E_LAI_12_2018_promo
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Siły powietrzne<br />
Paweł Henski<br />
40 lat służby śmigłowców<br />
Black Hawk<br />
w US Army<br />
UH-60L startują z podwieszonymi haubicami kal. 105 mm, podczas ćwiczeń<br />
w Fort Drum w stanie Nowy Jork, 18 lipca 20<strong>12</strong> r. Fot. US Army<br />
31 października 1978 r. śmigłowce Sikorsky UH-60A Black Hawk rozpoczęły wchodzić do służby w lotnictwie<br />
armii Stanów Zjednoczonych. Od 40 lat śmigłowce te pełnią rolę podstawowej średniej platformy transportowej,<br />
ewakuacji medycznej, poszukiwawczo-ratowniczej oraz specjalnego przeznaczenia w amerykańskiej<br />
armii. Dzięki kolejnym modernizacjom Black Hawki mają pozostać w służbie przynajmniej do 2050 r.<br />
Obecnie na świecie jest użytkowanych około<br />
4 tys. śmigłowców z rodziny H-60. W tej<br />
liczbie ok. <strong>12</strong>00 egzemplarzy to Black Hawki<br />
w najnowszej wersji, czyli H-60M. Największym<br />
użytkownikiem Black Hawków jest lotnictwo armii<br />
Stanów Zjednoczonych, które posiada ok. 2150 egzemplarzy<br />
w różnych wersjach. W armii amerykańskiej śmigłowce<br />
Black Hawk wylatały już ponad 10 milionów godzin.<br />
Pod koniec lat 60. ubiegłego wieku armia Stanów<br />
Zjednoczonych sformułowała wstępne wymagania dla<br />
nowego śmigłowca, który miał zastąpić śmigłowce wielozadaniowe<br />
typu UH-1 Iroquois. Rozpoczęto program<br />
nazwany UTTAS (Utility Tactical Transport Aircraft<br />
System), czyli „system wielozadaniowego, taktycznego<br />
transportu powietrznego”. Równocześnie armia zainicjowała<br />
program budowy nowego silnika turbowałowego,<br />
dzięki któremu wdrożono rodzinę nowych jednostek<br />
napędowych typu General Electric T700. W styczniu<br />
1972 r. armia zwróciła się z prośbą o oferty w przetargu<br />
UTTAS. Opracowana na bazie doświadczeń wojny<br />
w Wietnamie specyfikacja zakładała, że nowy śmigłowiec<br />
musi charakteryzować się dużą niezawodnością,<br />
odpornością na ostrzał z broni małokalibrowej oraz<br />
łatwiejszą i tańszą eksploatacją. Zakładano, że będzie<br />
miał dwa silniki, podwojone systemy hydrauliczne,<br />
elektryczne i sterowania, system paliwowy z określoną<br />
odpornością na ostrzał z broni małokalibrowej oraz uderzenie<br />
o ziemię podczas lądowania awaryjnego, przekładnię<br />
zdolną do półgodzinnej pracy po wycieku oleju,<br />
kabinę zdolną do przetrwania lądowania awaryjnego,<br />
opancerzone fotele załogi i pasażerów, podwozie kołowe<br />
z olejowymi amortyzatorami oraz cichsze i wytrzymalsze<br />
wirniki.<br />
Śmigłowiec miał mieć czteroosobową załogę i kabinę<br />
pasażerską mieszczącą jedenastu w pełni wyposażonych<br />
żołnierzy. Osiągi nowego śmigłowca obejmowały: pręd-<br />
kość przelotową min. 272 km/h, prędkość wznoszenia<br />
pionowego min. 137 m/min, możliwość wykonania<br />
zawisu na wysokości <strong>12</strong>20 m przy temperaturze powietrza<br />
rzędu +35 °C, a długotrwałość lotu z pełnym obciążeniem<br />
miała wynosić 2,3 godziny. Jednym z głównych<br />
wymagań programu UTTAS była możliwość załadunku<br />
śmigłowca na pokład samolotów transportowych typu<br />
C-141 Starlifter czy C-5 Galaxy bez skomplikowanego<br />
demontażu. Zdeterminowało to wymiary śmigłowca<br />
(szczególnie wysokość) oraz wymusiło zastosowanie<br />
składanego wirnika głównego, ogona i podwozia z możliwością<br />
kompresji (obniżania).<br />
Do przetargu przystąpili dwaj oferenci: Sikorsky<br />
z prototypem YUH-60A (Model S-70) oraz Boeing-Vertol<br />
z YUH-61A (Model 179). Na polecenie armii w obydwu<br />
prototypach zastosowano silniki General Electric<br />
T700-GE-700 o mocy maksymalnej 1622 shp (<strong>12</strong>16 kW).<br />
Sikorsky zbudował cztery prototypy YUH-60A, z których<br />
pierwszy został oblatany 17 października 1974 r.<br />
W marcu 1976 r. trzy YUH-60A zostały dostarczone<br />
armii, a czwarty prototyp Sikorsky przeznaczył do własnych<br />
testów.<br />
23 grudnia 1976 r. Sikorsky został ogłoszony zwycięzcą<br />
w programie UTTAS otrzymując kontrakt na rozpoczęcie<br />
produkcji małoliczbowej UH-60A. Nowy śmigłowiec<br />
wkrótce otrzymał nazwę własną – Black Hawk.<br />
Pierwszy egzemplarz UH-60A został przekazany armii<br />
31 października 1978 r. W czerwcu 1979 r. śmigłowce<br />
UH-60A znalazły się na wyposażeniu brygady lotniczej<br />
101st Combat Aviation Brigade (CAB) należącej do dywizji<br />
powietrzno-desantowej 101st Airborne Dyvision.<br />
W konfiguracji pasażerskiej (układ siedzeń 3-4-4)<br />
UH-60A był zdolny do transportu 11 w pełni wyposażonych<br />
żołnierzy. W konfiguracji ewakuacji medycznej,<br />
po wymontowaniu ośmiu siedzeń pasażerskich, przenosił<br />
cztery nosze. Na zaczepie zewnętrznym mógł<br />
transportować ładunek o masie do 3600 kg. Pojedynczy<br />
UH-60A był w stanie przetransportować na zaczepie<br />
zewnętrznym haubicę M102 kal. 105 mm o masie<br />
1496 kg, a w kabinie całą jej czteroosobową obsługę<br />
W programie UTTAS dotyczącym budowy nowego śmigłowca wielozadaniowego dla US Army konkurowały prototypy<br />
Sikorsky YUH-60A (na pierwszym planie) oraz Boeing-Vertol z YUH-61A. Fot. Sikorsky<br />
44<br />
Lotnictwo Aviation International GRUDZIEŃ <strong>2018</strong>
Change language