VI 2010.pdf - Zeus - strona główna - Lublin

Nauka i LudzieŻyciepod niespokojnymZjawiska związane z burząsą zawsze groźnei przerażające. Nicdziwnego, że człowieksprzed tysięcy lat dopatrywał sięw nich sił nadprzyrodzonych, łaskilub gniewu bogów. Aż do czasównowożytnych nie znano technicznychzabezpieczeń przed piorunamii sposobów ich unikania w lesie,w górach czy na otwartej przestrzeni.Ratunku przed nimi szukano w modlitwachdo bóstw lub w składaniuofiar ludzkich. W intencji słonecznegonieba ofiary z ludzi składali naprzykład Aztekowie.Błyskawice i grzmoty były uważaneniegdyś za broń i znak bogów rządzącychniebem i ziemią. Z piorunamii grzmotami kojarzono Zeusa(Jupitera). W piorun był uzbrojonytakże Indra – bóg z mitologii hinduskiej.Germanie wyobrażali sobieThora i Donara jako bogów burzytrzymających w dłoniach piorunowemłoty. Thor był czczony przez ludyskandynawskie jako bóg wszelkichburz. Według Skandynawów tylko oddobrej woli jasnowłosego Thora zależało,czy żeglarze szczęśliwie powrócądo domów z dużym ładunkiempożywnych ryb lub z cenną zdobycząwojenną. Słowianie też mieli swojegoboga burz i piorunów – Peruna.Bogowie piorunów i burz nie tracączasu. Na uwagę zasługują daneo ilości błyskawic doziemnych, wedługSlec US Lightning w USA. Codzienniena świecie rejestruje sięich około 860 000. Rocznie notujesię około 20 000 000 wyładowań.W ciągu mgnienia oka na w Ziemięuderza ich około kilka tysięcy.Interesujące są i inne statystki wyładowańdoziemnych (Elson 1996,Tamulewicz 1997, Kaisser 2006). Cominutę razi Ziemię 6000 gromów.Każdego dnia co sekundę uderzaw Ziemię od 70 do 100 piorunów, czyli8 milionów dziennie. W kilometrkwadratowy gruntu trafiają średnio2 pioruny na rok. A rocznie docieraich do Ziemi – około miliarda.BurzeBurza to specyficzne zjawisko meteorologicznew rodzaju elektrometeoru.Polega na wystąpieniu wyładowańelektryczności atmosferycznej,przejawiających się silnym błyskiem,suchym trzaskiem lub głuchym dudnieniem.Najczęściej towarzyszy jejsilny opad atmosferyczny: deszczu,gradu, grudek lodowych lub lodowośnieżnych(krupy). Niezbędnym warunkiemwystępowania burzy jestchwiejność atmosfery. Towarzyszyjej pionowe wznoszenie się wilgotnejmasy powietrza. Zachodzi tow trzech etapach. Pierwszy to rozwójchmury cumulonimbus i powstaniesilnych prądów wstępujących skierowanychku górze. W drugim etapierozwijają się prądy zstępujące. Wtedyzaczyna padać deszcz lub grad, pojawiająsię grzmoty i błyskawice. Zaczynająwiać częste porywiste wiatry.W ostatnim etapie prądy zstępująceodcinają dopływ ciepłego powietrza,co uniemożliwia dalszą rozbudowęchmury i powoduje jej zanikanie. Burzepowstają, gdy w ciągu niespełnagodziny wstępujący prąd ciepłego,wilgotnego powietrza zmienia niewielkiechmury kłębiaste w ciężkiei gęste chmury burzowe o wysokości10–16 km i szerokości około8 km. Zjawiska burzowe dzieją sięna wysokości od 2 do 15 km w sześciupiętrowych układach powie-Majestat błyskawicy liniowej. Nadmiastem Tamworth, Australiatrza o spadającej temperaturze od+18°C kolejno do -8, -26, -51 i poniżej-52°C. Chmury burzowe pojawiająsię lokalnie. Mogą występowaćpojedynczo lub tworzyć powolikrążące łańcuchy. Szacuje się, że typowachmura burzowa ma podstawęo powierzchni około 65 km 2 i zawierablisko 400 000 ton wody i cząsteklodowych. Od stratosfery nacierająna nią prądy strumieniowe, gniotąci strzępiąc ją na kształt kowadła.Burze ze względu na genezę dzieląsię na: burze wewnątrzmasowe,które powstają nad silnie rozgrzanymlądem, występują nad obszaramilądowymi, zwykle w pogodnydzień, zwłaszcza w godzinach44 Wiadomości Uniwersyteckie czerwiec 2010