Nr 42 - Tauron
Nr 42 - Tauron
Nr 42 - Tauron
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Kolejne zmiany wiązały się z transformacją<br />
ustrojową i restrukturyzacją przemysłu górniczego.<br />
Mimo transformacyjnego zamieszania,<br />
tworzenia nowych struktur i dyskusji<br />
wokół przyszłości górnictwa, krok po kroku<br />
nadchodziły lepsze czasy. W Jaworznie zlikwidowano<br />
kopalnię Ruch II (Kościuszko) i częściowo<br />
Ruch I (Piłsudski, później Bierut i znowu<br />
Piłsudski), a Sobieskiego wykorzystano do<br />
stworzenia nowego, rentownego przedsiębiorstwa.<br />
Pod koniec XX w. powstał Zakład Górniczo-Energetyczny<br />
Sobieski – Jaworzno III,<br />
w roku 2000 spółka weszła w skład grupy kapitałowej<br />
Południowego Koncernu Energetycznego,<br />
a pięć lat później – Południowego<br />
Koncernu Węglowego. W 2007 r. PKW stał się<br />
wydobywczym ramieniem Grupy <strong>Tauron</strong> i dziś<br />
Zakład Górniczy Sobieski działa w jednej<br />
z najważniejszych, notowanych na giełdzie<br />
spółek energetycznych w Polsce.<br />
FOTO: ARC<br />
Nowoczesna kopalnia<br />
Nieco inną drogę, acz osiągając ten sam cel,<br />
przeszedł Zakład Górniczy Janina w Libiążu.<br />
W ostatnich dwóch dekadach kopalnia najpierw<br />
weszła (jak Sobieski) do Nadwiślańskiej<br />
Spółki Węglowej, później stała się<br />
jednym z zakładów Kompanii Węglowej,<br />
a w efekcie weszła do PKW i – ostatecznie<br />
– do <strong>Tauron</strong>a.<br />
Janina została zbudowana przez Francuzów,<br />
którzy wydobycie węgla rozpoczęli<br />
w 1906 r. Właścicielem była paryska spółka<br />
Compagne Galicienne des Mines (Galicyjska<br />
Kompania Górnicza). Główny szyb – Janina,<br />
był początkowo głęboki na 115 m. Zainstalowana<br />
w 1910 r. parowa maszyna wyciągowa<br />
służyła kopalni przez dziesięciolecia. Dość<br />
szybko, bo już w 1908 r. pojawiła się tu energia<br />
elektryczna, a sześć lat później zakładowa<br />
elektrownia miała moc przekraczającą 3 MW<br />
– wtedy naprawdę dużo. W ciągu kilku lat od<br />
uruchomienia załoga zwiększyła się z 68 do<br />
ponad 200 osób. Praca górników już przeszło<br />
100 lat temu wiązała się z osłoną socjalną.<br />
Spółka zbudowała osiedle pracownicze, górnicy<br />
(jak i w innych kopalniach) objęci byli<br />
ubezpieczeniem zdrowotnym i emerytalnym.<br />
Ubezpieczenie pokrywało m.in. koszty leczenia<br />
i zasiłki chorobowe. Na potrzeby zatrudnionych<br />
pracował Kazimierz Wojnarowski,<br />
pierwszy lekarz górniczy.<br />
Pierwszym dyrektorem Janiny był Zygmunt<br />
Szczotkowski (do 1935 r.), inżynier z ziemiańskimi<br />
korzeniami. Jego ojciec wspomagał powstańców<br />
styczniowych i przez kilka lat przebywał<br />
na zesłaniu. Zygmunt Szczotkowski<br />
wykształcenie zdobył na górniczej uczelni<br />
w Leoben, w Austrii. Miał udział w tworzeniu<br />
Brama wjazdowa do kopalni Janina, lata 60. XX w.<br />
140 ton węgla<br />
Tyle wydobyto<br />
w pierwszym kwartale<br />
1767 r. z kopalni<br />
w okolicach Jaworzna.<br />
Jej zasoby potwierdziła<br />
Komisja Kruszcowa<br />
powołana przez króla<br />
Stanisława Augusta<br />
Poniatowskiego<br />
Centralnego Ośrodka Przemysłowego, otrzymał<br />
Krzyż Kawalerski Polonia Restituta. Jego<br />
następcą został Józef Litwiniszyn, także absolwent<br />
Leoben i ojciec Jerzego Litwiniszyna,<br />
żołnierza kampanii wrześniowej, profesora<br />
AGH i wiceprezesa Polskiej Akademii Nauk.<br />
Droga do współczesności<br />
Losy Janiny w międzywojniu toczyły się w rytm<br />
wydarzeń światowych. Skutki Wielkiego Kryzysu<br />
łagodzono dzięki tzw. turnusom. Część<br />
załogi przechodziła na zasiłki dla bezrobotnych,<br />
później wracała do pracy, zamieniając<br />
się z innymi górnikami. M.in. ta troska o losy<br />
pracowników spowodowała, że kopalnia cieszyła<br />
się ogromną renomą. Pracowali tu także<br />
uchodźcy ze Śląska Cieszyńskiego i niemieckiej<br />
część Górnego Śląska, którzy po I wojnie<br />
nie mogli (lub nie chcieli) żyć na terenach włączonych<br />
do Czechosłowacji i Niemiec.<br />
Podczas II wojny światowej kopalnię przejęli<br />
hitlerowcy – stała się częścią koncernu<br />
IG Farbenindustrie. Ważniejsze stanowiska<br />
przejęli Niemcy – w tym grupa uważających<br />
się za Niemców Ślązaków, unikająca w ten<br />
sposób służby na froncie. Podobnie jak w Sobieskim,<br />
dążono do zwiększenia wydobycia<br />
za wszelką cenę i wykorzystywano pracę<br />
przymusową.<br />
Po wojnie do Janiny trafiły pierwsze maszyny<br />
górnicze. Rozbudowa i modernizacja doprowadziła<br />
w drugiej połowie lat 60. do dwuipółkrotnego<br />
zwiększenia wydobycia. W latach 70.<br />
wybudowano nowoczesną Janinę II – z wyrobiskami<br />
pochyłymi zamiast tradycyjnych szybów<br />
pionowych. Planowano też stworzenie zakładu<br />
zgazowania węgla – projekt upadł wraz z pogarszającą<br />
się sytuacją gospodarczą. Rekordy<br />
wydobycia padły pod koniec lat 80. Po upadku<br />
PRL, po kolejnych zmianach, Zakład Górniczy<br />
Janina z powodzeniem wydobywa węgiel na<br />
potrzeby <strong>Tauron</strong>a. <br />
27