Gramatyka i stylistyka. Podręcznik klasa 8
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Fonetyka, strona<br />
13<br />
Przedstawione na rysunku narządy<br />
mowy, a więc jama gardłowa (krtań<br />
z umieszczonymi w niej wiązadłami<br />
głosowymi), jama ustna (z językiem,<br />
podniebieniem twardym i miękkim<br />
zakończonym języczkiem, dziąsłami<br />
i zębami) oraz jama nosowa<br />
decydują o brzmieniu głosek.<br />
Ze względu na klasyfikację głosek<br />
szczególne znaczenie wśród<br />
wymienionych narządów mowy mają<br />
wiązadła głosowe, podniebienie miękkie<br />
i język.<br />
Prześledźmy teraz proces powstawania<br />
głoski. Wydostające się z płuc powietrze<br />
wędruje do krtani, gdzie znajdują się<br />
wiązadła głosowe. One decydują<br />
o dźwięczności lub bezdźwięczności<br />
głoski. Gdy są zsunięte, przedostające<br />
się z płuc powietrze natrafia na<br />
przeszkodę, wprowadza wiązadła<br />
w drżenie i powstaje głoska dźwięczna.<br />
Gdy są rozsunięte, powstaje głoska<br />
bezdźwięczna (powietrze bez<br />
przeszkód przedostaje się do jamy<br />
gardłowej). Dalej powietrze natrafia<br />
na podniebienie miękkie<br />
zakończone języczkiem, które<br />
decyduje o nosowości lub ustności<br />
głoski. Gdy podniebienie miękkie jest<br />
podniesione, blokuje dostęp powietrza<br />
do jamy nosowej i powstaje głoska<br />
ustna. Przy opuszczonym podniebieniu<br />
miękkim powietrze przedostaje się<br />
i do jamy ustnej, i do jamy nosowej –<br />
powstaje wtedy głoska nosowa.<br />
Środkowa część języka decyduje<br />
o twardości lub miękkości głoski.<br />
Kiedy środek języka jest podniesiony<br />
i dotyka podniebienia twardego,<br />
powstaje głoska miękka, gdy środek<br />
języka nie dotyka podniebienia<br />
twardego – głoska twarda.<br />
Dlaczego mówimy niewyraźnie, kiedy mamy katar?<br />
Dlaczego gdy dziecko traci przednie zęby mleczne,<br />
zaczyna inaczej wymawiać niektóre głoski?<br />
Wszystkie te niedogodności mają związek z budową<br />
narządów mowy.<br />
Kiedy mamy katar – nos jest zatkany, a więc jama<br />
nosowa nie bierze udziału w artykulacji.<br />
W konsekwencji nie wymawiamy głosek nosowych<br />
(m, n, m’, n’, ą, ę).<br />
Kiedy w artykulacji nie biorą udziału zęby przednie –<br />
nie wymawiamy poprawnie głosek nazywanych<br />
przedniojęzykowo-zębowymi, czyli s, z, c, dz, gdyż język<br />
nie może dotknąć potrzebnych do tego zębów.<br />
BUDOWA NARZĄDÓW MOWY
Change language