Polska transformacja i jej przyszłość - Polskie Towarzystwo ...

kształt polityki gospodarczej w kierunku interwencjonizmu. Prezydent Lech Wałęsa nie
zaangażował się jednak po stronie przeciwników Balcerowicza i zwolenników pseudoprawicy.
Dzięki temu udało się przetrwać rok 1991, najtrudniejszy rok transformacji. Rok 1992 miał już
przynieść poprawę i ożywienie.
V. „Mała stabilizacja” i sprzeczności szybkiego rozwoju w latach 90.
Pierwsze lata transformacji ujawniły poważną społeczną lukę edukacyjną w zakresie
gospodarki rynkowej, brak elementarnej wiedzy ekonomicznej u polityków i działaczy
związkowych. Niezadowolenie z niedostatecznej szybkości przezwyciężania kryzysu
transformacyjnego a zwłaszcza konsekwencji zderzenia gospodarki nierynkowej z rynkową -nie
pozostało bez wpływu na opinię publiczną i nastroje społeczne. Poglądy antyliberalne znalazły
licznych zwolenników wśród działaczy „Solidarności” i prawicy. Spektakularne obalenie rządu
Hanny Suchockiej przez „Solidarność” miało przyczynić się walnie do zwycięstwa lewicy w
wyborach jesienią 1993 roku. Pogorszenie społecznego klimatu dokoła procesów
transformacyjnych było również na rękę ludowcom, którzy odrzucali reguły i konsekwencje
gospodarki rynkowej. Nastroje antyrynkowe usiłowały również wykorzystywać dywersyjne
organizacje zagraniczne, jak np. tzw. Instytut Schillera. Organizacja ta wywarła istotny wpływ na
ideologię „Samoobrony”, negującej reguły gospodarki rynkowej.
Równocześnie jednak narastała świadomość konieczności kontynuowania polityki
transformacyjnej przyjętej w roku 1990. Wspierała ten proces większość polskich ekonomistów i
publicystów. Dzięki temu porażki ponosiły próby dewiacji polityki ekonomicznej ze strony
ortodoksyjnych keynesistów, w tym także zagranicznych, jak np. K. Łaski z Wiedeńskiego
Instytutu Międzynarodowych Badań Porównawczych. Pod wpływem tych okoliczności rząd
lewicowo-psl’owski zdecydował się na kontynuację polityki transformacyjnej, ulegając jednak w
wielu kwestiach naciskom ludowców i przeciwnikom dalszych reform ustrojowych.
Po roku 1993 spory o polską transformację dotyczyły zarówno spraw fundamentalnych,
jak i konkretów polityki pieniężnej i finansów publicznych. Wbrew przeciwnikom polityki
transformacyjnej stabilizacja gospodarki i rozwój sektora prywatnego czyniły dalsze postępy.
Dzięki poprawie opinii kół zagranicznych o polskiej gospodarce udało się uzyskać w latach
1994-1995 umorzenie znacznej części zadłużenia zagranicznego. Stopa wzrostu PKB
osiągnęła w latach 1996-1997 ponad 6%. Udało się też znacznie obniżyć stopę inflacji, co
pozwoliło w roku 1995 na denominację złotego i dalszą stabilizację kursu walutowego.
Największym sukcesem lat 1993-1997 było uchwalenie konstytucji a w niej zapisów
instytucjonalizujących demokratyczny ustrój i gospodarkę rynkową z niezależnym bankiem
centralnym.
Z perspektywy ponad 10 już lat wypada ocenić ten okres jako „małą stabilizację”.
Poprawiła ona znacznie warunki gospodarowania, wydłużyła horyzont czasowy decyzji
alokacyjnych, ale oznaczała zahamowanie dalszych niezbędnych reform ustrojowych.
Przedmiotem sporów pozostały w tej sytuacji problemy prywatyzacji majątku państwowego i
zmiany strukturalne w rolnictwie. Nie podjęto w tym okresie ani reformy systemu emerytalnego,
ani reformy systemu administracyjno-samorządowego, ani reformy służby zdrowia. Natomiast
niemało czasu stracono na spory dokoła tzw. powszechnego uwłaszczenia majątkiem
państwowym. Czasu i wysiłku wymagało tłumaczenia, że majątek ten powinien nadal pracować
i wymaga kapitału. Równocześnie, tworząc w roku 1995 Narodowe Fundusze Inwestycyjne
popełniono szereg niezrozumiałych błędów. Sprzedano zbyt tanio i zdeprecjonowano w ten
sposób w oczach społeczeństwa świadectwa udziałowe, upoważniające do otrzymania akcji
prywatyzowanych przedsiębiorstw. Powołano obok zarządów NFI firmy zarządzające,
przeważnie zagraniczne, które wyprowadziły z majątku NFI poważne środki tytułem opłat za
zarządzanie i nie zapewniły wzrostu ich majątku. Na szczęście po roku 1995 nastąpiło znaczne
przyspieszenie zagranicznych inwestycji bezpośrednich a także krajowych inwestycji
kapitałowych, kredytowanych częściowo przez zagraniczny kapitał bankowy. Sprawa
dopuszczalnej wielkości udziału kapitału zagranicznego w sektorze bankowym jest nadal
przedmiotem kontrowersji. Do świadomości niektórych polityków docierają jednak z trudem
korzyści z ożywiania gospodarki dzięki nakładom kredytowanym przez banki z obcym
kapitałem.
16