HAZAR WORLD - SAYI 40 - MART 2016
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
PETROL FİYATLARI<br />
TALEPTEKI YILLIK ORTALAMA<br />
ARTIŞ 2009-2014<br />
ÇIN’IN DÜNYA TOPLAM PETROL<br />
TALEBINDEKI PAYI 2002-2014<br />
%12,1<br />
%6,7<br />
Çin<br />
Hindistan<br />
Asya-Pasifik<br />
Orta Doğu<br />
Toplam<br />
Tüketim<br />
Kuzey<br />
Amerika<br />
Avrupa ve<br />
Avrasya<br />
artırmış ve günlük üretim 7,3 milyon varilden 11,6 milyon<br />
varile kadar yükselmiştir. OPEC üyesi ülkelerin üretim<br />
artışlarında ise Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri,<br />
Irak, Kuveyt ve Katar önemli rol oynadı. Dolayısıyla<br />
2009-2014 arası dönemde arz tarafında özellikle ABD<br />
kaynaklı meydana gelen güçlü artış piyasada arz fazlasının<br />
oluşmasında etkili oldu.<br />
Sadece arz tarafı değil talep tarafındaki gelişmelerin de<br />
petrol piyasasında arz fazlasının oluşmasına ve petrol<br />
fiyatlarının baskı altında kalmasına neden olduğu<br />
görülüyor. 2014 yılı rakamlarıyla bakıldığında dünyadaki<br />
toplam petrol tüketiminin üçte birinden fazlası Asya-<br />
Pasifik bölgesinden gelirken Kuzey Amerika ve Avrupa-<br />
Avrasya dünyadaki toplam tüketimin sırasıyla yüzde 25 ve<br />
yüzde 20’sini gerçekleştirmektedir. 2008-2009’da yaşanan<br />
küresel krizden bu yana dünyada petrol talebinde yaşanan<br />
artışın itici gücü Çin ve Hindistan. Bu dönemde dünyada<br />
petrol talebi ortalama yıllık yüzde 1,6 artarken talep Çin’de<br />
ortalama yüzde 6,13; Hindistan’da ise yüzde 3,51 oranında<br />
bir artış gösterdi.<br />
Bu dönemde diğer büyük tüketici bölgelerden biri olan<br />
Kuzey Amerika’da talep yıllık ortalama sadece yüzde<br />
0,34’lük bir artış gösterirken Avrupa’daki talep düşen<br />
bir trend sergiledi. Küresel kriz sonrası Çin ve Hindistan<br />
ekonomilerinin tekrar güçlü bir büyüme patikasına<br />
girmeleri petrol fiyatlarını 2014 yılına kadar destekledi ve<br />
fiyatların yüksek kalmasını sağladı. Fakat son dönemde<br />
Çin ekonomisinde görülen yavaşlama, talepteki artışın<br />
hızını önemli ölçüde kesti. 2015 yılında Çin ekonomisi son<br />
25 yılın en düşük büyüme oranını gerçekleştirirken petrol<br />
talebindeki artış da 2009’daki küresel krizden bu yana<br />
yaşanan en yavaş artışı sergiledi. Dolayısıyla geçtiğimiz on<br />
yılda dünyada petrol talebindeki artışın temel sürükleyicisi<br />
olarak ön plana çıkan Çin’in önümüzdeki dönemde talep<br />
tarafında daha dengeli bir artış sergileyecek olması piyasada<br />
arz fazlasının bir müddet daha devam edeceğini gösteriyor.<br />
Petrol fiyatlarında 2014 yılının ikinci yarısından bu<br />
yana görülen düşüşün bir nedeni olarak da doların<br />
değer kazanması karşımıza çıkıyor. Dolar endeksine<br />
bakıldığında 2014 yılının Temmuz ayından bu yana yüzde<br />
22 dolayında bir yükseliş olduğu görülüyor. Doların<br />
gelişmekte olan ülke para birimlerine karşı yükselişi ise bu<br />
orandan daha yüksek oldu.<br />
Dünyada bütün emtialar dolar üzerinden fiyatlandığı için<br />
doların değer kazanması sadece petrol değil bütün emtialar<br />
üzerinde bir baskı oluşturuyor. Doların değer kazanması<br />
yerel para birimi cinsinden fiyatları yukarı çektiği için<br />
talebin azalmasına neden oluyor ve bu durum da fiyatlarda<br />
aşağı yönlü bir etki ortaya çıkarıyor.<br />
Petrol fiyatlarında yaşanan düşüşün üçüncü bir nedeni<br />
olarak da OPEC politikasındaki değişiklik ön plana çıkıyor.<br />
Son yaşanan düşüşten sonra geçmiş dönemlerde olduğu<br />
gibi OPEC’in fiyat hedefleme politikası çerçevesinde<br />
üretimini azaltacağı ve böylece petrol fiyatlarındaki<br />
düşüşün önüne geçeceği beklentisi hakimdi. Fakat OPEC<br />
2014 yılının Kasım ayında yaptığı toplantıda bu politikadan<br />
bir dönüş sergileyerek mevcut üretimi seviyesini<br />
koruyacağını bildirdi. Başta ABD olmak üzere OPEC dışı<br />
ülkelerin üretimi artırmaya devam ettikleri bir ortamda<br />
OPEC’in üretimini azaltması fiyatlara çok ciddi bir etki<br />
yapmamakla birlikte pazar payının düşmesine neden<br />
olacaktı. Dolayısıyla OPEC’in bu politikası ekonomik olarak<br />
doğru olmakla birlikte fiyatların baskı altında kalmasında<br />
etkili bir faktör oldu.<br />
PİYASADAKİ ARZ FAZLASI ÖNEMLİ BİR BOYUTTA<br />
Peki petrol fiyatlarında son dönemde yaşanan düşüşün<br />
1985-86 yıllarındaki düşüşle benzerliği nereden<br />
kaynaklanıyor? Daha önce sayılan nedenler dikkate<br />
alındığında konvansiyonel olmayan petrol üretimindeki<br />
artış ve OPEC politikasındaki değişiklik düşüşün iki temel<br />
dinamiği olarak ön plana çıkıyor. 1985-86 yıllarında görülen<br />
düşüşte de bu iki faktör çok büyük rol oynamıştı. 1980’lerin<br />
başında petrol fiyatlarının zirve yapması başta Kuzey Denizi<br />
ve Meksika Körfezi olmak üzere konvansiyonel olmayan<br />
petrol üretiminin önemli ölçüde artmasına neden olmuştu.<br />
42 <strong>MART</strong> <strong>2016</strong> <strong>SAYI</strong> <strong>40</strong>
Change language