„Kontrola Państwowa” nr 1/2010 - Najwyższa Izba Kontroli

[113] Rachunkowość a ewidencjonowanie środków...113Zarazem, zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o rachunkowości, jednostka wykonujeobowiązki przewidziane tą ustawą, w tym prowadzi księgi rachunkoweod początku roku, w którym otrzymała przyznaną jej dotację celową (nie tylkoz budżetu państwa, ale też z budżetu JST lub z funduszu celowego). Ewidencjaksięgowa nie zastępuje jednak ksiąg rachunkowych, z tego zwłaszcza względu,że obowiązek stosowania ustawy o rachunkowości, w tym prowadzenia ksiąg,dotyczy całości środków i majątku jednostki, a nie tylko środków z dotacji. Choćewidencja nie musi wchodzić w skład ksiąg, w praktyce będzie się z nimi pokrywać.Wydaje się więc, że tworzenie odrębnej ewidencji w jednostce prowadzącejksięgi rachunkowe jest zbędne. Księgi powinny po prostu odpowiadać zarównowymaganiom ustawy o rachunkowości, jak i ustawy o finansach. Są one prowadzonew systemie informatycznym (obecnie jest to regułą), co pozwala bez truduwygenerować dane o dotacjach.Dla podmiotów zobowiązanych do stosowania rachunkowości jedynie z tytułuotrzymanej dotacji istotne jest ponadto pytanie, czy należy stosować ustawęo rachunkowości, w tym założyć księgi za rok, w którym dotację przyznanotakże wówczas, gdy otrzymano ją w roku następnym oraz kiedy można księgizamknąć – z chwilą otrzymania całej dotacji, czy z chwilą jej pełnego wykorzystania(ustawa tego nie precyzuje). Zgodnie z ustawą o finansach, przyznaniedotacji celowej jest jedynie ofertą, której beneficjent może nie przyjąć. Dopierozawarcie umowy (udzielenie dotacji) między dawcą dotacji a beneficjentem– na zasadach określonych w ustawie (art. 151 ustawy z 2009 r. i art. 131 ustawyz 2005 r.) – rodzi po stronie dawcy obowiązek przekazania dotacji.Istotnym problemem jest to, że środki publiczne przekazane podmiotom prywatnym,które nie prowadzą rachunkowości (głównie osoby fizyczne i spółkiosobowe z wyłącznym udziałem osób fizycznych, niespełniające kryterium przychodów),w formie innej niż dotacja celowa, nie są praktycznie w żaden sposóbewidencjonowane. Nie ma obowiązku prowadzenia dla nich ksiąg rachunkowych,ani nawet ewidencji z mocy ustawy o finansach. Przeważa też pogląd,że środków tych nie ujmuje się w księdze podatkowej, choć otrzymane przezprzedsiębiorców dotacje i subwencje są przychodem z działalności gospodarczejw rozumieniu art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy o PIT. Niemniej, dotacje w rozumieniuprzepisów o finansach publicznych, otrzymane z budżetu państwa lub budżetówJST (art. 21 ust. 1 pkt 29), są wolne od podatku dochodowego, a wydatkówi kosztów sfinansowanych z tych dotacji nie uznaje się za koszty uzyskania przychodu(art. 23 ust. 1 pkt 56). W tej sytuacji przychody i koszty związane z dotacjamiz budżetu państwa lub JST (nie dotyczy to dotacji z innych środków, naprzykład funduszy celowych) nie mają w istocie wpływu na wysokość dochodu