hér - Matvælastofnun

HEILBRIGÐI OG VELFERÐ DÝRA
VI
VI
1. Um heilbrigði og velferð dýra
Höfuðverkefni sviðsins er að koma í veg fyrir að nýir sjúkdómar berist til landsins og að stuðla að útrýmingu riðuveiki
og garnaveiki og halda öðrum dýrasjúkdómum í skefjum og hindra útbreiðslu þeirra. Hin góða staða dýrasjúkdóma er
landbúnaðinum og fiskeldinu ómetanleg auðlind.
Sérgreinadýralæknar sviðsins eru sérfræðingar í sjúkdómum alifugla, fiska, hrossa, loðdýra, nautgripa, sauðfjár og
svína, Auk þess eru sérfræðingar í skeldýrarækt, tilraunadýrum og faraldsfræði.
2. Umdæmi
Landinu er skipt í 14 umdæmi. Í hverju umdæmi er umdæmisskrifstofa MAST þar sem héraðsdýralæknir sinnir opinberu
eftirliti með heilbrigði og velferð dýra og framleiðslu búfjárafurða á svæðinu.
Mynd VI.2.1: Umdæmi
Í þeim tilgangi að koma í veg fyrir að nýir sjúkdómar berist til landsins er yfirumsjón höfð með innflutningi á dýraafurðum
og á lifandi dýrum, svo sem gæludýrum, svínum og erfðaefni þeirra, loðdýrum og frjóeggjum til endurnýjunar á
varpstofnum vegna eggja- og kjötframleiðslu.
Varðandi dýravelferð þá veita sérfræðingar sviðsins héraðsdýralæknum og öðrum eftirlitsaðilum sérfræðiaðstoð vegna
dýravelferðarmála.
Sérfræðingar sviðsins hafa mikilvægu hlutverki að gegna varðandi matvælaöryggi, sérstaklega þeir sem vinna með
svín, alifugla, fiskeldi og skelfisk. Ábyrg notkun dýralyfja er mikilvæg til að koma í veg fyrir að lyfjaleifar berist í fólk
með matvælum af afurðagefandi dýrum. Mjög aukins eftirlits er nú krafist í nýlegri matvælalöggjöf til að tryggja þetta
atriði. Útflutningur á kjöti byggist m.a. á því að eftirlit með þessu atriði sé í góðu lagi. Sérfræðingur í skeldýrum hefur
yfirumsjón með töku sýna vegna hættulegs þörungaeiturs sem finnst í skeldýrum á vissum árstímum og náið eftirlit
verður að vera með, til dæmis vegna útflutnings.
Náið samstarf er við sérfræðinga í dýrasjúkdómarannsóknum á Keldum og við sóttvarnalækni vegna sjúkdóma sem
geta borist á milli manna og dýra, svo sem salmonella, kampýlóbakter, svínaflensa, fuglaflensa og hringskyrfi. Einnig
er samstarf við sérfræðinga annarra stofnana vegna förgunar á sóttmenguðum úrgangi svo sem vegna salmonella og
miltisbrands.
Tekist var á við fjölda verkefna á árinu 2009. Lokið var við umfangsmiklar breytingar á varnarhólfum og varnarlínum
með útkomu auglýsingar nr. 739/2009 um varnarlínur vegna sauðfjársjúkdóma, en þessi vinna hófst árið 2005. Talsvert
var um fræðslufundi þ.a.l.
Varðandi A–sjúkdóma, þá greindist riða aðeins á tveimur bæjum í Skaga- og Eyjafjarðarumdæmi í byrjun ársins. Af B–
sjúkdómum greindust salmonellasýkingar og garnaveiki á nokkrum búum og lungnafár í mink á tveimur búum. Einnig
greindist nýr B-sjúkdómur, þ.e.a.s. nýtt afbrigði af svínainfluensu H1N1 á tveimur búum, þar sem starfsmenn smituðu
svínin, þrátt fyrir að MAST hefði lagt mikla áherslu á að starfsmenn á svína- og alifuglabúum nytu forgangs vegna
bólusetningar.
Talsverð aukning varð á greiningum á salmonellu í alifuglum og svínum, en sem betur fer tókst með umfangsmiklu
eftirlitskerfi með eldisdýrum og afurðum að koma í veg fyrir aukningu á sýkingum í fólki.
Sérfræðingar sviðsins voru leiðandi í vinnu um gerð kerfa fyrir rafræna skráningu á sjúkdómum og lyfjameðhöndlun á
búfé. Þetta mun auðvelda eftirlit með því að meðhöndlaðir gripir séu ekki sendir til slátrunar eða mjólk seld, fyrr en að
loknum útskolunartíma lyfjanna. Einnig var unnið að gerð landupplýsingakerfis, sem mun t.d. hafa verulega þýðingu
vegna skjótra viðbragða við smitsjúkdómum.
Vinna vegna erlendra samskipta var umfangsmikil, m.a. vegna svara við spurningalista Evrópusambandsins í tengslum
við aðildarumsókn Íslands og vegna spurningalista frá Rússlandi vegna sölu á búfjárafurðum. Í fiskeldinu jókst útflutningur
á hrognum og seiðum, sem krefst mikils öryggis varðandi sjúkdómavöktun og vottorða þ.a.l.
2.1 Héraðsdýralæknar
Í sínu umdæmi hafa héraðsdýralæknar eftirlit með sláturdýrum, sláturafurðum og afurðastöðvum, ásamt eftirliti með
heilbrigði, hirðingu, aðbúnaði og aðstöðu nautgripa á búum þar sem framleidd er mjólk til sölu. Héraðsdýralæknar
sinna framkvæmd sóttvarnaaðgerða og fylgjast með viðhaldi varnargirðinga í umdæminu. Þeir hafa eftirlit með búfé og
öðrum dýrum eftir því sem lög ákveða. Einnig halda þeir skrá yfir alla eftirlitsskylda aðila í sínu umdæmi og sinna eftirliti
með þeim samkvæmt sérstakri eftirlitsáætlun, sem er endurskoðuð um hver áramót. Héraðsdýralæknar vinna einnig
önnur störf sem MAST felur þeim á hverjum tíma. Samkvæmt lögum um dýrasjúkdóma nr. 25/1993, eru smitsjúkdómar
flokkaðir í þrjá flokka A, B og C. Flokkunin byggir á alvarleika sjúkdómanna. Skylt er að tilkynna um grun eða greiningu á
A og B sjúkdómum til Matvælastofnunar en fái dýralæknir grun um C sjúkdóm skal hann hlutast til um að framkvæmdar
séu frekari rannsóknir og tilkynna um málið að því marki sem nauðsynlegt er.
Í Gullbringu- og Kjósarumdæmi, Skagafjarðar- og Eyjafjarðarumdæmi og Suðurlandsumdæmi sinna héraðsdýralæknar
eingöngu eftirlitsstörfum, en í öðrum umdæmum annast þeir jafnframt eftirlitsstörfum einnig almenna dýralæknaþjónustu,
þ.m.t. vaktþjónustu. Ávallt skal aðskilja eins og kostur er eftirlitsstörf dýralækna og almenna dýralæknisþjónustu.
2.2 Eftirlitsdýralæknar
Eftirlitsdýralæknar hafa starfsaðstöðu á skrifstofu héraðsdýralæknis og starfa undir stjórn viðkomandi héraðsdýralæknis
við lögboðin eftirlitsstörf, m.a. kjötskoðun, eftirlit með mjólkurframleiðslu og eldi sláturdýra. Í Gullbringu- og Kjósarumdæmi,
Skagafjarðar- og Eyjafjarðarumdæmi og Suðurlandsumdæmi eru starfandi eftirlitsdýralæknar allt árið. Jafnframt ræður
Matvælastofnun eftirlitsdýralækna til starfa í öðrum umdæmum þar sem þess er þörf, t.d. við sauðfjárslátrun á haustin.
2.3 Forðagæsluskýrsla
Ár hvert taka Bændasamtök Íslands saman tölur um fjölda búfjár og magn fóðurbirgða á landinu. Miðast þessar tölur við
fjölda í árslok. Skýrslur þessar koma til skoðunar hjá MAST.
54 55