WOJEWÓDZKI PROGRAM OCHRONY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO MA£OPOLSKISPIS TREŒCII. Wprowadzenie 81. Czym jest <strong>Wojewódzki</strong> <strong>Program</strong> <strong>Ochrony</strong> <strong>Dziedzictwa</strong> i <strong>Krajobrazu</strong> <strong>Kulturowego</strong> Ma³opolski 82. Opracowanie programu 8II. Uwarunkowania prawne 101. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami 102. Obowi¹zek samorz¹dów 11III. Kontekst programowy 131. Strategia Rozwoju Województwa Ma³opolskiego 132. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Ma³opolskiego 143. Krajowa polityka w dziedzinie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami 144. Narodowy <strong>Program</strong> Kultury „Ochrona Zabytków i <strong>Dziedzictwa</strong> <strong>Kulturowego</strong>” na lata 2007-2013. 155. Kompetencje w zakresie ochrony dóbr kultury 166. Dziedzictwo kulturowe a dokumenty programowe wspólnoty europejskiej 17IV. Zasoby dziedzictwa i krajobrazu kulturowego województwa ma³opolskiego 181. Obszar Ma³opolski – rys historyczny 182. Rejestr zabytków 193. Pomniki Historii 204. Lista Œwiatowego <strong>Dziedzictwa</strong> Kulturalnego i Naturalnego UNESCO 215. Zasoby dziedzictwa kultury w Ma³opolsce – obiekty o du¿ej wartoœci historycznej i architektonicznej 236. Zasoby dziedzictwa kultury w Ma³opolsce – zabytki ruchome 257. Krajobraz kulturowy 278. Wartoœci niematerialne (w tym regionalizacja etnograficzna) 289. Zasoby archeologiczne 3010. Czynniki to¿samoœci regionalnej Ma³opolski 31V. Diagnoza – dziedzictwo i krajobraz kulturowy jako element polityki rozwoju 331. Kontekst spo³eczno-ekonomiczny 332. Dziedzictwo kulturowe jako element przemys³u kultury 343. Zbiory muzealne 354. Analiza SWOT ochrony dziedzictwa kulturowego w Ma³opolsce 36VI. Cele, priorytety i kierunki dzia³añ programu w latach 2005-2008 431. Cel strategiczny 1 47priorytet 1 47priorytet 2 48priorytet 3 492. Cel strategiczny 2 52priorytet 1 523. Cel strategiczny 3 54priorytet 1 54VII. Wdra¿anie programu 581. Rozwi¹zania organizacyjne, instytucjonalne i finansowe 58VIII. Monitoring i ocena realizacji programu 62IX. Materia³y wykorzystane w pracach nad programem 63X. Aneks 641. Narodowy <strong>Program</strong> Kultury „Ochrona Zabytków i <strong>Dziedzictwa</strong> <strong>Kulturowego</strong>” 2007 – 2013 642. Analiza: modele i mechanizmy finansowe ochrony dziedzictwa kulturowego 673. Wybrane instrumenty przedakcesyjne i inne programy pomocowe finansowane ze Ÿróde³ zagranicznych 87XI. Za³¹czniki 901. Szlaki dziedzictwa kulturowego – istniej¹ce i proponowane 902. Proponowane parki kulturowe w Ma³opolsce 943. Historyczne zespo³y zabytkowe Krakowa 97––––– 7 –––––
WOJEWÓDZKI PROGRAM OCHRONY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO MA£OPOLSKII. WPROWADZENIE1. CZYM JEST WOJEWÓDZKI PROGRAM OCHRONY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZUKULTUROWEGO MA£OPOLSKI1. Zasadniczym kontekstem opracowania <strong>Wojewódzki</strong>ego <strong>Program</strong>u <strong>Ochrony</strong> <strong>Dziedzictwa</strong> i <strong>Krajobrazu</strong><strong>Kulturowego</strong> Ma³opolski jest uznanie zasobów regionalnego dziedzictwa kulturowego za zasadniczy czynnikwp³ywaj¹cy na kszta³towanie siê to¿samoœci regionalnej.Zasoby te okreœlaj¹ i wyznaczaj¹ wieloaspektowe uwarunkowania rozwoju województwa, upowszechnianiakultury oraz atrakcyjnoœci turystycznej.G³ównym celem sformu³owania <strong>Program</strong>u jest d¹¿enie do znacz¹cej poprawy stanu zasobów regionalnegodziedzictwa kulturowego oraz zachowania krajobrazu kulturowego Ma³opolski poprzez okreœlenie podstawowychwarunków i determinant organizacyjnych, finansowych i edukacyjnych, które temu s³u¿¹, a tak¿eracjonalne korzystanie z zasobów dziedzictwa kulturowego.2. Dziedzictwo kulturowe Ma³opolski jest dziedzictwem powszechnie uznawanym i rozpoznawanym przezmieszkañców Ma³opolski, a jednoczeœnie stanowi mocny wyraz regionalnej to¿samoœci.Ma³opolska jest regionem o wyj¹tkowym dziedzictwie narodowym. W miastach takich jak Kraków, Tarnówi Nowy S¹cz, wraz z ich bli¿sz¹ i dalsz¹ okolic¹, znajduj¹ siê unikatowe zabytki oraz zbiory, które s¹niezwykle cenne z punktu widzenia dorobku kulturalnego kraju. Wiele z nich pozostaje jednak poza szerszymodbiorem, co powoduje ogromne k³opoty w prawid³owym utrzymaniu, ochronie, ekspozycji oraz promocji.Kuratorom zapomnianych miejsc trudno jest zdobyæ odpowiednie œrodki na prawid³ow¹ konserwacjê,nie wspominaj¹c o ich promocji.Dziedzictwo Ma³opolski to nie tylko zabytki, to tak¿e odmienna od reszty Polski kultura regionu – rzemios³o,zwyczaje, tradycje, folklor, kuchnia oraz niepowtarzalny krajobraz.Potrzeba ochrony rodzimego dziedzictwa jest bezsporna i z du¿ym powodzeniem prowadzi j¹ wiele instytucjizarówno centralnych, samorz¹dowych oraz spo³ecznych, jak i prywatnych.Jednak, jak do tej pory, ¿adnej z instytucji zajmuj¹cych siê ochron¹ dziedzictwa kulturowego i opiek¹ nad zabytkamiw Ma³opolsce, nie uda³o siê stworzyæ programowego dokumentu okreœlaj¹cego niezbêdne dzia³ania w sposóbbardziej kompleksowy, ³¹cz¹cego elementy ochrony i konserwacji z elementami edukacyjnymi oraz promocyjnymi.£¹czenie aktywnej ochrony oraz wzbudzanie zainteresowania, nie tylko ciekawymi obiektami, ale tak¿ehistori¹ i kultur¹ regionu oraz najbli¿szej okolicy, jest jednym z za³o¿eñ <strong>Wojewódzki</strong>ego <strong>Program</strong>uw Województwie Ma³opolskim, wykreowanego z inicjatywy samorz¹du Województwa Ma³opolskiego.Taki w³aœnie przekaz niesie miêdzy innymi misja Województwa przyjêta w Strategii Rozwoju WojewództwaMa³opolskiego na lata 2000-2006:„Ma³opolska – regionem szans, wszechstronnego rozwoju ludzi i nowoczesnej gospodarki, silnym aktywnoœci¹swych mieszkañców, czerpi¹cym z dziedzictwa przesz³oœci i zachowuj¹cym to¿samoœæ w integruj¹cej siêEuropie”.Tworzeniu i wzbogacaniu takiego w³aœnie obrazu Ma³opolski s³u¿y przygotowany <strong>Program</strong>.2. OPRACOWANIE PROGRAMU3. <strong>Wojewódzki</strong> <strong>Program</strong> <strong>Ochrony</strong> <strong>Dziedzictwa</strong> i <strong>Krajobrazu</strong> <strong>Kulturowego</strong> Ma³opolski zosta³ przygotowany w oparciuo Uchwa³ê XIV/153/03 Sejmiku Województwa Ma³opolskiego w sprawie przyst¹pienia do sporz¹dzenia––––– 8 –––––