You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
478 STEFAN PAPP<br />
Zjawisko wyrzutow sumienia jest wi~c moiliwe jedynie w wypadku,<br />
kiedy sumienie jest wolne, zdrowe i pryncypialne w iyciu<br />
czlowieka. Wowczas nawet najbardiiej brutalny nacisk ze strony<br />
idei, czy opinii zbiorowosci nie pozbawi czIowieka potrzeby wewn~trznego<br />
rozrachunku, b~dqcego wynikiem nieustannego doswiadczania.<br />
Kiedy taki czIowiek popeinia zlo, jest on mimo woli<br />
w swojej swiadomosci adresatem popelnianego czynu. Zresztq nawet<br />
ludzie pozbawieni glosu sumienia, jesli bijq, wiedzq, ie zadajq<br />
bol, ale ta swiadomose sluiy im jedynie do obliczania rozmiarow<br />
zadawanego bolu, jesli zabijajq, czyniq tak, poniewai wiedzq, czym<br />
Jest smiere. Oni, na podstawie wlasnego stracbu przed smierciq,<br />
rozkoszujq si~ zabijaniem innych. Tylko sumienie moie si~ buntowac<br />
i stawiac czIowieka zabijajqcego w miejsce ofiary. I to<br />
doswiadczanie zia na sobie jest, moim zdaniem, najwainiejszym<br />
czynnikiem rozpoznania krzywdy, kt6ra z zewnqtrz moie bye<br />
oceniana jako dobro czy sprawiedliwosc. Jesli czIowiek wbrew<br />
swojemu sumieniu zabija, to obraz zabojstwa b
Change language