Morze 4/2018 promo

Zimna wojna
Tomasz Grotnik
KRS Sassnitz
Protoplasta Orkanów
Nasze okręty rakietowe projektu 660
typu Orkan służą pod biało-czerwoną
banderą już od około ćwierć wieku.
Dekadę temu zostały zmodernizowane,
otrzymując nowoczesne systemy
elektroniczne, jednak ich zasadniczy
oręż – pociski przeciwokrętowe – trafił
na nie dopiero w ostatnich latach.
Niedawno Inspektorat Uzbrojenia
MON przeprowadził fazę analityczno-
-koncepcyjną w zakresie kolejnej
modernizacji tych niemłodych już
okrętów. Wiemy o nich wiele, jednak
w krajowej prasie mało miejsca poświęca
się ich pochodzeniu. „Zbudowała
je Stocznia Północna w Gdańsku
na bazie kadłubów zakupionych
w NRD”, to najczęściej powtarzana
fraza. Tymczasem historia bazowego
projektu ścigaczy rakietowych 151 zaczyna
się... w końcu lat 70. XX w.
Volksmarine przywiązywała dużą
wagę do lekkich nawodnych sił uderzeniowych.
Aż do końca istnienia niemieckiej
ludowej floty stanowiły one jeden
z najliczniejszych jej komponentów. Już
w 1952 r. biuro stoczni VEB Peene-Werft
w Wolgaście 1 opracowało proj. 16 ścigacza
torpedowego typu Lachs (pol. łosoś).
Ten pierwszy TS-Boot (Torpedoschnellboot)
o wyporności około 150 t nie doczekał
się jednak realizacji z powodu
trudności technicznych oraz odmowy
dostawy odpowiedniego napędu
i zasadniczego uzbrojenia przez ZSRR.
Prace wstrzymano w 1957 r. i mniej więcej
w tym samym czasie zdecydowano
1
Nazwa polska Wołogoszcz, miasto 40 km na zachód
od Świnoujścia, nad ujściem rzeki Peene
(pol. Piana).
o zakupie 27 radzieckich kutrów torpedowych
proj. 183.
Niemcy nie złożyli jednak broni
i w 1955 r. Ośrodek Badawczy Stoczni
Schiffbauwerft w Roßlau rozpoczął
konstruowanie TS-Boota proj. 57 typu
Forelle (pstrąg). Tę 60-tonową jednostkę
ukończono i przetestowano, jednak
częste awarie prototypu – głównie silników,
będących kopiami diesli MB 511
stosowanych na okrętach Kriegsmarine
– wstrzymały program 3 lata później.
Dwa seryjne „pstrągi” bez uzbrojenia torpedowego
służyły w Brygadzie Ochrony
Pogranicza do połowy lat 60.
Pierwszym sukcesem enerdowskich
inżynierów z Instytutu Techniki Morskiej
w Wolgaście (Institut für Schiffbautechnik),
wspomnianej Schiffbauwerft
w Roßlau i Yachtwerft w Berlinie był
proj. 63.3, lekkiego ścigacza torpedowego
LTS – Leicht-Torpedoschnellboot
typu Iltis (tchórz, chodzi oczywiście
o ssaka). Wypierająca zaledwie 16,8 t
konstrukcja powstała w 36 egzemplarzach,
które służyły w latach 1963-1977.
Z kolei LTS proj. 68.2 typu Wiesel (łasica),
ze wspomnianej berlińskiej Stoczni Jachtowej,
był nieco większym rozwinięciem
„tchórza”. Zasadniczą różnicą był materiał
konstrukcyjny – drewno mahoniowe
zamiast stopu aluminium. Powstały 23
seryjne „łasice”, które wykorzystywano
od 1963 do 1975 r.
Zwieńczeniem linii rozwojowej enerdowskich
ścigaczy torpedowych był KTS
– Klein-Torpedoschnellboot proj. 131.4
Libelle (ważka). Aluminiowe jednostki
o wyporności 28 t były najdojrzalsze ze
wszystkich seryjnych okrętów torpedowych
NRD. Podobnie jak poprzedników,
uzbrojone je w 2 torpedy kal. 533
mm, a ich zadaniem był szybki wypad,
przechwycenie przeciwnika i atak.
Dlatego też seryjne ścigacze wszystkich
typów cechowały niewielkie wymiary
oraz wysoka prędkość – rozwijały około
50 w. „Ważki” powstały w stoczniach VEB
Schiffswerft w Rechlinie (kadłuby) oraz
Peene-Werft (wyposażenie) w liczbie 30
okrętów i służyły w latach 1974-1986.
Volksmarine miała jeszcze 18 dużych
radzieckich kutrów torpedowych proj.
206 (NATO: Shershen) 2 , ale wcześniej
wkroczyła już w epokę uzbrojenia rakietowego.
Stało się to w 1962 r., za sprawą
zakupu w ZSRR 15 kutrów rakietowych
proj. 205 Cunami (NATO: Osa I) z systemem
rakietowym P-15.
Rakietowa Volksmarine
W połowie lat 70., gdy Osy miały za
sobą już kilkanaście lat intensywnej służby,
w NRD rozpoczęto poszukiwania ich
następców. Niemcy zderzyli się wówczas
z tymi samymi problemami, co polscy
twórcy projektów okrętów rakietowych 3 .
Zasadniczym ograniczeniem była dostępność
przeciwokrętowych systemów
rakietowych, których jedynym dostawcą
był wówczas ZSRR, a do tego w tamtym
czasie ich wybór był nikły i obejmował
zmodernizowane wersje pocisków P-15
znanych z Os I, czyli P-15U, oraz nieco
doskonalsze P-21 z poszukującą głowicą
radiolokacyjną DS-M i P-22 z głowicą termiczną
Sniegir-M. Wszystkie były przestarzałe
technicznie i obarczone tymi
samymi wadami: sprawiały problemy
logistyczne – wymagały długiego procesu
przygotowania do użycia 4 , miały
2
W tym krótkim opisie prac nad ścigaczami torpedowymi
Autor celowo pominął jednostki doświadczalne
i odmiany seryjnych. Ich pełne omówienie
wykracza poza temat niniejszego artykułu.
3
Chodzi o proj. 665 Tukan i jego pochodne. Pisał
o nich R. Rochowicz w MSiO nr specjalny 2/2014
i nr 3/2014.
4
Była to tzw. elaboracja, obejmująca: sprawdzenie
elektroniki pocisku na stanowisku testowym
(na ciężarówce), zatankowanie paliwa, zatankowanie
utleniacza, przygotowanie i montaż głowicy
bojowej, montaż przyspieszacza startowego oraz
Prototypowy mały okręt rakietowy
projektu 151 w czasie prób morskich.
Wyrzutnie rakiet są ustawione jeszcze
na pierwotnych, nieskładanych stelażach,
ale konfiguracja anten na maszcie jest już
nowa. Ze względu na uzbrojenie rakietowe
i artyleryjskie był to jeden z najsilniejszych
okrętów w swojej klasie i wyporności.
Fot. Peene-Werft
MORZE kwiecień 2018
9