hér - Matvælastofnun

V
V
2. Áburður
Áburðareftirlit Matvælastofnunar felur í sér:
• Skráningu áburðarfyrirtækja: Öll fyrirtæki sem framleiða eða flytja inn áburð eða jarðvegsbætandi efni skulu
vera skráð hjá Matvælastofnun.
• Skráning áburðartegunda: Allar áburðartegundir skulu einnig vera skráðar hjá MAST.
• Úttekt á áburðarfyrirtækjum: Fylgjast með aðstöðu fyrirtækjanna til að framleiða áburð og geyma áburð.
• Vöruskoðun: Skoða umbúðir og merkingar. Einnig eru tekin sýni af áburði og þau send í efnagreiningu.
Áburðarsýnin eru efnagreind hjá LUFA í Þýskalandi. Niðurstöður eru bornar saman við skráð gildi á áburðinum
og einnig merkingar á umbúðunum. Samkvæmt reglugerðum má innihald næringarefna ekki fara niður fyrir
ákveðin lágmörk.
Áburður sem notaður er hérlendis er fyrst og fremst ólífrænn sem er fluttur inn. Áburðurinn er ýmist einkorna eða
fjölkorna. Í einkorna áburði inniheldur sérhvert áburðarkorn öll næringarefnin í þeim hlutföllum sem gefin eru upp í
áburðinum. Í fjölkorna áburði er áburðarkornin með mismunandi næringarefni sem er blandað saman í ákveðnum
hlutföllum eftir áburðartegundum. Ólífræni innflutti áburðurinn skiptist í EB-áburð og ekki EB-áburð. Á merkingum þarf
að koma skýrt fram hvort áburðurinn sé EB-áburður. Lífrænn áburður er framleiddur hérlendis. Hráefni í hann er ýmis
lífrænn úrgangur, bæði af dýra- og jurtauppruna. Um er að ræða kjötmjöl, fiskimjöl, moltu, þangmjöl og skeljasand.
Á meðfylgjandi töflum má sjá að áburðarinnflutningur til jarðræktar minnkaði um tæplega 19 þúsund tonn milli áranna
2008 (tafla 2) og 2009 (tafla 1), eða úr 66.981 tonnum í 48.294 tonn. Þessi samdráttur nemur 28% milli ára. Árið 2007
voru flutt inn 63.490 tonn af jarðræktaráburði.
Tafla V.2.1: Innfluttur áburður og næringarefni 2009 í kílógrömmum
Áburður Alls Köfnunarefni Fosfór Kalí
Jarðræktaráburður 48.293.720 11.978.258 1.639.310 2.426.018
Kalk 40.800 - - -
Áburður á íþróttavelli 417.645 49.870 19.928 56.820
Áburður til garðyrkju og ylræktar 1.208.326 144.187 41.925 158.044
Blómaáburður 11.865 - - -
Samtals 49.972.356 - - -
Tafla V.2.2: Innfluttur áburður og næringarefni 2008 í kílógrömmum
Áburður Alls Köfnunarefni Fosfór Kalí
Jarðræktaráburður 66.981.600 15.321.058 2.380.157 3.489.759
Kalk 330.600 - - -
Áburður á íþróttavelli 65.024 8.619 2.285 2.594
Áburður til garðyrkju og ylræktar 431.102 41.150 13.561 55.388
Blómaáburður 8.210 - - -
Samtals 67.816.536 - - -
2.1 Starfsleyfi
2.1.1 Innfluttur áburður
Alls fluttu 19 fyrirtæki inn áburð árið 2009. Innflutningi má skipta í 4 flokka (ath. sum fyrirtæki flytja inn fleira en einn
flokk):
2.1.2 Innlend framleiðsla
Enginn efnaáburður (tilbúinn áburður) er framleiddur á Íslandi. Nokkur fyrirtæki vinna áburð úr lífrænum efnum eða
blanda ólífrænan áburð í vökva. Um er að ræða framleiðslu á kjötmjöli, moltu, kalki, aukaafurðum úr fiski og þörungamjöl.
Blómaáburður er ýmist framleiddur með því að blanda efnaáburð í vökva eða þörungamjöli í vökva. Alls eru 9 fyrirtæki
skráð sem framleiða innlendan áburð, þar af voru 1 skráð árið 2008.
Kjötmjöl er framleitt af Förgun ehf. í Flóahreppi. Verksmiðjan vinnur úr úrgangi frá sláturhúsum og kjötvinnslum á
Suðurlandi. Kjötmjölið má nota sem áburð sé það ekki unnið úr áhættuvefjum dýra.
Tvær jarðgerðarstöðvar framleiða moltu m.a. úr sláturúrgangi, en það eru Jarðgerð ehf. á Sauðárkróki og Molta ehf í
Eyjafirði. Hvorug verksmiðjan hefur fengið viðurkenningu fyrir afurðir sínar og þurfa þær að koma framleiðsluferli sínu í
lag. Þessar stöðvar mega því ekki afhenda afurðir sínar til annars en urðunar á löglegum urðunarstað.
Aðrir skráðir framleiðendur moltu án sláturúrgangs á landinu eru:
• Íslenska Gámafélagið í Gufunesi, sem vinnur moltu úr heimilisúrgangi.
• Sorpa, sem vinnur einnig moltu úr heimilisúrgangi, garðaúrgangi og fleiru.
• Íslenska Kalkþörungafélagið ehf á Bíldudal, framleiðir m.a. áburðarkalk úr kalkþörungum.
• Þörungamjöl m.a. til áburðar er framleitt í Þörungaverksmiðjunni á Reykhólum.
• Þrjú íslensk fyrirtæki framleiða blómaáburð fyrir stofublóm.
2.2 Eftirlit
2.2.1 Innfluttur áburður
Á undanförnum árum hefur skipulögð vöruskoðun og sýnataka verið fyrst og fremst á innfluttum tún- og jarðræktaráburði.
Á árinu 2009 voru tekin 31 eftirlitssýni af 31 áburðartegund.
Efnagreiningar á þessum 31 eftirlitssýnum gáfu þær niðurstöður að 5 sýni voru með efnainnihald fyrir neðan leyfileg
vikmörk (14%). Sýni voru tekin af 31 áburðartegundum og reyndust 5 þeirra hafa efnainnihald neðan leyfðra vikmarka.
Ekki verður heimilt að dreifa þessum 5 tegundum til notenda fyrr en að sýnt hefur verið fram á með sýnatökum og
efnagreiningum að efnainnihald áburðarins sé ofan við leyfð vikmörk.
Við eftirlit kom einnig í ljós að merkingargallar voru á nokkrum áburðartegundum. Þeir fólust m.a. í að letur hafði máðst
af sekkjunum, upplýsingar á sekkjum voru rangar eða ófullnægjandi og í sumum tilfellum voru merkingar á erlendum
tungumálum. Samkvæmt reglugerðum skulu merkingar vera skýrar, óafmáanlegar, réttar og á íslensku.
2.1.2 Innlend framleiðsla
Matvælastofnun annast eftirlit með innlendri framleiðslu á áburði í samstarfi við héraðsdýralækna og heilbrigðiseftirlit
sveitarfélaga. Þar sem hráefni í þessari framleiðslu er að verulegu leyti lífrænt m.a. dýraafurðir snýst það eftirlit fyrst og
fremst að framleiðsluháttum og heilnæmi hráefna.
2.3 Fundir og fræðsla
MAST tók þátt í Fræðaþingi landbúnaðarinns í febrúar 2009. Valgeir Bjarnason var í undirbúningsnefnd Fræðaþingsins,
hann er einnig í undirbúningsnefnd fyrir Fræðaþing 2009. Valgeir tók einnig þátt í árlegum fundi norrænna fóðureftirlita
í Danmörku í ágúst. Valgeir hefur einnig sótt samnorræna vinnufundi um eftirlit með erfðabreyttum matvælum og fóðri.
• Tún- og jarðræktaráburður, 5 fyrirtæki, fækkar um eitt milli ára.
• Áburður til garðyrkju og ylræktar, 6 fyrirtæki
• Áburður á íþróttavelli, 3 fyrirtæki
• Blómaáburður til heimilisnota, 13 fyrirtæki
30 31