hér - Matvælastofnun

V
V
Tafla V.4.1: Innflutningur og nýskráðar fóðurtegundir eftir dýrategund
Dýrategund Fjöldi tilkynninga um innfl. Heildar innfl. á fóðri (tonn) Fjöldi nýskráðra fóðurtegunda
Jórturdýr 337 3.517 20
Alifuglar 165 1.488 21
Svín 222 825 15
Fiskar 75 217 10
Loðdýr 33 367 2
Hross 75 217 20
Gæludýr 426 2.217 49
Óskilgreint 227 69.905 7
Öll stærstu fóðurfyrirtæki landsins sem framleiða fóður fyrir dýr til manneldis voru heimsótt á árinu 2009. Á árinu var
fylgt eftir áherslu sem lögð var á að sannreyna að fóðurfyrirtæki hefðu yfir að ráða áætlun um innra eftirlit í samræmi við
kröfur í 14. viðauka reglugerðar nr. 340/2001 um eftirlit með fóðri árið 2008. Jafnframt var lögð áhersla á að sannreyna
innra gæðaeftirlit fóðurgerðar á svínabúum og ganga úr skugga um að innra eftirlit virkaði eins og gert er ráð fyrir. Á
árinu voru tekin 64 sýni af fóðri, á móti 29 sýnum árið 2008. Af þessum 64 sýnum voru 13 greind með tilliti til salmonellu
og reyndist ekkert sýni jákvætt. Tíu sýni voru greind með tilliti til díoxíns og díoxín-líkra PCB efna og reyndust þau öll
undir heimilum mörkum. Ýmis óæskileg efni eins og arsen (7), blý (6), kvikasilfur (8), sveppaeitur (6), plágueyðar (7) og
fúkkalyf (17) voru greind í nokkrum sýnum auk smásjárgreiningar á kjötmjöli í 2 sýnum. Niðurstöður voru á einn veg,
allar mælingar voru undir heimilum mörkum.
4.3 Fundir og fræðsla
MAST tók þátt í fræðaþingi landbúnaðarinns í febrúar 2009.
Starfsmaður fóðureftirlits MAST tók þátt í árlegum fundi norrænna fóðureftirlitsstarfsmanna með starfssystkinum í
Eystrasaltslöndum sem haldinn var í Danmörku í lok ágúst. Starfsmaður fóðureftirlitsins var fulltrúi Íslands á vinnufundum
EFTA um fóður.
5. Fiskur og fiskafurðir
Um framleiðslueftirlit með sjávarafurðum gilda lög nr. 55/1998 um meðferð, vinnslu og dreifingu sjávarafurða og
reglugerðir sem settar hafa verið með stoð í þeim. Markmið laganna er að tryggja að íslenskar sjávarafurðir séu
heilnæmar, að afurðirnar standist kröfur um gæði og að þær séu framleiddar við fullnægjandi hreinlætisaðstæður.
Matvælastofnun gefur út vinnsluleyfi til framleiðslu sjávarafurða, hefur umsjón með reglubundnu eftirliti með starfs- og
vinnsluleyfishöfum og áminnir eða sviptir þá vinnsluleyfum, gerist þeir brotlegir við gildandi lög og reglur.
Faggiltar skoðunarstofur annast reglubundið eftirlit með hreinlæti, aðstöðu, búnaði og innra eftirliti vinnsluleyfishafa
í umboði og undir eftirliti Matvælastofnunar. Starfsleyfisveitingar til þeirra eru í höndum stofnunarinnar. Faggiltar
skoðunarstofur eru skoðaðar árlega af þar til bærum faggildingaraðilum og hafa starfsmenn stofnunarinnar komið
að þeim úttektum sem tæknilegir ráðgjafar. Faggiltar skoðunarstofur í sjávarútvegi eru tvær, þ.e. Aðalskoðun ehf. og
Frumherji hf. – Matvælasvið.
5.1 Starfsleyfi
Matvælastofnun veitir fiskvinnslufyrirtækjum og vinnsluskipum vinnsluleyfi. Að auki veitir stofnunin starfsleyfi til annarra
fiskiskipa. Matvælastofnun annast upphafsskoðun hjá þeim aðilum sem ráðgera að hefja fiskvinnslu en skoðunarstofurnar
sjá síðan um reglulegt eftirlit þegar stofnunin hefur veitt viðeigandi leyfi.
Á árinu voru útgefin 48 ný landvinnsluleyfi en 44 leyfi voru felld úr gildi. Í lok árs voru alls 490 vinnsluleyfi í gildi vegna
landvinnslu og 52 skip með leyfi til frystingar eða vinnslu um borð.
5.2 Eftirlit
5.2.1 Eftirlit á vettvangi
Hið beina eftirlit með starfsemi vinnsluaðila er framkvæmt af skoðunarstofunum í umboði Matvælastofnunar. Fjöldi
reglubundinna skoðana skoðunarstofanna í hverju fyrirtæki eru fjórar á ári eða hlutfallslega færri ef um árstíðabundna
vinnslu er að ræða. Þeirri nýbreytni var komið á á árinu að áherslumiðuðum skoðunum var komið á í landvinnslufyrirtækjum
í heilsársvinnslu. Ákveðin áhersluatriði voru skoðuð á hverju 3ja mánaða tímabili auk þess sem ákveðin grundvallaratriði
voru alltaf skoðuð. Samhliða skoðunum voru framleiðslufyrirtækjunum kynntar ýmsar áherslubreytingar sem verða
á ábyrgð þeirra með innleiðingu hollustuháttareglugerða Evrópusambandsins sem taka gildi 1. mars 2010 fyrir
fiskvinnslufyrirtæki. Var þetta gert með ábendingum og tilmælum um fylgni við nýjar kröfur. Þessi nýbreytni stuðlaði að
bættu samræmi milli skoðunarstofa og skoðunarmanna.
Heildarfjöldi úttekta skoðunarstofa hjá landvinnslum og í vinnsluskipum á árinu 2009 var 1538. Alls var 590 málum
vísað til Matvælastofnunar en málum er vísað þangað þegar fram koma athugasemdir eða frávik við skoðun sem teljast
alvarleg eða hafa komið áður fram og ekki verið lagfærð.
Eftirlitsmenn Matvælastofnunar sóttu heim fiskvinnslufyrirtæki og vinnsluskip 640 sinnum á árinu. Ríflega 69% þessara
heimsókna var eftirfylgni vegna athugasemda sem fram komu við reglubundið eftirlit skoðunarstofanna. Alls voru gefnar
út 12 aðvaranir um lokun en einu fyrirtæki var lokað tímabundið.
Alls eru fjórir skoðunarmenn hjá skoðunarstofunum í fullu starfi við eftirlit en að auki sinna forstöðumenn beggja
skoðunarstofanna beinu eftirliti sem hluta af sínu starfi.
Hjá Matvælastofnun er eftirfylgni, samræmingareftirlit og skoðanir vegna nýrra leyfa í höndum tveggja eftirlitsmanna
auk fagsviðsstjóra sem stýrir málaflokknum. Auk þess koma að eftirlitinu aðrir fagsviðsstjórar og sérfræðingar
Matvælaöryggis- og neytendamálasviðs að meira eða minna leyti.
5.2.2 Samvinna við veiðieftirlitssvið Fiskistofu
Þegar eftirlit með meðferð, vinnslu og dreifingu sjávarafurða var í höndum Fiskistofu var samvinna milli matvælaeftirlitssviðs
og veiðieftirlitssviðs Fiskistofu um eftirlit með smærri bátum sem og um borð í vinnsluskipum. Þá mældu veiðieftirlitsmenn
hitastig í lönduðum afla og fylgdust með ástandi kara og almennri aflameðferð við landanir.
Óformlegt samkomulag er enn til staðar milli milli stofnananna og senda veiðieftirlitsmenn af og til skýrslur um ástand
mála. Æskilegt væri að komið yrði á formlegu samstarfi á þessu sviði þannig að starfsmenn Fiskistofu geti fylgt málum
eftir í þeim tilvikum þegar þess gerist þörf.
5.2.3 Skoðanir Matvælastofnunar í umboði rússneskra matvælayfirvalda
Frá árinu 2006 hafa rússnesk matvælayfirvöld gert þær kröfur að allar fiskafurðir sem fluttar væru inn til Rússlands
skyldu framleiddar hjá verksmiðjum, frystiskipum eða vinnsluskipum sem hafa verið tekin út og samþykkt af hinum
rússnesku yfirvöldum.
Í nóvember 2008 varð það að samkomulagi að Matvælastofnun annaðist úttektir á íslenskum skipum í umboði rússneskra
yfirvalda og mælti með samþykkt þeirra sem framleiðenda fyrir rússneskan markað að uppfylltum rússneskum kröfum.
Um síðustu áramót höfðu 5 skip verið skoðuð og 3 hlotið samþykki en tvö voru í samþykktarferli.
Í desember 2009 var samkomulag við rússnesk matvælayfirvöld útvíkkað til muna. Samkomulagið sem var undirritað
í ársbyrjun 2010 felur í sér að Matvælastofnun mun bera ábyrgð á úttektum vegna samþykkis og opinberu eftirliti
fyrir Rússlandsmarkað. Samkomulagið tekur nú til fiskvinnslufyrirtækja og skipa, fiskimjölsframleiðslu, fiskeldis og
kjötframleiðslufyrirtækja.
Í lok árs 2009 voru 25 starfsstöðvar í landvinnslu, 4 frystiskip og 20 vinnsluskip með framleiðsluleyfi fyrir fiskafurðir fyrir
Rússland.
38 39