hér - Matvælastofnun

VI
VI
8. Nautgripir
Samkvæmt forðagæsluskýrslum voru 72.371 nautgripir í landinu; þar af 26.804 mjólkurkýr á 748 búum, 1.510 holdakýr
á 132 bæjum og 18.583 geldneyti á 879 bæjum.
8.1 Sjúkdómar
Sjúkdómavöktun var þannig að leitað var að kúariðu í heilasýnum úr 98 fullorðnum nautgripum og voru niðurstöður allar
neikvæðar. Ástæða þótti til þess að senda eitt sýni úr holdakú með einkenni frá miðtaugakerfinu til kúariðurannsóknar.
Þar var um heilabólgu af öðrum orsökum að ræða.
Garnasýni til rannsóknar á garnaveiki eru tekin úr nautgripum í sláturhúsum ef grunsamlegar breytingar sjást í görnum
og eitlum. Í tveimur sýnum sem tekin voru fundust engin merki um garnaveiki. Tekin voru 42 blóðsýni til skimunar á
garnaveiki vegna flutnings á nautgripum og voru þau öll neikvæð.
Tekin voru 75 mjólkursýni úr mjólkurtönkum til að rannsaka m.t.t. smitandi hvítblæðis (EBL), smitandi barkabólgu/
fósturláts (IBR/IPV) og smitandi slímhúðarpestar (BVD). Þau voru öll neikvæð. Blóðsýni úr 79 kúm voru rannsökuð m.t.t.
smitandi fósturláts (Bovine Brucellosis, Brucella abortus) og voru einnig öll neikvæð.
Salmonella fannst á einu kúabúi (S. typhimurium). Gerðar voru viðeigandi ráðstafanir og sýkingin gekk yfir. Smitið
uppgötvaðist vegna sýkingar í tveimur ungmennum frá bænum. Aðrir veiktust ekki og ekki sáust sjúkdómseinkenni á
nautgripum á bænum.
Allar rannsóknir voru gerðar á Tilraunastöð Háskólans á Keldum eða fyrir milligöngu hennar á erlendum rannsóknarstofum.
Tilraunastöðin á Keldum fær alltaf stök sýni úr kúm til greiningar. Mörg þeirra koma frá eftirlitsdýralæknum í sláturhúsum
ef þeir sjá eitthvað í innri líffærum sem þeim finnst að þurfi að rannsaka eða sé forvitnilegt að rannsaka. Þessi sýni voru
innan við tug og voru niðurstöðurnar af jafn margvíslegum toga.
8.2 Dýravelferð
Unnið er að því að skrifa fjósaskoðunarhandbók fyrir héraðsdýralækna og eftirlitsdýralækna. Reglugerð um aðbúnað
nautgripa og eftirlit með framleiðslu mjólkur og annarra afurða þeirra kveður á um að héraðsdýralæknar hafi eftirlit með
framkvæmd hennar. Það eftirlit er af tvennum toga, annars vegar eftirlit með heilbrigði afurðanna og hins vegar með
velferð og umhirðu gripanna. Handbókinni er ætlað að samræma þetta eftirlit og sjá til þess að jafnræði sé hvar sem
búið er í landinu. Lögð er áhersla á að tekið sé tillit til líðan nautgripanna og horft til þess að aðbúnaður þeirra sé sem
bestur.
Farið var í átak vegna útivistar nautgripa vegna þess að grunur var um að kýr væru ekki settar út á einhverjum bæjum.
Ástæða þótti til þess að skrifa 18 bændum bréf þar sem þess var krafist að ákvæðum reglugerðarinnar um 8 vikna útivist
nautgripa væri framfylgt. Í 8 tilfellum var orðið við kröfum MAST og í nokkrum tilfellum var gefinn frestur til að bæta úr
fyrir næsta sumar.
8.3 Rannsóknir
Nefnd á vegum sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytisins sem í sátu Auður L. Arnþórsdóttir dýralæknir, formaður, Jón
Viðar Jónmundsson ráðunautur og Eggert Gunnarsson dýralæknir gerði skýrslu um áhættugreiningu vegna garnaveiki í
nautgripum á Íslandi. Í framhaldi af þeirri skýrslu voru þau skipuð í nefnd til þess að gera reglugerð um flutning nautgripa
milli búa. Nefndin hefur skilað drögum að reglugerð til ráðuneytisins en þau hafa ekki komið til umsagnar ennþá.
8.4 Fundir og fræðslustörf
9. Sauðfé og geitur
Sauðkindur á landinu voru 466.269, þar af 364.384 ær hjá 2.666 eigendum, hrútar voru 11.734, ásettar gimbrar 81.104
og ásettir lambhrútar 9.047. Geitur voru 609 hjá 48 eigendum. Leyft var að flytja 2.865 gimbrar og 880 hrúta til lífs milli
varnarhólfa frá bæjum sem höfðu leyfi til að selja líflömb.
9.1 Sjúkdómar
Leitað var að garnaveiki í 377 garnabútum úr fullorðnum kindum og fannst garnaveiki í þeim í þremur kindum þannig.
Auk þess var skimað eftir mögulegum garnaveikieinkennum í görnum úr fullorðnum kindum í sláturhúsum. Garnaveiki
fannst einnig í tveimur kindum sem var lógað vegna gruns um garnaveiki.
Leitað var að riðu í 1673 heilasýnum sem tekin voru í sláturhúsum og fundust engin einkenni riðu í þeim. Í janúar var
tveimur kindum lógað vegna gruns um riðuveiki. Var önnur frá Dæli í Sæmundarhlíð í Skagafirði og hin var frá Dæli í
Skíðadal í Eyjafirði. Var staðfest að þær væru báðar með riðuveiki. Eftir niðurskurð voru rannsökuð sýni úr 136 kindum
og voru reyndust 4 sýktar af riðuveiki. Í Dæli í Skíðadal fannst ein kind af 29 sýkt af riðu.
Að Keldum eru send sýni úr öllum landshlutum, það geta verið blóðsýni, vefjasýni eða hræ af fóstrum, lömbum eða
fullorðnum dýrum. Slík sýni fengu tæplega 70 númer á Keldum og varða þá margfalt fleiri einstaklinga. Sýnin eru send
inn af bændum eða dýralæknum ýmist að eigin frumkvæði eða vegna þess að MAST telur ástæðu til að staðfesta eða
afsanna einhverjar sýkingar.
Slíkar sendingar sýndu fram á lungnapest í kindum í Reykhólahreppi, en þar hefur ekki greinst lungnapest áður. Var
það til þess að kindur voru bólusettar á nokkrum bæjum þar. Á tveimur bæjum hefur greinst sýking sem ekki hefur verið
greind hér á landi áður eða Clostridium sordelli sem veldur drepi í æxlunarfærum dýra. Erlendis hefur þessi sýkill greinst
í ýmsum dýrategundum auk áa. Það er sammerkt með þessum tveimur bæjum sem eru í sitt hvoru varnarhólfi að þar
er hálmur notaður sem undirburður.
9.2 Velferð
Því miður hefur stofnunin þurft að takast á við erfið mál vegna vanhirðu á sauðfé. Því miður er eitthvað um að
umráðamenn dýra gera sér ekki grein fyrir eigin vangetu til að sinna dýrunum. Þá getur farið svo að fólk blindast og sér
ekki eða vill ekki sjá að dýrunum líður ill og þau vanþrífast. Slík mál reyna mjög á héraðsdýralækna, búfjáreftirlitsmenn
og sveitastjórnarfólk. Reynsla starfsfólks Matvælastofnunar hefur vaxið í slíkum málum og það er kominn betri farvegur
fyrir slík mál sem leiðir til umbóta og ef ekki eru aðrir kostir til kærumála og dóms. Er vonandi að slíkum málum fækki og
að í framtíðinni heyri þau til algjörra undantekninga.
Tafla VI.9.1: Sala líflamba 2009
Varnarhólf söluaðila Hrútar Gimbrar
Snæfellsneshólf 72 295
Steingrímsfjarðarhólf 292 1076
Reykjaneshólf 38 175
Miðvestfjarðarhólf 137 209
Öxarfjarðarhólf 105 434
Sléttuhólf 19 147
Norðausturlandshólf 255 817
Hrútadagurinn á Raufarhöfn 89 -
Öræfahólf 40 661
Samtals 880 2865
Lömb samtals - 3745
Þorsteinn Ólafsson sem ráðinn var dýralæknir nautgripa- og sauðfjársjúkdóma frá 1. janúar 2009 er í stjórn NKVet og situr
flestar ráðstefnur á þeirra vegum. Þorsteinn tók þátt í kennslu bæði við bændadeild og háskóladeild Landbúnaðarháskóla
Íslands á Hvanneyri. Hann er einnig fulltrúi MAST í fagráði í nautgriparækt.
82 83