Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Cutubka 1aad: Carruur Soomaaliyeed oo aan lala socon<br />
Dib u eegid<br />
<strong>Somali</strong>ya ma ya lahayn dowlad dhexe, oo sheqeyneysay tan iyo 1991dii, markii taliska madaxweyne<br />
Maxamed Siyaad Barre uu burburay, dabadeedna dagaal oogayaal iyo kooxo beeleedyo hardamayaa ay<br />
dalkii kala daadiyeen.<br />
Dadku waxay bilaabeen inay <strong>Somali</strong>ya dibadda uga soo yaacaan, 1980meeyadii, markii Siyaad Barre uu<br />
ciidamadiisa nabad sugidda, iyo kuwa xoogga dalka kula jeestay dadkiisii. Taas oo ku khasabtay dad badan<br />
inay dibadda u firxadaan, ama ay miciin badaan xero qaxooti oo ku yaal dalalka deriska ah.<br />
Markii ay isbiirsadeen dowlad shaqeyso la'aantiis, dagaaladii oo dabadheeraaday iyo dayacii xagga beesha<br />
caalamka oo joogto noqday, oo uu halkiisa ka sii socdo dibad u yaacii badnaa. Dadka <strong>Somali</strong>yeed oo<br />
dhaqan ahaan ay caado u ahayd safarka, ganacsiga iyo xiriirka xigtada ayaa waxxaa u suurogashay in ay<br />
sidii ay doonaan xudduudaha uga tallaabaan, ayaa hadda lafteeda sidii oo kale doonaya inay<br />
caadooyinkoodii hore waafajiyaan, nolol aad uga duwan toodii hore, oo cusub.<br />
Waxaanu sameynay shabakad <strong>Somali</strong>yeed oo gobolka iyo caalami ahaanba noqotay dhuuntii ay soo<br />
maraysay nolosha boqolaal kun oo <strong>Somali</strong> ah oo doonaya inay ka baxsadaan dalkooda colaadda ka<br />
aloosan.<br />
<strong>Somali</strong>du inkasta oo tiro ahaan ayan sidaas u sii badnayn oo ay gaarayso ilaa 7-8 milyan, haddana si weyn<br />
ayay isu baahisay oo u fidday.<br />
Nolosha kala daadsan, oo adag ee xeryaha qaxootigu waxay dad badan u noqdeen, meel wax lagu sii sugo<br />
oo lagu hakado, inta laga helayo kharashkii lagu geli lahaa Ingiriiska, waqooyi Ameerika, Yurub ama dalalka<br />
Carabta.<br />
Xitaa dadka qaraabo qansaxa ah ama qaraabo durugsan, ee dibadda joogta ayaa markaan oo kale, isxilqaamaya<br />
iyaga oo eegaya xagga dhaqanka ama waajib dadnimo ahaan isu saaray in ay kaalmo u fidiyaan<br />
dadkaan ay haleeleen masiibooyinka aan horay loo arag ee sida: Colaad, baahi, fowdo iyo saboolnimo<br />
dalkoodii ku habsatay.<br />
Sanadki 1992dii waxaa dhacay dagaallo belaha-dhexdooda ah, waxaa kale oo la biliqeystay cuntada deeqda<br />
aheyd, waxaa xigtay abaar lagu hoobtay, waxaana maalintii koonfurta ku dhiman jiray 1000 qof. Sida<br />
laga soo xigtay hay’adaha samfalka, waxaa is le’eg kharashka cuntada deeqda ahi ku fadhido iyo kan ay<br />
qaataan dableyda cuntada ilaalisaa.<br />
Ciidamo Mareykan horkacayo oo Qaramada midoobay, (UNITAF) oo tiradoodu 30,000 gaareyso waajibkooduna<br />
yahay, “In ay abuuraan jawi xasiloon, oo deeqda baniaadanimo dadka lagu gaarsiiyo,” dalka<br />
oo dhan.<br />
Waktigaas isaga ah waxaa lagu tilmaamay dagaaladii iyo abaarihii <strong>Somali</strong>ya ka jiraya, in ay ahaayeen<br />
qalalaasihii ugu xumaa oo ebid soo mara dadka dunida kku nool. Waxaa la dilay qiyaastii 400,000 oo qof,<br />
waxaana lagu khasbay dad gaaraya milyan iyo badh in ay dibadda u qaxaan. Markii dambena dilkii nabad<br />
ilaaliyaasha iyo askartii Maraykanku, waxay soo dedejiyeen in beesha caalamku ka baxdo dalka sannadkii<br />
1993dii.<br />
Soo faragelintii <strong>Somali</strong>ya ee loo arkay in lagu guuldarreystay, waxay noqotay halqabsi caalami ah oo loo<br />
cuskado, iska hor imaadyada iyo masiibooyinka baniaadanimo oo dib dambe dunida uga dhaca.<br />
Burburkii ku dhacay dowladdii dhexe iyo ka bixitaankii ciidamadii ka socday beesha caalamku kadib, dalku<br />
wuxuu u kala jabay maamullo kala gooni ah iyo beel beel..<br />
1991 ayaa waqooyiga <strong>Somali</strong>ya, iskeed ugu dhawaaqday, inay dib ula soo noqotay habkeedii gooni isutaagga<br />
ahaa, waxaana la baxay <strong>Somali</strong>land. Gobollada kale sida Puntland oo xagga waqooyi bari xiga,<br />
waxay iyana ku dhawaaqday aayo ka talinteeda, waxayna dhisatay maamul madax bannaan, inkastoo dee-<br />
<strong>IRIN</strong> 16
Change language