Gjeografia - Erik Botime

Gjeografia12(Për kurrikulën bërthamë të gjimnazit)Libër mësuesi1

Përmbajtja e lëndësMësimi 1.1 15Tema: Objekti i studimit të Gjeografisë së Trevave Shqiptare 15Mësimi 1.2 16Tema: Pozita gjeografike dhe shtrirja e trevave shqiptare 16Mësimi 1.3 18Tema: Projekt kërkimor “Ndryshimet në kohë të hartës politike të trevaveshqiptare”18Mësimi 2. 2 19Tema: Litologjia e truallit shqiptar 19Mësimi 2.4 20Tema: Klima e trevave shqiptare 20Mësimi 2.7 22Tema: Dëmtimi i tokave 22Mësimi 2.9.Tema: Projekt kërkimor: “Larmia dhe pasuria natyrore e trevave shqiptare” 23Mësimi 2.10 24Tema: Përsëritje e linjave “Hapësira gjeografike e trevave shqiptare” dhe“Diversiteti i mjediseve dhe i peizazheve të trevave shqiptare” 24Mësimi 3.3 25Tema: Tiparet demografike të popullsisë së trevave shqiptare 25Mësimi 3.4 27Tema: Migrimi – promotor i ndryshimeve demografike 27Mësimi 3.5 28Tema: Ese argumentuese “Toleranca fetare dhe marrëdhëniet ndëretnike nëtrevat shqiptare “ 28Mësimi 3.11 29Tema: Detyrë tematike: “Problemet e sotme dhe të ardhme ekonomiketë trevave shqiptare, në kushtet e integrimit rajonal dhe global” 29Mësimi 4.7 30Tema: Përsëritje e linjave “Sistemet humane” dhe 30“Ndërveprimi njeri-mjedis” 303

Mësimi 5.5 31Tema: Ekonomia e rajonit perëndimor 31Tema:5.8 Punë praktike: “Krahasoni hartat ekonomike të periudhave tëndryshme për rajonin perëndimor” 33Mësimi 5.21 34Tema: Popullsia e rajonit jugor 34Mësimi 5.25 35Tema:Republika e Kosovës 35Mësimi 3.35 37Tema:: Përsëritje e linjës “Rajonet gjeografike” 37Mësimi 3.36 38Tema: Testim vjetor (Jo i detyruar) 384

PLANI SINTETIK GJEOGRAFI 12Plani sintetik 34javë *2 orë - 68 orëNjohuri të reja - 49 orëPunë praktike - 7 orëPërsëritje - 2 orëTestime -2 orëProjekt - 3 orëEse - 2 orëDetyra tematike - 3 orëShënim : Kolona “ Mjetet mësimore “( interneti ,harta ,atlase etj ) në bazë të udhëzimit , plotësohet nga mësuesi paralel mezhvillimin e orëve mësimore dhe jo në fillim të hartimit të këtij plani.Nr.totalKapitulli Nr .iorëve1 Hapësiragjeografikee trevaveshqiptare3 orë2 2 orë njohuri tereja1 orë projektkërkimorObjektivat e kapitullit Temat për çdo orë Materialiburimor1 1- të përshkruajë objektin estudimit të kësaj lënde2- të përshkruajë vendin që ajo zënë studimet gjeografike3- të përshkruajë rëndësinë estudimit të saj2 1-të bëjë dallimin ( të diferencojë) në përbërjen e trevave shqiptare(Republikën e Shqipërisë ,Kosovën,trevat shqiptare në Serbi, nëMaqedoni ,në Greqi dhe në Maltë Zi )2-të analizojë pozitën gjeografiketë trevave shqiptare në Ballkan,Mesdhe ,Evropë dhe më gjerë .3-të vlerësojë rolin e kësaj pozitenë veçoritë natyrore gjeografike,në popullimin e trevave dhezhvillimin ekonomik dhe pasojate kësaj pozite në copëtimin etrevave shqiptare .4-të analizojë ndryshimet që kapësuar në kohë dhe në hapësirëharta politike e trevave shqiptareMjetet mësimoreObjekti i studimit të Gjeografisë 12-të Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiPozita gjeografike dhe shtrirja etrevave shqiptareHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga interneti5

3 1 1-të realizojë një projekt kërkimorme karakter krahasues mbindryshimet në kohë të hartëspolitike të trevave shqiptare4 Diversiteti imjediseve dhe5 peizazhevetë trevaveshqiptare10 orë6 8 orë njohuri tëreja1 orë projektkërkimor1 orë përsëritje1 1-të përshkruajë varietetin epeizazheve dhe hartën e mozaikuttë tyre2 1- të analizojë etapat e formimittë truallit të trevave shqiptare,përbërjen litologjike dhestrukturore të tij dhe rolin e tyrenë pasuritë e shumta minerale3 1- të evidentojë faktorët eformimit të relievit ,sistemetkryesore të tij:2- të përshkruajë raportin njerimjedisnë peizazhet e larmishmetë trevave shqiptare( peizazh lumor, malor ,fushor,kodrinor ,karstik dhe bregdetar );7 4 1-të evidentojë tiparet e klimës sëtrevave shqiptare2-të vlerësojë rolin dhe ndikimin eklimës në dukuritë e tjera natyrore,në shpërndarjen e popullsisë dheaktivitetet e saj8 5 1-të analizojë larminë dhepasurinë e madhe hidrografike tëtrevave shqiptare ;2-të vlerësojë rëndësinë jetësoredhe ekonomike të pasurive hidriketë trevave shqiptare9 6 1- të analizojë kushtet dhefaktorët e formimit të tokave tëlarmishme të trevave shqiptare ;10 7 1-të analizojë faktorët e kushtetqë kanë ndikuar në shkallën e lartëtë degradimit , shkretizimit dhepërmbytjeve të tokave si pasojëe tyre;Projekt kërkimor “Ndryshimet në kohëtë hartës politike të trevave shqiptare “Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiPeizazh i larmishëm dhe ishumëllojshëmHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiLitologjia e trualli shqiptar Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiRelievi i trevave shqiptare Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiKlima e trevave shqiptare Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiHidrografia e trevave shqiptare Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiTokat në trevat shqiptareDëmtimi i tokave Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga interneti6

11 8 1-të analizojë faktorët dhe kushtetqë kanë përcaktuar larminë dhepasurinë e madhe bimore dheshtazore të trevave shqiptare ;12 Projekt kërkimor 2 1-të vlerësojë përmes një projektinë grup larminë dhe pasurinëe madhe natyrore të trevaveshqiptare (si p.sh. relievi, klimën,hidrografinë etj )Bota organike e trevave shqiptare Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiProjekt kërkimor “Larmia dhe pasuriae madhe natyrore e trevave shqiptare”13 Përsëritje 3 Përsëritje e linjave “Hapësiragjeografike e trevave shqiptare “dhe“Diversiteti i mjediseve dhe peizazheve14 Sistemethumane11 orë15 9 orë Njohuritë reja1 orë Ese16 argumentuese1 orë Detyrëtematike1 1- të pasqyrojë ndryshimetnë organizimet administrativetokësore në Republikën eShqipërisë ,në Republikën eKosovës dhe në trevat e tjerashqiptare;2- të analizojë organizimin esotëm politiko-administrativ tëtrevave shqiptarë,3- të argumentojë ndikimin eorganizimit të sotëm politikoadministrativtë trevave shqiptarenë zhvillimin dhe integriminrajonal dhe evropian të tyre ,2 1- të analizojë kushtet dhefaktorët që kanë ndikuar nëpopullimin e trevave shqiptare3 1-të përshkruajë elementët(karakteristikat ) kryesoredemografike të popullsisë ,shtiminatyror ,struktura e popullsisë ),17 4 1-të analizojë procesin emigrimeve si promotorin e tëgjitha ndryshimeve demografiketë popullsisë shqiptare ,duke undalur në periudhën pas vitit1990,2-të evidentojë territoret ku kanëemigruar shqiptarët me veçoritëdhe problemet e integrimit tëtyre ,të trevave shqiptare”Ecuria e ndryshimeve administrativenë trevat shqiptareHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiEcuria e popullimit të trevave shqiptare Harta ,Atlase tëndryshme, materialeTiparet demografike të popullsisë sëtrevave shqiptareMigrimi –promotor i ndryshimevedemografikenga internetiHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga interneti7

18 Eseargumentuese4 1- të diskutojë mbi elementë tëidentitetit kombëtar të trevaveshqiptare ( gjuha , toleranca fetare,marrëdhëniet ndëretnike ),19 5 1- të analizojë ecurinë e zhvillimittë popullsisë dhe vendbanimevenë trevat shqiptare , përmestreguesve statistikorë ,grafikë etj ,20 6 1- të evidentojë potencialetnatyrore dhe humane të trevaveshqiptare dhe ndikimin e tyre nëshkallën e zhvillimit ekonomik tëkëtyre trevave ,21 7 1- të analizojë rolin e sektorittë ekonomisë bujqësore nëzhvillimin e trevave shqiptare22 8 1- të analizojë rolin e sektorit tëindustrisë në zhvillimin e trevaveshqiptare23 9 1- të analizojë rolin e sektorit tëtretë (transporti , tregtia ,turizmi,shërbimet dhe artizanati) nëzhvillimin e trevave shqiptare24 Detyrë tematike 5 1-të vlerësojë përmes një detyre25 Ndërvepriminjeri/mjedis26 8 orë- 5 orë Njohuri tëreja1orë Detyrëkërkimore1 orë përsëritjetematike problemet aktuale dhe tëardhmen e zhvillimit ekonomik tëtrevave shqiptare ,duke i parë dhetrajtuar ato në kushtet e integrimitrajonal dhe evropian,1 1-të analizojë vlerat natyrore dhehistoriko-kulturore të trevaveshqiptare ,në varësi me veçoritë especifikat e tyre2-të veçojë disa nga sitet etrashëgimisë natyrore dhekulturore kombëtarë ( përfshirëato që janë pjesë e trashëgimisëbotërore ) të trevave shqiptare2 1-të vlerësojë rëndësinë epasurisë natyrore dhe kulturoretë trevave shqiptare për zhvilliminturistik të tyre ,gjendjen aktualedhe mundësitë për zhvillimin eardhshëm të turizmit ,Ese argumentuese “Toleranca fetaredhe marrëdhëniet ndëretnike nëtrevat shqiptare “Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiEcuria e vendbanimeve në trevatshqiptareHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiPotencialet natyrore dhe humane nëndihmë të zhvillimit ekonomikHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiEkonomia bujqësore Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiIndustria Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiSektori i tretë i ekonomisë Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiDetyrë tematike :”Problemet e sotmedhe të ardhme ekonomike të trevaveshqiptare në kushtet e integrimitrajonal dhe global”Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiVlerat natyrore dhe historiko –kulturore të trevave shqiptareHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiPasuria natyrore dhe kulturore ,potencial turistikHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga interneti8

34 25 orë Njohuritë reja1 orë ese1 orë përsëritje1 orë testime6 orë punëpraktike1 orë detyrëtematike1 orë projektkurrikular2 1- të analizojë tiparet specifikenatyrore, demografike dheekonomike që dallojnë Republikëne Shqipërisë nga trevat etjera shqiptare dhe faktorët ediferencimit të saj rajonal; rajonetgjeografikë;2- të vlerësojë akset dhe drejtimete zhvillimit të ardhshëm tëRepublikës së Shqipërisë meshanset dhe mundësitë që ofronajo për integrim rajonal dheevropian35 3 1- të përshkruajë veçoritëkryesore natyrore të RajonitPerëndimor dhe ofertat potencialenatyrore për zhvillim;36 4 1 - të evidentojë karakteristikatkryesore të popullimit të këtijrajoni, me fokus të veçantërritjen e shpejtë të popullsisë dhendryshimet strukturore të saj;2 - të analizojë urbanizimine shpejtë të këtij rajoni dherrjedhojat e tij37 5 1- të vlerësojë diversitetin ehapësirave të prodhimit bujqësor eindustrial, sektorit terciar, rrjetin etransportit dhe rolin e tij në prirjene organizmit të ri hapësinor tërajonit38 6 1 - të vlerësojë trashëgiminënatyrore dhe kulturore të rajonitpër qëllime turistike, etj;2- të parashikojë mundësitë eperspektivës së zhvillimit të rajonit39 Detyrë tematike 10 1- të realizojë në grup një detyrëtematike mbi potencialet turistiketë këtij rajoni dhe strategjitë përzhvillimin e tyre;2- të realizojë në grup një projektmbi veçoritë e urbanizimit të këtijrajoni dhe pasojat e tij;Republika e Shqipërisë Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiRajoni Perëndimor ,veçoritë natyrore Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiPopullsia e rajonit Perëndimor Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiEkonomia e rajonit Perëndimor Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiTrashëgimia natyrore dhe kulturore erajonit PerëndimorHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiDetyrë tematike:“ Potencialet Turistikedhe strategjitë e zhvillimit turistik” dhe“ Urbanizimi ,tiparet ,dhe pasojatHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga interneti10

40 Punë praktike 11 1-të krahasojë hartat ekonomike tëzhvillimit të Rajonit Perëndimor nëperiudha të ndryshme.41 7 1 - të përshkruajë mozaikunnatyror të Rajonit Verior dheVerilindor dhe ofertat potencialenatyrore për zhvillim42 8 1- të analizojë tendencën endryshimeve demografike të këtijrajoni me problematikat që eshoqërojnë;43 9 1 - të evidentojë tiparet kryesoretë aktivitetit aktual ekonomik tëkufizuar të këtij rajoni44 10 1-të vlerësojë trashëgiminënatyrore dhe kulturore të rajonitpër qëllime turistike, etj45 12 1- të realizojë një projekt(individual ose në grup) mbimundësitë e zhvillimit nëkushtet e reja të ndërtimit tëkorridorit Durrës-Prishtinë dhe tëbashkëpunimit rajonal e më gjerë46 Punë praktike 13 1- të ndërtojë hartën e resursevenatyrore të Rajonit Veriordhe Verilindor duke analizuarmundësitë e shfrytëzimit të tyrepër zhvillimin social ekonomik47 11 1 - të përshkruajë veçoritënatyrore kryesore të RajonitJuglindor;48 12 1-të analizojë karakteristikatkryesore demografike të këtijrajoni;49 13 1 - të evidentojë tiparet kryesoretë aktivitetit ekonomik aktual tëRajonit Juglindor50 14 1 - të diskutojë rreth trashëgimisësë pasur natyrore e kulturore tëkëtij rajoni dhe rëndësinë e veçantëtë kësaj trashëgimie për zhvillimine turizmit;Punë praktike :” Krahasoni hartatekonomike të periudhave të ndryshme“Rajoni Verior dhe Verilindor veçoritënatyroreHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiPopullsia e rajonit Verior dhe Verilindor Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiEkonomia e rajonit Verior dheVerilindorTrashëgimia natyrore dhe kulturore erajonit Verior dhe VerilindorProjekt “ Perspektiva e rajonit mendërtimin e rrugës Durrës –Prishtinë”Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiMateriale ngainternetiPunë praktike “ Plotësoni në hartënskicë resurset natyrore të rajonit “Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiRajoni Juglindor ,veçoritë natyrore Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiPopullsia e rajonit Juglindor Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiEkonomia e rajonit Juglindor Harta ,Atlase tëTrashëgimia natyrore dhe kulturore erajonit Juglindorndryshme, materialenga internetiHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga interneti11

51 Punë praktike 14 1 - të ndërtojë hartën einfrastrukturës rrugore të RajonitJuglindor duke evidentuarrolin e saj në integrimin dhebashkëpunimin me shtetet fqinjedhe më gjerë.52 15 1 - të analizojë tiparet epërgjithshme natyrore që dallojnëRajonin jugor;53 16 1 - të evidentojë tiparet e veçantahumane dhe demografike tërajonit jugor54 17 1 - të evidentojë tiparetekonomike të këtij rajoni;55 18 1- të diskutojë rreth trashëgimisënatyrore e kulturore dhe ofertat esaj për zhvillimin e turizmit;56 Punë praktike 15 1 - të ndërtojë hartën e zonavekryesore turistike të RajonitJugor duke analizuar potencialetnatyrore dhe njerëzore të këtyrezonave turistike57 19 1 - të përshkruajë Republikën eKosovës si një rajon gjeografikme kufi të qartë natyror dhepolitik, veçori specifike fizikogjeografike,demografike dheekonomike;58 20 1- të evidentojë diferenciminrajonal dhe tiparet gjeografikenatyrore, demografike dheekonomike të Rajonit Perëndimordhe Lindor të Kosovës;59 21 1 - të vlerësojë akset dhedrejtimet e zhvillimit të ardhshëmtë Republikës së Kosovës meshanset dhe mundësitë që ofronajo për integrim rajonal dheevropian60 16 1 - të zhvillojë një projekt mbimundësitë e ardhshme tëintegrimit politik dhe ekonomik tëKosovës në Evropë.Punë praktike “ Plotësoni në hartënskicë infrastrukturën rrugore tërajonit”Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiRajoni Jugor ,veçoritë natyrore Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiPopullsia e rajonit Jugor Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiEkonomia e rajonit Jugor Harta ,Atlase tëTrashëgimia natyrore dhe kulturore erajonitPunë praktike “ Plotësoni në hartënskicë zonat turistike të rajonit”ndryshme, materialenga internetiHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiRepublika e Kosovës Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiRajonet në Kosovë Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiPerspektiva ekonomike në Kosovë Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiProjekt “Integrimi i Kosovës nëBashkimin Evropian”Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga interneti12

61 Ese vlerësuese 17 1 - të zhvillojë një ese mbiperspektivën e ardhshme tëintegrimit politik të Kosovës nëEvropë62 22 1 - të prezantojë trevat shqiptarenë Serbi (Preshevën, Bujanovcindhe Medvegjën), duke vlerësuarstatusin politik, veçoritë specifikenatyrore, demografike dheekonomike tëtyre.63 23 1 - të vlerësojë statusin politik tëtrevave shqiptare në MaqedoninëPerëndimore me tiparet eveçanta natyrore, demografikedhe ekonomike që i dallojnë atonga trevat e tjerashqiptare64 24 1 - të vlerësojë statusin politikdhe rëndësinë e pozitësgjeografike dhe gjeopolitiketë trevave shqiptare në Maltë Zi, veçoritë e tyre natyrore,demografike dhe ekonomike,oferta e saj për zhvillimin eturizmit65 25 1 - të analizojë kushtet specifiketë trevave shqiptare në Greqime vlerat e veçanta natyrore,demografike dhe ekonomike tëtyre.66 Projekt 18 1- të zhvillojë një projekt mbimundësitë e ardhshme tëintegrimit politik dhe ekonomiktë trevave të tjera shqiptare nëEvropë.Ese vlerësuese “ Kosova dhepavarësia“Trevat shqiptare në Serbi ( Presheva ,Bujanovci dhe Medvegja)Trevat shqiptare në MaqedoninëPerëndimoremateriale ngainternetiHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiTrevat shqiptare në Mal të Zi Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiTrevat shqiptare në Greqi Harta ,Atlase tëndryshme, materialenga internetiProjekt “Integrimi i Trevave të tjerashqiptare në Bashkimin Evropian”67 Përsërtje 19 Përsëritje e linjës rajonet gjeografike68 Testim 20 Testim VjetorHarta ,Atlase tëndryshme, materialenga interneti13

HYRJELibri “Në ndihmë të mësuesit” është hartuar me qëllimin e vetëm që t`u ofrojëmësuesve një alternativë ndihmëse për zhvillimin e orës së mësimit, me metoda sa mëbashkëkohore dhe me synimin që të nxisë te nxënësit të menduarit kritik. Gjithashtu,ky libër synon t’i aftësojë nxënësit për të fituar shprehi të ndryshme komunikimi, tëpunuarit në grup etj.Në këtë libër janë rekomanduar teknika të ndryshme mësimdhënie, nëpërshtatje me objektivat mësimore të temave të ndryshme. Për të gjitha modelet erekomanduara është përdorur struktura trefazëshe e mësimit (ERR). Kjo strukturëështë provuar se krijon mundësi për përdorimin e teknikave të shumta. Kjo përparësikrijon për nxënësit një udhërrëfyes të shkëlqyer për të gjitha kategoritë e nivelevetë mësimnxënies. Struktura ERR ka përparësi edhe në drejtim të të lexuarit dhe tënxënit të drejtuar nga mësuesi, duke krijuar hapësira të gjera në fushën e të kuptuarite të vepruarit logjik.Modelet e paraqitura nuk janë ditarë, në kuptimin e mirëfilltë, por strukturaditarësh me teknika që e ndihmojnë mësuesin për ta ndarë me arsye orën e mësimit.Teknikat e përdoruara janë: Teknika e parashikimit me terma paraprake, DRTA(Veprimtaria e të menduarit dhe e të lexuarit të drejtuar), Kubimi, Kllasteri, Leksiunii avancuar, Rrjeti i diskutimit, Tabela e koncepteve, Diagrami i Venit, Metoda eKombinimit.Shpresojmë që rekomandimet tona do të jenë të vlefshme për mësuesit, të cilëtdo ta përdorin këtë libër.Ne jemi nisur nga qëllimi për t’ju ndihmuar në organizimin sa më të mirë e tësuksesshëm të orës së mësimit. Kombinimi i teknikave të mësipërme, gjatë tri fazavetë organizimit të mësimit, krijon hapësira krijuese, si për mësuesin dhe për nxënësin,duke e bërë interesante, të këndshme dhe tërheqëse orën e mësimit për të gjithë.TIRANË, 2011AUTORËT14

Mësimi 1.1Tema: Objekti i studimit të Gjeografisë së Trevave ShqiptareNë përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të përshkruajnë objektin e studimit të kësaj lënde;• të përshkruajnë vendin që ajo zë në studimet gjeografike;• të përshkruajnë rëndësinë e studimit të saj.Fjalë kyç: tendencë, kontekst, aspiratë.Struktura e mësimitE Parashikimi me terma paraprake 10 minutaR DRTA 25 minutaR Diagrami i Venit 10 minutaBurimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteveturistike të trevave shqiptare, që promovojnë vlerat natyrore, kulturore dhe peizazhinmahnitës, si dhe filmime apo edhe kuriozitete për zona të ndryshme.ZHVILLIMIEvokimi (Parashikimi me tema paraprake)Jepen katër terma paraprake: gjeografi rajonale, pozicion gjeografik,bashkëveprim njeri-mjedis, tendencë dhe aspiratë.Duke u nisur nga këto terma, nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie tëshkurtër midis tyre.Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe e të lexuarit tëdrejtuar)Gjatë kësaj veprimtarie nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë, tëbëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:Çfarë kuptoni me këtokoncepte?Cilat janë detyrat e gjeografisë sëtrojeve, në kuadër të gjeografisë nëpërgjithësi?Cila është ndihmesa egjeografisë së trojeve, sielement i përbashkët i tyre?Për të plotësuar tabelën, mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme, tëcilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet-bazë “Ç’kuptoni me termingjeografi e trojeve?”, “Cilat janë disa karakteristika kryesore fizike dhe humane15

Fjalë kyç: diferencim, specifike.Struktura e mësimitE Kllaster 10 minutaR INSERT 25 minutaR Shkrim i lirë 10 minutaBurimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: harta të ndryshme: hartën fizikedhe politike të Gadishullit të Ballkanit, hartën fizike dhe politike të Shqipërisë, si dheatlase të ndryshme.ZHVILLIMIEvokimi (Kllaster)Nëpërmjet kllasterit, nxënësit do të shprehin njohuritë e tyre për shtrirjen etrevave shqiptare në Ballkan dhe për rolin e pozitës gjeografike.Treva në GreqiShqipëriaKosovaTreva shqiptareTreva nëMaqedoniTreva në Maltë ZiTreva në Serbinë LindoreRealizimi i kuptimit (INSERT)Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon nxënësve talexojnë tekstin, duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:(kontrollo) Nëse diçkaqë lexoni pohon atëqë dini.+(plus) Nëse një pjesëe informacionit ështëe re për ju.-(minus) Nëse një osedisa informacione janëndryshe nga ajo qëdini.?(pikëpyetje) Nëse kainformacion që ështëi paqartë për ju.17

Puna e kryer në grup konsultohet me grupin më pas dhe nxënësit dalin menjë përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesëinformacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.Reflektimi (Shkrim i lirë)Mësuesi u kërkon nxënësve që t’i japin mendime nëpërmjet shkrimit të një eseje tëshkurtër, pasi të keni përdorur burime të ndryshme informimi, mbi rolin si faktorstabilizues të shqiptarëve në Ballkan. Mësuesi i dëgjon mendimet e nxënësve dhe bënnjë përmbledhje të tyre.Detyrë:Nxënësve u kërkohet të përshkruar rajonin ku shtrihen trevat shqiptare dhe të tregojnërëndësinë e pozitës gjeografike të tyre. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnëkërkimet e tyre me harta, fakte e foto.Mësimi 1.3Tema: Projekt kërkimor “Ndryshimet në kohë të hartës politike tëtrevave shqiptare”►Vendi i zhvillimit: klasa►Koha në dispozicion: 45 minuta►Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme,Interneti, libra të Historisë së Shqipërisë, revista shkencore etj.Detyra:• nxënësit të realizojnë një projekt kërkimor me karakter krahasues, mbindryshimet në kohë të hartës politike të trevave shqiptare.► Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore:njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyratqë do të zgjidhin, në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1- Ndarja e klasës në grupe të vogla.2- Puna për ndarjen e detyrave, sipas objektivave. Po ju sugjerojmë disa drejtime,ku mund të kërkoni për objektivin e dytë:a- vlerësoni shtrirjen dhe rolin e trevave shqiptare në periudhën ilire nëGadishullin e Ballkanit;b- vlerësoni rëndësinë e pozitës gjeografike të trevave shqiptare;c- analizoni ndikimin e pushtimit osman në hartën politike të trevaveshqiptare;d- analizoni ndryshimet e hartës politike të trevave shqiptare, nga viti 1878deri në vitin 1913;e- analizoni pasojat e copëtimit të vitit 1913 në Konferencën e Ambasadorëve;18

f- vlerësoni të drejtën e kombit shqiptar për vetëvendosje;g- analizoni ndryshimet e bëra në fillim shekullin XXI në hartën politike tëtrevave shqiptare.3- Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve, i fletëpalosjeve dhediskutime rreth tyre nga mësuesi, për të plotësuar paqartësitë.Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disaelemente:1- Saktësinë në zbatimin e detyrës, sipas kërkesës së dhënë.2- Prezantimin e punës, duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë, me termagjeografike dhe me logjikë argumenti.3- Origjinalitetin në përpunimin materialit të përdorur.Mësimi 2. 2Tema: Litologjia e truallit shqiptarNë përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të analizojnë etapat e formimit të truallit të trevave shqiptare, përbërjenlitologjike dhe strukturore të tij dhe rolin e tyre në pasuritë e shumtaminerale.Fjalë kyç: mazut, zonë mineralmbajtëse.Struktura e mësimitE Brainstorming 10 minutaR Rrjeti i diskutimit 25 minutaR Kllaster 10 minutaBurimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga Interneti, hartëgjeologjike të trevave shqiptare, atlas gjeologjik.ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)Mësuesi u rekomandon nxënësve të lexojnë pjesë të teksti dhe u kërkon atyre qët’u përgjigjen këtyre pyetjeve:- Cilat janë llojet kryesore të shkëmbinjve në trevat shqiptare?- Cilat janë minerale të djegshme?- Cilat janë mineralet metalore dhe jo metalore?Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.Realizimi i kuptimit (INSERT)Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u kërkon nxënësve tëlexojnë tekstin, duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:19

(kontrollo) +(plus) -(minus) ?(pikëpyetje)Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë përproduktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri qëmësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që dalinndryshe në tekst nga ato që dinin, ndërsa në ndarjen e fundit do të shkruajnë pyetjeose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.Puna e kryer në grup konsultohet me grupin dhe pas dhe dalin me një përfaqësuesqë lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e riose të sqarojë konceptet e paqarta.Kjo teknikë e shmang pasivitetin dhe monotoninë e orës së mësimit.Reflektimi (Kllaster)Në këtë fazë të fundit, mësuesi zhvillon një kllaster përmbledhës, lidhur mekonceptin e globalizimit, pasi kështu kontrollohet niveli i përvetësimit të njohurive:Evolucion i gjatë dhe indërlikuar gjeologjikPërbërja litologjike elarmishmePërbërja strukturore elarmishmePasuri të shumtamineraleDetyrë:Nxënësve u kërkohet të bëjnë kërkime mbi llojet e mineraleve që gjenden pranëzonave të tyre të banimit. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre menjë shkrim të shkurtër.Mësimi 2.4Tema: Klima e trevave shqiptareNë përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të evidentojnë tiparet e klimës së trevave shqiptare;• të vlerësojnë rolin dhe ndikimin e klimës në dukuritë e tjera natyrore, nëshpërndarjen e popullsisë dhe aktivitetet e saj.20

Struktura e mësimitE Brainstorming 10 minutaR INSERT 25 minutaR Mendo ë Puno në dyshe e Shkëmbe 10 minutaBurimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga Interneti, të dhënanga stacionet meteorologjike, harta të klimës së Shqipërisë etj.ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajënjë listë me emra: grupi i parë një listë me elementet e klimës; grupi i dytë me rolin eklimës tek elementet e gjeosistemit; grupi i tretë me rolin e klimës në jetën e njeriut.Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: A mund të ndryshojë klima e një rajoni vetëmnën ndikimin e faktorit human? Argumentet që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.Realizimi i kuptimit (INSERT)Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u kërkon nxënësve tëlexojnë tekstin, duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:(kontrollo) +(plus) -(minus) ?(pikëpyetje)Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë përproduktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri qëmësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që dalinndryshe në tekst nga ato që dinin, ndërsa në ndarjen e fundit do të shkruajnë pyetjeose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.Puna e kryer në grup konsultohet me grupin dhe më pas nxënësit dalin menjë përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesëinformacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.Kjo teknikë shmang pasivitetin dhe monotoninë e orës së mësimit.Reflektimi (Mendo e Puno në dyshe dhe Shkëmbe)Mësuesi jep ushtrimet e mëposhtme, të cilat nxënësit do t’í kryejnë në mënyrëindividuale, do t’i diskutojnë në çift e më pas në grup:1- Listoni veprimtaritë ekonomike të njeriut, të cilat ndikojnë në ndryshimine elementeve të klimës.2- Listoni disa tipare të karakterit të njeriut, të cilat ndikohen nga zonaklimatike ku ai jeton.Diskutohen variantet më të sakta.Detyrë:Nxënësve u kërkohet të bëjnë kërkime mbi efektet pozitive dhe negative tëklimës së vendit tonë. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyreme fakte e foto.21

Mësimi 2.7Tema: Dëmtimi i tokaveNë përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të analizojnë faktorët e kushtet që kanë ndikuar në shkallën e lartë tëdegradimit, të shkretëtirëzimit dhe të përmbytjeve të tokave, si pasojë e tyre.Fjalë kyç: shkretëtirëzimStruktura e mësimit:E Brainstorming 15 minutaR Tabela e koncepteve 20 minutaR Turi I galerisë 10 minutaBurimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: pamje me foto nga zonat e prekuranga këto dukuri, si rrëshqitje dheu, erozion shpyllëzime, si dhe të dhëna nga Ministriae Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave etj.ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajënjë listë me emra: grupi i parë të bëjë një listë me problemet mjedisore të tokave;grupi i dytë një listë me institucionet që merren me këto probleme; grupi i tretë njëlistë me zonat e prekura nga këto dukuri në vendin tonë. Diskutohet me nxënësitrreth pyetjes: Cili është roli i njeriut në këtë proces?Argumentet që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.Realizimi i kuptimit (Tabela e koncepteve)Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe dhe u shpjegon nxënësve detyrën, ecila qëndron si më poshtë:Nxënësit sipas grupeve të formuaragjatë Brainstorming rigrupohen në grupenga 1-3 (grupet familjare) dhe më pasrigrupohen përsëri sipas numrave tëcaktuar (tavolina me grupe ekspertëshNxënësit me numrin 1 punojnë përçështjen e parë, numrat 2 për çështjene dytë e numrat 3 për çështjen e tretë.Pasi përfundojnë diskutimet në nivelekspertësh, nxënësit kthehen në grupetfamiljare dhe secili flet për çështjen e tij.Çështjet kryesore1. Përse degradomi i tokaveshtë një problem shqetësues?2. Çfarë verimtarish bujqësorenxisin shkretizimin e tokave ?3. Cili është roli i elementëve tëklimës dhe tipareve të saj nëkëto procese ?22

Grupet familjare përgatitin tabelën e mëposhtme:DegradimiShkretëtirëzimiErozioniShkaqet Pasojat Mendimi juajNë përfundim, nxënësit ballafaqohen dhe krahasojnë idetë dhe vlerësimet etyre për çështjet kryesore. Në këtë moment është koha kur mësuesi bën shpjegimine informacionit të ri. Duhet të bëhet kujdes nga mësuesi që të sqarohen të gjithakonceptet e reja.Reflektimi (Turi i galerisë)Secili grup e vendos tabelën e plotësuar në mur dhe të gjitha grupet shohin punën ebërë nga shokët e tjerë, me anë të vizitës në galeri.Detyrë:Shkruani një ese të shkurtër me temën “Shoqëria dhe roli i saj në problemet mjedisore”.Mësimi 2.9. Tema: Projekt kërkimor:“Larmia dhe pasuria natyrore e trevave shqiptare”►Vendi i zhvillimit: klasa►Koha në dispozicion: 45 minuta►Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime tëndryshme, Interneti, revista shkencore, intervista të ndryshme me specialistë tëfushave të shkencës etj.Detyrë:• Përmes një projekti në grup, vlerësoni larminë dhe pasurinë e madhenatyrore të trevave shqiptare si, për shembull, relievi, klima, hidrografiaetj.► Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore:njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyratqë do të zgjidhin, në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1- Ndarja e klasës në grupe të vogla.2- Puna për ndarjen e detyrave, sipas objektivave. Po ju sugjerojmë disadrejtime, ku mund të kërkoni për objektivin e dytë:a- vlerësoni larminë e peizazheve të trevave shqiptare;b- vlerësoni rëndësinë e larmisë së pasurive minerale, për zhvillim etrevave shqiptare në periudha të ndryshme kohore;23

c- analizoni rolin e relievit në pasurinë natyrore të trevave shqiptare;d- analizoni ndikimin e klimës dhe të tipareve të saj në modelimin etrevave shqiptare;e- vlerësoni rëndësinë e pasurive klimatike të trevave shqiptare;f- vlerësoni larminë e pasurisë ujore për zhvillimin e këtyre trevave;g- analizoni rolin e tokave në zhvillimin e bujqësisë në trevat shqiptare;h- vlerësoni pasurinë e botës bimore të trevave shqiptare, përzhvillimin e tyre.3- Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve, i fletëpalosjeve dhediskutime rreth tyre nga mësuesi, për të plotësuar paqartësitë.►Vlerësimi i punës bëhet në grup për të gjithë klasën në kolonë, duke pasurparasysh disa elemente:1. Saktësinë në zbatimin e detyrës, sipas kërkesës së dhënë.2. Prezantimin e punës, duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë, me termagjeografike dhe me logjikë argumenti.3. Origjinalitetin në përpunimin e materialit të përdorur.Mësimi 2.10Tema: Përsëritje e linjave “Hapësira gjeografike e trevaveshqiptare” dhe “Diversiteti i mjediseve dhe i peizazheve tëtrevave shqiptare”I. Vendosni pas numrit shkronjën përkatëse, për të përcaktuar në mënyrë korrektetermin:1. rajon a. Vendndodhja gjeografike e një vendi, përcaktuar nga koordinatatjeografike.2. hartë politike b. Hapësirë e caktuar, ku kombinohen elementet fizike, biologjike,humane, historike, sociologjike etj.3. pozitë gjeografike c. Hapësirë gjeografike dhe humane me tipare të Caktuara.4. peizazh d. Harta që tregon kufijtë shtetërorë të një shteti, të vendeve të një rajoni,kontinenti.II. Përsëritja e çështjeve më kryesore1. Argumentoni me shembuj vendin e gjeografisë së trevave shqiptare, në kuadërtë studimeve gjeografike.2. (a) Argumentoni domosdoshmërinë e studimit të gjeografisë së trevaveshqiptare, në kushtet e reja të rajonit të Ballkanit.(b) Shpjegoni domosdoshmërinë e studimit të gjeografisë së trevave shqiptare,në kushtet e reja të integrimit të vendeve të Ballkanit Perëndimor në BashkiminEvropian.3. Argumentoni shkaqet që ndikuan në ndryshimin e hartës politike të trevaveshqiptare në kohë.4. (a) Vlerësoni larminë dhe pasurinë minerale të trevave shqiptare.(b) Argumentoni rolin e përbërjes litologjike dhe strukturore, në larminë e24

elievit të trevave shqiptare.5. Argumentoni rëndësinë e pasurisë klimatike për trevat shqiptare.6. Vlerësoni rolin e larmisë së hidrografisë për trevat shqiptare.7. Jepni shembuj nga jeta e përditshme për rolin e tokave në zhvilliminekonomik të vendit.8. Sillni shembuj, për të argumentuar raportin e ndërsjellë botë organike–njeri.III. Përsëritja e temave kyç1. Argumentoni se si ka ndryshuar harta politike e trevave shqiptare në kohë dhenë hapësirë.2. Argumentoni rëndësinë evolucionit të gjatë dhe të ndërlikuar gjeologjik përtrevat shqiptare.3. Argumentoni rëndësinë e resurseve klimatike për trevat shqiptare.4. Me shembuj konkretë, analizoni lidhjen e larmisë hidrografike me larminë ebotës organike.IV. Mendoni në mënyrë kritike1. Bëni një lidhje të përgjithshme. KrahasoniDiversiteti i mjediseve dhe i peizazheve është si pasojë(a) e evolucionit gjeologjik që vazhdon dhe sot;(b) i veprimtarisë transformuese të njeriut.2. Parashikoni: Nëse roli i njeriut, si shkaktar i ndryshimeve të klimës, do të jetëintensiv edhe në të ardhmen, cilat do të jenë pasojat në trevat shqiptare?V. Përdorni aftësitë tuaja1. Nëpërmjet hartës mendore, identifikoni një vend që do të dëshironit tavizitonit në të ardhmen.2. Kuptoni shkaqet dhe efektet: A mund të riparohet, pas gati një shekulli,copëtimi i trevave shqiptare në vitin 1913?Mësimi 3.3Tema: Tiparet demografike të popullsisë së trevave shqiptareNë përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të përshkruajnë karakteristikat kryesore demografike të popullsisë, shtiminnatyror, strukturat e popullsisë.Struktura e mësimitE Kubimi 30 minutaRR Tabela e koncepteve 15 minutaBurimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, si dheharta të popullsisë e të përhapjes së saj.25

ZHVILLIMIEvokimi (Kubimi)Në fazën e evokimit nxënësit parapërgatiten për të zbatuar me lehtësi veprimetqë parakupton teknika e kubimit. Edhe gjatë evokimit nxënësit mund të përshkruajnë,të krahasojnë, të shoqërojnë, duke plotësuar tri faqet e kubit.Klasa ndahet në grupe me gjashtë nxënës. Mësuesi u paraqet nxënësve disa kërkesa:Përshkruani disa tiparet popullsisë shqiptare.Krahasoni midis tyre numrin dhe shpërndarjen e popullsisë në Shqipëri, Kosovë,Serbi, Maqedoni.Shoqëroni me opinionin tuaj: Cili është shkaku i shpërndarjes jo të njëjtëtë popullsisë në këto treva? Çfarë ju bën të mendoni se faktori natyror është më irëndësishmi?Realizimi i kuptimit (Kubimi)Analizoni tiparet e strukturës së popullsisë. (Si janë ndërtuar? Raportet, sipasllojit të strukturës.)Zbatoni: Tregoni strukturën fetare në trevat shqiptare. (Cilat janë shkaqet epranisë së tre besimeve fetare në trevat shqiptare?)Argumentoni disa tregues demografikë, që tregojnë tendencë në rritje tëpopullsisë së moshuar në trevat shqiptare. (Merrni një qëndrim pro ose kundërproblemit.)Nxënësit i shkruajnë mendimet e tyre në faqet e kubit dhe i shkëmbejnë përgjigjetpër secilën faqe të kubit. Kjo teknikë nxit aftësinë e komunikimit midis nxënësve dherespektimit të mendimeve të tyre.Reflektimi (Tabela e koncepteve)Duke përdorur të dhënat e tekstit, ndërtohet tabela e koncepteve si më poshtë:StrukturamoshoreStrukturaetnikeStrukturafetareStrukturaarsimoreShqipëriKosovëTrevat e tjeraDetyrë:Shkruani një ese të shkurtër me temën “Integrimi rajonal, vlerë apo rrezik përidentitetin kombëtar?”.26

Mësimi 3.4Tema: Migrimi – promotor i ndryshimeve demografikeNë përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të analizojnë procesin e migrimeve, si promotorin e të gjitha ndryshimevedemografike të popullsisë shqiptare, duke u ndalur në periudhën pas vitit1990;• të evidentoj,ë territoret ku kanë emigruar shqiptarët, me veçoritë dheproblemet e integrimit të tyre.Fjalë kyç: sporadike, masiv, modern.Struktura e mësimitE Brainstorming 5 minutaR Leksion i avancuar 30 minutaR Ese 10 minutaBurimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, nga shoqatajoqeveritare, UNICEF-i etj.ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)Me një brainstorming individual, mësuesi merr ide për problemet e mëposhtme:- Cilat janë shkaqet e migrimeve për periudhën nga mesjeta deri në vitet 90 tëshek XX?- Cilat janë rajonet që e kanë më të theksuar migrimin në këtë periudhë dhepërse?- Cilat janë tiparet e migrimit pas 90-s?- Cilat janë disa tipare të migrimit të popullsisë kosovare?Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhemësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)Pjesa e parë e leksionit. Në fillim, mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin, duke uatreguar atyre temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në grupeme numër çift. Mësuesi u shpjegon nxënësve detyrën; pra, ata duhet të hartojnë njëlistë mbi gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej 4-5 minutash, mësuesi ukërkon dysheve t’ua tregojnë punën e tyre shokëve.Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq atyrevëmendjen mbi problemet që trajton, të cilat vetë ata i kanë listuar më parë. Mësuesii nxit nxënësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimetpërkatëse.27

Bëhen pyetjet:Kur filloi fenomeni i migrimit të popullsisë?Cilat ishin motivet që e nxitën?Diskutohen dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Pjesa e dytë e leksionit lidhet me migrimin modern shqiptar. Nxënësve u kërkohendy-tri ide, në lidhje me këto probleme:Përse u rishfaq ky fenomen pas 90-s?Cilat ishin motivet që e nxitën?Në cilat mënyra u zhvillua ky fenomen?Diskutohet dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Pjesa e tretë e leksionit lidhet me migrimin e popullsisë kosovare. Nxënësve ukërkohen dy-tri ide, në lidhje me këto probleme:Cilat janë tiparet e migrimit në Kosovë?Cilat ishin motivet që e nxitën atë?Përmendni disa faza të migrimit dhe pasojat e tij.Përse është e vështirë të saktësohet një numër për diasporën shqiptare nëpërbotë?Diskutohet dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Më pas, nga informacionet paraprake që nxënësit kishin mbi idetë që trajtohennë temën e re, mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit, si dhe jepshpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.Reflektimi (Ese)Në fund të orës së mësimit, mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë, 10 minuta,një ese me temën “Cila është perspektiva e migrimit, në kushtet kur BallkaniPerëndimor aspiron për në BE?”.Detyrë:Nxënësve u kërkohet të bëjnë kërkime mbi ndihmën e dhënë nga UNICEF-i nëvendin tonë pas vitit 1990 e deri më sot, foto të veprimtarive, pjesëmarrës të tyre,grupe shoqërore që kanë përfituar nga këto veprimtari.Mësimi 3.5TEMA: Ese argumentuese “Toleranca fetare dhe marrëdhënietndëretnike në trevat shqiptare “Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të diskutojnë mbi elemente të identitetit kombëtar të trevave shqiptare(gjuha, toleranca fetare, marrëdhëniet ndëretnike).Eseja vlerësohet sipas tabelës së mëposhtme.Shtjellimi iidesëOrganizimi dhestrukturaStili dheorigjinalitetiSaktësiagjuhësore5 pikë 5 pikë 5 pikë 5 pikë28

Kriteret e vlerësimit të esesë.Kriteri 1.Shtjellimi i idesë(vlerësohet për)• Shkruani një ese, ku të argumentoni rëndësinë e fosileve.• Shtjelloni se ç’janë fosilet.• Mbështetini argumentet në burime të ndryshme informacioni.• Përdorni fakte shkencore.• Të ketë qartësi mendimi.Kriteri 2.Organizimi dhe struktura e esesë (vlerësohet për)• 2 pikë Struktura e esesëPasi të respektohen elementet e strukturës: hyrja, zhvillimi, mbyllja.• 3 pikë Organizimi i esesëPër organizimin e esesë shfrytëzon teknika, si koherenca dhe unifikimi iparagrafëve (lidhja logjike mes paragrafëve, kalimi në mënyrë të natyrshme).Kriteri 3.Stili dhe origjinaliteti(vlerësohet për)• Përmes gjuhës që përdorni, krijoni një përshtypje të përgjithshme për atë qëdo të shprehni.• Shprehuni me gjuhë eseistike.• Të ketë fjalor të pasur.• Stil origjinal.Kriteri 4.Saktësia gjuhësore(vlerësohet për)• Strukturoheni qartë përgjigjen, nga pikëpamja gramatikore.• Ndërtoni fjali që të jenë të sakta dhe të qarta.• Përdorni fjali që luhaten në modele, në gjatësi dhe në ritëm.• Të ketë saktësi drejtshkrimore (2 pikë)Mësimi 3.11Tema: Detyrë tematike: “Problemet e sotme dhe të ardhmeekonomike të trevave shqiptare, në kushtet e integrimit rajonaldhe global”►Vendi i zhvillimit: klasa►Koha në dispozicion: 45 minuta►Mjetet e punës praktike: informacione nga burime të ndryshme(enciklopedi, Internet, materiale të tjera burimore etj.).Detyrat:1- Përmes një detyre tematike, vlerësoni problemet aktuale dhe ato të ardhme tëzhvillimit ekonomik të trevave shqiptare, duke i parë dhe trajtuar në kushtet eintegrimit rajonal dhe evropian.2- Nxirrni përfundime, në përputhje me shkallën e njohurive të fituara.3- Përdorni gjuhë të pastër të termave gjeografike.29

► Metodika e zhvillimit: Koha e diskutimit ndahet në dy pjesë kryesore: njohja mekërkesat e punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës: Mësuesi harton një pyetje binare (pyetje që pranonpërgjigje pozitive dhe negative), e cila prek thelbin e temës së diskutimit.Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1- Mësuesi u kërkon nxënësve të argumentojnë se pse janë pro ose kundërçështjes, duke i shënuar argumentet në një organizues grafik.2- Nxënësit do t`i shkëmbejnë mendimet në grupe dyshe dhe katërshe.3- Klasa do të pozicionohet në dy grupe, ku nxënësit do të përcaktojnë pozicionine tyre.4- Bëhet një raportim para klasës, për arsyet se pse janë pozicionuar pro osekundër çështjes.• Për çdo mendim, caktohet një kufi kohor prej një minute dhe vendosetbashkërisht numri i paraqitjeve që do të pranohen për dyja pozicionet.• Në fund, mësuesi jep mendimin e tij për grupin që dha arsyet më bindëse.• Vendosja e materialeve të punuara në dosjen e shënimeve të nxënësit, ku ruhenpunimet vjetore të tyre.►Vlerësimi i punës mund të bëhet në grupe të vogla nxënësish, duke pasur parasyshdisa kritere:1- Saktësinë në argumentet e përdorura dhe analizën e informacioneve.2- Prezantimin e arsyetimeve, duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë e meterma gjeografike.30Mësimi 4.7TEMA: Përsëritje e linjave “Sistemet humane” dhe“Ndërveprimi njeri-mjedis”I. Vendosni pas numrit shkronjën përkatëse, për të përcaktuar në mënyrë korrektetermin:1. organizimi administrativ a. Diferenca midis lindjeve dhe vdekjeve.2. dendësi b. Popullsi që ka një lloj kombësie.3. homogjene c. Numri i banorëve për njësi të sipërfaqes.4. shtesa natyrore d. Është sistemi që synon rregullimin e jetës shoqërore,ekonomike, politike dhe juridike të një vendi.II. Përsëritja e çështjeve më kryesore1. Vlerësoni rëndësinë e organizimit administrativ, në proceset integruese rajonaledhe evropiane.2. (a) Argumentoni faktorët që ndikuan në ndryshimin e numrit të popullsisëshqiptare në kohë.(b) Shpjegoni faktorët që ndikuan në formimin e etnisë shqiptare gjatë mesjetës.3. Argumentoni karakteristikat demografike të popullsisë shqiptare.4. (a) Vlerësoni tiparet e strukturës së popullsisë së trevave shqiptare.(b) Argumentoni disa tregues demografikë që tregojnë tendencën në rritje tëpopullsisë së moshuar në trevat shqiptare.5. Argumentoni shkaqet dhe pasojat e migrimit të pas viteve 90 të shekullit XXpër Shqipërinë.

6. Krahasoni e gjeni dallimet midis tipareve të migrimeve në Shqipëri dhe nëKosovë7. Argumentoni ecurinë e formimit të vendbanimeve në periudha të ndryshmekohore.8. Vlerësoni rolin e ekonomisë bujqësore në zhvillimin e trevave shqiptare.III. Përsëritja e temave kyç1. Argumentoni procesin e ndryshimit të numrit të popullsisë në kohë e nëhapësirë.2. Argumentoni rëndësinë e formimit të etnisë shqiptare.3. Argumentoni rëndësinë e zhvillimit të ekonomisë bujqësore për trevatshqiptare.4. Analizoni me shembuj konkretë rëndësinë e zhvillimit të sektorit të tretë nëtrevat shqiptare.IV. Mendoni në mënyrë kritike1. Bëni një lidhje të përgjithshme. KrahasoniHomogjeniteti i lartë i popullsisë shqiptare është pasojë e(a) qëndresës për të ruajtur territorin e të parëve;(b) traditave të tyre kulturore.2. Parashikoni se kur vendet e Ballkanit Perëndimor do të bëhen pjesë e BashkimitEvropian. Cili do të jetë roli i shqiptarëve në këtë komunitet?V. Përdorni aftësitë tuaja1. Nëpërmjet hartës mendore, identifikoni një vend që do të dëshironit tavizitonit në të ardhmen.2. Kuptoni shkaqet dhe efektet: Çfarë do të ndodhë me potencialet turistike nëtrevat shqiptare, nëse shfrytëzimi i tyre do të jetë sipas periudhës së viteve 90?Mësimi 5.5Tema: Ekonomia e rajonit perëndimorNë përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të vlerësojnë diversitetin e hapësirave të prodhimit bujqësor e industrial, tësektorit terciar, rrjetin e transportit dhe rolin e tij në prirjen e organizmit të rihapësinor të rajonit.Fjalë kyç: foragjere, konfeksione.Struktura e mësimitE Kllaster 5 minutaR Ditari dypjesësh 30 minutaR Kllaster 10 minuta31

Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: hartën ekonomike të Shqipërisë,hartën e pasurive minerale të Shqipërisë etj.ZHVILLIMIEvokimi (Kllaster)Në këtë fazë të mësimit zhvillohet një kllaster, në lidhje me çështjet e mëposhtme:- Cilët janë faktorët natyrorë që kanë favorizuar zhvillimin ekonomik të rajonitperëndimor?- Cilët janë faktorët shoqërorë që kanë favorizuar zhvillimin ekonomik të rajonitperëndimor?- Cila është struktura e ekonomisë së rajonit?Nëpërmjet këtyre pyetjeve, jepet përgjigje për ekonominë e rajonit perëndimor.Realizimi i kuptimit (Ditari dypjesësh)Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe:Çështjet kryesoreNë vijim mësuesi e ndan klasën në grupee u shpjegon nxënësve detyrën e cilakonsiston si më poshtë : Brenda grupitnxënësit ndahen në çifte (1,2)(3,4) ( 5,6)(7,8). Kjo ndarje korrespondon me ndarjene pjesëve në tekst. Secili nga çiftet lexone i thotë shokut idetë, të gjithë së bashkudiskutojnë idetë e tyre në grup. Një anëtari grupit paraqet idetë e detyrën e realizuarpërpara klasës.Çështjet kryesore- Analizën e nëndegëve të bujqësisë.- Cilat janë degët e industrisë tëzhvilluara në rajon dhe përhapja?- Përse bujqësia është degë primare?- Cili është roli i sektorit të tretë nërajon,Po perspektiva e tij?Këtu është vendi që mësuesi të ndërhyjë, për të shpjeguar idetë e konceptet e paqarta.Reflektimi (Kllaster)Në fazën përmbyllëse të orës së mësimit, mësuesi u thotë nxënësve që idetë e tyre përstrukturën e ekonomisë së rajonit perëndimor t’ì hedhin në kllaster.Struktura ekonomikee rajonit perëndimorEkonomia bujqësoreDegëtIndustriaDegëtSektori i tretëDegët32

Detyrë:Nxënësve u kërkohet të plotësojnë në hartën-skicë të rajonit perëndimordegët e ekonomisë së zhvilluar.TEMA 5.8 Punë praktike: “Krahasoni hartat ekonomike tëperiudhave të ndryshme për rajonin perëndimor”►Vendi i zhvillimit: klasa►Koha në dispozicion: 45 minuta►Mjetet e punës praktike: informacione nga burime të ndryshme (enciklopedi,Internet, material të tjera burimore etj.).Detyra: Krahasoni hartat ekonomike të zhvillimit të rajonit perëndimor, në periudhatë ndryshme.1- Nxirrni përfundime, në përputhje me shkallën e njohurive të fituara.2- Përdorni gjuhë të pastër të termave gjeografike.► Metodika e zhvillimit: Koha e diskutimit ndahet në dy pjesë kryesore: njohja mekërkesat e punës dhe puna konkreteNjohja me kërkesat e punës: Mësuesi harton një pyetje binare (pyetje që pranonpërgjigje pozitive dhe negative), e cila prek thelbin e temës së diskutimit.Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1- Mësuesi u kërkon nxënësve të argumentojnë arsyet se pse janë pro ose kundërçështjes, duke i shënuar argumentet në një organizues grafik.2- Nxënësit do t`i shkëmbejnë mendimet në grupe dyshe dhe katërshe.3- Klasa do të pozicionohet në dy grupe, ku nxënësit do të përcaktojnë pozicionine tyre.4- Nxënësit raportojnë për shtrirjen e hartës ekonomike për periudhat deri nëvitin 1944, nga vitet 1944-1990 dhe nga vitet 1990 deri më sot.Për çdo mendim, caktohet një kufi kohor prej një minute dhe vendoset bashkërishtnumri i paraqitjeve që do të pranohen për dy pozicionet.1- Në fund, mësuesi jep mendimin e tij për grupin që dha arsyet më bindëse.2- Vendosja e materialeve të punuara në dosjen e shënimeve të nxënësit, kuruhen punimet vjetore të tyre.Vlerësimi i punës mund të bëhet në grupe të vogla nxënësish, duke pasur parasyshdisa kritere:1- saktësinë në argumentet e përdorura dhe analizën e informacioneve;2- prezantimin e arsyetimeve, duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë e meterma gjeografike.33

Mësimi 5.21Tema: Popullsia e rajonit jugorNë përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• të evidentojnë tiparet e veçanta humane dhe demografike të rajonit jugor.Struktura e mësimitE Brainstorming 5 minutaR Leksion i avancuar 30 minutaR Ese 10 minutaBurimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: të dhëna nga INSTAT-i, OJF-të etj.ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)Me një brainstorming individual, mësuesi merr ide për problemet e mëposhtme:- Rendisni disa tipare të popullsisë së rajonit jugor?- Cilat ishin motivet e migrimit të hershëm të popullsisë së rajonit?- Cilat janë vlerat e Butrintit, si Sit i Trashëgimisë Botërore?Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe mësuesipërzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin, dukeu treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në grupe menumër çift. U shpjegon nxënësve detyrën; pra, ata duhet të hartojnë një listë mbigjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej 4-5 minutash, mësuesi u kërkondysheve t’ua tregojnë punën e tyre shokëve.Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq atyrevëmendjen mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxitnxënësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.Bëhen pyetjet:Përse themi që ky rajon dallohet për popullim të hershëm?Përse rajoni dallohet për vazhdimësi të popullimit?Diskutohen dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Pjesa e dytë e leksionit lidhet me strukturën e popullsisë së rajonit jugor. Nxënësveu kërkohen dy-tri ide, në lidhje me këto probleme:Cila është tendenca e shtimit të popullsisë së rajonit në kohë?Si paraqitet shpërndarja e popullsisë së rajonit?Përse themi se ky rajon dallohet për ndjenja të fuqishme kombëtare?34

Diskutohen dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Pjesa e tretë e leksionit lidhet me problemet demografike të rajonit. Nxënësve ukërkohen dy-tri ide, në lidhje me këto probleme:Cilat janë arsyet e largimit të popullsisë nga ky rajon?Cilat janë arsyet e plakjes demografike të rajonit?Diskutohen dy-tri minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Më pas, mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga informacionetparaprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën shpjegimin eproblemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.Reflektimi (Ese)Në fund të orës së mësimit, mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë, 10 minuta,një ese me temën “Si e parashikoni perspektivën demografike të rajonit jugor?”.Detyrë:Nxënësve u kërkohet të plotësojnë në hartën-skicë të rajonit jugor qendrat më tërëndësishme të banuara.Mësimi 5.25Tema: Republika e KosovësNë përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të aftë:• ta përshkruajnë Republikën e Kosovës si një rajon gjeografik me kufij të qartënatyrorë dhe politikë, me veçori specifike fiziko-gjeografike, demografikedhe ekonomike.Struktura e mësimitE Brainstorming 5 minutaR Terma paraprake 25 minutaR Rrjeti I diskutimit 15 minutaBurimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: hartën fizike dhe politike të Kosovës,hartën fizike dhe politike të Ballkanit, atlase gjeografike etj.ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)Me anën e brainstorning-ut, nxënësit do të listojnë faktorët që e bëjnë të rëndësishmepozitën gjeografike të Kosovës.35

Pozita gjeografike eKosovësRealizimi i kuptimit (Terma paraprake)Jepen pesë terma paraprake: pozicion gjeografik, Rrafshi i Dukagjinit, Rrafshi iKosovës, gjenocid dhe minierë.Duke u nisur nga këto terma, nxënësit do të formulojnë individualisht nga një fjalipër çdo term, por që të kenë lidhje mes tyre. Shkruhen disa variante të fjalive nëtabelë.Për shembull:Kosova ka pozitë qendrore në Ballkan.Rrafshi i Dukagjinit, njësi perëndimore.Rrafshi i Kosovës, njësi lindoreGjenocidi serb ka fuqizuar ndjenjat kombëtare.Kosova, “miniera e artë” e ish–Jugosllavisë.Para leximit të tekstit, nxënësit njihen me objektivat që duhet të arrijnë gjatë leximittë tij. Krahasimi i pjesës së nxënësit, me pjesën e librit. Kjo do të realizohet me leximindividual nga ana e nxënësve.Më pas, ata diskutojnë rreth pyetjes së mësuesit: Çfarë është e re në pjesën e librit, tëcilën ju nuk e keni përmendur në krijimin tuaj?Reflektimi (rrjeti i diskutimit)Në këtë fazë përdoret teknika e rrjetit të diskutimit.Argumente proA ka Kosova rolkyç në politikënmbarëshqiptareArgumente kundërNxënësit punojnë individualisht në fletoret e tyre, për të dhënë argumente proose kundër pyetjes së drejtuar. Më pas, grupohen sipas argumenteve dhe u kërkohetqë t’i ballafaqojnë argumentet e përdorura, në favor të idesë së tyre.Detyrë:Sipas njohurive që fituan, nxënësve u kërkohet të bëjnë një shkrim të shkurtër,ku të shpjegojnë shkaqet që çuan në fitoren e Pavarësisë së Kosovës, pas vitit 1990.36

Mësimi 3.35TEMA: Përsëritje e linjës “Rajonet gjeografike”I. Vendosni pas numrit shkronjën përkatëse, për të përcaktuar në mënyrë korrektetermin:1. etni a. Procesi i përfshirjes së një grupi njerëzish ose e shtetesh në organizmatë ndryshme ndërkombëtare.2. diversitet b. Grupin i caktuar njerëzish që kanë tipare fizike, sociale etj. tëpërbashkëta dhe që jetojnë në të njëjtin territor.3. integrim c. Vende të pavarura, të cilat janë nën mbrojtjen e një vendi tjetër, përçështje të mbrojtjes dhe të punëve të jashtme.4. status politik d. Larmi, llojshmëri dukurish dhe kushtesh natyrore sociale,shoqërore në një zonë, rajon etj.II. Përsëritja e çështjeve më kryesore1. Argumentoni rëndësinë e pozitës gjeografike të Shqipërisë.2. (a) Argumentoni rëndësinë e krijimit të një stabiliteti politik dhe ekonomik nëKosovë.(b) Shpjegoni arsyet se pse integrimi rajonal është i rëndësishëm për shtetin eri të Kosovës.3. Argumentoni rolin e faktorit shqiptar në progresin e shtetit maqedonas.4. (a) Vlerësoni tiparet e popullsisë së Shqipërisë.(b) Argumentoni rolin e zhvillimit ekonomik në lëvizjen e brendshme tëpopullsisë.5.Argumentoni rëndësinë e pasurive minerale në zhvillimin ekonomik të Kosovës.6.Vlerësoni rolin e larmisë së hidrografisë në trevat shqiptare në Maqedoni, përzhvillimin e turizmit.7.Jepni shembuj që të tregojnë rolin e potencialeve natyrore në zhvilliminekonomik të rajonit perëndimor të Shqipërisë.8.Sillni shembuj, për të argumentuar ndërgjegjësimin e faktorit ndërkombëtar për“çështjen çame”.III. Përsëritja e temave kyç1. Argumentoni pasojat e ndryshimit të hartës politike të Ballkanit në vitin 1913.2. Argumentoni rëndësinë e krijimit të marrëdhënieve ekonomike rajonale, përintegrimin e vendeve të rajonit në BE.3. Argumentoni rëndësinë e bashkëpunimit rajonal, për institucionalizimin e“çështjes shqiptare”.4. Me shembuj konkretë, analizoni mundësitë që kanë trevat shqiptare përzhvillimin e turizmit.IV. Mendoni në mënyrë kritike1. Bëni një lidhje të përgjithshme. KrahasoniDiversiteti i trevave shqiptare shpjegohet me(a) pozitën gjeografike(b) mungesën e komunikimit, për një periudhë të gjatë kohore.2. Parashikoni: Cili është opinioni juaj për statusin e shqiptarëve në Maqedoni?37

V. Përdorni aftësitë tuaja1. Nëpërmjet hartës mendore, identifikoni një vend që do të dëshironit ta vizitonitnë të ardhmen.2. Kuptoni shkaqet dhe efektet: Integrimi në BE i Ballkanit Perëndimor, a është njëshfajësim i Evropës për vitin 1913?Mësimi 3.36Tema: Testim vjetor (Jo i detyruar)Po ju sugjerojmë disa modele testesh, për të provuar njohuritë tuaja të fituaragjatë kësaj linje.TEST1- Territori i trevave të Republikës së Shqipërisë dallohet për:a- evolucion gjeologjik të thjeshtë;b- evolucion gjeologjik të ndërlikuar;c- evolucion gjeologjik shumë të ndërlikuar. 1 pikë2- Pozita gjeografike e Alpeve është:a- shumë e përshtatshme;b- tepër e izoluar;c- nyje lidhëse me rajonet e tjera. 1 pikë3- Klima e rajonit juglindor dallohet për:a- ndikim të madh të detit;b- ndikim të dukshëm kontinental;c- karakter alpin. 1 pikë4- Hidrografia e rajonit jugor dallohet për:a- prurje maksimale në pranverë;b- prurje më të mëdha në dimër;c- prurje më të mëdha në dimër dhe në pranverë. 1 pikë5- Tokat e rajonit perëndimor dallohen për:a- degradim nga erozioni;b- aftësi të mira prodhuese;c- prodhimtari të ulët. 1 pikë6- Bota bimore e nënrajonit verilindor dallohet për:a- mbizotërim të bimësisë së kultivuar;b- mbizotërim të bimësisë natyrore;c- numër të madh të llojeve bimore endemike. 1 pikë7- E vërtetë e gabuar. Rrethoni V, nëse pohimi është i saktë, dhe G, nëse pohimiështë i gabuar:- Republika e Shqipërisë ndahet në 36 qarqe; V G- Përbërja kombëtare e Shqipërisë është heterogjene; V G- I vetmi lumë i lundrueshëm në Shqipëri është Mati. V G- Lartësia mesatare e relievit të Republikës së Shqipërisë është relativisht e ulëtV G.4 pikë38

8- Argumentoni se si ndikon relievi në klimë, nëpërmjet: 4 pikëa- lartësisë..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................b- drejtimit.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................9- Analizoni dy prej faktorëve natyrorë që ndikojnë në zhvillimin ekonomik tënënrajonit verilindor.5 pikë............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................10- Duke u bazuar në argumente, jepni opinionin tuaj, në lidhje me sektorin e tretë.Cila do të jetë tendenca, sektori i tretë do të vijë duke u zhvilluar më shpejt apo dukevazhduar si në këtë periudhë?4 pikë............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................TESTNota Nota 4 Nota 5 Nota 6 Nota7 Nota 8 Nota 9 Nota 10Pikët 6 7-10 11-13 14-16 17 -19 20 -21 22-231. Industria në Kosovë siguron:a- 30 %b- 37 %c- 35 % të produktit të përgjithshëm (1 pikë)2. Grupmosha e re në Kosovë zë:a- 40 %b- 53 %c- 52 % të numrit të përgjithshëm të popullsisë (1 pikë)3. Toka bujqësore në Kosovë zë:a- 41 %b- 54 %c- 60 % (1 pikë)39

4. Në Rajonin lindor të Kosovës jeton:a- 40 %b- 60 %c- 55 % e popullsisë së përgjithshme (1 pikë)5. Në Mitrovicë është e zhvilluar:a- industria nxjerrëse;b- industria energjetika;c- industria e material ndërtimit. (1 pikë)6. Prizreni ka të zhvilluar:a- industrinë e prodhimeve farmaceutike;b- industrinë elektrike;c- industrinë e drurit. (1 pikë)7. Rendisni dhe më pas analizoni tiparet e popullsisë shqiptarenë Serbi.(5 pikë)8. Analizoni strukturën e ekonomisë në trevat shqiptare në MaqedoninëPerëndimore.(5 pikë)9. Cilat fise ilire kanë jetuar në trojet e sotme të shqiptarëve të Maqedonisë?a- a- fisi ilir i elimenëve;b- b- fisi ilir i dasaretëve;c- c- fisi ilir i Albanëve. (1 pikë)10. Popullsia çame u shpërngul me dhunë nga qeveria greke që nga viti 1913:a- Një herëb- Dy herëc- Tri herë (1 pikë)Nota Nota 4 Nota 5 Nota 6 Nota 7 Nota 8 Nota 9 Nota 10Pikët 4 5- 7 8-10 11-12 13-14 15-16 17-1840