hér - Matvælastofnun

VI
VI
2.5 Borgarfjarðar- og Mýraumdæmi
Auk opinberra eftirlitsstarfa sinnir héraðsdýralæknir í þessu umdæmi almennum útköllum varðandi dýralækningar.
Opinberu verkefnin eru helst þessi: Árlegar úttektir á fjósum vegna mjólkur- og kjötframleiðslu, á svína- og alifuglabúum
og seiðaeldisstöðvum á Húsafelli og Laxeyri; úttekt á Nautastöð Bændasamtaka Íslands á Hesti og Sauðfjársæðingastöð
Búnaðarsamtaka Vesturlands í Borgarnesi; framkvæmd og eftirlit garnaveikibólusetninga; dýraverndarmál; útivist
nautgripa að sumri til; mjólkur- og blóðsýnatökur vegna skimunar á sjúkdómum; saursýnatökur á svína- og alifuglabúum;
úttektir á hunda- og hrossabúum.
Fjósaskoðanir standa að mestum hluta yfir frá september til desember ár hvert. Mjólkurframleiðendur voru 61 og hefur
fækkað um 3 frá árinu áður. Stærsta búið framleiðir yfir milljón lítra og er með 5 mjaltaþjóna. Skráðir nautakjötsframleiðendur
eru 6, sem senda gripi í sláturhús, en fjöldi þeirra sem slátra heima til heimilisins eru langtum fleiri. Einu fjósi var lokað
tímabundið á árinu og 3 fengu viðvörun sem bætt var úr innan fjögurra vikna. Í umdæminu eru 29 fyrirmyndarfjós og eitt
nýtt fjós í byggingu.
Ennþá er nokkuð um brot á reglugerð um einstaklingsmerkingar dýra, bæði sauðfjár og nautgripa, en þessum málum
fer fækkandi.
Ný Nautastöð Bændasamtaka Íslands á Hesti var opnuð með viðhöfn í febrúar, en áratugum saman hefur hún verið á
Hvanneyri. Þessi nýja stöð á að uppfylla alla opinbera staðla bæði hérlendis og erlendis, með það m.a. í huga að geta
flutt út sæði. Ágætlega hefur tekist til með þessa nýju stöð, þó svo einhverjir vankantar hafi komið í ljós.
Tvö af fjórum svínabúum féllu um flokk og þurfti að taka þar saursýni og greindist salmonella í öðru þeirra. Í september
fór héraðsdýralæknir ásamt sérgreinadýralækni svínasjúkdóma á svínabú til að ræða málin þar, en þar eru um 12000
eldisgrísir. Þangað var fenginn nýr bústjóri um haustið til rekstrarúrbóta og hefur það skilað sér í betri afurðum og styttri
eldistíma. Hinum búunum er vel stjórnað og koma vel út.
Einangrunarbú (útungunarbú) með egg eru 2 og eru undir eftirliti héraðsdýralækni skv. lögum. Alifuglabúin eru 5 og
greindist salmonella í tveimur þeirra. Aflífa þurfti ungana með koltvísýringi sem nam nokkrum tugum þúsunda fugla og
senda í urðun. Í báðum tilfellum var líklega um fóðurborið smit að ræða og fuglarnir ekki veikir. Vonast er til að með nýju
fóðurstöðinni á Grundartanga verði þetta vandamál úr sögunni.
Um laxaseiðaeldisstöðina á Húsafelli og á Laxeyri hefur sérgreinadýralæknir fisksjúkdóma annast undanfarin 3 ár. Þar
hefur alvarlegt smit verið í gangi, en er vonandi í rénun.
Sauðfjársæðingastöð Búnaðarsamtaka Vesturlands eða hrútastöðin er við Borgarnes og eru þar 19 hrútar og 4 ær. Þetta
er önnur tveggja stöðva sem eftir eru í landinu. Sæðistaka fer þar fram frá desember-byrjun og fram að Þorláksmessu
og hefur undanfarin ár verið árlega og hefur þetta ávallt gengið vel.
Hvað garnaveikibólusetningar varðar er skipulag nú orðið á því í stórum dráttum hvaða svæði eða bæi hver
bólusetningarmaður tekur og hefur það gengið eftir. Garnaveiki greindist ekki í héraðinu á árinu og eru það mikil
gleðitíðindi. Töluverðar breytingar urðu á varnarlínum í umdæminu þegar varnarhólfum á landinu var fækkað úr 36 í 23.
Héraðsdýralæknir þurfti að fara á 5 bæi vegna dýraverndarmála, þ.a. á tvo með forðagæslumanni. Um var að ræða
sauðfé og hross. Í október komu tveir lögfræðingar á vegum MAST til að fara yfir þessi mál með hlutaðeigandi aðilum
og var þetta mjög gagnlegur fundur. Í framhaldinu var skrifað bréf til bónda sem hefur um 100 hross og virðist loksins
eitthvað vera að koma út úr því jákvætt. Mér finnst á síðustu tveimur árum hafi miðað í rétta átt varðandi dýraverndarmál
á þeim bæjum sem héraðsdýralæknir hefur haft mest afskipti af.
Einn bóndi var ítrekað alvarlega áminntur fyrir að setja ekki kýrnar út um sumarið. Þetta var bóndi í mjaltaþjónafjósi sem
hafði ekki í hyggju að setja kýrnar út sumarið 2010 og verður fróðlegt að sjá hvernig þau þvingunarúrræði sem til staðar
eru munu reynast.
Samkvæmt skilningi héraðsdýralæknis stendur til að opna á ný stórgripasláturhúsið í Borgarnesi en það hefur verið lokað
frá því í janúar 2008. Héraðsdýralæknir er búinn að fara yfir þær breytingar sem gera þarf með eigendum sláturhússins
sem er Kaupfélag Borgfirðinga. Það eru fleiri en einn rekstraraðili sem sýnt hefur því áhuga að endurvekja sláturhúsið
fyrir nautgripa- og svínaslátrun.
2.6 Snæfellsnesumdæmi
Helstu verkefni í umdæminu voru almenn dýralæknisþjónusta, vaktþjónusta, eftirlit með tilkynningarskyldum sjúkdómum
og dýravelferð, garnaveikibólusetning og fjósaskoðanir.
Gefin voru út framleiðsluleyfi til mjólkurframleiðslu á 25 bæjum, framleiðsu var hætt á 2 bæjum. Ekkert bráðabirgðaleyfi
var gefið út en gerðar athugasemdir vegna ónógra heybirgða á einum bæ.
Bólusett er við garnaveiki í öllu umdæminu og sér héraðsdýralæknir um framkvæmd bólusetningar. Héraðsdýralæknir
annaðist sýnatökur á kúabúum vegna sjúkdómaskimunar.
Hvorki greindust A eða B sjúkdómar í umdæminu en af C sjúkdómum greindust Hvanneyrarveiki, smitandi munnangur
(Orf), hníslasótt og Clostridia sýkingar.
Héraðsdýralækni bárust þrjár ábendingar vegna dýraverndar á árinu. Haft var samband við dýraeigendur og úrbætur
fengnar. Á undanförnum árum hefur héraðsdýralæknir ítrekað átt samskipti við sveitarstjórnir vegna sauðfjársmölunar
og afréttarmála og vaxandi útigangs sauðfjár að vetri til. Svo virðist sem mikill viðsnúningur hafi orðið síðastliðið haust
og framkvæmd fjallskila gengið vel.
Héraðsdýralæknir sótti tvo fundi á vegum MAST á árinu. Á fyrri fundinum , sem haldinn var í mars, var fjallað um
fjósaskoðanir, velferð nautgripa og mjólkurgæði, en á seinni fundinum, sem var starfsdagur MAST var fjallað um
áhættumat, gæðastjórnun og rekstrarmál. Almenn fræðsla var veitt dýraeigendum eftir því sem tilefni voru til.
2.7 Dalaumdæmi
Helstu opinberu verkefni héraðdýralæknis Dalaumdæmis árið 2009 snéru að matvælaöryggi, dýravernd og eftirliti
með smitsjúkdómum. Undir þess liði falla verk eins og fjósaskoðanir með tilheyrandi skýrslugerð, sýnataka, gerð
hleðslustaðfestinga, umsjón og eftirlit með garnaveikibólusetningu, og eftirlit með umferð gripa og landbúnaðartækja
yfir varnarlínur. Auk þess sinnti héraðsdýralæknir almennri dýralæknaþjónustu í umdæminu.
Átak varðandi útivist mjólkurkúa gekk að mestu vel í héraðinu, kýrnar voru þó ekki settar út á einum bæ.
Dalalína sem afmarkaði Dalahólf-syðra frá nærliggjandi hólfum í Borgarfirði var formlega lögð niður á árinu og sameinaðist
hólfið því Vesturlandshólfi hinu nýja. Þorskafjarðalína var einnig lögð niður á árinu og sameinuðust Steingrímsfjarðar-,
Reykjanes- og Mið-Vestfjarðarhólf í Vestfjarðarhólf eystra. Opnun Arnkötludalsvegar milli Reykhólasveitar og
Strandabyggðar og sameining varnarhófa höfðu í för með sér að Strandamenn höfðu í mjög auknum mæli samband við
héraðsdýralækni Dalaumdæmis bæði varðandi almenna dýralæknaþjónustu og viðbrögð við smitsjúkdómum.
Á árinu voru gefin út 19 leyfi til mjólkur- og kjötframleiðslu.
Engir A- eða B- sjúkdómar komu upp á árinu. Af C-sjúkdómum er helst að nefna að lungnapest í sauðfé (Mannheimia
haemolytica) greindist á einum stað í Reykhólasveit í desember, en það er í fyrsta skipti sem þessi sjúkdómur greinist
norðan Gilsfjarðar svo vitað sé. Óstaðfest en dæmigert tilfelli af bótulisma (Cl. botulinum) kom upp á bæ í Laxárdal
í byrjun maí; 5 ungær drápust og síðar fannst hræ í drykkjarvatni. Smitandi munnangur (Orf) í gemlingum sást víða
í umdæmi í haust, en í mun minna mæli enn árið 2008. Hníslasótt í smálömbum kom upp á nokkrum stöðum í vor.
Sjúkdómurinn olli nokkru tjóni í einu tilfelli og var sýkingin staðfest með sýnatöku. Hníslasótt í lömbum að vori er að
öllu jöfnu ekki vandamál á þessu svæði. Allmörg óstaðfest tilfelli af Hvanneyrarveiki (Listeriosis) og nokkur tilfelli af
bráðapest ( Cl. septicum) í sauðfé komu upp á árinu. Af öðrum sjúkdómum má nefna að víða hefur borið á óútskýrðri
sýkingu í barkakýli hjá sauðfé sem valdið hefur köfnun í þónokkrum tilvikum. Þó sjúkdómurinn hafi fyrst verið greindur í
umdæminu árið 2009 hefur hann að öllum líkinum verið viðloðandi í nokkur ár.
Fjögur dýraverndarmál komu inn á borð héraðsdýralæknis er vörðuðu meinta vanhirðu og vanfóðrun hrossa og kindur
í sjálfheldu í klettum. Auk þess barst eitt erindi frá forðagæslumanni er varðaði vanhirðu sauðfjár. Umhirða fjárins og
hrossanna breyttist til betri vegar án kærumála en héraðsdýralæknir lét skjóta niður tvö lömb úr klettum.
58 59