4 - Portret

Zalazłem wreszcie i w wyższe dziedziny,
lecz broda urosła mi przez ten czas i posiwiała.
o otwartych potylicach.
wpuszczono mnie tam — smutne czerniawe
demony grodziły drogę. Mijałem wagony towarowe
pełne oczu śledzących przez szczeliny desek,
lecz przeganiano mnie. Precz goniły duchy
Mijałem skalne kominy, którymi w kłębach
dymu pięły się ku niebu ciemne sylwetki, ale nie
wówczas jakąś okólnią, bocznicą, nie zawsze w
pełni rozwiniętą odnogą czasu, płonym pnączem
na skróty lub naokół wiodącym ku przeznaczonemu
celowi.
piennych twarzy, po to jedynie, by znów utknąć,
wepchnięty między auta na zaleszczyckim moście
lub porwany przez falę wycofujących się
żołnierzy w wełnianych szynelach. Ruszałem
niż ciągnących gdzie bądź swe walizki i wózki.
Przepychałem się pod prąd tego Styksu wa-
ku przeszłości, ku stracie, w nostalgii i w bezsilnej
goryczy, bardziej drepczących w miejscu
Nie wszędzie byłem sam. Brnąc na wschód
i wstecz stulecia napotykałem tłumy bieżeńców
prących w beznadziejnym pochodzie ku
Ziemiom Odzyskanym, obróconych jednak
raczej niźli w swym ogromie dających się dojrzeć.
Przemierzałem w ciemnościach niezliczone
sale, tunele rozgałęzione jak poroża podziemnych
bestii, skaliste katedry o kolumnach
wyniesionych w mrok, portykach domyślnych
***
Sztrallem.
płomyk. Oto był — jak mi się zdaje — odległy
poblask mej latarni — pieca nad Czerwonym
W jednej z takich sal lśniących w blasku
czołowej lampki mozaikami kryształu górskiego,
agatów i ametystów dostrzegłem wlot
bocznego kanału, w głębi którego migotał nikły
stalaktytami z antracytu — wielkie pęcherze
powietrza, co rozdymały ni stąd, ni z owąd ciasną
arterię komina.
trafiały się teraz znacznie częściej, podobnie —
puste, szerokie hale o sufitach zwieńczonych
system dymnych korytarzy miał się skończyć.
Przeciwnie. Pajęcze odnogi bocznych kanałów
Musiałem dotrzeć znacznie poniżej poziomu
piwnic, nic jednak nie wskazywało, by
brnąłem dalej w dół.
twarz maskę zaopatrzoną w zwierzęcy ryj filtra
i — całkiem już w niej oślepły i stumaniony,
czasem niosąca zapachy obcej kuchni, czasem
— duszący opar czadu. Nasuwałem wówczas na
czy chwytu. Nierzadko uderzała mnie od spodu
fala konwekcyjnego prądu — czasem gorąca,
Za oknem, które wychodziło na oficyny i
studzienne podwórze, w kępie wrotyczu i dzikich
rumianów stała kruszejąca statua — nie
tym sezonie, tego lata i w tym świecie.
sznury żarówek rozpięte pomiędzy drzewami
aż do ulicy Wileńskiej. Zgasły po raz ostatni w
dłoniach spodki i srebrne widelczyki do ciast.
Na koniec najstarszy nachylił się i nagle zgasły
zapamiętani w swoim tańcu upodabniali się do
aniołów. Znikało szkło i porcelana, migały w ich
o wyplatane z brzozy fotele. Powiewali białymi
ręcznikami i w jakimś nerwowym uniesieniu,
Za oknem zwróconym ku Tatarskiej słychać
było stłumione hałasy. To kelnerzy w kawiarnianym
ogródku uprzątali ze stołów kufle, szklanki
i kryształowe pucharki do lodów, potykając się
***
choć obcy, odbierają nam prawa powrotu do
naszych zmarłych.
w milczeniu, pogrążony w stuporze, uplątany
w siwą brodę. Podszedłem doń. Tak oto żywi,
przybyłem — w czarnym swetrze i gazowej
masce zasłaniającej oblicze. Tkwił bez ruchu i
korzeni, grzybni i podziemnych wichrów. Lecz
oto w fotelu siedział człowiek, po którego tu
w momencie wkroczenia Rosjan. Zapragnąłem
wywieść ich stąd, przeprowadzić przez rubieże
odeszli w odstępach tylu lat od siebie i dlaczego
schronili się w najmniej odpowiednim miejscu,
zawołać, mógłbym wejść, przekroczyć próg,
pozostać. Nie myślałem, co robią tutaj razem,
okiem do dziurki od klucza. Sól szczypała w
oczy, a w dziurce widać było niewiele, a przecież
przysiągłbym, że w beżowych plamach
rozpoznaję znajome sylwetki i ruchy. Mógłbym
rożnika z ikoną i lampadką. Za drzwiami rozbrzmiewała
rozmowa i rozpoznawałem wszystkie
od lat niesłyszane głosy. Zamiast nacisnąć
mosiężną klamkę pochyliłem się i przywarłem
Stałem w tym wymalowanym sepią pokoju
tyłem do pieca, przodem do wschodniego na-
***
„ę” i „ą” się w mowie złocą — liściem, jagodą,
pąkiem, bożą krówką.
Szczęsne narody, gdy znają nosówkę, co huczy
echem niczym puszczyk nocą, szczęsne, gdy
***
Rudnickiej, siecią drenów i kanaliz podpełznąć
pod przedmieścia Wilna. Górą turkotały gąsienice
i żelazne obręcze kół armatnich, kiedy
dotarłem do głównego burzowca.
jakichś przedpotopowych pajęczynach, przecisnąć
pośród korzeni Puszczy Nalibockiej i
Powoli na powrót ścieżki kuliły się w sobie coraz
węższe i węższe, za to odległe światło przybierało
na sile. Wreszcie udało mi się wspiąć po
PORTRET25 - 117