6 O podręczniku 278 Stanisaw Jerzy Lec STANISAW JERZY LEC info:(1909–1966) – poeta, satyryk, twórca najsynniejszych polskich aforyzmów. Naprawd nazywa si Stanisaw Jerzy de Tusch-Letz, by synem barona i pochodzi ze spolonizowanej rodziny ydowskiej, która otrzymaa szlachectwo od Habsburgów. yciorys mia dziwny i ciekawy. Dziecistwo spdzi w Wiedniu, nastpnie mieszka we Lwowie i kilka lat w Warszawie. Mimo szlacheckiego pochodzenia od wczesnej modoci sympatyzowa z komunizmem, pisa do lewicowych gazet. Z radoci przyj wkroczenie Sowietów do Lwowa w 1939 roku, chwali Stalina. Uwiziony przez hitlerowców, uciek z niewoli w mundurze niemieckiego onierza. Dziaa w konspiracji, walczy w partyzantce i w wojsku polskim zorganizowanym przez komunistów (LWP). Po wojnie zosta urzdnikiem polskiej ambasady w Wiedniu, na dwa lata wyemigrowa ZANIM PRZECZYTASZ! do Izraela, potem wróci do Warszawy i tam osiad. Przez kilka lat wadze komunistyczne nie chciay publikowa jego wierszy i aforyzmów. Najsynniejsze zbiory krótkich, zaskakujcych wierszyków Leca to Myli nieuczesane i Myli nieuczesane nowe. Przed lektur wybranych aforyzmów Stanisawa Jerzego Leca zapoznaj si z zamieszczonym komentarzem. S to przykadowe analizy czterech utworów mogce stanowi wskazówk w czytaniu kolejnych. Nie sposób oczywicie omówi wszystkich – stosowanych przez Leca – sposobów komponowania aforyzmów. Trzeba po prostu wyruszy po przygod czytania. JAK CZYTA MYLI NIEUCZESANE? WSKAZÓWKI INTERPRETACYJNE Przede wszystkim – czyta uwanie i wielokrotnie kad z nich. S to bowiem byskotliwe, przemylane, precyzyjnie uoone konstrukcje zdaniowe, które wymagaj od czytelnika spostrzegawczoci, umiejtnoci kojarzenia i niekonwencjonalnego mylenia. Czas teraniejszy to czas spenienia reportera. By […] wiadkiem zdarze, tropi je w ich dzianiu si. Ale to take, a moe przede wszystkim, umiejtno efektywnego dziaania w owych zdarzeniach, umiejtno przeywania iwidzenia wicej ni inni lub tego, czego inni nie chcieliby zobaczy. Ta gotowo dziaania, podatno emocjonalna i intelektualna, pozwala spenia si w czasie teraniejszym. Reporter szybko pisze i szybko jest drukowany. Jego pragnienie to pragnienie przygody i jej zarejestrowanie – to wydrukowany reporta. CZYTAM I ROZUMIEM Wymie co najmniej cztery cechy 1 reportau, o których wspomina autor w pierwszym akapicie. Atrakcyjno reportau jest – 2 zdaniem autora – zjawiskiem A charakterystycznym dla kilku ostatnich lat. B staym, obserwowanym od dawna. C minionym. Z komentarza autora wynika, 3 e reporta bez ludzkiego bohatera A stanowi jedn z odmian tego gatunku. B nie byby reportaem. C byby reportaem niepenym. Nazwij rodzaj aktywnoci reportera, 4 która poprzedza pisanie samego tekstu. Wybierz sformuowania trafnie 5 nazywajce cechy dobrego reportera. otwarto na niespodzianki, zaskoczenia, ociao, wraliwo, spostrzegawczo, umiejtno poetyzowania, energiczno Refleksja o naszym wiecie, strona pytania i polecenia POZNAJ GATUNEK – REPORTA Zapoznaj si ze skrótow denicj 6 reportau i j rozwi – dodaj te cechy gatunku, które moesz wywie z tekstu Marka Millera. DEFINICJA Reporta – gatunek publicystyczno-literacki o charakterze sprawozdania zwydarze, których autor by wiadkiem lub uczestnikiem. W reportau obok elementu informacyjnego wystpuj te oceny, reeksje, komentarz odautorski. Wyrónia si reporta radiowy, telewizyjny, lmowy, literacki, teatralny, foto graczny. 149 76 SZTUKA PATRZENIA Info – przydatne wiadomości (m.in. o autorach dzieł). Zanim przeczytasz – wskazówki ułatwiające odbiór tekstów literackich. Pytania i polecenia – uporządkowane zestawy zadań do tekstów. Definicja – notki wyjaśniające znaczenie pojęć. Sztuka patrzenia – informacje i wskazówki dotyczące mądrego odbioru dzieł plastycznych. W gb my li i uczu , strona CZYTELNIK POMIDZY SPRZECZNOCIAMI – o czytaniu wierszy (nie tylko Stanisawa Baraczaka) Zdarza si czsto, e poezja jest mocno zwizana z biogra jej autora, e wyrasta bezporednio zokolicznoci i klimatu czasów, wjakich y twórca. Tak jest wanie z wierszami Stanisawa Baraczaka. Dla wspóczesnego modego czytelnika, który nie zna polskiej rzeczywistoci lat 70. i80. XX wieku, to poezja – miejscami – zagadkowa. Kade wielkie dzieo przerasta jednak swój czas i po latach ujawnia nowe znaczenia. Tak wa- nie przydarza si niezwykym wierszom Baraczaka, wktórych warto jednak odnale take echa nieodlegej przeszoci. wiat modoci Baraczaka, pocztków jego dojrzaego ycia, by w Polsce czasem braku wolnoci politycznych, braku demokracji, braku towarów w sklepach, jednej i tej samej partii rzdzcej, jednego ocjalnego jzyka sczcego si z jednakowych gazet, radia itelewizji. By to czas, w którym twórczo artystyczna podlegaa cenzurze, czyli ograniczeniom i kontroli dokonywanym przez wadze. Wiersze Baraczaka zlat 60., 70. i czciowo 80. to gos czowieka yjcego wanie w takim wiecie. Czowieka, który podziemnego wydania tomiku Okadka i karta tytuowa si buntowa, ale zarazem si ba, tskni do wierszy Baraczaka zmiany, ajednoczenie w ni nie wierzy. Te sprzecznoci znalazy wyraz w poezji, która jest rodzajem pamitnika z tych czasów – niekiedy wstrzsajcego, rzadziej dowcipnego, jest niemal dokumentem tej przecie niedawnej epoki. Czy to znaczy, e poezja Stanisawa Baraczaka jest zdominowana przez polityk? Nie, bo gdyby tak byo, dzi pozostaaby martwa. Tymczasem moemy w tych wierszach odnale nas samych, bo i w nas obecne s lki i odruchy buntu, nadzieje i chwile rezygnacji. yjc w wolnym kraju, cenimy sobie wolno, ale i boimy si jej. Podró do wiata tej poezji rozpocznijmy tak, jak rozpoczynamy dzie – od przebudzenia. Bohater wiersza powie, e czuje si w tej chwili „Zbudzony w jeszcze gbszy sen, bo w jaw”. ›› Zbudzony w jeszcze gbszy sen 295 od autora 188 zestaw zada WIAT NIE JEST CZARNO-BIAY, czyli hipoteza i kontr argument STAWIANIE HIPOTEZY Nasze sdy i stwierdzenia nie zawsze s kategoryczne, pewne, jednoznaczne. 1 Przeciwnie – czsto bywaj obarczone wtpliwociami z powodu naszej niewiedzy (lub wiedzy niepenej). Wtpliwo czy niepewno sdów wynika te z nieprzemylenia problemu, poprzedza jego analiz. Jak zatem formuowa tezy niepewne, wymagajce uzasadnienia, prawdopodobne, czyli hipotezy? Mona: – zaznaczy niepewno stwierdzenia przez uycie sformuowa osabiajcych lub usuwajcych jednoznaczno, np. wydaje mi si, e… (lub bezosobowo: wydaje si prawdopodobne…); skaniam si ku stwierdzeniu, e…; zaryzykowaabym / zaryzykowabym stwierdzenie (tez), e…; moliwe, e… Kategoryczno sdu dodatkowo osabi zastosowanie w roli orzeczenia czasownika móc, np. Skaniam si ku stwierdzeniu, e kino domowe moe odebra widzów kinu tradycyjnemu; – zestawi swoj niepewn tez z tez przeciwn lub przynajmniej nie cakiem zgodn, np. W przyszoci kino domowe moe wygra rywalizacj z kinem tradycyjnym, ale te wcale nie musi si okaza zwycizc tego wspózawodnictwa. Konfrontacja przeciwnych tez moe nastpi w zdaniu zoonym, w formie antytezy* z przyimkiem: ale, lecz, jednak, natomiast. Mona te zestawi dwa oddzielne zdania; – zasygnalizowa tymczasowo tezy, jej próbny charakter przez rozpoczcie zdania od sów: zaómy, e…; przypumy, e…; umówmy si, e…; przyjmijmy zaoenie, e…; np. Przypumy, e kino domowe odcignie mioników sztuki lmowej od kina tradycyjnego; – po prezentacji swego sdu doda zdanie: To tylko hipoteza (przypuszczenie). sprawdzian W gb my li i uczu , strona KLUCZE DO POETYCKICH WIATÓW I Przeczytaj fragmenty dwóch komentarzy poety Adama Zagajewskiego i odpowiedz na pytania zamieszczone pod tekstem. […] obrona poezji to nie jest obrona pewnej profesji, ksiek, ksigar, bibliolów, egzaltowanych czytelników, spotka autorskich dla dwudziestu osób; to nie jest nawet obrona poetów, poniewa poeci od poezji s oddaleni tak samo – nieomal – jak prawnicy od prawa czy przewodnicy górscy od oboków. Obrona poezji to obrona czego, co tkwi w czowieku, fundamentalnej zdolnoci dowiadczania cudownoci wiata, odkrywania boskoci w kosmosie i w drugim czowieku, w jaszczurce i w liciach kasztanów, dziwienia si i zastygania na dug chwil w tym zdziwieniu. Jeeli ta zdolno uwidnie, rasa ludzi bdzie nadal istniaa, ale gorzej, sabiej, inaczej ni przez tysiclecia, kiedy nie byo cywilizacji, która by poezji – w tej czy innej postaci – nie umieszczaa w samym centrum prac ludzkich. ›› A. Zagajewski W cudzym piknie, Kraków 2000 Czym jest poezja, nie wiemy na szczcie zbyt dokadnie, i wcale nie musimy wiedzie na sposób analityczny 1 ; adna denicja (a jest ich tyle) nie umie sformalizowa 2 tego ywiou. I ja te nie mam ambicji denicyjnych. Jest jednak co kuszcego w tym, by zobaczy poezj w owym ruchu „pomidzy” – jako jeden z kilku najwaniejszych wehikuów porywajcych nas w gór […]. Potrzebujemy poezji, tak samo jak potrzebujemy pikna (cho podobno s w Europie kraje, w których to ostatnie sowo jest surowo zakazane). Pikno nie jest dla estetów, pikno jest dla kadego, kto szuka powanej drogi; jest apelem, obietnic moe nie szczcia, jak chcia Stendhal, ale wielkiej, niekoczcej si wdrówki. ›› A. Zagajewski Obrona arliwoci, Kraków 2002 Poezja w rozumieniu 1 Adama Zagajewskiego jest A czynnoci pisarsk. B ogóem napisanych wierszy. C cech ludzkiego ducha. 1 analityczny – tu: precyzyjny. 2 sformalizowa – uj w form, dokadny ksztat. strona 305 Od autora – teksty, które autor tego podręcznika odważył się napisać sam. Zestaw zadań – ćwiczenia uczące skutecznej komunikacji i tworzenia wypowiedzi. Sprawdzian – zestawy poleceń umożliwiające sprawdzenie wiedzy i umiejętności po dziale. Wyrazy zapisane tłustym drukiem – wyrazy, na które trzeba zwrócić szczególną uwagę. Wyrazy opatrzone gwiazdką*– wyrazy, które zostały objaśnione w Słowniczku terminów literackich i kulturowych na końcu podręcznika. Pamiętaj, Zadania z zaciemnionymi miejscami – zadania wymagające uzupełnień, które powinny zostać zapisane w zeszycie. by odpowiedzi do wszystkich zadań zamieszczonych w podręczniku zapisywać w zeszycie przedmiotowym.
Z przewodnika czytelnika, strona Z PRZEWODNIKA CZYTELNIKA: na tropach przyjemności czytania Wdzisiejszych czasach, nazywanych często erą rewolucji cyfrowej, raz po raz docierają do nas informacje o upadku czytelnictwa. Wyniki badań społecznych pokazują, że niewielu Polaków ma regularny kontakt z książką. Z drugiej strony, co tydzień ukazują się nowe tytuły, bestsellery 1 osiągają milionowe nakłady, na spotkania ze znanymi pisarzami przychodzą tłumy czytelników. Na pewno książka nie zajmuje dziś tak wiele miejsca w życiu ludzi jak dwadzieścia, trzydzieści lat temu. Wielu nastolatkom, ale i dorosłym, korzystanie z internetu, czatowanie, oglądanie filmów wydają się przyjemniejsze i łatwiejsze niż spotkanie z książką. Czytanie przestało więc być masowe, ale za to stało się modne. Nie za każdą modą warto podążać, ale za tą – jak najbardziej! Czy umiemy czytać? To pytanie pozornie jest pozbawione sensu – przecież każdy nastolatek i dorosły potrafi składać litery i łączyć wyrazy w zdania! Naukowcy, którzy badają pracę ludzkiego mózgu, alarmują jednak, że pokolenia wychowane przed ekranami telewizorów, komputerów, laptopów i smartfonów mają kłopot z przeczytaniem nawet jednej strony tekstu. Wielu z nas zapomniało – albo nigdy się nie przekonało – czym jest przyjemność czytania. Co to więc znaczy: czytać z przyjemnością? Krok pierwszy – starać się zrozumieć Opowieść, której nie rozumiemy, drażni nas. Podobnie wiersz czy film albo nawet obraz, w którym nie możemy się doszukać znaczenia. Chęć zrozumienia jest więc całkiem naturalna. W każdym tekście, nie tylko literackim, „ktoś” do nas mówi. Ten „ktoś” – w epice: narrator – nie jest rzeczywistą osobą, lecz postacią jak gdyby wyłaniającą się z tekstu. Czasem ujawnia się wyraźnie, kiedy indziej się skrywa. Należy do świata opowieści albo nie. Warto sobie stawiać pytania, które dotyczą tej postaci: czy wiemy, kto do nas mówi? Czy to uczestnik zdarzeń, jeden z bohaterów, obserwator, a może przypadkowy świadek? Ile wie o świecie, który przedstawia? Czy można mu w pełni zaufać, czy wyczuwamy brak szczerości lub żartobliwy ton? I jak wobec tego mamy odbierać jego relację? <strong>Świat</strong>, który poznajemy w powieści, opowiadaniu, wierszu, może nam się wydać podobny do rzeczywistego lub od niego odmienny. Warto się zastanowić, co decyduje o tym, że tak go postrzegamy. Co sprawia, że ufamy opowiadanej historii i bez 7 od autora 1 bestseller – książka sprzedawana w bardzo dużej liczbie egzemplarzy.
- Page 1: JĘzyk polski Świat w słowach i o
- Page 5 and 6: Spis treści 6 O podręczniku 7 Z P
- Page 7: Sumienie grało, 275 Rajska depesza
- Page 11 and 12: Z przewodnika czytelnika, strona 9
- Page 13 and 14: Począ tki sł owa, strona 53 1Teks
- Page 15 and 16: W królestwie narratora, strona 55
- Page 17 and 18: W królestwie narratora, strona 57
- Page 19 and 20: CZYTAM I ROZUMIEM 1Wymień gatunki
- Page 21 and 22: W królestwie narratora, strona 77
- Page 23 and 24: W królestwie narratora, strona 79
- Page 25 and 26: W królestwie narratora, strona 81
- Page 27 and 28: W królestwie narratora, strona 83
- Page 29 and 30: W królestwie narratora, strona 85
- Page 31 and 32: W królestwie narratora, strona 87
- Page 33 and 34: W królestwie narratora, strona 89
- Page 35 and 36: W królestwie narratora, strona 91
- Page 37 and 38: W głąb myś li i uczuć , strona
- Page 39 and 40: John Everett Millais (czytaj: dżon
- Page 41 and 42: Jan Kochanowski W głąb myś li i
- Page 43 and 44: CZYTAM I ROZUMIEM 1Upewnij się, ż
- Page 45 and 46: MOJE WRAŻENIA I WYOBRAŻENIA 1Wyob
Change language