Gjeografia Edlira Filipi Merita Dollma - Erik Botime

Edlira Filipi 

Merita Dollma 

Libër Mësuesi 

Gjeografia 

Bërthamë 

12 

Tiranë, 2012 

1

SHTEPIA BOTUESE ERIK 

Botues: 

Dëshira SHEHU 

Autor: 

Edlira FILIPI 

Merita DOLLMA 

Redaktore përgjegjëse: 

Anila KONOMI 

Arti grafik, studio grafike “ERIK” Botime: 

Edlir PODA 

Kopertina: 

Blerina Balla DAUTI 

Botimi i parë, viti 2012 

© ERIK BOTIME 

Të gjitha të drejtat janë ekskluzivisht të rezervuara. 

Ndalohet prodhimi, riprodhimi, shitja, rishitja, shpërndarja, kopjimi, fotokopjimi, 

përkthimi, përhapja me çdo lloj forme apo mjeti, pa miratimin me shkrim nga Shtëpia 

Botuese “ERIK”. 

Botimet “ERIK” 

Kont Urani, Nr. 25, Tiranë - Albania. 

Tel.: 00355 4 2467762; 00355 4 2220645; 

Cel.: 069 20 40 333; Cel.: 069 40 66 442 

E-mail: erikbotime@mail.com, web: www.erikbotime.com 

2

Përmbajtja 

Kreu 1 Hapësira gjeografike e trevave shqiptare 

Mësimi 1.1 Objekti i studimit të Gjeografisë .....................................................................16 

Mësimi 1.2 Pozita gjeografike dhe shtrirja e trevave shqiptare....................................18 

Mësimi 1.3 Projekt Kërkimor. “Integrimi i Trevave të tjera shqiptare në Bashkimin 

Evropian”(ora e parë)...............................................................................................................20 

Kreu 2 Diversiteti i mjediseve dhe i peizazheve të trevave shqiptare 

Mësimi 2.2 Ndërtimi gjeologjik dhe relievi.........................................................................23 

Mësimi 2.4 Klima e trevave shqiptare..................................................................................25 

Mësimi 2.7 Dëmtimi i Tokave...................................................................................................27 

Mësimi 2.11 Projekt kërkimor. “Integrimi i Trevave të tjera shqiptare në Bashkimin 

Evropian” ....................................................................................................................................29 

Kreu 3 Sistemet humane 

Mësimi 3.3 Tiparet e popullsisë së trevave shqiptare.......................................................30 

Mësimi 3.4 Emigrimi dhe Migrimi i shqiptarëve..................................................................32 

Mësimi 3.11 Detyrë tematike. “Problemet e sotme dhe të ardhme ekonomike të trevave 

shqiptare në kushtet e integrimit rajonal dhe global”........................................................34 

Kreu 5 Rajonet gjeografike 

Mësimi 5.7 Popullsia,vendbanimet dhe ekonomia e Rajonit Perëndimor.................... 35 

Mësimi 5.17 Ekskursion mësimor. Vizitë në një qendër qytetare ose fshatare me vlera 

natyrore ose kulturore”...............................................................................................................37 

Mësimi 5.20 Popullsia, vendbanimet dhe zhvillimi ekonomik i Rajonit Jugor..................38 

Mësimi 5.22 Republika e Kosovës.........................................................................................40 

3

Hyrje 

Libri në ndihmë të mësuesit është hartuar që t`ju ofrojë mësuesve 

një alternativë ndihmëse për zhvillimin e orës së mësimit 

me metoda sa më bashkëkohore dhe me synimin që të nxisë te 

nxënësit të menduarit kritik. Gjithashtu ai synon t’i aftësojë për 

të fituar shprehi të ndryshme komunikimi, të punuarit në grup etj. 

Në këtë libër janë rekomanduar teknika të ndryshme 

mësimdhënie në përshtatje me objektivat mësimore të temave të 

ndryshme. Për të gjitha modelet e rekomanduara është përdorur 

struktura trefazëshe e mësimit (ERR). Kjo strukturë është provuar 

që krijon mundësi për përdorimin e teknikave të shumta. 

Kjo përparësi krijon për nxënësit një udhërrëfyes të shkëlqyer 

për të gjitha kategoritë e niveleve të mësimnxënies. Struktura 

ERR ka përparësi edhe në drejtim të të lexuarit dhe të nxënit të 

drejtuar nga mësuesi, duke krijuar hapësira të gjera në fushën e 

të kuptuarit, të vepruarit logjik. 

Modelet e paraqitura nuk janë ditarë, në kuptimin e 

mirëfilltë, por struktura ditarësh me teknika që e ndihmojnë 

mësuesin për të ndarë me racionalitet orën e mësimit. Teknikat 

e përdoruara janë: Teknika e Parashikimit me terma paraprake, 

DRTA (Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar), 

Kubimi, Kllasteri, Leksioni i avancuar, Rrjeti i diskutimit, Tabela 

e koncepteve, Diagrami i Venit, Metoda e Kombinimit. 

Shpresojmë që rekomandimet tona do të jenë të vlefshme 

për mësuesit, që do të përdorin këtë libër. 

Ne jemi nisur nga qëllimi për t’ju ndihmuar në organizimin 

sa më të mirë e më të suksesshëm të orës së mësimit. 

Kombinimi i teknikave të mësipërme gjatë tre fazave të organizimit 

të mësimit, krijon hapësira krijuese, si për mësuesin dhe 

për nxënësin duke e bërë interesante, të këndshme dhe tërheqëse 

orën e mësimit për të gjithë. 

AUTORËT 

4

PLANI SINTETIK GJEOGRAFI 12 

. 

l 

Plani sintetik 34javë *2 orë - 68 orë 

‣ Njohuri të reja - 48 orë 

‣ Punë praktike - 4 orë 

‣ Përsëritje - 3 orë 

‣ Testime - 2 orë 

‣ Projekt - 4 orë 

‣ Ese - 3 orë 

‣ Ekskursion - 2 orë 

‣ Detyra tematike - 2 orë 

Shënim : Kolona “ Mjetet mësimore “( interneti, harta, atlase etj ) në bazë të udhëzimit, plotësohet nga mësuesi paralel me zhvillimin e 

orëve mësimore dhe jo në fillim të hartimit të këtij plani 

Nr. 

tota 

Kapitulli Nr .i 

orëve 

1 Linja I 

Hapësira 

gjeografike e 

trevave 

shqiptare 

3 orë 

2 2 orë njohuri 

te reja 

1 orë projekt 

kërkimor 

Objektivat e kapitullit Temat për çdo orë Materiali 

burimor 

1.1 1- të përshkruajnë objektin e 

studimit të kësaj lënde 

2- të përshkruajë vendin që 

ajo zë në studimet gjeografike 

3- të përshkruajë rëndësinë e 

studimit të saj 

1.2 1-të bëjë dallimin (të 

diferencojë) në përbërjen e 

trevave shqiptare (Republikën e 

Shqipërisë, Kosovën, trevat 

shqiptare në Serbi, në Maqedoni, 

në Greqi dhe në Mal të Zi) 

2-të analizojë pozitën gjeografike 

të trevave shqiptare në Ballkan, 

Mesdhe, Evropë dhe më gjerë. 

3-të vlerësojë rolin e kësaj pozite 

në veçoritë natyrore gjeografike, 

në popullimin e trevave dhe 

zhvillimin ekonomik dhe pasojat 

e kësaj pozite në copëtimin e 

trevave shqiptare . 

4-të analizojë ndryshimet që ka 

pësuar në kohë dhe në hapësirë 

Mjetet mësimore 

Objekti i studimit të Gjeografisë 12-të Teksti 

Harta, Atlase të ndryshme, 

materiale nga interneti 

Pozita gjeografike dhe shtrirja e 

trevave shqiptare 

Teksti 



5

harta politike e trevave shqiptare 

3 1.3 1-të realizojë një projekt 

4 Linja II 

Diversiteti i 

mjediseve 

5 dhe 

peizazheve të 

trevave 

shqiptare 

10 orë 

6 8 orë njohuri të 

reja 


kërkimor 

1 orë përsëritje 

kërkimor me karakter 

krahasues mbi ndryshimet në 

kohë të hartës politike të 


2.1 1-të përshkruajë varietetin e 

peizazheve dhe hartën e 

mozaikut të tyre 

2.2 1- të 

2.3 1- të 

analizojë etapat e 

formimit të truallit të trevave 

shqiptare, përbërjen litologjike 

dhe strukturore të tij dhe rolin 

e tyre në pasuritë e shumta 

minerale 

1- të evidentojë faktorët e 

formimit të relievit, sistemet 

kryesore të tij: 

përshkruajë raportin 

njeri-mjedis në peizazhet e 

larmishme të trevave shqiptare 

(peizazh lumor, malor,fushor 

kodrinor,karstik dhe bregdetar 

7 2.4 1-të evidentojë tiparet e 

klimës së trevave shqiptare 

2-të vlerësojë rolin dhe 

ndikimin e klimës në dukuritë 

e tjera natyrore, në 

shpërndarjen e popullsisë dhe 

aktivitetet e saj 

8 2.5 1-të 

9 2.6 

10 2.7 

analizojë larminë dhe 

pasurinë e madhe hidrografike 

të trevave shqiptare ; 

2-të vlerësojë rëndësinë 

jetësore dhe ekonomike të 

pasurive hidrike të trevave 

shqiptare 

1- të analizojë kushtet dhe 

faktorët e formimit të tokave 

të larmishme të trevave 

shqiptare ; 

1-të analizojë faktorët e 

kushtet që kanë ndikuar në 

Projekt kërkimor:”Integrimi i trevave 

shqiptare në Bashkimin Evropian” 

-prezantimi i temës 

-prezantimi i burimeve të informacionit 

-Ndarja e klasës në grupe 

Peizazh i larmishëm dhe i 

shumëllojshëm 

Ora e 

parë 





Ndërtimi gjeologjik dhe relievi 



Roli i relievit në mjedis vendbanime 

dhe ekonomi 



Klima e trevave shqiptare 



Pasuria ujore 



Tokat në trevat shqiptare 

Dëmtimi i tokave 



6

11 2.8 

12 Projekt 

kërkimor 

shkallën e lartë të degradimit, 

shkretizimit dhe përmbytjeve 

të tokave si pasojë e tyre; 

1-të analizojë faktorët dhe 

kushtet që kanë përcaktuar 

larminë dhe pasurinë e madhe 

bimore dhe shtazore të trevave 

shqiptare ; 

2.9 1-të vlerësojë përmes një 

projekti në grup larminë dhe 

pasurinë e madhe natyrore të 

trevave shqiptare (si p.sh. 

relievi,klimën,hidrografinë,etj 

Bota bimore dhe shtazore e trevave 

shqiptare 

Projekt kërkimor: “Integrimi i 

trevave shqiptare në Bashkimin 

Evropian” 



(ora e dytë) 



13 Përsëritje 2.10 1-përshkruaj shkurtimisht 

përmbajtjen e linjave të 

përsëritjes 

2-identifikojë për çdo linjë 

njohuritë bazë sipas temave 

14 Linja III 

Sistemet 

humane 

11 orë 

15 9 orë Njohuri 

të reja 

1 orë Ese 

16 argumentuese 

1 orë Detyrë 

tematike 

3.1 1- të pasqyrojë ndryshimet në 

organizimet administrative 

tokësore në Republikën e 

Shqipërisë, në Republikën e 

Kosovës dhe në trevat e tjera 

shqiptare, 

2- të analizojë organizimin e 

sotëm politiko-administrativ 

të trevave shqiptarë, 

3- të argumentojë ndikimin e 

organizimit të sotëm politiko- 

administrativ të trevave 

shqiptare në zhvillimin dhe 

integrimin rajonal dhe 

evropian të tyre, 

3.2 1- të analizojë kushtet dhe 

faktorët që kanë ndikuar në 

popullimin e trevave shqiptare 

2.3 1-të 

përshkruajë elementët 

(karakteristikat ) kryesore 

demografike të popullsisë, 

shtimi natyror, struktura e 

popullsisë ), 

17 3.4 1-të analizojë procesin e 

Përsëritje e linjave “Hapësira 

gjeografike e trevave shqiptare “dhe 

“Diversiteti i mjediseve dhe 

peizazheve të trevave shqiptare” 

Ndryshimet administrative në trevat 

shqiptare 





Popullsia shqiptare në trojet e veta 



Tiparet e popullsisë së trevave 

shqiptare 



Emigrimi dhe migrimi i shqiptarëve Harta, Atlase të ndryshme, 


migrimeve si promotorin e të 

7

18 Ese 

argumentue 

se 

19 3.6 

gjitha ndryshimeve 

demografike të popullsisë 

shqiptare, duke u ndalur në 

periudhën pas vitit 1990, 

2-të evidentojë territoret ku 

kanë emigruar shqiptarët me 

veçoritë dhe problemet e 

integrimit të tyre, 

3.5 1- të diskutojë mbi elementë 

të identitetit kombëtar të 

trevave shqiptare (gjuha, 

toleranca fetare,marrëdhëniet 

ndëretnike ), 

1- të analizojë ecurinë e 

zhvillimit të popullsisë dhe 

vendbanimeve në trevat 

shqiptare, përmes treguesve 

statistikorë, grafikë etj, 

20 3.7 1- të evidentojë potencialet 

natyrore dhe humane të 

trevave shqiptare dhe ndikimin 

e tyre në shkallën e zhvillimit 

ekonomik të këtyre trevave, 

21 3.8 1- të analizojë rolin e sektorit 

të ekonomisë bujqësore në 

zhvillimin e trevave shqiptare 


të industrisë në zhvillimin e 



24 Detyrë 

tematike 

25 Linja IV 

Ndërveprimi 

të tretë (transporti, tregtia, 

turizmi, shërbimet dhe 

artizanati) në zhvillimin e 


3.11 1-të vlerësojë përmes një 

detyre tematike problemet 

aktuale dhe të ardhmen e 

zhvillimit ekonomik të trevave 

shqiptare, duke i parë dhe 

trajtuar ato në kushtet e 

integrimit rajonal dhe 

evropian, 

4.1 1-të analizojë vlerat natyrore 

Ese argumentuese “Toleranca fetare 

dhe marrëdhëniet ndëretnike në 

trevat shqiptare “ 

Ecuria e vendbanimeve në trevat 

shqiptare 

Potencialet natyrore dhe humane në 

ndihmë të zhvillimit ekonomik 







Ekonomia bujqësore 



Industria 



Sektori i tretë i ekonomisë 



Detyrë tematike :”Problemet e sotme 

dhe të ardhme ekonomike të trevave 

shqiptare në kushtet e integrimit 

rajonal dhe global” 



Vlerat natyrore dhe historiko – 


dhe historiko-kulturore të materiale nga interneti 

8

njeri/mjedis trevave shqiptare , në varësi 

me veçoritë e specifikat e tyre 

2-të veçojë disa nga sitet e 

trashëgimisë natyrore dhe 

kulturore kombëtarë ( 

përfshirë ato që janë pjesë e 

trashëgimisë botërore ) të 


26 8 orë 

- 5 orë Njohuri 

të reja 

1orë Projekt 

kërkimor 

1 orë 

përsëritje 

27 1 orë testim 

1 orë esse 

28 

Ese 

vlerësuese 

4.2 1-të vlerësojë rëndësinë e 

pasurisë natyrore dhe 

kulturore të trevave shqiptare 

për zhvillimin turistik të tyre, 

gjendjen aktuale dhe 

mundësitë për zhvillimin e 

ardhshëm të turizmit, 

4.3 1-të evidentojë faktorët dhe 

4.4 1-të 

pasojat e problemeve 

mjedisore kryesore sot ( ndotja 

e ajrit, ujit,tokës ) 

parashikojë rrugë të 

menaxhimit efektiv të këtyre 

problemeve mjedisore, 

29 4.5 1- të vlerësojë raportin 

shfrytëzim /mbrojtje 

/mirëmenaxhim i potencialeve 

turistike 

2 -të hartojë një plan veprimi 

mjedisor. 

30 Detyrë 

kërkimore 

4.6 1- të hartojë një plan veprimi 

për zgjidhjen e problemeve 

mjedisore të një zone 

informale në qytetin ku banon 

ose në qytete të tjera të vendit 

me problematika të spikatura 

mjedisore, 

2- të evidentojë potencialet 

turistike dhe zonat më të 

rëndësishme për zhvillimin e 

turizmit, 

3-të realizojë një detyrë 

kërkimore mbi ekoturizmin 

dhe zhvillimin e tij në Shqipëri 

(koncepti,infrastruktura , 

kulturore të trevave shqiptare 

Pasuria natyrore dhe kulturore, 

potencial turistik 

Problemet mjedisore në trevat 

shqiptare 

Ese vlerësuese “ Përgjegjësia qytetare 

përballë degradimit dhe shkretizimit 

të peizazheve 

Raporti shfrytëzim- mbrojtje – 

mirëmenaxhim i potencialeve 

turistike 

Projekt kërkimore“Integrimi i 

Trevave shqiptare në Bashkimin 

Evropian” 

“ 









(ora e tretë) 



9

ndikimi mbi mjedisi ), 

4- të realizojë një detyrë 

kërkimore mbi. zonat 

mbrojtura natyrore, pasurinë e 

tyre, tërheqjen e turistëve drejt 

tyre, ndikimin e zhvillimit të 

turizmit mbi to 



përsëritjes 



Përsëritje e linjës “ Sistemet humane 

“ dhe “Ndërveprimi njeri /mjedis “ 



32 4.8 Testim Semestri 



33 Rajonet 

gjeografike 36 

orë 

34 25 orë Njohuri 

të reja 

1 orë ese 

1 orë 

përsëritje 

1 orë testime 

6 orë punë 

praktike 

35 1 orë detyrë 

tematike 


kurikular 

36 5.4 

5.1 1- të analizojë tiparet 

specifikedemografike dhe 

ekonomike që dallojnë 

Republikën e Shqipërisë nga 

trevat e tjera shqiptare dhe 

faktorët e diferencimit të saj 

rajonal; rajonet gjeografikë; 

5.2 1 - të evidentojë 

karakteristikat kryesore të 

popullimit të këtij rajoni, me 

fokus të veçantë rritjen e 

shpejtë të popullsisë dhe 

ndryshimet strukturore të saj; 

2 - të analizojë urbanizimin e 

shpejtë të këtij rajoni dhe 

rrjedhojat e tij 

5.3 1- të vlerësojë akset dhe 

drejtimet e zhvillimit të 

ardhshëm të Republikës së 

Shqipërisë me shanset dhe 

mundësitë që ofron ajo për 

integrim rajonal dhe evropian 

1 - të vlerësojë trashëgiminë 

natyrore të Shqipërisë për 

qëllime turistike, etj; 

2- të parashikojë mundësitë 

e perspektivës së zhvillimit 

37 5.5 1 - të vlerësojë trashëgiminë 

kulturore të Shqipërisë për 


Republika e Shqipërisë 


Popullsia dhe vendbanimet e 

Shqipërisë 




Zhvillimi ekonomik i Shqipërisë 



Biodiversiteti dhe zonat e mbrojtura 



Trashëgimia kulturore në Shqipëri 



10

2- të parashikojë mundësitë 

e perspektivës së zhvillimit 

38 5.6 1- të përshkruajë veçoritë 

kryesore natyrore të Rajonit 

Perëndimor dhe ofertat 

potenciale natyrore për 

zhvillim; 

39 Detyrë 

tematike 

40 Punë 

praktike 

5.7 1- të vlerësojë diversitetin e 

hapësirave të prodhimit 

bujqësor e industrial, sektorit 

terciar, rrjetin e transportit 

dhe rolin e tij në prirjen e 

organizmit të ri hapësinor të 

rajonit 

5.8 1-të krahasojë hartat 

ekonomike të zhvillimit të 

Rajonit Perëndimor në 

periudha të ndryshme. 

41 5.9 1- të diskutojë rreth 

trashëgimisë së pasur 

natyrore e kulturore të këtij 

rajoni dhe rëndësinë e 

veçantë të kësaj trashëgimie 

për zhvillimin e turizmit; 

42 5.10 1 - të përshkruajë mozaikun 

natyror të Rajonit Verior dhe 

Verilindor dhe ofertat 

potenciale natyrore për 

zhvillim 

43 5.11 1- të analizojë tendencën e 

ndryshimeve demografike të 

këtij rajoni me problematikat 

që e shoqërojnë; 

2 - të evidentojë tiparet 

kryesore të aktivitetit aktual 

ekonomik të kufizuar të këtij 

rajoni 

44 5.12 1- të realizojë një projekt 

(individual ose në grup) mbi 

mundësitë e zhvillimit në 

kushtet e reja të ndërtimit të 

korridorit Durrës-Prishtinë 

dhe të bashkëpunimit rajonal 

e më gjerë 

Rajoni Perëndimor, veçoritë natyrore 



Popullsia,vendbanimet dhe ekonomia 

e rajonit perëndimor 



Punë praktike :”Krahasoni hartat 

ekonomike të periudhave të 

ndryshme“ 

Ekskursion mësimor “Vizitë në një 

qendër qytetare ose fshatare me vlera 

natyrore ose kulturore “ 





Rajoni Verior dhe Verilindor veçoritë 

natyrore 




e rajonit verior dhe verilindor 



Detyrë tematike “ Perspektiva e rajonit 

me ndërtimin e rrugës Durrës – 

Prishtinë” 



11

45 5.13 1- të ndërtojë hartën e 

resurseve natyrore të Rajonit 

Verior dhe Verilindor duke 

analizuar mundësitë e 

shfrytëzimit të tyre për 

zhvillimin social ekonomik 

46 Punë 

praktike 

5.14 1 - të përshkruajë veçoritë 

natyrore kryesore të Rajonit 

Juglindor; 

47 5.15 1-të analizojë karakteristikat 

kryesore demografike të këtij 

rajoni; 


kryesore të aktivitetit 

ekonomik aktual të Rajonit 

Juglindor 

48 5.16 1- të diskutojë rreth 

trashëgimisë së pasur 

natyrore e kulturore të këtij 

rajoni dhe rëndësinë e 

veçantë të kësaj trashëgimie 

për zhvillimin e turizmit; 

49 5.17 1 - të ndërtojë hartën e 

infrastrukturës rrugore të 

Rajonit Juglindor duke 

evidentuar rolin e saj në 

integrimin dhe 

bashkëpunimin me shtetet 

fqinje dhe më gjerë. 

50 5.18 1 - të analizojë tiparet e 

51 Punë 

praktike 

përgjithshme natyrore që 

dallojnë Rajonin jugor; 

5.19 1 - të evidentojë tiparet e 

veçanta humane dhe 

demografike të rajonit jugor 


ekonomike të këtij rajoni; 

52 5.20 1 - të ndërtojë hartën e 

zonave kryesore turistike të 

Rajonit Jugor duke analizuar 

potencialet natyrore dhe 

njerëzore të këtyre zonave 

turistike 

Punë praktike “ Plotësoni në hartën 

skicë resurset natyrore të rajonit “ 

Materiale nga interneti 

Rajoni Juglindor, veçoritë natyrore 



Popullsia, vendbanimet dhe ekonomia 

e rajonit juglindor 



Ekskursion mësimor “Vizitë në një 

qendër qytetare ose fshatare me 

vlera natyrore ose kulturore “ 




skicë infrastrukturën rrugore të 

rajonit” 



Rajoni Jugor, veçoritë natyrore 



Popullsia, vendbanimet dhe ekonomia 

e rajonit jugor 




skicë zonat turistike të rajonit” 



12

53 5.21 1 - të përshkruajë 

Republikën e Kosovës si një 

rajon gjeografik me kufi të 

qartë natyror dhe politik, 

veçori specifike fizikogjeografike, 

demografike dhe 

ekonomike; 

54 5.22 1- të evidentojë diferencimin 

rajonal dhe tiparet 

gjeografike natyrore, 

demografike dhe ekonomike 

të Rajonit Perëndimor të 

Kosovës; 

55 5.23 

56 Punë 

praktike 

1- të evidentojë diferencimin 

rajonal dhe tiparet gjeografike 

natyrore, demografike dhe 

ekonomike të Rajonit Lindor 

të Kosovës; 

5.24 1 - të vlerësojë trashëgiminë 

natyrore të Kosovës për 


2- të parashikojë mundësitë e 

perspektivës së zhvillimit 

57 5.25 1 - të vlerësojë trashëgiminë 

kulturore të Kosovës për 


2- të parashikojë mundësitë e 

perspektivës së zhvillimit 

58 5.26 1 - të vlerësojë akset dhe 

drejtimet e zhvillimit të 

ardhshëm të Republikës së 

Kosovës me shanset dhe 

mundësitë që ofron ajo për 

integrim rajonal dhe evropian 

59 5.27 1 - të zhvillojë një ese mbi 

perspektivën e ardhshme të 

integrimit politik të Kosovës 

në Evropë 

60 5.28 1 - të prezantojë trevat 

shqiptare në Serbi (Preshevën, 

Bujanovcin dhe Medvegjën), 

duke vlerësuar statusin politik, 

veçoritë specifike natyrore, 


Republika e Kosovës 



Rajoni Perëndimor i Kosovës 



Rajoni Lindor i Kosovës 



Biodiversiteti dhe Zonat e mbrojtura 

në Kosovë 



Trashëgimia kulturore e Kosovës 



Popullsia, vendbanimet dhe zhvillimi 

ekonomik i Kosovës 



Ese vlerësuese “ Kosova dhe 

pavarësia“ 



Trevat shqiptare në Serbi ( Presheva, 

Bujanovci dhe Medvegja) 



13

61 Ese 

vlerësuese 

të 

tyre. 

5.29 1 - të vlerësojë statusin politik 

të trevave shqiptare në 

Maqedoninë Perëndimore me 

tiparet e veçanta natyrore, që i 

dallojnë ato nga trevat e tjera 

shqiptare 

62 5.30 1 - të vlerësojë statusin politik 

të trevave shqiptare në 

Maqedoninë Perëndimore me 

tiparet e veçanta demografike 

dhe ekonomike që i dallojnë 

ato nga trevat e tjera 

shqiptare 

63 5.31 1 - të vlerësojë statusin politik 

dhe rëndësinë e pozitës 

gjeografike dhe gjeopolitike të 

trevave shqiptare në Mal të Zi, 

veçoritë e tyre natyrore, 

demografike dhe ekonomike, 

oferta e saj për zhvillimin e 

turizmit 

64 5.32 1 - të analizojë kushtet 

specifike të trevave shqiptare 

në Greqi me vlerat e veçanta 

natyrore të tyre. 

65 5.33 1 - të analizojë kushtet 

specifike të trevave shqiptare 

në Greqi me vlerat e veçanta 


të tyre. 

66 Projekt 5.34 1- të zhvillojë një projekt mbi 

mundësitë e ardhshme të 

integrimit politik dhe 

ekonomik të trevave të tjera 

shqiptare në Evropë. 



përsëritjes 



68 Testim 5.36 Testim Vjetor 

Trevat shqiptare në Maqedoninë 

Perëndimore 


ekonomik i TSHM 




Trevat shqiptare në Mal të Zi 



Trevat shqiptare në Greqi 




ekonomik i TSHG 

Projekt “Integrimi i Trevave të tjera 

shqiptare në Bashkimin Evropian” 

Përsëritje e linjës rajonet gjeografike 

( ora e 

katërt) 





14

Kreu 

1 

Hapësira gjeografike e trevave shqiptare 

Mësimi 1.1 Objekti i studimit të Gjeografisë 

Në përfundim të 

mësimit nxënësit 

do të jenë të aftë: 

- të përshkruajnë objektin e studimit të kësaj lënde; 

- të përcaktojnë vendin që ajo zë në studimet gjeografike; 

- të analizojnë rëndësinë e studimit të saj. 

Fjalët kyçe: tendencë, konteks, aspiratë 

Struktura e mësimit: 

E Parashikimi me terma paraprakë 10 minuta 

R DRTA 25 minuta 

R Diagrami i Venit 10 minuta 

Burimet (Mjetet) 

Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve 

turistike të trevave shqiptare, që promovojnë vlerat natyrore, kulturore dhe peizazhin 

mahnitës, si dhe filmime, apo dhe kuriozitete për zona të ndryshme. 

ZHVILLIMI 

Evokimi (Parashikimi me tema paraprakë) 

Jepen katër terma paraprakë: gjeografi rajonale, pozicion gjeografik, bashkëveprim 

njeri-mjedis, tendencë dhe aspiratë. 

Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të 

shkurtër midis tyre. 

Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të 

drejtuar) 

Gjatë kësaj veprimtarie nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë, të 

bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime. 

Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë: 

15

Çfarë kuptoni me këto 

koncepte? 

Cilat janë detyrat e 

gjeografisë së trojeve në 

kuadër të gjeografisë në 

përgjithësi? 

Cila është ndihmesa e 

gjeografisë së trojeve 

si element i 

përbashkët i tyre? 

Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme, 

të cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Çfarë kuptoni 

me termin gjeografi e trojeve?” Cilat janë disa nga karakteristikat kryesore fizike 

dhe humane të trojeve shqiptare?”, “Cili është vendi që zë gjeografia e trojeve në 

studimet gjeografike?”, “Pse bashkëpunimi dhe integrimi rajonal është domosdoshmëri 

për zhvillimet e sotme?”. 

Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por 

edhe ato përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesëpjesë 

sipas pyetjeve që ju orienton mësuesi. Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25 

minuta, mban gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund kur ata arrijnë të nxjerrin 

përfundimet individuale për përmbajtjen e kësaj shkencë, detyrat që ka gjeografia 

rajonale në kuadër të shkencës së gjeografisë në përgjithësi, rëndësinë që merr 

gjeografia në kushtet rajonale dhe lidhjet e ndërsjella të saj me të dy grupet e 

mëdha të shkencave natyrore dhe shoqërore. Nxënësit siç e shohim kryejnë disa 

procese gjatë përdorimit të kësaj teknike, duke u përqendruar në të kuptuarit, të 

dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit dhe arritjen e përfundimeve. 

Reflektimi (Diagrami i Venit) 

Rekomandohet Diagrami i Venit për këtë fazë pasi nxit te nxënësit aftësinë 

për të arritur në përfundime individuale dhe më pas në grup, pas një pune të 

orientuar me tekstin. 

Jepni disa argument për rëndësinë e gjeografisë së trojeve në kushtet e sotme 

në Rajonin e Ballkanit Perëndimor. 

Gjeografia e trojeve 

Rajoni i 

Ballkanit 

Perëndimor 

Detyrë 

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi ndryshimet e fundit në Ballkanin 

Perëndimor dhe rolin e shqiptarëve në këto ndryshime. Nxënësit duhet 

t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë, qyteti, 

fshati apo dhe krahina të cilës i përkasin. 

16

1 

Mësimi 1.2 

Pozita gjeografike dhe shtrirja e 


Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë: 

- të bëjnë dallimin (të diferencojnë) në përbërjen e trevave shqiptare (Republikën e 

Shqipërisë, Kosovën, trevat shqiptare në Serbi, në Maqedoni, në Greqi dhe në Mal të Zi); 

- të analizojnë pozitën gjeografike të trevave shqiptare në Ballkan, Mesdhe, Evropë 

dhe më gjerë; 

- të vlerësojnë rolin e kësaj pozite në veçoritë natyrore gjeografike, në popullimin e 

trevave dhe zhvillimin ekonomik dhe pasojat e kësaj pozite në copëtimin e trevave shqiptare; 

- të analizojnë ndryshimet që ka pësuar në kohë dhe në hapësirë harta politike e 

trevave shqiptare. 

Fjalët kyçe: diferencim, specifike 


E Kllaster 10 minuta 

R INSERT 25 minuta 

R Shkrim i lirë 10 minuta 


Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë harta të ndryshme: hartën fizike 

dhe politike të gadishullit të Ballkanit, hartën fizike dhe politike të Shqipërisë si 

dhe atlase të ndryshme. 

ZHVILLIMI 

Evokimi (Kllaster) 

Nxënësit do të shprehin nëpërmjet kllasterit njohuritë e tyre për shtrirjen e 

trevave shqiptare në Ballkan dhe për rolin e pozitës gjeografike. 

17

Treva në Greqi 

Shqipëria 

Treva në 

Maqedoni 

Treva 

Shqiptare 

Kosova 

Treva në 

Mal të Zi 

1 

Treva në Serbinë Lindore 

Realizimi i kuptimit (INSERT) 

Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë 

tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme: 

(kontrollo) nëse diçka 

që lexoni pohon atë që 

dini 

+ (plus) nëse një pjesë 

e informacionit është 

e re për ju 

- (minus) nëse një 

ose disa 

informacione janë 

ndryshe nga ajo që 

dini 

? (pikëpyetje) nëse ka 

informacion që është i 

paqartë për ju 

Punën e kryer në grup, konsultohet me grupin pas dhe dalin me një përfaqësues 

që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e 

ri ose të sqarojë konceptet e paqarta. 

Reflektimi (Shkrim i lirë) 

Mësuesi u kërkon nxënësve që të japin mendime nëpërmjet shkrimit të një 

eseje të shkurtër, pasi të keni përdorur burime të ndryshme informimi, mbi rolin si 

faktor stabilizues të shqiptarëve në Ballkan. Mësuesi dëgjon mendimet e nxënësve 

dhe bën një përmbledhje të tyre. 

Detyrë 

Nxënësve u kërkohet që të përshkruajnë rajonin ku shtrihen trevat shqiptare 

dhe të tregojnë rëndësinë e pozitës gjeografike të tyre. Është e udhës që nxënësit 

t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me harta, fakte e foto. 

18

Mësimi 1.3 

Projekt Kërkimor 

“Integrimi i Trevave të tjera shqiptare në 

Bashkimin Evropian”(ora e parë) 

Koha në dispozicion: 4 orë * 45 minuta = 180 minuta 

Qëllimi: Nxënësit të aftësohen për të punuar në grup pune dhe në mënyrë individuale të 

fitojnë aftësi të mira komunikimi. 

Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, 

interneti, libra shkencorë,revista shkencore, libra të Historisë së Shqipërisë,të dhëna 

statistikore etj 

Përfituesit: 

• Nxënësit e klasave të XII-ta 

• Shkolla ………….........................................……. 

Vendi i aplikimit: Shkolla 

Koha e aplikimit: …………….......………… 

Hapësira e aplikimit: ………….....………… 

Objektivat e projektit: 

1-të realizojë një projekt kërkimor me karakter krahasues mbi ndryshimet në 

kohë të hartës politike të trevave shqiptare; 

2 - të vlerësojë përmes një projekti në grup larminë dhe pasurinë e madhe 

natyrore të trevave shqiptare (si p.sh. relievin, klimën, hidrografinë etj.); 

3 - të realizojë një detyrë kërkimore mbi ekoturizmin dhe zhvillimin e tij në 

Shqipëri (koncepti, infrastruktura, ndikimi mbi mjedisin); 

4 - të realizojë një detyrë kërkimore mbi zonat e mbrojtura natyrore, pasurinë 

e tyre, tërheqjen e turistëve drejt tyre, ndikimin e zhvillimit të turizmit mbi to; 

5 - të realizojë në grup një projekt mbi veçoritë e urbanizimit të këtij rajoni 

dhe pasojat e tij; 

6 - të realizojë një projekt (individual ose në grup) mbi mundësitë e zhvillimit 

në kushtet e reja të ndërtimit të korridorit Durrës-Prishtinë dhe të bashkëpunimit 

rajonal e më gjerë; 

7 - të zhvillojë një projekt mbi mundësitë e ardhshme të integrimit politik dhe 

ekonomik të trevave të tjera shqiptare në Evropë. 

19

Përshkrimi i projektit: 

…………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………… 

…………………………………………………………………………………… 

………………………………………………………………… 

Ora e parë 

Tema: “Tipologjia, parimet dhe modelet e zhvillimeve globale” 

Qëllimi: Të njohë nxënësit me temën e projektit dhe me grupet e punës 

Koha e realizimit: 45 minuta 

Metodat e rekomanduara: Brainstorming, Punë në grup, Rrjeti i diskutimeve, Turi i 

galerisë, Diskutim i lirë etj. 

Objektivat e orës së parë: 

1 - të njihet nxënësi me temën për të cilën do të punojë; 

2 - të njihet me disa metoda pune që mund të ndjekë për të realizuar detyrën 

e ngarkuar; 

3 - të njihet nxënësi me burime të ndryshme informacioni që mund të përdorë; 

4 - të njihet nxënësi me anëtarët e grupit të punës ku ai do të bëjë pjesë; 

5 - të marrë detyrën që i caktohet nga lideri i grupit. 

Kjo orë mësimi ndjekë etapat si më poshtë: 

1- rekomandimi nga mësuesi i detyrave sipas aftësive dhe niveleve të nxënësve. 

2 - ndarja e klasës në grupe me jo më shumë se 4 nxënës; 

3 - sqarimi për secilin grup të temës dhe objektivave që u duhet të arrijnë në 

fazën finale të projektit; 

4 - zgjedhja e një lideri të grupit, që do të drejtojë punën dhe do të raportojë 

për etapat e punës së kryer nga secili anëtar i grupit. 

20

1 

Tema të sugjeruara për çdo grup pune 

1 – Analizoni, duke u bazuar në harta të periudhave të ndryshme, ndryshimet 

që ka pësuar harta politike e trevave shqiptare që nga Antikiteti deri në periudhën 

e sotme. 

2 - Grumbulloni të dhëna të ndryshme dhe vlerësoni larminë dhe pasurinë 

e madhe natyrore të trevave shqiptare (si p.sh. relievin, klimën, hidrografinë etj.) 

3 - Përgatitni një raport kërkimore mbi zonat mbrojtura natyrore, pasurinë 

e tyre, tërheqjen e turistëve drejt tyre, ndikimin e zhvillimit të turizmit mbi to; 

4 - Përshkruani dhe analizoni duke u bazuar në informacione të ndryshme mbi 

ekoturizmin dhe zhvillimin e tij në Shqipëri (koncepti, infrastruktura, ndikimi 

mbi mjedisin); 

5 - Listoni strategji të cilat mundësojnë zhvillimin e këtij sektori në trevat 

shqiptare; 

6 - Analizoni avantazhet dhe disavantazhet e urbanizimit në trevat shqiptare 

dhe pasojat e tij 

7 - Analizoni mundësitë e zhvillimit në kushtet e reja të ndërtimit të korridorit 

Durrës-Prishtinë dhe të bashkëpunimit rajonal e më gjerë; 

8 - Analizoni mundësitë e ardhshme të integrimit politik dhe ekonomik të 

trevave të tjera shqiptare në Evropë. 

Në fund të orës mësuesi pyet edhe një herë grupet për detyrat e dhëna dhe bën edhe 

ndonjë sqarim të çështjeve të paqarta. 

21

Kreu 

2 

Diversiteti i mjediseve dhe i peizazheve të 


Mësimi 2.2 Ndërtimi gjeologjik dhe relievi 

1 




- të analizojnë etapat e formimit të truallit të trevave shqiptare, përbërjen 

litologjike dhe strukturore të tij; rolin e tyre në pasuritë e shumta minerale; 

- të evidentojnë faktorët e formimit të relievit, sistemet kryesore të tij. 

Fjalët kyçe: mazut, zonë mineralmbajtëse 


E Brainstorming 10 minuta 

R Rrjeti i diskutimit 25 minuta 

R Kllaster 10 minuta 


Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, hartën 

gjeologjike të trevave shqiptare (harta gjeologjike e Shqipërisë dhe e Kosovës), 

atlase gjeologjike. 

ZHVILLIMI I MËSIMIT 

Evokimi (Brainstorming) 

Mësuesi u rekomandon nxënësve të lexojnë pjesë të tekstit dhe u kërkon që 

t´ju përgjigjen disa pyetjeve: 

- Cilat janë llojet kryesore të shkëmbinjve në trevat shqiptare? 

- Cilat janë minerale të djegshme? 

- Cilët janë mineralet metalore dhe jometalore? 

Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë. 




22

(kontrollo) + (plus) - (minus) ? (pikëpyetje) 

Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë 

produktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që 

mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që 

dalin ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnë 

pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm. 

Puna e kryer në grup, konsultohet me grupin dhe më pas dalin me një përfaqësues 

që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin 

e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta. 

Kjo teknikë shmang pasivitetin dhe monotoninë e orës së mësimit. 

Reflektimi (Kllaster) 

Në këtë fazë të fundit, mësuesi zhvillon një kllaster përmbledhës lidhur me rolin 

e ndërtimit gjeologjik në pasurinë litologjike, strukturore dhe minerale të trevave 

shqiptare, pasi kështu kontrollohet niveli i përvetësimit të njohurive: 

Evolucioni i gjatë 

dhe i ndërlikuar 

gjeologjik 

Përbërja 

litologjike e 

larmishme 

Përbërja 

strukturore e 

larmishme 

Pasuri të shumta 

minerale 

Detyrë 

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi llojet e mineraleve që gjenden 

pranë zonave të tyre të banimit. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet 

e tyre me një shkrim të shkurtër. 

23

Mësimi 2.4 

Klima e trevave shqiptare 


mësimit nxënësit do të 

jenë të aftë: 

- të evidentojnë tiparet e klimës së trevave shqiptare; 

- të vlerësoni rolin dhe ndikimin e klimës në reliev, hidrografi, 

toka dhe biodiversitet; 

- të vlerësojnë rolin dhe ndikimin e klimës në shpërndarjen e 

popullsisë dhe aktivitetet e saj. 


Fjalë kyçe: drejtim vertikal, shkallë zvogëlimi 


R INSERT 25 minuta 

R Mendo e Puno në dyshe e Shkëmbe 10 minuta 


Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, të dhëna 

nga stacionet meteorologjike etj. harta të klimës së Shqipërisë etj. 



Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë 

një listë me emra: Grupi i parë një listë me elementet e klimës; Grupi i dytë me 

rolin e klimës në elementet e gjeosistemit; grupi i tretë me rolin e klimës në jetën 

e njeriut. Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: A mund të ndryshojë klima e 

një rajoni vetëm nën ndikimin e faktorit human? Argumentet që sjellin nxënësit 

shkruhen në tabelë. 




(kontrollo) +(plus) -(minus) ?(pikëpyetje) 

24

Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë 

produktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që 

mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që 

dalin ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnë 

pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm. 

Puna e kryer në grup, konsultohet me grupin dhe më pas dalin me një përfaqësues 

që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin 

e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta. 

Kjo teknikë shmang pasivitetin dhe monotoninë e orës së mësimit. 

Reflektimi (Mendo në Puno në dyshe e Shkëmbe) 

Mësuesi jep ushtrimet e mëposhtme, të cilat nxënësit do t’i kryejnë në mënyrë 

individuale, do t’i diskutojnë në çift e më pas në grup: 

1- Listoni veprimtaritë ekonomike të njeriut që ndikojnë në ndryshimin e 

elementeve të klimës. 

2- Listoni disa tipare të karakterit të njeriut që ndikohen nga zona klimatike 

ku ai jeton. 

Diskutohen variantet më të sakta. 

Detyrë 

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi efektet pozitive dhe 

negative të klimës së vendit tonë. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë 

kërkimet e tyre me fakte e foto. 

25

Mësimi 2.7 

Dëmtimi i Tokave 




- të analizojnë faktorët e kushtet që kanë ndikuar në shkallën e lartë të 

degradimit, shkretizimit dhe përmbytjeve të tokave si pasojë e tyre; 

Fjalë kyçe: shkretizim, erozion, betonim, përmbytje 



R Tabela e koncepteve 20 minuta 

R Turi I galerisë 10 minuta 


Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: pamje me foto nga zonat e prekura nga 

këto dukuri si: rrëshqitje dheu, erozion, shpyllëzime, si dhe të dhëna nga Ministria e 

Mjedisit e Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave etj. 



Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë 

një listë me emra: Grupi i parë të bëjë një listë me problemet mjedisore të tokave; 

Grupi i dytë një listë me institucionet që merren me këto probleme; Grupi i tretë 

do të bëjë një listë me zonat e prekura nga këto dukuri në vendin tonë. Diskutohet 

me nxënësit rreth pyetjes: Cili është roli i njeriut në këtë proces? Argumentet që 

sjellin nxënësit shkruhen në tabelë. 

Realizimi i kuptimit (Tabela e koncepteve) 

Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e u shpjegon nxënësve detyrën, e 

cila konsiston si më poshtë: 

26

Nxënësit sipas grupeve të formuara gjatë 

Brainstorming, rigrupohen në grupe nga 1-3 

(grupet familjare) dhe më pas rigrupohen 

përsëri sipas numrave të caktuar (tavolina me 

grupe ekspertësh). 

Nxënësit me numrin 1 punojnë për çështjen e 

parë, numrat 2 për çështjen e dytë e numrat 3 

për çështjen e tretë. 

Pasi përfundojnë diskutimet në nivel 

ekspertësh, nxënësit kthehen në grupet 

familjare dhe secili flet për çështjen e tij. 

Grupet familjare përgatitin tabelën e 

mëposhtme: 

Çështjet kryesore 

1) Përse degradimi i tokave është një problem 

shqetësues? 

2) Çfarë veprimtarish bujqësore nxisin 

shkretizimin e tokave? 

3) Cili është roli i elementeve të klimës dhe 

tipareve të saj në këto procese? 

Degradimi 

Shkretizimi 

Erozioni 

Shkaqet Pasojat Mendimi juaj 

Në përfundim, nxënësit ballafaqohen dhe krahasojnë idetë dhe vlerësimet e 

tyre për çështjet kryesore. Në këtë moment është koha kur mësuesi bën shpjegimin 

e informacionit të ri. Duhet të bëhet kujdes nga mësuesi që të sqarohen të 

gjitha konceptet e reja. 

Reflektimi (Turi i galerisë) 

Secili grup vendos tabelën e plotësuar në mur dhe të gjitha grupet shohin 

punën e bërë nga shokët e tjerë me anë të vizitës në galeri. 

Detyrë 

Shkruani një ese të shkurtër me temë: “Shoqëria dhe roli i saj në problemet 

mjedisore”. 

27

Mësimi 2.11 

Projekt kërkimor 

Vendi i zhvillimit: Klasa 

“Integrimi i Trevave të tjera shqiptare 

në Bashkimin Evropian” 

Qëllimi: Të nxisë veprimtarinë e pavarur dhe punën në grup të nxënësve 

Koha e realizimit: 45 minuta 

Metodat e rekomanduara: Brainstorming, Punë në grup, Rrjeti i diskutimeve, Turi i galerisë, Diskutim i lirë etj. 

Literatura e rekomanduar: teksti, materiale nga interneti, foto të ndryshme, literaturë shkencore etj. 

2 

Objektivat e orës së dytë: 

1 – të ndihmohen nxënësit për të punuar në grup; 

2 - të këshillohen për mënyrën se si duhet të punojnë për të grumbulluar 

materialet e nevojshme për projektin; 

3 - të këshillohen nxënësit se si të punojnë për të përzgjedhur materialin e 

grumbulluar; 

4 - të këshillohen nxënësit se si të organizojnë punët individuale në përshtatje 

me detyrën e ngarkuar nga lideri i grupit; 

5 - të këshillohen liderët e grupeve mbi metodat dhe mënyrat që duhet të 

punojnë për të koordinuar punën mes anëtarëve të grupeve të tyre. 

Kjo orë mësimi ndjekë etapat si më poshtë: 

1 - Secili grup pasi ka hartuar një plan pune paraprak, prezanton para mësuesit 

dhe grupeve të tjera materialet që ka grumbulluar për të zhvilluar detyrën e tij. 

2 - Grupet mund tù sugjerojnë njëri –tjetrit burime informacioni ose mund 

të shkëmbejnë informacione të përbashkëta. 

3 - Mësuesi mund tù sugjerojë mbi burime informimi të papërdorura nga 

nxënësit ose tù rekomandojë mbi mënyrën sesi ta organizojnë informacionin që 

kanë grumbulluar. 

4 - Mësuesi mund tì nxisë nxënësit me stimuj të ndryshëm, për tì motivuar 

për të punuar më me përgjegjshmëri dhe me korrektesë. 

Në fund të orës, pasi ka vëzhguar angazhimin e grupeve dhe anëtarëve të 

veçantë në punën e grupit mësuesi, bën: 

1 - një përmbledhje të punës së bërë nga nxënësit; 

2 - sqaron nxënësit për paqartësitë që ai ka vëzhguar ose për të metat që ka 

vërejtur në punën e tyre. 

3 - ju tërheq vëmendjen nxënësve mbi mënyrat e komunikimit mes anëtarëve 

brenda grupit, por dhe me grupet e tjera të grupeve etj. 

28

Kreu 

3 

Sistemet humane 

Mësimi 3.3 

Tiparet e popullsisë së trevave 

shqiptare 




- të përshkruajnë elementet (karakteristikat) kryesore demografike të 

popullsisë, shtimi natyror, struktura e popullsisë); 


E Kubimi 30 minuta 

R 

R Tabela e koncepteve 15 minuta 


Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, dhe harta të 

popullsisë dhe përhapjes së saj. 

ZHVILLIMI 

Evokimi (Kubimi) 

Në fazën e evokimit nxënësit parapërgatiten për të zbatuar me lehtësi 

veprimet që parakupton teknika e kubimit. Edhe gjatë Evokimit nxënësit mund 

të përshkruajnë, të krahasojnë, të shoqërojnë, duke plotësuar 3 faqet e kubit. 

Klasa ndahet në grupe me 6 nxënës. Mësuesi u paraqet nxënësve disa kërkesa: 

Përshkruani disa nga tiparet e popullsisë shqiptare; 

Krahasoni midis tyre numrin dhe shpërndarjen e popullsisë në Shqipëri, 

Kosovë, Serbi, Maqedoni. 

Shoqëroni me opinionin tuaj: Cili është shkaku i shpërndarjes jo të njëjtë të 

popullsisë në këto treva? (Çfarë ju bën të mendoni që faktori natyror është më i 

rëndësishmi?) 

29

Realizimi i kuptimit (Kubimi) 

Analizoni:Tiparet e strukturës së popullsisë (Si janë ndërtuar? Raportet sipas 

llojit të strukturës.) 

Zbatoni: Tregoni strukturën fetare në trevat shqiptare (Cilët janë shkaqet e 

pranisë së tre besimeve fetare në trevat shqiptare?) 

Argumentoni: Disa tregues demografikë që tregojnë tendencë në rritje të 

popullsisë së moshuar në trevat shqiptare? (Merr një qëndrim pro ose kundër 

problemit). 

Nxënësit i shkruajnë mendimet e tyre në faqet e kubit dhe i shkëmbejnë 

përgjigjet për secilën faqe të kubit. Kjo teknikë nxit aftësinë e komunikimit midis 

nxënësve dhe respektimit të mendimeve të tyre. 

3 

Reflektimi (Tabela e koncepteve) 

Duke përdorur të dhënat e tekstit ndërtohet tabela e koncepteve si më poshtë: 

Shqipëri 

Kosovë 

Trevat 

tjera 

e 

Struktura 

moshore 

Struktura 

etnike 

Struktura 

fetare 

Struktura 

arsimore 

Detyrë 

Shkruani një ese të shkurtër me temë: Integrimi rajonal vlerë apo rrezik 

për identitetin kombëtar? 

30

Mësimi 3.4 

Emigrimi dhe Migrimi i shqiptarëve 




- të analizoni procesin e migrimeve si promotorin e të gjitha ndryshimeve 

demografike të popullsisë shqiptare, duke u ndalur në periudhën pas vitit 1990; 

- të evidentoni territoret ku kanë emigruar shqiptarët me veçoritë dhe problemet 

e integrimit të tyre. 

Fjalë kyçe: shkretizim, erozion, betonim, përmbytje 



R Leksion i avancuar 30 minuta 

R Ese 10 minuta 


Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, Shoqata 

joqeveritare, UNICEF etj. 



Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e mëposhtme: 

- Cilat janë shkaqet e migrimeve për periudhën nga Mesjeta deri në vitet 

‘90 të shek. 20? 

- Cilat janë rajonet që e kanë më të theksuar migrimin në këtë periudhë 

dhe përse ? 

- Cilat janë tiparet e migrimit pas `90? 

- Cilat janë disa nga tiparet e migrimit të popullsisë kosovare? 

Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe 

mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re. 

Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar) 

Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin 

duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në 

grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi 

gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5 minutash) mësuesi u kërkon 

dysheve të tregojnë punën e tyre shokëve. 

31

Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen 

mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit 

të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse. 

Bëhen pyetjet: 

- Kur filloi fenomeni i migrimit të popullsisë? 

- Cilat ishin motivet që e nxitën? 

Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës. 

Pjesa e dytë e leksionit lidhet me migrimin modern shqiptar. Nxënësve u 

kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme: 

- Përse u rishfaq ky fenomen pas `90-ës? 


- Në cilat mënyra u zhvillua ky fenomen? 

- Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës. 

Pjesa e tretë e leksionit lidhet me migrimin e popullsisë kosovare. Nxënësve u 

kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme: 

- Cilat janë tiparet e migrimit në Kosovë? 


- Përmendni disa faza të migrimit dhe pasojat e tij. 

- Përse është e vështirë të saktësohet një numër për diasporën shqiptare nëpër 

botë? 


Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga 

informacionet paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe 

bën shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion 

të ri. 

Reflektimi (Ese) 

Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese me temë: 

“Cila është perspektiva e migrimit në kushtet kur Ballkani Perëndimor aspiron 

për në BE?” 

Detyrë 

Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi ndihmën e dhënë nga UNICEF 

në vendin tonë pas vitit 1990 e deri sot, foto të veprimtarive, pjesëmarrës të 

tyre, grupe shoqërore që kanë përfituar nga këto veprimtari. 

32

Mësimi 3.11 

Vendi i zhvillimit: Klasa 

Koha në dispozicion: 45 minuta 

Detyrë tematike 

“Problemet e sotme dhe të ardhme ekonomike të trevave 

shqiptare në kushtet e integrimit rajonal dhe global” 

Metodat e punës praktike: informacione nga burime të ndryshme (enciklopedi, internet, material të tjera 

burimore etj.) 

Objektivat: 

1-të vlerësojë përmes një detyre tematike problemet aktuale dhe të ardhmen e zhvillimit 

ekonomik të trevave shqiptare, duke i parë dhe trajtuar ato në kushtet e integrimit rajonal dhe 

evropian; 

2 - të nxjerrin përfundime në përputhje me shkallën e njohurive të fituara; 

3 - të përdorin një gjuhë të pastër të termave gjeografike. 

Metodika e zhvillimit: Koha e diskutimit ndahet në dy pjesë kryesore: 

Njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete 

Njohja me kërkesat e punës: Mësuesi harton një pyetje binare (pyetje që pranon përgjigje 

pozitive dhe negative) që prek thelbin e temës së diskutimit. 

Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza: 

1-Mësuesi u kërkon nxënësve që të argumentojnë pse janë pro ose kundër çështjes duke i 

shënuar argumentet në një organizues grafik; 

2-Nxënësit do tì shkëmbejnë mendimet në grupe dyshe dhe katërshe. 

3- Klasa do të pozicionohet në dy grupe, ku nxënësit do të përcaktojnë pozicionin e tyre. 

4-Bëhet një raportim para klasës për arsyet që janë pozicionuar pro ose kundër çështjes 

1- Për çdo mendim caktohet një kufi kohor prej një minute dhe vendoset bashkërisht 

numri i paraqitjeve që do të pranohen për dy pozicionet; 

2- Në fund mësuesi jep mendimin e tij për grupin që dha arsyet më bindëse; 

3- Vendosja e materialeve të punuara në portofolin e nxënësit ku ruhen punimet vjetore 

të tyre. 

Vlerësimi i punës mund të bëhet në grupe të vogla nxënësish duke pasur parasysh disa 

kritere : 

1-saktësinë në argumentet e përdorur dhe analizën e informacioneve 

2-prezantimin e arsyetimeve duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë, me terma gjeografike 

33

Kreu 

5 

Rajonet gjeografike 

Mësimi 5.7 


e Rajonit Perëndimor 




- të evidentojnë karakteristikat kryesore të popullimit të këtij rajoni, me fokus 

të veçantë rritjen e shpejtë të popullsisë dhe ndryshimet strukturore të saj; 

- të analizojnë urbanizimin e shpejtë të këtij rajoni dhe rrjedhojat e tij; 

- të vlerësojnë diversitetin e hapësirave të prodhimit bujqësor e industrial, 

sektorit terciar, rrjetin e transportit dhe rolin e tij në prirjen e organizmit 

të ri hapësinor të rajonit. 


E Kllaster 5 minuta 

R Ditari dypjesësh 30 minuta 

R Kllaster 10 minuta 


Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: Hartën ekonomike të Shqipërisë 

dhe hartën e pasurive minerale të Shqipërisë etj 

ZHVILLIMI 

Evokimi (Kllaster) 

Në këtë fazë të mësimit zhvillohet një kllaster në lidhje me çështjet e 

mëposhtme: 

- Cilat janë karakteristikat e popullimit të këtij rajoni që nga lashtësia deri sot? 

- Cilat janë tiparet e migrimit të popullsisë? 

- Cilat janë tiparet e vendbanimeve të këtij rajoni? 

- Cilët janë faktorët natyrorë dhe shoqërorë që kanë favorizuar zhvillimin 

ekonomik të Rajonit Perëndimor? 

- Cilët është struktura e ekonomisë së rajonit? 

Nëpërmjet këtyre pyetjeve i jepet përgjigjeve për ekonominë e Rajonit 

Perëndimor. 

34

Realizimi i kuptimit (Ditari Dypjesësh) 

Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e 

u shpjegon nxënësve detyrën e cila konsiston 

si më poshtë: 

Brenda grupit nxënësit ndahen në çifte 

(1,2)(3,4) (5,6) (7,8). Kjo ndarje korrespondon 

me ndarjen e pjesëve në tekst. Secili nga çiftet 

lexon e i thotë shokut idetë. Të gjithë së 

bashku diskutojnë idetë e tyre në grup. Një 

anëtar i grupit paraqet idetë e detyrën e 

realizuar përpara klasës. Këtu është vendi që 

mësuesi të ndërhyjë për të shpjeguar idetë e 

konceptet e paqarta. 

Çështjet kryesore 

- Analiza e tipareve të popullsisë. 

- Cilat janë tiparet e vendbanimeve? 

-Cilat janë tiparet e migrimit? 

- Përse bujqësia është dega bazë e ekonomisë? 

- Cili është roli i sektorit të tretë në rajon. Po 

perspektiva e tij cila është? 

Reflektimi (Kllaster) 

Në fazën përmbyllëse të orës së mësimit, mësuesi u thotë nxënësve që idetë 

e tyre për strukturën e ekonomisë së Rajonit Perëndimor t’i hedhin në kllaster. 

Struktura ekonomike e 

Rajonit Perëndimor 

Ekonomia 

bujqësore 

Degët 

Industria 

Degët 

Sektori i tretë 

Degët 

Detyrë 

Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë të Rajonit Perëndimor 

degët e ekonomisë së zhvilluar. 

35

Mësimi 5.17 

Ekskursion mësimor 

Vizitë në një qendër qytetare ose fshatare me vlera 

natyrore ose kulturore” 

5 




1- të diskutojnë rreth trashëgimisë së pasur natyrore e kulturore të këtij 

rajoni dhe rëndësinë e veçantë të kësaj trashëgimie për zhvillimin e 

turizmit; 

2 -të nxjerrin përfundime në përputhje me shkallën e njohurive të 

fituara; 

3-të përdorin një gjuhë të pastër të termave gjeografike. 

Qëllimi: të njihen me trashëgiminë natyrore ose kulturore të Rajonit Juglindor. 

Përshkrimi: 

Mënyra më e mirë për t’u njohur me karakteristikat urbane/rurale të 

një qyteti/fshati është t’i shikoni vetë ato. Për këtë organizoni një ekskursion në 

një qytet/fshat që është i ndryshëm nga ai ku jetoni ju. Përpara se të niseni në 

ekskursion mundohuni të gjeni material të shkruar nëpër libra ose në internet rreth 

vendbanimit ku do të shkoni. Lexoni për historinë e formimit të atij vendbanimi, 

planet urbanistike, infrastrukturën, pasuritë natyrore, popullimin, zhvillimin 

ekonomik etj. 

Gjatë ekskursionit shikoni me vëmendje shtrirjen e qytet/fshatit, 

arkitekturën, peizazhin e qytetit, pjesët e vjetra dhe të reja të qytet/fshatit, objektet 

industriale/bujqësore, ndotjen ose shkatërrimin e tokës, kaosin ose rregullin urban, 

etj dhe bëni komente. 

Dalloni mjedisin natyror nga mjedisi artificial dhe komentoni ndikimin e 

njeriut në ndryshimin e mjedisit natyror. Shikoni me vëmendje ndërtimet e reja 

urbane ose ato fshatare dhe dalloni nëse janë bërë me plan urbanistik apo jo. 

Shikoni me vëmendje gjendjen e infrastrukturës rrugore të 

atij vendbanimi dhe mundohuni të kuptoni nivelin e urbanizimit të atij 

vendbanimi. Shikoni me vëmendje ndotjet e mjedisit (ajrit, ujit dhe tokës) dhe 

mundohuni të gjeni burimet e ndotjes së tyre. Mundohuni të jini të vëmendshëm 

dhe ta shikoni qytet/fshatin me syrin e një kritiku. Mbani shënime për gjërat më 

interesante, që do të zbuloni gjatë këtij ekskursioni. 

Udhë të mbarë! 

36

Mësimi 5.20 


ekonomik i Rajonit Jugor 




- të evidentojnë tiparet e veçanta humane dhe demografike të Rajonit Jugor; 

- të evidentojnë tiparet ekonomike të këtij rajoni. 



R Leksion i avancuar 30 minuta 

R Esse 10 minuta 


Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: të dhëna nga INSTAT-i, OJF etj. 



Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e mëposhtme: 

- Renditni disa tipare të popullsisë së Rajonit Jugor? 

- Cilat ishin motivet e migrimit të hershëm të popullsisë së rajonit? 

- Cilat janë degët e ekonomisë së këtij rajoni? 

Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe 

mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re. 

Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar) 

Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin 

duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në 

grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi 

gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5minutash) mësuesi u kërkon 

dysheve tua tregojnë punën e tyre shokëve. 

Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen 

mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit 

të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse. 

Bëhen pyetjet: 

- Përse themi që ky rajon dallohet për popullim të hershëm? 

- Përse rajoni dallohet për vazhdimësi të popullimit? 


37

Pjesa e dytë e leksionit lidhet me strukturën e popullsisë dhe të vendbanimeve 

të rajonit Jugor. Nxënësve u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme: 

- Si paraqitet shpërndarja e popullsisë së rajonit? 

- Cila është struktura e vendbanimeve të këtij rajoni? 

- Përse themi që ky rajon dallohet për ndjenja të fuqishme kombëtare? 


Pjesa e tretë e leksionit lidhet me problemet e ekonomisë të rajonit. Nxënësve 

u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme: 

- Cilat janë degët e ekonomisë më të zhvilluara në këtë rajon? 

- Cilat janë perspektivat ekonomike të këtij rajoni? 


Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga informacionet 

paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën 

shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri. 

Reflektimi (Ese) 

Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese 10 minuta me 

temë: “Si e parashikoni perspektivën ekonomike të Rajonit Jugor?” 

Detyrë 

Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë qendrat më të rëndësishme 

ekonomike të Rajonit Jugor. 

38

1 

Mësimi 5.22 




Republika e Kosovës 

- të përshkruajnë Republikën e Kosovës si një rajon gjeografik me 

kufi të qartë natyror dhe politik, veçori specifike fiziko-gjeografike, 

demografike dhe ekonomike. 



R Terma paraprake 25 minuta 

R Rrjeti I diskutimit 15 minuta 


Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: hartën fizike dhe politike të Kosovës, 

hartën fizike dhe politike të Ballkanit, atlas gjeografikë etj. 

ZHVILLIMI 


Me anën e Brainstorning nxënësit do të listojnë faktorët që e bëjnë të 

rëndësishme pozitën gjeografike të Kosovës. 

Roli i pozitës 

gjeografike të 

Kosovës 

Realizimi i kuptimit (Terma paraprakë) 

Jepen pesë terma paraprakë: Pozicion gjeografik, Rrafshi i Dukagjinit, Rrafshi 

i Kosovës, gjenocid dhe minierë. 

Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të formulojnë individualisht nga një 

fjali për çdo term, por që të kenë lidhje mes tyre. Shkruhen disa variante të fjalive 

në tabelë. 

P.sh. 

- Kosova ka pozitë qendrore në Ballkan. 

- Rrafshi i Dukagjinit, njësi fizike perëndimore. 

- Rrafshi i Kosovës, njësi fizike lindore. 

39

- Gjenocidi serb ka fuqizuar ndjenjat kombëtare. 

- Kosova miniera e “artë” e ish-Jugosllavisë. 

Para leximit të tekstit nxënësit njihen me objektivat që duhet të arrijnë gjatë 

leximit të tij: Krahasimi i pjesës së nxënësit, me pjesën e librit. Kjo do të realizohet 

me lexim individual nga ana e nxënësve. 

Më pas ata diskutojnë rreth pyetjes së mësuesit: 

- Çfarë është e re në pjesën e librit, të cilën ju nuk e keni përmendur në krijimin 

tuaj? 

Reflektimi (rrjeti i diskutimit) 

Në këtë fazë përdoret teknika e rrjetit të diskutimit: 

Argumente pro A ka Kosova rol kyç Argumente kundër 

në politikën 

mbarëshqiptare 

Nxënësit punojnë individualisht në fletoret e tyre për të dhënë argumente pro 

ose kundër pyetjes së drejtuar. Më pas grupohen sipas argumenteve dhe u kërkohet 

që të ballafaqojnë argumentet e përdorura në favor të idesë së tyre. 

Detyrë 

Sipas njohurive që fituan nxënësve u kërkohet që të bëjnë një shkrim të 

shkurtër ku të shpjegojnë shkaqet që çuan në fitoren e Pavarësisë së Kosovës, 

pas vitit 1990. 

40

Gjeografia Edlira Filipi Merita Dollma - Erik Botime

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?