Garðurinn

Recommendations

Info

26 | GAR‹URINN 2009 Veljum íslenskt! Um langa hríð höfum við Íslendingar verið haldnir einhvers konar minnimáttarkennd þegar kemur að vali á íslenskum trjátegundum í garðana okkar. Birkið hefur komið og farið úr tísku en er sem betur fer inni núna enda er það sérþróað fyrir íslenskar aðstæður og lætur hvorki veðurfar né efnahagsástand blekkja sig til vaxtar á óheppilegum tíma. Ilmreynirinn var lengi vel ekki þóknanlegur af tískulöggum garðanna því hann hafði á sér ímynd ömmutrés, það er tré sem ömmur myndu velja í garða sína en engir aðrir. Ekki það að ömmur hafi lélegan smekk, þær eru margar hverjar tískulöggur sjálfar en fyrir nokkrum augum lukust augu garðeigenda aftur upp fyrir fegurð reynisins og nú er hann yfirleitt uppseldur í gróðrarstöðvum. Blæöspin er líka flokkuð sem íslensk tegund en hefur ekki náð mikilli útbreiðslu í görðum enda er hún örlítið erfiðari viðureignar vegna þess að hún dreifir sér um garðana með rótarskotum, kannski nær hún útbreiðslunni þannig? Af runnategundum hafa gulvíðir, brekkuvíðir og loðvíðir verið mikið notaðir í gegnum tíðina enda eru þetta blaðfallegar tegundir sem koma með ákaflega skrautlega og litfagra rekla, snemma vors þegar aðrar plöntur eru enn í svefnrofunum. Víðirinn er auðræktanlegur og þrífst um land allt sem skýrir vinsældir hans. Að vísu hafa ryðsvepp- Nærmynd af reklum á karlplöntu grasvíðis á Vestfjörðum. Guðríður Helgadóttir skrifar Jarðlægur íslenskur einir - Juniperus communis. ur og fiðrildalirfur aðeins dregið úr vinsældum hans enda landinn pödduhræddur með afbrigðum en gróska plantnanna hefur enn sem komið er haft vinninginn þegar kemur að plöntuvalinu. Við eigum hins vegar fleiri tegundir trjáplantna sem mætti rækta í mun meira mæli. Þetta eru tegundir sem eiga það sammerkt að vera frekar lágvaxnar og kannski lítt áberandi á löngu færi en þegar komið er í návígi við þessar plöntur blasir við fegurð hins smáa. Það gildir um allar þessar tegundir að best er að nálgast þessar plöntur í garðplöntustöðvum. Ef maður tek- ur plöntur úr náttúrunni og flytur í garða verða þær fyrir miklu áfalli, jarðvegur í görðum er mun næringarríkari en úti í móanum og plönturnar ná yfirleitt ekki að laga sig að þessu nýja ástandi. Auk þess er það nú ekkert sérlega náttúruvænt að ganga með stunguskóflur um íslenska móa og moka upp gróðurtorfum til að flytja í garða. Íslenski einirinn, Juniperus communis, er jarðlægur sígrænn runni sem nýtur þess heiðurs að vera eini berfrævingurinn sem telst Meðvitund gagnvart umhverfisvernd eykst í sífellu. Nýlega gaf Salka út bókina Konur geta breytt heiminum með nýjum lífsstíl eftir Guðrúnu G. Bergmann og fjallar hún um það hvernig megi lifa bæði heilbrigðara og umhverfisvænna lífi á auðveldan hátt og samtímis að spara í rekstri heimilisins. Guðrún segir bókinni beint til kvenna, þar sem konur hafi á sinni könnu um 80% af smásöluinnkaupunum og hafi því mikið vald til að gera breytingar. Mikil samlegðaráhrif „Mér fannst þetta tilvalið framlag í þær breyttu, samfélagslegu aðstæð- Hér má sjá fræhýði á kvenplöntu grasvíðis (smjörlaufs) - Salix herbacea. til íslensku flórunnar. Ættingjar hans, greni, fura, lerki og þöll eru innfluttar tegundir sem hafa komið til landsins á síðustu öld og teljast því ekki til flórunnar. Einirinn hefur verið fluttur í garða um áratugaskeið og þrífst mjög vel í frekar rýrum jarðvegi. Hann þarf bjartan vaxtarstað til að hann þrífist sem best. Þetta er sérbýlisplanta þannig að ýmist eru plönturnar karlkyns eða kvenkyns og eru það kvenplönturnar sem bera einiberin en þau eru til margra hluta nytsamleg. Fyrsta veturinn eftir gróðursetningu er gott að setja yfir hann vetrarskýli úr grenigreinum, svona á meðan hann er að ná rótfestu á nýjum stað. Fjalldrapi, Betula nana, er litli bróðir ilmbjarkarinnar og finnst í kjarrlendi víða um land. Fjalldrap- ur sem við stöndum frammi fyrir í dag. Við verðum að breyta um hegðun og temja okkur grænan lífstíl, bæði fyrir okkur sjálf og náttúruna,“ segir Guðrún. „Mig langaði til að setja fram einfaldar leiðbeiningar sem allir geta farið eftir og kosta lítið en geta á hinn bóginn sparað fullt af peningum! Bókin sýnir hvernig hægt er að spara í heimilisrekstri og hafa um leið jákvæð áhrif á náttúruna, þannig að þarna sameinast tveir mikilvægir hagsmunir. Ég legg áherslu á að þetta eigi að vera auðvelt og að við getum haft gaman af þessum breytingum. Ef hver og ein kona gerir örlitlar breytingar hjá sér verða samlegðaráhrifin ótrúlega mikil.“ Guðrún er frumkvöðull í umhverfisvænni ferðaþjónustu á Íslandi, en hún rekur Hótel Hellnar á Snæfellsnesi sem var fyrsta umhverfisvottaðaferðaþjónustufyrirtækið á Íslandi. Hún hefur skrifað ýmsar greinar um umhverfismál og eftir hana liggja fjölmargar bækur um sjálfsrækt og heilsutengt efni. Þess má geta að 10% höfundarlauna Guðrúnar fyrir þessa bók renna til Umhverfissjóðs Snæfellsness. Guðrún G. Bergmann og Blær Guðmundsdóttir fagna bókinni. inn er með smærri blöð en birkið, verður allt að því metershár og greinabygging hans er frekar fínleg. Haustlitur fjalldrapa er rauðbrúnn og er þetta ákaflega fallegur runni. Hann þrífst ágætlega í venjulegum garðajarðvegi og er sólelskur eins og birkið þannig að skuggsælir staðir henta engan veginn. Grasvíðir eða smjörlauf, Salix herbacea, er jarðlægur blaðfallegur íslenskur runni sem er ekki algengur í görðum en mætti nota mun meira. Eins og einirinn þá er grasvíðirinn sérbýlisplanta og er karlplantan ákaflega falleg á vorin með litla fínlega rekla en kvenplantan er skrautlegri þegar líður á sumarið því fræhýði hennar eru fallega rauð. Blöðin eru fagurgræn og glansandi og þetta er planta sem ætti tvímælalaust heima í fallegri steinhæð. Konur geta breytt heiminum Umhverfisvæn bók á ýmsa vegu Blær Guðmundsdóttir hannaði útlit bókarinnar, sem er um margt sérstakt. „Svo er þetta í fyrsta skipti sem bók á Íslandi er pakkað í filmu sem unnin er úr maíssterkju. Plastprent framleiddi filmuna sem brotnar niður í náttúrunni á fjörutíu dögum. Með þessum nýju umbúðum er brotið blað í bókaútgáfu,“ segir Guðrún og bætir við að í framhaldi af útgáfu bókarinnar hafi Hildur Hermóðsdóttir hjá Sölku tekið þá ákvörðun að hafa sama hátt á varðandi innpökkun bóka frá forlaginu í framtíðinni. „Íslenskar konur eru svo fljótar að aðlagast og tileinka sér nýjar stefnur og strauma. Ég sé fyrir mér að velji þær ein af annarri grænan lífsstíll geti það orðið að eins konar tískubylgju, sem eftir verður tekið á alþjóðavettvangi og við getum orðið að fyrirmynd annarra kvenna um hvernig má vinna sig úr þeirri niðursveiflu sem er í efnahagslífinu,“ segir Guðrún sem er bjartsýn á framtíðina þar sem áhugi á umhverfismálum er að stóraukast. www.graennlifsstill.is
Fögur flöt í bæ Falleg grasflöt er hverjum garði mikil prýði og leggja margir mikið á sig til að halda henni við. Grasrækt er þó ekki eins auðveld og margir mundu ætla, og eru þónokkur atriði sem ber að hafa í huga þegar kemur að heilbrigðum bletti. Garðurinn ræddi því við Láru Jónsdóttur, garðyrkjufræðing hjá Blómavali í Skútuvogi og leitaði ráða varðandi grasflötina og sumarblómin. „Aðalatriðið er að næra grasflötina vel, en um leið og hún fær áburð vex grasið betur og mosi og annað verður minna áberandi,“ segir Lára. Mosi vex gjarnan í grasflöt, en hann þrífst best í eldri görðum þar sem skuggi af trjám er mikill. Rætur trjánna eiga það líka til að vaxa undir flötinni og taka næringu frá henni. „Í gömlum görðum getur því þurft að fækka trjágreinum eða fella eitt tré til að hleypa birtu að.“ Lára segir einnig að ekki megi slá grasið of snöggt, heldur að halda sig við um 3-5 cm hæð. Með því móti verður nóg af blöðum á grasinu og það nær að byggja upp sterkt rótarkerfi. Ef slegið er niður að rót veikist hún og mosinn nær frekar yfirhöndinni. Auður Jóhannesdóttir, framkvæmdastjóri Lifa. Allur gróður þarf næringu Það er nauðsynlegt að gefa kalk á nokkurra ára fresti og næra grasið reglulega með alhliða garðáburði, hvort sem það er blákorn eða grasáburður. Næring er góð fyrir allan gróður, en ekki einungis gras. „Ef um blönduð beð er að ræða, til að mynda eitthvað af fjölæringum, runnum og trjám, þá hentar blákornið mjög vel sem áburður. Það má svo einnig fara á grasblettinn, en það er algjör óþarfi að eyrnamerkja einhvern einn áburð fyrir grasið – það er allt gott fyrir það!“ Lára bendir fólki einnig á að bera áburðinn á tvisvar til þrisvar yfir sumarið, svo ársskammturinn sé ekki gefinn í einu lagi. Eigi fólk í erfiðleikum geti það einnig haft samband við garðyrkjusérfræðinga Blómavals sem veita góð ráð. Sumarblóm í pottum og kerjum Það er alltaf gaman að fá lit í garðinn og sumarblómin dafna vel þar sem sér til sólar. „Ef fólk hefur ræktað sömu sumarblómin á sama stað í mörg ár getur verið sniðugt að taka sig til og rækta þar aðra tegund og bæta við nýrri mold til að auka gróskuna.“ Lítið lífríki í eldhúsinu Ræktun matjurta og blóma er mjög gefandi, en þó ekki á allra færi. „Ég er ekki með mjög græna fingur, og hafði gert margar tilraunir til að rækta kryddjurtir hjá mér sem náðu fæstar árangri,“ viðurkennir Auður Jóhannesdóttir, framkvæmdastjóri hjá Lifa. Hún segir mikla breytingu hafa orðið þar á þegar hún uppgötvaði Aerogarden, vatnsgarðinn, fyrir tveimur árum. „Garðurinn byggir á vatnsræktun og þarf enga mold. Tækið veitir plöntunum alla þá birtu og yl sem þær þurfa og lætur vita þegar næringar eða vatns er þörf. Í tankinum myndast rakamettað hitabeltisoftslag svo að plönturnar komast í beina snertingu við súrefni og vaxa hraðar heldur en í moldinni.“ Tækið sér í raun alfarið um ræktunina, en eigendur garðanna njóta afrakstursins. Hægt er að rækta ýmsar plöntur í garðinum. „Hægt að vera með til dæmis kryddjurtir, kirsuberjatómata og chili. Svo er líka hægt að fá pakka þar sem maður setur sín eig- in fræ og getur verið með tilraunir. Þá er hægt að kaupa forsáningarpakka, sem gerir þér kleift að forrækta áður en þú setur plöntur út,“ segir Auður og bætir við að óværa sæki síður að plöntunum því þær séu ekki í mold. Garðurinn hefur vaki mikla lukku á heimili Auðar, og hefur verið fjölskyldunni innblástur til að hefja matjurtarræktun í sumar. „Aerogarden garðurinn hefur alveg fullnægt eftirspurninni á heimilinu, plönturnar spretta svo hratt að maður hefur varla við! Stelpurnar mínar hafa einnig mjög gaman af þessu. Sú yngri, sem er fimm ára nælir sér í basilblöð og borðar kryddið beint eins og kál! Þær hafa gaman af að fylgjast með plöntunum og stússast í þessu með okkur. Þetta hefur verið svona fjölskylduáhugamál!“ Nánari upplýsingar um Aerogarden garðinn er hægt að finna á heimasíðu Lifa. www.grodurhus.is „Þá er um að gera að nota sumarblóm í ker og potta, bæði á stéttir, palla og svalir. Það eina sem þarf að passa með pottana er að það þarf að vökva þá reglulega, gjarnan með áburðablöndu og gott er að vökva að kvöldlagi,“ segir Lára og minnir fólk á að þegar það kaupir sumarblómin séu þau í litlum ræktunarpottum og því sé nauðsynlegt að stækka pottana, en kröftug sumarblóm þurfa bæði rými og raka til að dafna vel. „Annað gott ráð er að kaupa sérstaka vatnskristalla, sem er blandað saman við moldina í pottunum. Þegar vökvað er draga þeir í sig vatn eins og moldin, en þegar moldin þornar þá gefa kristallarnir aftur frá sér vatnið. Þetta heldur rakanum lengur og er hentugt þegar fólk þarf að skreppa frá blómunum í nokkra daga.“ www.blomaval.is GAR‹URINN 2009 | 27 Lára Jónsdóttir garðyrkjufræðingur hjá Blómavali, segir góða næringu lykil að fallegri flöt.
Page 1 and 2: Garðagöngur Garðyrkjufélags Ís
Page 3 and 4: Stekkjarbakka 6 - Sími 540 3300 -
Page 5 and 6: EXPO · www.expo.is Vnr. 0058325 Pa
Page 7 and 8: TBWA\REYKJAVÍK \ SÍA TILEFNI TIL
Page 9 and 10: GAR‹URINN 2009 | 9
Page 11 and 12: GAR‹URINN 2009 | 11
Page 13 and 14: SUMAROPNUN OPIÐ ALLA DAGA TIL 21:0
Page 15 and 16: Harðgerð og örugg Texti og mynd:
Page 17 and 18: Andi staðar er mikilvægur. Ljósm
Page 19 and 20: Matur - saga - menning (MSM): Kveð
Page 21 and 22: Brenninetla (Urtica dioica) hefur v
Page 23 and 24: Endurnærandi garðrækt Inga Rut G
Page 25: Blóm vorsins - vorertur Sigríður
Page 29 and 30: Nýjungar hjá Sölufélagi garðyr
Page 31 and 32: GAR‹URINN 2009 | 31 Grænmetisbyl

Garðurinn

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?