WOJEWÓDZKI PROGRAM OCHRONY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO MA£OPOLSKIObecne 19 powiatów województwa ma³opolskiego w zasadzie obejmuje, z ma³ymi wyj¹tkami,obszar historycznie ukszta³towanej ziemi krakowskiej.2. REJESTR ZABYTKÓW27. Najwa¿niejsze obiekty zabytkowe o istotnym znaczeniu dla regionu wpisano do rejestruzabytków, który na terenie województwa prowadzi <strong>Wojewódzki</strong> Konserwator Zabytków.Do rejestru wpisuje siê zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewódzkiego konserwatorazabytków z urzêdu b¹dŸ na wniosek w³aœciciela zabytku nieruchomego lub u¿ytkownika wieczystego gruntu,na którym znajduje siê zabytek nieruchomy.W trybie okreœlonym w ustawie do rejestru mo¿e byæ równie¿ wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru,a tak¿e nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku.Wpis do rejestru historycznego uk³adu urbanistycznego, ruralistycznego lub historycznego zespo³u budowlanegonie wy³¹cza mo¿liwoœci wydania decyzji o wpisie do rejestru wchodz¹cych w sk³ad tych uk³adów lub zespo-³u zabytków nieruchomych.Wpisanie zabytku nieruchomego do rejestru ujawnia siê w ksiêdze wieczystej danej nieruchomoœci na wniosekwojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie decyzji o wpisie do rejestru tego zabytku.Decyzja o wpisie zabytku nieruchomego do rejestru, na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków, stanowipodstawê wpisu w katastrze nieruchomoœci.Na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków informacjê o wpisie zabytku nieruchomego do rejestruog³asza siê w wojewódzkim dzienniku urzêdowym.28. Na podstawie schematu przygotowanego przez Departament <strong>Ochrony</strong> Zabytków Ministerstwa Kultury i KrajowyOœrodek Badañ i Dokumentacji Zabytków w Warszawie (instrukcja Ministerstwa Kultury z 2 lutego 2004 r.),Ma³opolski <strong>Wojewódzki</strong> Konserwator Zabytków opracowa³ – w kwietniu 2004 r. – raport dotycz¹cy zasobui stanu obiektów wpisanych do rejestru zabytków.29. Informacje statystyczne, bêd¹ce liczbowym podsumowaniem prac, zawieraj¹ poni¿sze tabele:Tabela. <strong>Wojewódzki</strong> rejestr zabytków – województwo ma³opolskie.Lp. Wyszczególnienie zabytków Liczba1 Zabytki nieruchome w rejestrze zabytków w Województwie Ma³opolskim 51802 Wielkoobszarowe za³o¿enia wiejskie lub miejskie (uk³ady urbanistyczne, place, ulice, 50uk³ady ruralistyczne) w województwie3 Wielkoobszarowe za³o¿enia miejskie lub wiejskie wpisane do rejestru zabytków 92(uk³ad urbanistyczny, ulica, plac etc.)4 Zabytki wpisane do rejestru i przeniesione do skansenów 255 Zabytki wpisane do rejestru zabytków (z wy³¹czeniem: za³o¿eñ wielkoobszarowych, 4318zabytków archeologicznych, obiektów przeniesionych do skansenów i nieistniej¹cych)Tabela. Zabytki w województwie ma³opolskim ze wskazaniem w³asnoœciW³asnoœæ Skarb Pañstwa Komunalne Prywatne Zwi¹zki wyznaniowe NieuregulowaneLiczba zabytków 629 646 1733 1229 34Tabela. Zabytki w województwie ma³opolskim ze wskazaniem rodzaju zabytkuRodzaj zabytku Sakralne Obronne U¿ytecznoœci publicznej Zamki Pa³ace Dwory Parki zieleñLiczba zabytków 840 45 291 28 76 204 387Mieszkalne Gospodarcze Przemys³owe Cmentarze Inne1377 414 49 252 380––––– 19 –––––
WOJEWÓDZKI PROGRAM OCHRONY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO MA£OPOLSKI30. Ewidencja zabytków w regionie obejmuje ok. 50 000 obiektów w skali województwa (daneszacunkowe na podstawie materia³ów w³asnych i Regionalnego Oœrodka Badañ i Dokumentacji Zabytkóww Krakowie).3. POMNIKI HISTORII31. Zespo³y zabytkowe uznane przez Prezydenta RP za Pomniki HistoriiUstawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie i opiece nad zabytkami przewiduje uznanie obiektu lub zespo³u zabytkowegoza Pomniki Historii. Art. 15, pkt 1 ustawy stanowi: „Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek ministraw³aœciwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w drodze rozporz¹dzenia, mo¿e uznaæza pomnik historii zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczególnej wartoœci dla kultury,okreœlaj¹c jego granice”.Na terenie Województwa Ma³opolskiego za Pomniki Historii uznano:Kraków – historyczny zespó³ miejskiUznany za Pomnik Historii Zarz¹dzeniem Prezydenta RP z dnia 8 wrzeœnia 1994; Monitor Polski nr 50 z 1994 r.,poz. 418.Wpis obejmuje historyczny zespó³ miasta, dawne dzielnice: Stare Miasto, Wawel, Stradom, Kazimierz,Podgórze, Nowy Œwiat i Piasek. Granica wpisu przebiega od al. 29 Listopada, ulic¹ Warszawsk¹, Ogrodow¹,obejmuje budynek dworca g³ównego i biegnie wzd³u¿ torów, dalej ulicami Lubicz, Bosack¹, œcie¿-k¹ osiedlow¹ do ul. Rakowickiej, œcie¿k¹ po pó³nocnej stronie budynku Akademii Ekonomicznej, dalej nazachód do al. W. Beliny-Pra¿mowskiego, rondem Mogilskim, al. Powstania Warszawskiego, granic¹Ogrodu Botanicznego, obejmuj¹c Ogród Botaniczny i Obserwatorium Astronomiczne, do ul. Kopernika,ul. Œniadeckich do ul. So³tyka, ulicami: œw. £azarza, Grzegórzeck¹ do torów kolejowych, wzd³u¿ torów kolejowych,ul. Miodow¹ z jej w³¹czeniem, ulicami Siedleckiego, Daszyñskiego (granic¹ Cmentarza ¯ydowskiego)i dalej do brzegu Wis³y (z wy³¹czeniem stacji benzynowej), ul. Podgórsk¹ z w³¹czeniem ulicy, MostemPowstañców Œl¹skich z w³¹czeniem mostu, ulicami: Na ZjeŸdzie, K¹cik, Traugutta, D¹browskiego,Hetmañsk¹, al. Powstañców Wielkopolskich, al. Powstañców Œl¹skich, Kamieñskiego, Konopnickiej, Ludwinowsk¹,Bulwarem Wo³yñskim i Bulwarem Poleskim w³¹czaj¹c bulwary i brzeg Wis³y, do Mostu Dêbnickiego,w³¹czaj¹c most. alejami: Krasiñskiego, Mickiewicza, S³owackiego, w³¹czaj¹c ca³¹ alejê, doul. Warszawskiej.Wieliczka – Kopalnia Soli po³o¿ona pod miastem WieliczkaUznana za Pomnik Historii Zarz¹dzeniem Prezydenta RP z dnia 8 wrzeœnia 1994; Monitor Polski nr 50 z 1994 r.,poz. 424.Kopalnia po³o¿ona jest pod miastem na dziewiêciu ró¿nych poziomach od 57 do 327 m. Wyrobiska rozci¹gaj¹siê na d³ugoœci ok. 5,5 km wzd³u¿ osi WE i na szerokoœci ok. 1,5 km wzd³u¿ osi NS. Jako pomnik historii uznanezosta³y wyrobiska na oœmiu poziomach: I „Bono”, II w ca³oœci (II wy¿szy „Braci Markowskich”, II ni¿szy „Mickiewicza”),III „S³owackiego” w ca³oœci, z wyj¹tkiem obszaru na wsch. od szybu „Wilson” (d. Buczek),IV „Grunwald” – na wsch. pod filar „Wilson” w³¹cznie, V „Lenino” – na wsch. jak w poziomie IV, na zach. podszyb „Koœciuszko” , VI „Regis” i VII „Warszawa” w ca³oœci, z wyj¹tkiem obszaru na zach. od szybu „Koœciuszko”,VIII w ca³oœci jako wa¿ny geologicznie. Poziomy VI, VII i VIII stanowi¹ strefê ochronn¹.Bochnia – Kopalnia Soli po³o¿ona pod miastem BochniaUznana za Pomnik Historii Zarz¹dzeniem Prezydenta RP z dnia 26 wrzeœnia 2000; Monitor Polski nr 83 z 2000 r.,poz. 938.Kopalnia soli w Bochni jest bezcennym zabytkiem techniki, o wybitnym znaczeniu dla historii Polski. Jest najstarsz¹,dzia³aj¹c¹ nieprzerwanie od po³owy XIII w. do XX w., kopalni¹ soli w Polsce. Obiektami o szczególnej wartoœcis¹ wyrobiska zabytkowej czêœci bocheñskiej kopalni soli ci¹gn¹ce siê od szybu „Trinitatis”, poza by³y szybikDanielowiec do poziomu Go³uchowski, na szeœciu poziomach przy szybie Campi, do IX poziomu przy szybieSutoris. Wpis obejmuje wyrobiska kopalni, po³o¿one na g³êbokoœci od 70 do 289 m, obejmuj¹ce ³¹cznieok. 60 km chodników i komór. Rozci¹gaj¹ siê na d³ugoœci ok. 3,5 km wzd³u¿ osi WE i na szerokoœci maksymalnej250 m wzd³u¿ osi NS. Wyrobiska objête ochron¹ znajduj¹ siê na dziewiêciu poziomach: I – Danielowiec,II – Sobieski, III – Wernier, IV – August, V – Lobkowicz, VI – Sienkiewicz, VII – B³agaj-Stanetti, VIII – Podmoœcie,IX – Go³uchowski.––––– 20 –––––