na przykładzie ówczesnego powiatu pszczyńskiego

SZKOŁA GÓRNOŚLĄSKA 197
kilka lat trwała budowa szkoły, a kiedy w r. 1830 była gotowa, okazało
się, że była ciasna i źle wykończona. Toteż od razu rozpoczęto z większym
powodzeniem nową budowę. Gotową uczelnię powiększono
w r. 1857 o drugą klasę. W Ornontowicach wybudowaną w r. 1818 szkołę
powiększono w r. 1846, a w r. 1860 stała już trzyklasowa masywna
szkoła. Dozorowana dotychczas przez proboszczów z Woszczyc i Dębieńska
szkoła w Orzeszu była od r. 1840 tylko pod dozorem woszczyckiego
duszpasterza. Szkoła była w r. 1860 masywna i w dobrym stanie. W Panewnikach
uczono pierwotnie w wynajętym lokalu, ale w r. 1839 ukończono
budowę osobnej szkoły, która jeszcze w r. 1860 kryta była gontami.
W Pawłowicach po wzniesieniu nowej szkoły odkryto w r. 1848
przy rozbiorze starej szkoły na belkach wyrytą datę 1513. Według dawnej
kroniki stwierdził ks. proboszcz Stanisław Warmuzy w dn. 14 X 1630 r.
na podstawie zachowanych rejestrów, iż parcela szkolna była ufundowana
od dawien dawna i na wieczne czasy. 23 Jest to jeden z dowodów na
starożytność szkolnictwa parafialnego. Paprocany odseperowały się od
Tych w sierpniu 1834 r. i dzieci uczyły się w wydzierżawionym domku.
W r. 1839 nowa szkoła była gotowa. Tymczasem już w r. 1841 ze względu
na rodziny robotnicze przeniesiono szkołę bliżej huty „Piła", ale na
grunt cielmicki, który leżał w obrębie parafii starobieruńskiej. Kiedy
w r. 1857 objął parafię tyską ks. proboszcz Teofil Kosmeli, zwrócił się
do wrocławskiego wikariatu generalnego, aby dozór nad szkołą paprocańsko-cielmicką
zlecił kapłanowi starobieruńskiemu. Wikariat generalny
nie zgodził się na propozycję i zadecydował jedynie, aby Cielmice
dawały proboszczowi tyskiemu za dozór szkolny jakieś odszkodowanie.
Na. skutek dalszych nalegań ks. Kosmeliego ks. proboszcz Hawlicki
w Starym Bieruniu objął dozór, ale przypomniał, że według starodawnego
zwyczaju tylko taki proboszcz, który ma rolę beneficjalną i pobiera
z danej miejscowości dziesięcinę, własnym powozem odwiedzać musi
odległe szkoły w granicach swojej parafii. Skoro jednak w Bieruniu nie
ma roli beneficjalnej a Gielmice dziesięcinę odstawiają proboszczowi
w Pszczynie, musi być jeszcze załatwiona sprawa podwód do Cielmic.
Wtedy proboszcz tyski znowu przypomniał, iż Krasowy należą parafialnie
do Lędzin i tamtejszy duszpasterz dozoruje szkołę krasowską, a przecież
dziesięcinę z Krasów pobiera proboszcz starobieruński. Niech więc
dziesięcina krasowska będzie odszkodowaniem za dojazdy do Cielmic.
Wreszcie ks. Hawlicki wysunął projekt, aby się dzielić dozorem nad
szkołą cielmicko-paprocańską z proboszczem tyskim, tak jak kiedyś proboszczowie
Dębieńska i Woszczyc na zmianę dozorowali szkołę w Orzeszu.
Wtedy wikariat generalny przerwał dalszą korespondencję i stanowczym
dekretem z połowy r. 1861 powierzył duszpasterzowi w Starym
Bieruniu nadzór nad szkołą w Cielmicach. 24 W Pielgrzymowicach
w r. 1823 wykonana rozbudowa była tak nieumiejętna,, że już w r. 1830
konieczna była nowa budowla, dokończona po kilku latach, ale też nie
lepsza od poprzedniej. W r. 1847 podjęto jeszcze raz długotrwałą budowę
a tymczasem remontowano dotychczasową szkołę. W Piotrowicach
przedzielono w r. 1840 dużą klasę na dwie mniejsze. W r. 1865 stanęła
23 A. N o w a c k, Geschichte der Landplarreien des Archipresbyterates Sohrau O.-S.,
Opole 1912, 166 n.
24 SVAPII vol. I.