na przykładzie ówczesnego powiatu pszczyńskiego

SZKOŁA GÓRNOŚLĄSKA 209
niu się z nadesłanymi sprawozdaniami wizytacyjnymi najczęstsze zastrzeżenia
miał do księży rewizorów-katechetów, którzy czasem opuszczali
naukę religii. Przez szereg lat dołączać musieli nauczyciele do
protokołów wizytacyjnych dokładny zestaw wszystkich lekcji religii
z całego roku z podaniem tematu i własnoręcznym podpisem wykładowcy.
Bardzo rzadko się przydarzyło, żeby proboszcz zaniedbał czy opuścił
jakąś lekcję religii w miejscowej szkole, natomiast częściej zachodziły
takie wypadki w szkołach pozamiejscowych. Nie pomagały żadne tłumaczenia,
jakoby proboszcz nie miał własnego wozu, a dani parafianie
nie dostarczyli podwodu lub inne wyjaśnienia. Wikariat generalny stanowczo
domagał się wtedy lepszego wypełniania powierzonych obowiązków
i nie dopuszczał żadnego usprawiedliwienia. W ten sposób wypowiedział
się wobec ks. inspektora Hawlickiego w r. 1847 50 i ks. inspektora
Rasima w r. 1863, kiedy nagany udzielił ks. Wilhelmowi Janikowi.
Natomiast temu samemu ks. Janikowi wikariat generalny wyraził
rzadko spotykaną pochwałę w dn. 13 IX 1866 r. za założenie polskiej
biblioteki ludowej w Suszcu. 51 Najczęstsze zażalenia wpływały na duchowieństwo
mikołowskie, które pod koniec omawianego okresu miało
się opiekować miejscową pięcioklasową szkołą oraz dwunastoma szkołami
pozamiejscowymi. Pierwsze doniesienia otrzymał wikariat generalny
w r. 1846 od regencji, która stwierdziła, iż księża mikołowscy
mało zajmują się nauką religii, a inspektor powiatowy a tym bardziej
.rewizor lokalny na to nie reagują. Toć w Panewnikach przez cały rok
nie było księdza, a w Podlesiu był tylko raz na trzy miesiące. Ks. inspektor
Hawlicki tłumaczył się wtedy tym, iż ks. prepozyt mikołowski, Warwas,
jest staruszkiem, a miejscowy prebendarz, Sznapka, i wikary przeciążeni
są szkolnymi zajęciami oraz pracą duszpasterską. Wyraził jednak
nadzieję, iż z chwilą nadejścia drugiego wikarego sytuacja w Mikołowie
ulegnie poprawie. Tymczasem ks. propozyt, Grzegorz Warwas,
umarł w dn. 2 I 1852 r. w 81. roku swego życia, a jego następcą w sprawach
parafialnych został ks. Alojzy Sznapka, który nie miał miejsca na
plebanii dla drugiego wikarego i dlatego go nie przyjął. Toteż ks. radca
Bogedain przy wizytacji generalnej w r. 1853 ponownie oskarżył mikołowskich
księży o duże zaniedbania w stosunku do szkoły. Tak samo
wikariat generalny wyraził swoje zdziwienie, kiedy się dowiedział, że
ks. Sznapka przyjął mandat poselski z okręgu pszczyńsko-rybnickiego,
zamiast lepiej pilnować spraw szkolnych i katechetycznych.
V NAUCZYCIELSTWO
Niełatwo było pod rządami pruskiego króla Fryderyka II i jego następców
o dalszą naukę i uzyskanie jakiegoś stanowiska, dopóki obowiązywała
przykuwająca poddanego do ziemi pańszczyzna. Taka też
była wola królewska, wypowiedziana w piśmie z dn. 9 VIII 1764 r. do
wrocławskiego wikariatu generalnego i w odpisach do dziekanów w częściach
archidiecezji praskiej i ołomunieckiej oraz biskupstwa krakow-
50 SVAP vol. V.
51 SVAPI vol. IV.
14 Śląskie Studia