins og frekast er unnt og forðast að skerða frekar votlendi og birkiskóga. Ólík gróðursvæði laða að mismunandi fuglategundir. Opin svæði með lágvöxnum gróðri henta mófuglum t.d. hrossagauk, stelki, þúfutittlingi og heiðlóu. Sígræn tré laða að smáfugla t.d. þresti, auðnutittlinga og glókolla sem leita sér þar skjóls, fæðu og hreiðurstaða. Birki og reyniviður skapa einnig góð skilyrði fyrir smáfugla. Auk þess sækja margar fuglategundir í berjarunna. Skjólmyndun er mikilvæg fyrir ræktun þar sem meðalhiti getur verið um tveimur gráðum hærri í skjóli en á berangri. Einnig safnast meiri snjór í skjóli en hann veitir gróðri vernd í vetrarhörkum. Auk hefðbundinna skjólbelta má nýta landslag sem fyrir er eða móta skjólgefandi hæðir og ýmis mannvirki t.d. hús, skjólgrindur eða veggi. Skjólbelti eru ræktuð þvert á vindátt, um 1 m frá skurðbakka, 1,5 m frá girðingu og ekki of nálægt byggingum og vegum. Þau á að staðsetja áveðursmegin við byggingar en í góðri fjarlægð frá þeim þar sem snjósöfnunar gætir hlésmegin. Almennt er mælt með 2-3 laga skjólbeltum og allar vindþolnar, hraðvaxta og harðgerðar
Andi staðar er mikilvægur. Ljósm.: Vilhjálmur Lúðvíksson. plöntur henta til skjólbeltagerðar. Gott er að blanda saman mismunandi gerðum og misháum en verja þarf sígrænan gróður fyrir vindum, skafrenningi og sól fyrstu árin. Matjurtagarða þarf að staðsetja á sólríkum og skjólgóðum stöðum. Minni garðar til daglegrar notkunar þurfa að vera nálægt bústaðnum, það hvetur til notkunar og auðveldar umhirðu og vökvun. Stærri garðar t.d. kál- og kartöflugarðar geta verið fjær og er þá gjarnan gert ráð fyrir jarðhýsi í námunda við garðana. Safnhaugar eða kassar til jarðvegsgerðar þurfa að vera við matjurtagarða og garðskúrar fyrir verkfæri. Gróðurhús þarf að staðsetja á sólríkum stöðum, fjarlægð frá bústað fer eftir ætlaðri notkun. Útsýni yfir athyglisvert landslag nær og fjær skiptir flesta miklu. Þegar hugað er að sjónlínum er ágætt að „ramma“ útsýnið inn t.d. útsýni yfir garð úr svefnherbergi, gosbrunn fyrir enda heimtraðar eða landslag í fjarska. Sjónvíddin getur ýmist verið þröng eða víð og sjónsviðið nær eða fjær. Hugsanlega getur einnig þurft að gera breytingar til þess að opna fyrir áhugaverðar sjónlínur. Útsýnisstaðir eru mönnum og dýrum mikilvægir og tengist það eflaust eðlislægri tilfinningu fyrir yfirráðasvæði. Einnig þarf að tryggja að ekki verði gróðursett tré sem byrgja munu fyrir mikilvægt útsýni frá vistarverum. Stundum þarf að skerma fyrir truflandi landslagsþætti eða auka friðhelgi einkalífsins með því að setja upp hindranir. Gott skipulag stíga og flæðis um lóð er lykilatriði í velheppnaðri frístundalóð. Stígar geta verið mismunandi að gerð og veita aðgengi að stöðum innan sem utan lóðar. Það virðist vera í eðli mannsins að vilja frekar ganga í hringi en fram og til baka. Ef leiðin um landið á að vera ánægjuleg þarf að vanda vel til við hönnun stíga. Huga þarf að rýmismyndun, yfirborðsefnum, uppgötvunum, sjónlínum út frá stígum og áhugaverðum stökum. Stígar vísa veginn og þar sem fólk fer sjaldnast út af stíg gagnast þeir vel þar sem vernda þarf viðkvæman gróður eða jarðmyndanir. Í verandir, göngustíga, heimtraðir og skilrúm er æskilegt að nota endurnýtt eða endurnýtanleg efni, endingargóð og viðhaldslítil efni, efni án eiturefna, efni sem stinga ekki í stúf við umhverfið og efni sem endurkasta ekki ljósi. Nota þarf staðbundin byggingarefni eins og frekast er unnt og varðveita skemmtilegar íslenskar hefðir t.d. með notkun hlaðinna garða og torfveggja. Gott er að hugsa um lögun efnisins, áferð, liti, mynstur og samspil þessara þátta þar sem efni getur haft töluverð áhrif á vellíðan. Þannig er gróðurgrænn litur í svefnherbergjum talinn hafa róandi áhrif en slík áhrif hafa einnig lækjarniður, snark frá varðeldi á sumarkvöldi, það að róta í hlýrri mold eða lykta af angandi rósum. Leitast skal við að halda lýsingu í lágmarki þar sem lýsing skerðir ýmis önnur eftirsóknarverð gæði s.s. stjörnuskoðun og tunglskin. Lágstemmd lýsing á stöku stað getur einnig gefið útivistarverum hlýlegan blæ og aukið öryggi t.d. þar sem mismunandi yfirborðsfletir skarast eða misfellur eru í yfirborði. Margvísleg stök eru vinsæl á frístundalóðum og ekki er mögulegt að fjalla um þau öll. Hugleiða má notkun flaggstangar, gosbrunna, lækjarsprænu, útilistaverka, skjólveggja, bekkja og borða, blómapotta og standa. Einnig skiptir máli staðsetning geymsluskúra fyrir Vorið kallar á þig í Fornalundi Nú er tími vorverkanna Fyrstu skrefin að sælureit fjölskyldunnar liggja í Fornalund. Landslagsarkitekt okkar aðstoðar þig við að breyta garðinum þínum í sannkallaðan sælureit. Hringdu í síma 412 5050 og fáðu tíma í ráðgjöf hjá landslagsarkitekt okkar. Opið hús hjá BM Vallá 23. maí um land allt. Söludeild :: Breiðhöfða 3 :: Sími: 412 5050 GAR‹URINN 2009 | 17 verkfæri, byggingarefni og vélar, annarskonar smáhýsi og sorpgeymslu. Margir hafa einnig gaman af því að elda utanhúss og er því ekki úr vegi að gera ráð fyrir útieldhúsi, grilli, eldstæði eða hlóðum í hæfilegri fjarlægð frá bústað. Ljóst er að áhugaverður og aðlaðandi staðarandi verður ekki keyptur í verðlistum heldur byggir fyrst og fremst á þekkingu á og virðingu fyrir staðháttum, þekkingu á þörfum þeirra sem koma til með að nota svæðið og frjórri og skapandi hugsun. Greinin er stytt. Hægt er að lesa alla greinina inn á heimasíðu Garðyrkjufélags Íslands www.gardurinn.is undir hnappnum fróðleikur. bmvalla.is
Page 1 and 2: Garðagöngur Garðyrkjufélags Ís
Page 3 and 4: Stekkjarbakka 6 - Sími 540 3300 -
Page 5 and 6: EXPO · www.expo.is Vnr. 0058325 Pa
Page 7 and 8: TBWA\REYKJAVÍK \ SÍA TILEFNI TIL
Page 9 and 10: GAR‹URINN 2009 | 9
Page 11 and 12: GAR‹URINN 2009 | 11
Page 13 and 14: SUMAROPNUN OPIÐ ALLA DAGA TIL 21:0
Page 15: Harðgerð og örugg Texti og mynd:
Page 19 and 20: Matur - saga - menning (MSM): Kveð
Page 21 and 22: Brenninetla (Urtica dioica) hefur v
Page 23 and 24: Endurnærandi garðrækt Inga Rut G
Page 25 and 26: Blóm vorsins - vorertur Sigríður
Page 27 and 28: Fögur flöt í bæ Falleg grasflö
Page 29 and 30: Nýjungar hjá Sölufélagi garðyr
Page 31 and 32: GAR‹URINN 2009 | 31 Grænmetisbyl

Garðurinn

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?