„Kontrola Państwowa” nr 1/2010 - Najwyższa Izba Kontroli

[49] Próba systematyzacji pojęć i zadań...49macji i zwiększeniu stopnia zaufania użytkowników do sprawozdań finansowych,itd.) 2 oraz bezpieczeństwu obrotu gospodarczego. Jest przeprowadzanyw podmiotach prawa handlowego (jednostkach komercyjnych), głównie prywatnego,przez uprawniony podmiot zewnętrzny, zgodnie z zasadami prawa, działana rzecz właściciela. Prowadzony jest również w podmiotach sektora finansówpublicznych (funduszach, fundacjach, agencjach), jak i przede wszystkim w jednostkachpaństwowych niebędących jednostkami sektora finansów publicznych,na przykład państwowych bankach, przedsiębiorstwach, spółkach handlowych.Należy dodać, że na podstawie nowej ustawy o finansach publicznychw jednostkach samorządu terytorialnego, których liczba mieszkańców przekracza150 tys., roczne sprawozdania finansowe będą podlegały badaniu przezbiegłego rewidenta, a więc audytowi zewnętrznemu. Jest to rozszerzenie obowiązkówkontrolnych tych jednostek w stosunku do obecnego zakresu.Audyt zewnętrzny w tradycyjnym ujęciu określany jest jako proces sprawdzaniarzetelności sprawozdań finansowych i rachunków księgowych za minionyokres pod względem zgodności z prawem i profesjonalnymi standardami. Z zasadyjest formą kontroli zewnętrznej, której czynności koncentrują się także narachunku ekonomicznym (wyniku finansowym), w odróżnieniu od audytu wewnętrznego– instytucji funkcjonującej wewnątrz badanej (kontrolowanej) struktury,której zakres przedmiotu kontroli jest szerszy, gdyż obejmuje „ogół działań”(por. dalej). Istotą bowiem tego rodzaju kontroli zewnętrznej jest niezależnośćod podmiotu kontrolowanego. Audyt zewnętrzny prowadzą biegli rewidenci orazfirmy audytorskie, nazywane w polskim prawie podmiotami uprawnionymi dobadania sprawozdań finansowych, zatrudnieni okresowo na podstawie umowycywilnoprawnej. Ich działalność regulowana jest przepisami ustawy z 7 maja2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionychdo badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym 3 , dyrektywamiUnii Europejskiej, a także międzynarodowymi i krajowymi standardami oraznadzorowana przez Komisję Nadzoru Audytowego – niezależny, publiczny organpowoływany przez ministra finansów.Wyróżnia się wiele rodzajów kontroli, wyodrębnionych na podstawie różnychkryteriów:1) ze względu na kryterium czasu, w którym dokonuje się kontroli, i stosunekczasu do stanu faktycznego – kontrola wstępna, następcza i bieżąca;2) ze względu na sposób ustalania stanu rzeczywistego – kontrola faktycznai dokumentalna;2Por. szerzej M. Dobija: Rachunkowość i controlling, Warszawa 1992, s. 356 i n.3DzU nr 77, poz. 649.