Rit Mógilsár: Fagráðstefna skógræktar - Skógrækt ríkisins

plantna og aukinnvöruinnflutning aukmeiri samgangna ámilli landa (Cannon1998).Nýir skaðvaldarMargir nýir skaðvaldarhafa boristhingað síðan 1990.Ekki er vitað hvernigflestir þeirra bárusthingað til lands.Sumir sveppasjúkdómarí skóg- ogtrjárækt hafa líklegaborist með vindi, ogstöku fiðrildi gætu einnig hafa komiðá þann hátt. Skaðvaldar í gróðurhúsumog garðyrkju hafa nær alltafborist með plöntum. Líklegt er aðmargir eldri skaðvaldar hafi boristmeð plöntum, t.d. sitkalús á greni oghringrot í kartöflum svo dæmi séutekin.Í 1. töflu sést að 13 nýir skaðvaldarhafa komið til sögunnar á síðustutveimur áratugum. Það er nokkuðhátt hlutfall. Einnig er athyglisvertað sum trjánna hafa verið í ræktunmestalla síðustu öld án þess að fá ásig nýja skaðvalda. Alaskaöspin varhér laus við ryð í hálfa öld oggljávíðirinn í heila öld. Birkismugan(birkikemban) (1. mynd) hefur haftallan tímann frá lokum ísaldar tilþess að nema hér land en þaðgerðist ekki fyrr en eftir síðustualdamót. Af framansögðu mættidraga þá ályktun að hlýnandi veðurfarhafi stuðlað að auknu landnámiskaðvalda á síðustu árum, þótt fleirakunni að koma til.Nýjar ógnirHvaða skaðvöldum er hægt að búastvið á næstu árum? Það ræðst meðal2. mynd. Einkenni birkismugu (Ljósm.: Halldór Sverrisson)annars af því hve mikið hlýnar. Viðgetum ekki lengur treyst á aðkuldinn verndi okkur fyrir nýjumskaðvöldum. Fleiri tegundir fúasveppaá trjám gætu fest hér rætur,t.d. rótarsældan (Heterobasidionannosum). Nýir rótarsjúkdómardreifast nú um Evrópu, einkumPhytophthora-tegundir (ForestPhytophthoras of the World).Hitakrefjandi tegundir ryð- og mjölsveppa,blaðlýs sem dreifa veirusjúkdómum,auk barkarbjalla eruskaðvaldahópar sem líklegir eru tilþess að leggja land undir fót efhlýnar. Sú ógn sem nú er nærtækusteru Phytophthora-tegundir, semleggjast á rætur og börk trjáa. Þettaeru margar tegundir sem eru vaxandivandamál í garð- og skógplöntustöðvumí Evrópu og Ameríku.Ekki er ljóst hvers vegna vandamálvegna þessara tegunda hafa aukistsvo mjög sem raun ber vitni (Hansenet al. 2012). Margir þessara sveppahafa lengi verið þekktir án þess aðtjón af þeirra völdum væri umtalsvert.Nýjar tegundir, sem sumarhafa orðið til við blöndun tegunda,eru þó einnig inni í myndinni. Hægter að halda sveppunum í skefjum ígróðrarstöðvum en þeir lifa þó af áplöntunum og fylgja þeim áRit Mógilsár 30/2013 55