hér - Matvælastofnun

V
V
5.2.4 Eftirlitsheimsókn Eftirlitsstofnunar EFTA
Unnið hefur verið aðgerðum sem settar voru fram í áætlun um úrbætur sem var gerð eftir eftirlitsheimsókn ESA í
september 2008. Fyrirkomulagi skoðana skoðunarstofa var breytt á árinu þannig að ákveðin áhersla var í hverri skoðun
s.s. meðhöndlun hráefnis og vöru í vinnslu, kælikeðjan, umgengni, rekjanleiki, merkingar,innraeftirlit og HACCP. Í hverri
skoðun voru alltaf skoðaðar skráningar innra eftirlits, hreinlæti og þrif og eftirfylgni frá síðustu skoðun. Tilgangurinn með
áherslumiðuðum skoðunum var að knýja fram úrbætur á þeim sviðum sem ESA hafði bent á. Eftirfylgni Matvælastofnunar
beindist svo einkum að þeim fyrirtækjum sem voru með flest frávik.
ESA benti á að þekking á HACCP væri ábótavant bæði í fyrirtækjum og meðal skoðunarmanna. Matvælastofnum
skipulagði tveggja daga HACCP námskeið fyrir eftirlitsaðila, fyrirtæki og ráðgjafa í sjávarútvegi. Einnig beitti
Matvælastofnun sér fyrir því að framboð HACCP námskeiða og fræðslu fyrir starfsfólk í sjávarútvegi yrði aukið.
5.2.5 Samræmi í skoðunum
Það er hlutverk MAST að tryggja samræmi í skoðunum meðal fiskvinnslufyritækja. Í þeim tilgangi gefur stofnunin út
skoðunarhandbækur sem innihalda allar kröfur sem gerðar eru til vinnsluleyfishafa í fiskvinnslum varðandi innra eftirlit,
starfsumhverfi, starfsfólk og vinnsluaðferðir, ásamt fyrirmælum um verklag við skoðanir.
Skoðunarhandbækurnar eru 5 talsins:
• Almenn skoðunarhandbók – til úttekta á landvinnslufyrirtækjum og vinnsluskipum
• Skoðunarhandbók fyrir skelfiskvinnslu
• Skoðunarhandbók fyrir fiskimjöl og lýsi
• Skoðunarhandbók fyrir skip og báta
• Skoðunarhandbók fyrir fiskþurrkanir
Skoðunarhandbækurnar gegna lykilhlutverki varðandi það að tryggja samræmi í framkvæmd skoðana hjá
vinnsluleyfishöfum. Samræmingaraðgerðir með starfsemi faggiltu skoðunarstofanna af hálfu MAST felast að auki í
leiðbeiningum, samanburðareftirliti, tölfræðiathugunum og fundahöldum með skoðunarmönnum.Bækurnar eru birtar á
heimasíðu Matvælastofnunar.
5.3 Eftirlit með fiskvinnslufyrirtækjum á innanlandsmarkaði
Með lögum nr. 167/2007 um breytingu á ýmsum lögum vegna tilfærslu verkefna innan Stjórnarráðs Íslands, varð sú
breyting að fiskvinnslur sem framleitt höfðu einvörðungu fyrir innanlandsmarkað, voru felldar undir eftirlit Matvælastofnunar
svo fremi að starfsemin væri ekki í tengslum við smásölu. Þessi ákvæði er að finna í e.-lið 6. greinar laga nr. 93/1995
um matvæli. Fram til þess höfðu flest þessara fyrirtækja verið undir eftirliti heilbrigðiseftirlits sveitarfélaga. Vegna
fyrirhugaðrar innleiðingar hollustuhátta- og eftirlitsreglugerða Evrópusambandsins var ákveðið að bíða með þessa
yfirtöku þar til fyrir lægi ákvörðun um framtíðarskipulag eftirlits innan sjávarútvegsins, en eins og fram kemur í lið 5.2.1
þá annast skoðunarstofur reglubundið eftirlit í fiskvinnslufyrirtækjum. Með innleiðingu reglugerða Evrópusambandsins
skyldi þetta ákvæði endurkoðast. Ófyrirsjánleg töf varð á þessari kerfisbreytingu og nú liggur fyrir að endurskoðun
ákvæðisins um skoðunarstofur kemur ekki til framkvæmda fyrr en 1. mars 2011. Þegar þetta varð ljóst var hafist handa
við að kortleggja hvaða fyrirtæki það væru sem munu færast undir eftirlit Matvælastofnunar. Stefnt er að því að þessari
yfirfærslu verði lokið í mars 2010.
5.4 Fundir og fræðsla
Starfsmaður MAST hélt erindi á Norrænu eftirlitsráðstefnunni í Malmö: Hollustuhættir í fiskvinnslu, könnun og erindi
norrænni lögfræðingaráðstefnu í Reykjavík: Fusk med fisk.
Starfsmenn sóttu 3 námskeið sem skipulögð voru af ESB/DG SANCO. Einn starfsmaður sótti námskeið í Porto
HACCP Course Type 2: audit to verify implementation of HACCP systems by food and feed business operators .
Námskeiðið Training on Hygiene and Controls in Fishery Products and LBM var haldið á Spáni og var það sótt af tveimur
starfsmönnum. Fimm starfsmenn sóttu námskeið; HACCP í sjávarútvegi sem skipulagt var af MATÍS fyrir MAST.
6. Grænmeti og ávextir
Matvælastofnun fer með eftirlit með varnarefnaleifum í ávöxtum og grænmeti í samstarfi við Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga.
Eftirlitið er í samræmi við reglugerð nr. 672/2008 um varnarefnaleifar í matvælum og fóðri og reglugerð 736/2003 um
sýnatökur og meðhöndlun sýna fyrir mælingar á aðskotaefnum í matvælum. Með reglugerð 672/2008 eru hámarksleifar
varnarefna samræmdar því sem er í Evrópusambandinu og þar með á EES. Enn á þó eftir að innleiða hérlendis viðauka
við reglugerðina og gilda enn hámarksgildi úr eldri reglugerð.
6.1 Starfsleyfi
Eftirlit með matvælafyrirtækjum sem dreifa grænmeti og ávöxtum er í höndum Heilbrigðiseftirlits sveitarfélaga.
Matvælastofnun veitir leyfi til stofnræktunar á kartöfluútsæði sbr. reglugerð 455/2006 um kartöfluútsæði og veitir
kartöflubændum leyfi til að selja útsæði til almennrar dreifingar (sjá kafla III:3.2.1).
6.2 Eftirlit
Árið 2009 voru tekin 300 sýni af ávöxtum og grænmeti af innfluttri vöru og innlendri framleiðslu til eftirlits með leifum
varnarefna. 116 sýni voru tekin af ávöxtum, allt erlend framleiðsla og 184 af grænmeti, en um helmingurinn var íslensk
framleiðsla. Sýnatökur dreifðust á tímabilið frá byrjun febrúar fram í miðjan desember.
Flest fyrirtæki sem flytja inn ávexti og grænmeti eru staðsett á eftirlitssvæði Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur.
Matvælasvið Heilbrigðiseftirlits Reykjavíkur tók sýni tvisvar til fjórum sinnum í mánuði hjá innflutningsaðilum og
dreifingaraðilum á höfuðborgarsvæðinu, 6-12 sýni í hverri sýnatökuferð. Heilbrigðiseftirlit Suðurlands tók þátt í sýnatökum
árið 2009 og fór eina ferð til nokkurra framleiðenda grænmetis og tók hjá þeim sýni til mælinga varnarefnaleifa.
Árið 2009 voru ekki tekin sýni vegna mælinga á nítrati í grænu blaðgrænmeti.
6.3 Rannsóknir
MAST gerði samning við Matís ohf. um mælingar á varnarefnaleifum í ávöxtum
og grænmeti. Varnarefnaleifar eru mældar á rannsóknastofu Matís ohf á
Akureyri og eru sýni send til Akureyrar á sýnatökudegi.
Í upphafi árs var skimað fyrir leifum 48 varnarefna á rannsóknastofu Matís ohf.,
en í apríl var 13 nýjum varnarefnum bætt við og urðu efnin þá 61 talsins. Efnin
sem bættust við eru: Acefat, bitertanól, fenarimól, fention, fipronil, fosmet,
methiocarb, myclobutanil, pyridabem, pyrimethanil, pirimicarb, terbuconazole
og tetradifon.
Af sýnunum 300 voru 208 (69%) án varnarefnaleifa eða reyndust ekki innihalda
leifar neins af þeim varnarefnum sem skimað var fyrir. Önnur sýni innihéldu
leifar eins eða fleiri efna, en tvö sýni reyndust hvort fyrir sig innihalda leifar 5
mismunandi efna. Efnin sem oftast greindust voru Imasalil (53), Tíabendasól
(31) og Klórpyrifos (25).
Sýnategund
Tafla V.6.1: Sýnataka 2009
Ljóst er af framangreindu að ástand ávaxta og grænmetis á markaði hérlendis er gott, en þó er brýn þörf á að fjölga
þeim efnum sem skimað er fyrir. Krafa þar að lútandi kemur einnig fram í reglugerð EB nr 1213/2008 um samræmda
eftirlitsáætlun bandalagsins fyrir árin 2009, 2010 og 2011 til að tryggja að reglum um hámarksgildi sé fylgt og til að
meta fæðutengd váhrif neytenda vegna varnarefnaleifa í og á matvælum af jurta-og dýrauppruna. Þar er einnig krafa
um að skimað verði fyrir varnarefnaleifum í kornvöru og dýraafurðum. Ísland hefur fengið frest til 5 ára til að uppfylla
mæliskyldu sem fram kemur í þessari reglugerð.
Ástæða er til að benda á að þau hámarksgildi sem sett eru fyrir varnarefni eru alla jafnan mjög lág og magn þeirra sem
finnast kann í matvælum á að vera langt undir því sem hugsanlega gæti verið varasamt heilsu manna.
Fjöldi
Sítrusávextir 37
Kjarnávextir 23
Steinaldin 5
Ber 22
Ýmsir ávextir 29
Kartöflur 16
Rótar og hnýðisgrænmeti 25
Grænmetisaldin 71
Blaðgrænmeti og krydd 17
Kál 29
Stilkgrænmeti 6
Laukur 16
Ertur og belgávextir 2
Sveppir 2
40 41