HAZAR WORLD - SAYI 40 - MART 2016
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>HAZAR</strong> BÖLGESİ ÜLKELERİ<br />
TÜRKMENİSTAN<br />
NÜFUS 5,8 MİLYON<br />
GSYİH 47,9 MİLYAR $<br />
TÜRKMENİSTAN’DA BÜYÜYEN BİR ÖZEL SEKTÖRE<br />
İHTİYAÇ VAR<br />
Birleşmiş Milletler’in ‘Dünyanın Ekonomik Durumu<br />
ve Beklentiler <strong>2016</strong>’ raporuna göre Türkmenistan<br />
büyük bir alkışı hak ediyor. Çünkü rapor<br />
Türkmenistan’ın <strong>2016</strong>-2017 yıllarında bölgedeki en<br />
yüksek büyüme performansını göstereceği ve sırasıyla yüzde<br />
10,5 ve 9,9 büyüyeceği tahmininde bulunuyor. Elbette bu<br />
büyümede Türkmenistan’ın dünya doğal gaz rezervlerinde<br />
dördüncü büyük ülke olması sebebi etkili. Doğal gaz gelirleri<br />
ile yüksek bir büyüme yakalayan Türkmenistan’ın 2015 yılı<br />
büyüme oranı da yüzde 8,5 rakamıyla göz kamaştırıcı.<br />
Türkmenistan doğal gaz rezervi bakımından dünyanın<br />
dördüncüsü olsa da pazarlara ulaşma bakımından kısıtlı<br />
seçeneklere sahip. 2009 yılında doğal gaz iletimi konusunda<br />
Rusya ile düştüğü anlaşmazlık da bu durumu ortaya<br />
koydu ve Rusya üzerinden yürütülen ihracat yolu kapandı.<br />
Burada oluşan açığı ise Çin kapatarak Türkmenistan’ın<br />
doğal gazda en önemli müşterisi oldu. Çin’in 2020’ye kadar<br />
Orta Asya’dan yaptığı doğal gaz ithalatını yıllık 80 milyar<br />
metreküpe çıkaracağı ve 2021’e kadar da Türkmenistan’dan<br />
alımını 65 milyar metreküpe çıkaracağı senaryolarını düşündüğümüzde<br />
Çin’in Türkmenistan ekonomisi için iyi bir<br />
alternatif olduğu sonucu ortaya çıkıyor. Ancak doğal gazdan<br />
gelen bu kazanç ne olacak? İşte asıl mesele bu. Türkmenistan<br />
aslında bunun çalışmalarına 2000 yılında başladı ve on yıllık<br />
bir “Sosyal ve Ekonomik Dönüşüm Stratejisi” ortaya koyarak<br />
yüksek üretim hedefi belirledi. Daha sonra bu strateji<br />
2020 yılına kadar uzatıldı. Öte yandan rekabet diğer Hazar<br />
ülkelerinde olduğu gibi Türkmenistan’ın da gündeminde ve<br />
2013 yılında bir özelleştirme programı ortaya konarak 2020<br />
yılına kadar KOBİ’lerin ekonomideki paylarının artırılması<br />
ile rekabet güçlerinin de artırılması hedefleniyor. Öte yandan<br />
Türkmenistan taşımacılık altyapısının geliştirilmesi<br />
için de önemli yatırımlarda bulunuyor. 2014 yılında açılan<br />
Kazakistan-Türkmenistan-İran demiryolu yıllık 5 milyon<br />
tonluk kargo taşıma kapasitesine sahip. Bu hatla birlikte İran<br />
üzerinden Ortadoğu’ya bağlanan Türkmenistan diğer taraftan<br />
da Pasifik Okyanusu limanlarına açılmayı başardı. Bu hat için<br />
2050 planı ise 50 milyon ton yük taşıma kapasitesine ulaşmak.<br />
Çin’deki ve Rusya’daki ekonomik yavaşlama da<br />
Türkmenistan’ı yeni pazarlar aramaya yöneltiyor. O yüzden<br />
hem lojistik hem de boru hatları yapımında Türkmenistan’ın<br />
alternatifler üzerinde düşünmesi gerekiyor. Uzun zamandır<br />
düşen hidrokarbon fiyatlarına rağmen Türkmenistan’ın<br />
yüksek performans sergileyebilmesi özellikle Çin’in<br />
Türkmenistan’dan yaptığı ithalattan kaynaklanıyor. Ancak<br />
bu yine Türkmenistan’ı Rusya gibi tek bir pazardan Çin gibi<br />
tek bir pazara bağlı kalmaktan ötesine geçirmiyor. Mevcut durumunu<br />
iyi kullanan bir Türkmenistan güçlü yapısal reformlarla<br />
önemli kazanımlar sağlayabilir. Bu nedenle sadece hammadde<br />
ihraç etmenin ötesine geçerek üretime de odaklanmalı,<br />
ekonomik çeşitliliği bir an evvel sağlamalı. Etkili bir banka ve<br />
finans sektörünün oluşturulması piyasa kurumlarının gelişmesinin<br />
önemli şartlarından. Kamu maliyesinin stratejik bir<br />
şekilde yönetimi ise hidrokarbon gelirlerinin etkili bir şekilde<br />
kullanımı için olmazsa olmaz.<br />
İşte bütün bunları sağlamayı başaran bir Türkmenistan için<br />
önemli bir ihtiyaç da yabancı yatırımın gelmesi kalıyor. Zaten<br />
halihazırda ekonomideki devlet hakimiyetinden vazgeçmeye<br />
yönelik reformlar başlatılmış durumda. Son olarak sözü<br />
Uluslararası Finans Kurumu (IFC) Avrupa ve Orta Asya<br />
Direktörü Tomasz Telma’ya bırakalım: “Dinamik bir özel<br />
sektörün ülke büyümesine yardım edeceğini, iş imkanı yaratacağını<br />
ve diğer pazarlarla entegrasyonu teşvik edeceğine<br />
inanıyoruz.”<br />
32 <strong>MART</strong> <strong>2016</strong> <strong>SAYI</strong> <strong>40</strong>
Change language