Gramatyka i stylistyka. Podręcznik klasa 8
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
18<br />
Upodobnienia<br />
fonetyczne<br />
UPODOBNIENIA FONETYCZNE<br />
UPODOBNIENIA SPÓŁGŁOSEK<br />
POD WZGLĘDEM DŹWIĘCZNOŚCI<br />
Na pewno zauważyliście,<br />
że wiele wyrazów inaczej<br />
wymawiamy, a inaczej<br />
piszemy. Mówimy [łafka],<br />
ale piszemy ławka, mówimy [butka],<br />
a piszemy budka. Gdy mamy wątpliwości<br />
ortograficzne, szukamy wyrazów<br />
pokrewnych (ława, buda). Dlaczego<br />
w wyrazie ława słychać w, a w wyrazie<br />
ławka – f ? Mamy tu do czynienia<br />
ze zjawiskiem upodobnienia<br />
fonetycznego pod względem<br />
dźwięczności.<br />
Wymowa głosek polskich zmieniała się<br />
w ciągu wieków. Niektóre sąsiadujące<br />
ze sobą głoski upodobniły się<br />
brzmieniowo do siebie. I tak dźwięczna<br />
głoska w w wyrazie ławka sąsiaduje<br />
z mocniejszą, bezdźwięczną głoską k<br />
i upodabnia się do niej, gdyż wiązadła<br />
głosowe przygotowują się już do<br />
wymówienia głoski bezdźwięcznej (k),<br />
a więc się rozsuwają. Ten sam proces<br />
zaszedł w wyrazie budka.<br />
W wielu wyrazach zjawiska te wystąpiły<br />
już bardzo dawno i współcześnie<br />
nie potrafimy ich wymówić bez<br />
upodobnienia.<br />
Przyjrzyjcie się teraz wyrazom<br />
pokrewnym, które pomagają nam<br />
rozstrzygnąć wątpliwości ortograficzne<br />
(ława, buda). Głoski w i d sąsiadują<br />
z samogłoskami i dlatego wymawiamy<br />
je zgodnie z pisownią – dźwięcznie.<br />
Upodobnienie pod względem<br />
dźwięczności to zatem zmiana cechy<br />
głoski pod wpływem mocniejszej<br />
głoski sąsiedniej. Gdy zachodzi<br />
w obrębie jednego wyrazu, mamy<br />
do czynienia z upodobnieniem<br />
wewnątrzwyrazowym, które może<br />
być postępowe albo wsteczne.<br />
Na przykład w wyrazie przerwa głoska<br />
p ubezdźwięczniła głoskę rz, stąd<br />
wymowa [pszerwa] – w wyrazie zaszło<br />
ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe<br />
postępowe; a w wyrazie mrówka głoska k<br />
ubezdźwięczniła głoskę w i wymawiamy<br />
[mrufka] – występuje ubezdźwięcznienie<br />
wewnątrzwyrazowe wsteczne.<br />
Podczas szybkiej wymowy sąsiadujących<br />
ze sobą wyrazów między końcową<br />
spółgłoską pierwszego wyrazu<br />
a spółgłoską rozpoczynającą
Change language