Moja firma w Dolnej Saksonii - Innovatives Niedersachsen

Wydawca: Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu 

Dolnej Saksonii 

Friedrichswall 1 

30159 Hannover 

Redakcja: Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii w Polsce 

Patrycja Kosta 

www.niedersachsen.pl 

Kancelaria Herfurth & Partner, Hanower 

Thomas Gabriel, adwokat 

Kornelia Katarzyna Winnicka, adwokat 

www.herfurth.de 

Hanower, Styczeń 2006 

Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu 

Dolnej Saksonii 

Moja firma 

w Dolnej Saksonii

4 

Spis treści 

A. Polska – państwo członkowskie Unii Europejskiej 10 

B. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej: swobody unijne 11 

1. Swobodny przepływ towarów 11 

2. Swobodny przepływ osób 11 

a) Wolność zakładania przedsiębiorstw 11 

b) Swoboda przepływu pracowników 12 

3. Swoboda świadczenia usług 13 

4. Swoboda przepływu kapitału 13 

C. Działalność gospodarcza Polaków w Dolnej Saksonii 14 

1. Przepisy dotyczące pobytu, kontrole graniczne 14 

2. Zatrudnienie w ramach stosunku pracy 14 

a) Zasady ogólne 14 

b) Zatrudnienie w ramach umowy o dzieło 16 

3. Warunki podejmowania samodzielnej działalności gospodarczej 17 

a) Zgłoszenie działalności w urzędzie do spraw gospodarczych 18 

b) Zezwolenia i koncesje zawodowe 19 

c) Obowiązkowe członkostwo w izbach 22 

d) Branżowe spółdzielnie ubezpieczeniowe 22 

e) Kasa chorych, ubezpieczenia 23 

f) Pomieszczenia przedsiębiorstwa 23 

g) Planowanie finansowe i banki - założenie konta 24 

h) Rachunkowość i jawność rachunkowości 24 

aa) Zasady prawidłowej księgowości 24 

bb) Zasada jawności 26 

i) Zatrudnianie pracowników 27 

aa) Rynek pracy w Dolnej Saksonii 27 

bb) Umowa o pracę, układy zbiorowe 27 

cc) Podatki i składki na ubezpieczenie społeczne dla pracowników 28 

4. Ograniczony obowiązek podatkowy – podatki ogólnie 30 

a) Podatki od zysku 30 

aa) Podatek dochodowy od osób fizycznych 30 

bb) Podatek korporacyjny 31 

cc) Podatek od prowadzenia działalności gospodarczej 32 

b) Podatki obrotowe 33 

aa) Podatek od towarów i usług 33 

bb) Podatek od nabywania nieruchomości 33 

c) Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania 33 

d) W urzędzie skarbowym 35 

e) Numer identyfikacyjny podatku VAT 35 

D. Formy prawne działalności gospodarczej 36 

1. Formy prawne działalności gospodarczej na terenie Niemiec - zarys 36 

a) Uwagi ogólne 36 

b) Formy prawne działalności 36 

2. Przedstawicielstwo, biuro reprezentacyjne (Repräsentanz) 37 

3. Oddział / Zakład (Zweigniederlassung) 37 

4. Jednoosobowa firma handlowa (Einzelkaufmännisches Unternehmen, e.K.) 38 

5. Spółka cywilna (Gesellschaft bürgerlichen Rechts, GbR) 39 

6. Spółka partnerska (Partnerschaftsgesellschaft) 39 

7. Spółka cicha (Stille Gesellschaft) 40 

8. Spółka jawna (Offene Handelsgesellschaft, OHG) 40 

9. Spółka komandytowa (Kommanditgesellschaft, KG) 40 

5

6 

10. Spółka komandytowa ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością 

jako komplementariuszem (GmbH & Co KG) 41 

11. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 

(Gesellschaft mit beschränkter Haftung, GmbH) 41 

12. Spółka akcyjna (Aktiengesellschaft, AG) 42 

13. Europejskie zjednoczenie gospodarcze na bazie wspólnych interesów 

(Europäische Wirtschaftliche Interessenvereinigung, EWIV) 42 

14. Societates Europaea (SE) / Europejska spółka akcyjna (ESA) 43 

15. Zagraniczne formy prawne 43 

E. Założenie i organizacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (GmbH) 44 

1. Warunki powstania spółki 44 

2. Odpowiedzialność spółki w organizacji 44 

3. Firma (nazwa spółki) 45 

4. Przedmiot przedsiębiorstwa 46 

5. Wspólnicy i udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością 46 

a) Wspólnicy 46 

b) Udziały w spółce 47 

6. Organizacja wewnętrzna i reprezentacja 48 

a) Zgromadzenie wspólników 48 

b) Reprezentacja 48 

7. Kapitał zakładowy 50 

8. Rada nadzorcza i rada doradcza 50 

9. Podatki 51 

10. Wskazówki dotyczące trybu tworzenia spółki 52 

a) Zgromadzenie założycielskie 52 

b) Umowa spółki (statut spółki) 52 

c) Powołanie zarządu 52 

d) Otwarcie konta i wpłata kapitału zakładowego 52 

e) Zgłoszenie do rejestru handlowego 53 

f) Wpis do rejestru handlowego 53 

g) Odpowiedzialność w stadium tworzenia spółki 53 

h) Spółki „na zapas” (Vorratsgesellschaften) 54 

i) Bilans otwarcia 54 

j) Koszty tworzenia spółki 54 

F. Dolna Saksonia - instytucje otoczenia biznesu 55 

1. Rząd, ministerstwa i urzędy 56 

a) Rząd Dolnej Saksonii 56 

b) Kancelaria Premiera Dolnej Saksonii 56 

c) Ministerstwa 57 

d) Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu 58 

e) Urzędy 61 

2. Finansowanie i wspieranie działalności gospodarczej i inwestycji 

w Dolnej Saksonii 63 

a) Instytucje wspierające - NBank 63 

aa) Programy i inicjatywy pomocne 64 

bb) Osoby rozpoczynające działalność 

gospodarczą (Existenzgründer) 67 

b) Inne instytucje wspierające i banki 67 

aa) Spółka udziałowa - MB GmbH 

(Mittelständische Beteiligungsgesellschaft Niedersachsen) 67 

bb) Bank Powierniczy - NBB (Niedersächsische Bürgschaftsbank) 67 

cc) NORD/LB 68 

3. Agencja Promocji Inwestycji Dolnej Saksonii 

(Investment Promotion Agency Niedersachsen, IPA) 68 

7

8 

4. Izby przemysłowo-handlowe oraz izby rzemieślnicze 69 

a) Izby przemysłowo-handlowe (Industrie- und Handelskammern, IHK) 69 

b) Izby rzemieślnicze (Handwerkskammern) 71 

c) Agencja ds. Europy Wschodniej (Osteuropa-Agentur) 

przy Zrzeszeniu Izb Rzemieślniczych Dolnej Saksonii (VHN) 72 

5. Związki i zrzeszenia branżowe (Vereinigungen und Branchenverbände) 72 

6. Centra technologiczne (Technologiezentren) 73 

7. Centra informacyjne (Informationszentren) 73 

a) Centrum Transferu Nowych Technologii (IRC - Innovation Relay Centre) 73 

b) Europejskie Info-Centrum w Hanowerze (EIC - Euro Info Centre Hannover) 73 

c) Stowarzyszenie gospodarcze Pro Hannover Region 

oraz Europaregion Hannover 74 

d) Komunalny System Informacyjny dot. Lokalizacji Przedsiębiorstw 

w Dolnej Saksonii (Kommunales Standort-Informations-System 

Niedersachsen (KomSIS) 75 

8. Kształcenie i doskonalenie zawodowe kadr kierowniczych 75 

a) Międzynarodowe Doskonalenie i Rozwój Zawodowy (InWent) 75 

b) Niemiecka Akademia Zarządzania w Dolnej Saksonii 

(Deutsche Management Akademie Niedersachsen) 76 

9. Targi 77 

a) Messe AG 77 

b) Przedstawicielstwo Deutsche Messe AG w Polsce 77 

10. Polskojęzyczni doradcy podatkowi i prawnicy w Dolnej Saksonii 78 

11. Ambasada Rzeczypospolitej Polski 79 

12. Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii w Polsce 80 

Załączniki 

Zał. 1 | Wykaz używanych skrótów i pojęć 81 

Zał. 2 | Związki i zrzeszenia branżowe w Dolnej Saksonii 90 

Zał. 3 | Centra technologiczne w Dolnej Saksonii 106 

Zał. 4 | Banki komercyjne w Dolnej Saksonii (Hanower) 111 

Zał. 5 | Przydatne adresy 112 

Zał. 6 | 100 największych przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii 113 

Zał. 7 | Załącznik A niemieckiej ustawy o rzemiośle (HwO) 118 

Zał. 8 | Załącznik B niemieckiej ustawy o rzemiośle (HwO) 120 

Zał. 9 | Zakładanie spółki w Niemczech 122 

Zał. 10 | Bilans otwarcia (w języku polskim) 128 

Zał. 11 | Bilans otwarcia (w języku niemieckim) 130 

Zał. 12 | Plan zysków i strat 132 

Zał. 13 | Informacje dodatkowe 133 

Formularze związane z zarejestrowaniem firmy oraz dotyczące deklaracji podatkowej w urzędzie 

finansowym i wszelkie inne niezbędne do podjęcia dzałalności na terenie Niemiec znajdą Państwo 

w odrębnej broszurce Dolnosaksońskiego Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Transportu. 

9

A. Polska – państwo członkowskie Unii Europejskiej B. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej: swobody unijne 

Polska wraz z dziewięcioma innymi 

państwami dnia 1 maja 2004 r. przystąpiła 

do Wspólnoty Europejskiej, a tym samym 

Polacy stali się obywatelami Unii Europejskiej 

(UE) w znaczeniu art. 18 Traktatu 

Ustanawiającego Wspólnotę Europejską 

(TWE). Przystąpienie Polski do UE sprawiło, 

że podjęcie działalności gospodarczej w RFN, 

jak również porządek prawny UE, znalazły się 

w centrum zainteresowania przedsiębiorców. 

Dolna Saksonia ze względu na swe centralne 

położenie oraz silną gospodarkę pretenduje 

do roli pośrednika między „starą” i „nową” 

Europą. 

Osoby prowadzące działalność gospodarczą 

na własny rachunek znajdą w Dolnej Saksonii 

atrakcyjne warunki dla prowadzenia swojej 

działalności. 

Transakcje handlowe w Niemczech, podobnie 

jak we wszystkich krajach uprzemysłowionych, 

podlegają regulacjom prawnym. Zagraniczne 

przedsiębiorstwo, które ma zamiar rozpocząć 

działalność na rynku niemieckim, powinno 

10 A. Polska – nowy członek Unii Europejskiej 

więc w celu pomyślnego prowadzenia swoich 

interesów zapoznać się szczegółowo ze specyfiką 

rynku, zwyczajami oraz uwarunkowaniami 

społecznymi, jak również ramami prawnymi 

działalności. Zarówno dla już istniejących 

polskich przedsiębiorstw, które chcą podjąć 

działalność gospodarczą w Dolnej Saksonii, 

a także dla obywateli polskich, którzy dopiero 

zamierzają działalność w Dolnej Saksonii 

rozpocząć, znajomość zasad prawnych jest 

niezbędna do pomyślnego prowadzenia 

tej działalności. 

Celem niniejszej publikacji jest pomoc polskim 

przedsiębiorcom przy planowaniu i realizacji 

przedsięwzięć gospodarczych w Dolnej Saksonii 

mająca na celu ułatwienie im startu na tym 

rynku. Niniejsza broszura zawiera zarys 

ramowych warunków prawnych i praktycznych 

wskazówek mogących być pomocnych przy 

podejmowaniu decyzji o podjęciu działalności 

w tym kraju związkowym. Informacje zawarte 

w tej publikacji nie mogą jednak zastąpić 

szczegółowej, indywidualnej porady prawnej. 

Podstawowe narzędzie współpracy gospodarczej 

państw członkowskich Unii Europejskiej 

stanowią cztery swobody, tj. swoboda przepływu 

towarów, osób i kapitału oraz świadczenia 

usług. W nowych krajach członkowskich wyżej 

wymienione swobody podlegają ograniczeniom 

określonym w regulacjach przejściowych. 

Republika Federalna Niemiec może w czasie 

ustanowionego na maksymalnie 7 lat okresu 

przejściowego stosować ograniczenia 

w zakresie swobodnego przepływu pracowników 

w stosunku do obywateli polskich. 

W niniejszym rozdziale została ta tematyka 

szczegółowo omówiona. W rozdziale C 

przedstawiony jest wpływ nowych swobód 

i ich ograniczeń na działalność gospodarczą 

Polaków w Dolnej Saksonii. 

1. Swobodny przepływ towarów 

Przepływ towarów na terenie UE powinien 

odbywać się bez ograniczeń i barier. W celu 

osiągnięcia bezbarierowego przepływu 

towarów na obszarze UE, Traktat Ustanawiający 

Wspólnotę Europejską (TWE) przewiduje 

zakaz stosowania opłat celnych w ramach 

importu i eksportu oraz zniesienie ograniczeń 

ilościowych w obrotach między państwami 

członkowskimi (tzw. „unia celna"). 

W pojedynczych przypadkach swobodny 

przepływ towarów mogą ograniczać 

narodowe przepisy państw członkowskich. 

Ograniczenia te są według prawa unijnego 

dozwolone tylko w przypadku gdy służą 

wyższym celom jak np. ochronie zdrowia, 

konsumenta lub środowiska. 

Towary mogą zatem we wspólnym rynku 

wewnętrznym UE być bez ograniczeń 

transportowane. Narodowe przepisy 

i certyfikaty mogą tylko wyjątkowo 

ten przewóz ograniczać. 

2. Swobodny przepływ osób 

Swobodny przepływ osób obejmuje wolność 

zakładania przedsiębiorstw i swobodę 

przepływu pracowników. 

a) Wolność zakładania przedsiębiorstw 

Wolność zakładania przedsiębiorstw 

oznacza prawo do podejmowania 

samodzielnej działalności gospodarczej, 

tzn. czasowo nieograniczonej działalności 

na własny rachunek, w dowolnym kraju 

członkowskim UE w ramach przepisów 

danego kraju. Działalność czasowo 

ograniczona, nie jest zatem obejmowana 

przez wolność zakładania przedsiębiorstw. 

Czasowo nie ograniczoną integrację 

gospodarczą stanowi między innymi 

tworzenie głównej siedziby przedsiębiorstwa 

lub tylko jego oddziału, agencji 

albo firmy-córki. 

B. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej: swobody unijne 

11

Prawo do podjęcia i wykonywania 

w każdym kraju UE samodzielnej działalności 

gospodarczej - gwarantowane 

w ramach swobody przedsiębiorczości - 

nie podlega żadnym ograniczeniom 

w krajach, które przystąpiły do UE dnia 

1 maja 2004 r. Oznacza to, że obywatele 

z Polski na powyżej określonych warunkach 

mogą podejmować samodzielną 

działalność gospodarczą na terenie 

Niemiec bez (dalszych) ograniczeń. 

b) Swoboda przepływu pracowników 

Swobodny przepływ pracowników 

obejmuje prawo obywateli krajów 

członkowskich Unii Europejskiej do wjazdu, 

pobytu oraz podjęcia pracy w kraju 

zatrudnienia (prawo do podejmowania 

pracy w krajach członkowskich UE). 

W odróżnieniu od swobody świadczenia 

usług obejmującej tylko czynności 

wykonywane przez samodzielnych 

przedsiębiorców swobodny przepływ 

pracowników dotyczy tylko pracowników, 

którzy przez nawiązanie stosunku pracy 

zobowiązują się do wykonywania pracy 

na rzecz podmiotu zatrudniającego 

w innym kraju UE. 

Dla pracowników z Polski dostęp 

do rynku pracy „starych” państw członkowskich 

podlega określonym restrykcjom 

ze względu na możliwość zagrożenia 

destabilizacji rynku pracy w tych państwach 

w wyniku napływu pracowników 

z „nowych” krajów członkowskich. 

12 B. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej: swobody unijne 

W ramach Traktatu Akcesyjnego powstała 

tak zwana zasada "2+3+2". Republika 

Federalna Niemiec wykluczyła całkowicie 

swobodny przepływ pracowników 

z nowych państw UE w okresie pierwszych 

2 lat po akcesji. Przez ten czas 

przejściowo obowiązują, jak dotychczas, 

narodowe i bilateralne regulacje 

dotyczące dostępu do rynku pracy. 

Najpóźniej pod koniec drugiego roku 

członkostwa Polski, Niemcy mają prawo 

zgłoszenia Komisji Europejskiej zamiaru 

przedłużenia obowiązywania okresu 

przejściowego o kolejne 3 lata. 

Po upływie tego 5-letniego okresu, 

Niemcy będą mogły wystąpić do Komisji 

o utrzymanie regulacji ograniczających 

o kolejne 2 lata. Republika Federalna 

Niemiec może więc w ciągu maksymalnie 

7-letniego okresu przejściowego stosować 

ograniczenia w zakresie swobodnego 

przepływu pracowników w stosunku 

do obywateli polskich. 

Pomijając kilka wyjątków obywatele 

polscy mogą podjąć pracę w Niemczech 

w ramach stosunku pracy tylko za zgodą 

urzędu pracy. Szczegółowe regulacje 

odnośnie zatrudnienia znajdują się 

w rozdziale C w punkcie 2 niniejszego 

opracowania. 

3. Swoboda świadczenia usług 

Swoboda świadczenia usług przyznaje prawo 

do wykonywania samodzielnej działalności, 

nie mającej charakteru ciągłego, w innym 

państwie członkowskim. Usługi te mogą być 

wykonywane osobiście lub przez wysyłanie 

pracowników przez firmę. 

Swoboda świadczenia usług uzupełnia zatem 

swobodę zakładania przedsiębiorstw. 

W stosunku do krajów wschodnioeuropejskich 

w zakresie swobody świadczenia usług 

obowiązują pewne ograniczenia. Ograniczenia 

te odnoszą się przede wszystkim 

do poszczególnych dziedzin gospodarki 

oraz do personalnego i merytorycznego 

zakresu stosowania. Ograniczeniom 

swobody świadczenia usług podlega 

w Niemczech budownictwo i usługi 

pokrewne oraz niektóre rodzaje działalności, 

jak np. praca dekoratorów wnętrz, 

sprzątanie i czyszczenie budynków, 

inwentarza i środków komunikacji. Restrykcja 

odnosi się wyłącznie do przedsiębiorstw 

z siedzibą w nowym państwie członkowskim 

UE, które w ramach wykonywania usług 

wysyłają swoich pracowników do Niemiec. 

To ograniczenie nie obejmuje, więc 

np. polskich usługodawców, którzy przekraczają 

granicę jako osoby fizyczne, aby usługę 

wykonywać w Niemczech osobiście. 

Polacy mogą zatem od maja 2004 r. 

wykonywać usługi w Niemczech osobiście 

i samodzielnie, także w sektorach gospodarki 

które podlegają ograniczeniom 

np. w sektorze budowlanym. 

Polscy pracownicy, którzy są delegowani 

do Niemiec w ramach swobody świadczenia 

usług na czas określony, nie potrzebują także 

zezwolenia na pobyt. 

4. Swoboda przepływu kapitału 

Czwartą swobodą ustanowioną przez 

prawodawstwo UE jest swoboda przepływu 

kapitału między państwami członkowskimi, 

a także zakaz ustanawiania nowych 

ograniczeń w przepływie kapitału (obrocie 

kapitałowym) z państwami trzecimi. 

Do pojęcia obrotu kapitałowego zalicza się 

zarówno rzeczowe dobra gospodarcze 

(np. obrót nieruchomościami, udziałami 

w przedsiębiorstwach) jak i kapitał pieniężny 

(np. papiery wartościowe, kredyty). Zakazane 

są, zatem wszelkie ograniczenia, które 

regulują obrót kapitałowy w sposób 

bezpośredni. Do zakazanych ograniczeń 

zaliczają się także wszelkie restrykcje 

dotyczące prawa dewizowego. 

TWE gwarantuje obok swobody przepływu 

kapitału także wolny obrót płatniczy 

oznaczający swobodę dokonywania płatności 

w obrocie między państwami członkowskimi 

(dokonywanie płatności za towary i usługi, 

wypłata i przekazywanie wynagrodzeń). 

Wolny obrót płatniczy stanowi niezbędne 

uzupełnienie ruchu towarowego, ruchu 

osobowego i wykonywania usług. 

B. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej: swobody unijne 13

C. Działalność gospodarcza Polaków w Dolnej Saksonii ograniczeń obowiązują w dalszym ciągu 

dotychczasowe narodowe i bilateralne 

uregulowania dostępu do rynku pracy. 

1. Przepisy dotyczące pobytu, kontrole 

graniczne 

Prawo do nieograniczonego wjazdu i pobytu 

wewnątrz Unii obejmuje wszystkich obywateli 

UE, zatem także obywateli polskich. W stosunku 

do pobytu obowiązuje ustawa o powszechnej 

swobodzie osiedlania się i przemieszczania 

obywateli UE (Freizügigkeitsgesetz/EU – FreizügG/EU), 

która weszła w życie 1 stycznia 

2005 r. zastępując dotychczasową ustawę 

dot. zezwolenia na pobyt (Aufenthaltsgesetz/ 

EWG). W związku z przepisami wiza wjazdowa 

do RFN nie jest potrzebna. Obywatel Polski 

winien w trakcie wjazdu na teren RFN 

legitymować się paszportem lub dowodem 

osobistym. 

Polacy nie potrzebują także zezwolenia 

na pobyt, poświadczenie polskiego obywatelstwa 

paszportem lub dowodem osobistym 

jest wystarczające. Natomiast praca w ramach 

zatrudnienia wymaga nadal zezwolenia (zob. 

szczegóły w pkt 2). Rozróżnić tu należy 

ograniczone prawo swobody przepływu 

pracowników od nieograniczonego prawa 

do pobytu. Dlatego każdy Polak ma prawo 

zamieszkać w Niemczech, dopóki posiada 

wystarczające środki finansowe i ubezpieczenie 

zdrowotne, aby nie musiał korzystać z systemów 

socjalnych Republiki Federalnej Niemiec. 

Po przystąpieniu Polski do Unii 1 maja 2004 r. 

przy przekraczaniu granicy polsko-niemieckiej 

obowiązuje nadal kontrola osób prowadzona 

przez niemiecką służbę graniczną. W ramach 

kontroli należy wylegitymować się dowodem 

14 C. Działalność gospodarcza Polaków w Dolnej Saksonii 

tożsamości. Kontrola graniczna zostanie 

utrzymana do czasu, gdy Polska spełni 

wymagane kryteria, przede wszystkim 

w zakresie dostępu do systemu informacji 

Schengen oraz zapewni skuteczną kontrolę 

zewnętrznych granic Unii. 

Kontrola celna przewożonych towarów została 

zniesiona. Towar jest jednak nadal kontrolowany 

w ramach kontroli wyrywkowych przez policję 

przygraniczną. Dalsze informacje dotyczące 

kontroli osób można otrzymać w Ministerstwie 

Spraw Wewnętrznych Niemiec: 

Referat BGS II 2 des Bundesministeriums 

des Inneren, Alt-Moabit 101, 10559 Berlin, 

tel.: 0049 1888 6810, 

fax: 0049 1888 682926, 

e-mail: poststelle@bmi.bund.de. 

Informacje dotyczące kontroli celnej można 

uzyskać w Ministerstwie Finansów: 

Referat E B 4 des Bundesministeriums für 

Finanzen, Wilhelmstraße 97, 10117 Berlin, 

tel.: 0049 1888 6820, 

fax: 0049 1888 6823260, 

e-mail: poststelle@bmf.bund.de. 

2. Zatrudnienie w ramach stosunku pracy 

a) Zasady ogólne 

Jak już wyżej zostało wspomniane, swoboda 

przepływu pracowników jest w stosunku 

do obywateli polskich w znacznym stopniu 

ograniczona. Do czasu zniesienia tych 

Zatrudnianie polskich pracowników 

na terenie Niemiec wymaga uzyskania 

przez nich zezwolenia na pracę. Uzyskanie 

zezwolenia wiąże się z koniecznością 

udokumentowania kwalifikacji zawodowych. 

Zezwolenie na podjęcie pracy tak zwane 

„zezwolenie unijne” może zostać udzielone 

w oparciu o przepis art. 284 ust. 1 Trzeciej 

Księgi Kodeksu Socjalnego (Drittes Buch 

Sozialgesetzbuch/SGB III) tylko na czas 

określony – jedynie w ściśle określonych 

przypadkach możliwe jest udzielenie 

bezterminowego zezwolenia na pracę. 

Należy jednocześnie podkreślić, że dostępność 

niemieckiego rynku pracy dla obywateli 

polskich znacznie poprawiła się od momentu 

przystąpienia Polski do UE. Od 1 maja 

2004 r. obywatele polscy mają pierwszeństwo 

wobec obywateli z krajów trzecich nie 

będących członkami UE, w uzyskiwaniu 

pozwoleń na pracę na stanowiskach nie 

obsadzonych przez obywateli obecnych 

15 krajów członkowskich. 

Pozwolenie na podjęcie pracy w Niemczech 

może być wydane przede wszystkim 

w wypadku: 

° zamiaru podjęcia zatrudnienia celem 

kształcenia zawodowego lub dokształcenia 

lub podjęcia pracy w charakterze opiekunki 

do dzieci (tzw. „au pair") (§ 2 ustawy 

o regulacji wyjątkowego udzielania 

pozwoleń na wykonywanie pracy 

zarobkowej przez cudzoziemców, 

Anwerberstoppausnahmeverordnung- 

ASAV) 

° zatrudniania pracowników oddelegowanych 

do realizacji umów o dzieło (§ 3 ASAV, por. 

szczegóły w pkt 2 b) 

° podjęcia pracy na czas określony 

oraz w charakterze pracownika 

sezonowego w szczególności 

w następujących branżach: 

rolnictwo, ogrodnictwo, sadownictwo, 

leśnictwo, przetwórstwo owoców i warzyw, 

przeróbka drewna, gastronomia i hotelarstwo 

(w tym kempingi) ale z wyłączeniem 

nocnych klubów i lokali rozrywkowych; 

obsługa objazdowych imprez widowiskowych 

(Schaustellergehilfen), jak jarmarki, 

kiermasze, wesołe miasteczka, festyny 

strzeleckie, strzelnice objazdowe, gastronomia 

pod namiotem, loterie i gry fantowe, 

działalność cyrkowa, inne imprezy 

okolicznościowe (§ 4 ASAV) 

° zatrudniania specjalistów z wyszczególnionych 

dziedzin zawodowych (§ 5 ASAV) 

° zatrudniania pracowników w strefach 

przygranicznych (§ 6 ASAV). 

Specjalne regulacje dotyczące wymagań 

w zakresie uzyskania zezwolenia na pracę 

dotyczą także zatrudnienia dorywczego. 

Zatrudnienie dorywcze stanowi zatrudnienie 

w tzw. małym zakresie, które nie ma 

istotnego wpływu na rynek pracy. Obywatele 

nowych państw UE mogą w związku z tym 

wykonywać czynności o charakterze 

dorywczym bez zezwolenie na pracę 

w ramach ogólnej swobody przesiedlania 

się. 

C. Działalność gospodarcza Polaków w Dolnej Saksonii 15

Ponadto obywatele nowego państwa 

członkowskiego, którzy w dniu 1 maja 

2004 r., zatem do chwili akcesji ich kraju 

do UE byli już legalnie zatrudnieni 

w Niemczech i dopuszczeni do rynku 

pracy przez nieprzerwany okres 

12 miesięcy lub dłużej, mają w dalszym 

ciągu prawo do wykonywania pracy 

zarobkowej w Niemczech. To samo 

obowiązuje w stosunku do obywateli, 

którzy pracowali w Niemczech 

po przystąpieniu ich kraju do Unii bez 

przerwy w ciągu 12 miesięcy albo dłużej. 

b) Zatrudnienie w ramach umowy o dzieło 

W sektorach, w których Republika 

Federalna Niemiec w ramach swobody 

świadczenia usług zastosowała regulacje 

przejściowe, zatrudnienie pracowników 

polskich oddelegowanych do Niemiec jest 

możliwe z reguły tylko na podstawie 

bilateralnych umów dotyczących realizacji 

umów o dzieło. Liczbę zawieranych umów 

o dzieło normują tak zwane kontyngenty. 

W ramach kontyngentów zagraniczne 

przedsiębiorstwa mogą wysyłać swój 

personel na czas ograniczony do Niemiec 

celem realizacji tych umów. W przypadku 

Polski taka umowa została podpisana 

z RFN dnia 31 stycznia 1990 r. i odnosi się 

ona przede wszystkim do sektora 

budowlanego, jak również do niektórych 

zawodów rzemieślniczych (np. instalatorzy, 

restauratorzy itd.). 

Umowa dotycząca realizacji umów o dzieło, 

która została zawarta między Polską 


i Niemcami ustala, kiedy i na jakich 

warunkach polskie przedsiębiorstwa mogą 

oddelegowywać swoich pracowników 

do Niemiec celem realizacji umów 

o dzieło. Najistotniejsze warunki, które 

muszą zostać spełnione, w przypadku 

oddelegowywania pracowników 

do RFN to: 

Podstawą wysyłania pracowników przez 

polskie przedsiębiorstwa może stanowić 

wyłącznie umowa o dzieło według 

rozumienia niemieckiego kodeksu cywilnego 

(§§ 631 ff. kodeksu cywilnego – Bürgerliches 

Gesetzbuch/BGB), względnie umowa 

o dostarczenie dzieła z materiału 

przyjmującego zamówienie (§ 651 BGB). 

W ramach umowy o dzieło w sektorze 

budownictwa zostały wyznaczone limity 

zatrudnienia, by nie naruszyć interesów 

pozostałych małych i średnich 

przedsiębiorstw. Strona niemiecka stosuje 

kwotowanie w odniesieniu do swoich 

przedsiębiorstw, polegające na tym, 

że ilość cudzoziemców zatrudnionych 

przez daną firmę uzależniona jest 

od wielkości zatrudnienia w niemieckiej 

firmie. Ponadto przedsiębiorstwo 

niemieckie musi należeć do sektora 

budowlanego. Weryfikacja zleceniodawcy 

polega na jego przynależności 

do tzw. dodatkowej kasy zaopatrzenia 

(Zusatzversorgungskasse – ZVK) sektora 

budowlanego. Z umowy wynika także, 

że muszą być bezwzględnie przestrzegane 

niemieckie ustawy i przepisy prawne. 

Polscy pracownicy oddelegowani w ramach 

umowy o dzieło potrzebują jak już zostało 

wspomniane zezwolenie na pracę 

(tzw. „zezwolenie unijne”), którego udziela 

właściwy urząd pracy. Z wnioskiem 

o wydanie zezwolenia zwraca się polski 

pracodawca. We właściwym urzędzie 

pracy można także otrzymać odpowiedni 

wniosek o udzielenie zezwolenia 

na wykonywanie pracy zarobkowej 

w ramach umowy o dzieło. „Zezwolenie 

unijne” jest udzielane z reguły tylko 

specjalistom tzn. pracownikom 

odpowiednio wykwalifikowanym. 

Osobom niewykwalifikowanym 

(pomocnikom) zezwolenie na pracę jest 

udzielane tylko, o ile jest to niezbędne 

do wykonania dzieła. Zezwolenie na pracę 

dla pracowników realizujących umowę 

o dzieło wydawane jest zasadniczo 

na okres trwania umowy. 

Prawo do przydziału kontyngentów 

konkretnym przedsiębiorstwom, które 

spełniają wymagane prawem warunki, 

przysługuje polskiemu Ministerstwu 

Gospodarki w Warszawie (Kontingentvergabestelle). 

Za sprawdzenie danej umowy o dzieło pod 

względem formalnym wraz z weryfikacją 

przedłożonych dokumentów pobierana 

zostaje opłata (Grundgebühr) w wysokości 

200 EUR (Neuvertrag). W przypadku 

suplementów (Nachtrag) dotyczących zmiany 

treści umowy np. przedłużenia czasu 

realizacji umowy, zwiększenia zatrudnienia 

oraz przeprowadzenia prac gwarancyjnych 

ta opłata wynosi 100 EUR. Opłaty 

te pobierane są w momencie złożenia 

kompletu dokumentów do urzędu pracy. 

Dodatkowo za każdego pracownika 

oddelegowanego do realizacji umowy 

o dzieło jest pobierana tzw. opłata bieżąca 

(Laufzeitgebühr) w wysokości 75 EUR 

za każdy rozpoczęty miesiąc pracy. Jest 

ona wymagana w momencie wydania 

zezwolenia na pracę. Opłaty muszą być 

uiszczone na konto właściwego urzędu 

pracy prowadzone w Niemieckim Banku 

Narodowym (Deutsche Bundesbank). 

Dla pracowników oddelegowanych 

z Polski właściwy jest urząd pracy 

z siedzibą w Duisburgu. Tam także można 

uzyskać dalsze informacje dotyczące 

wymaganych dokumentów: 

Agentur für Arbeit Duisburg 

(Bereich Werkvertragsverfahren) 

Duissernplatz 15, 47051 Duisburg 

tel.: 0049 203 302 1735 lub 1438 

fax: 0049 203 302 1107 

3. Warunki podejmowania samodzielnej 

działalności gospodarczej 

Przedsiębiorcy polscy mogą w Dolnej 

Saksonii założyć przedsiębiorstwo, o ile 

podjęcie planowanej działalności nie 

podlega w okresie przejściowym 

wspomnianym w rozdziale B ograniczeniom 

i spełnia wymogi prawa niemieckiego 

włącznie z wymogami dotyczącymi 

niezbędnych kwalifikacji zawodowych. 

Polacy w Niemczech, zarówno osoby 

fizyczne jak i prawne, mają jak i wszyscy 

obywatele Unii wiele możliwości prawnych, 

aby podjąć w Dolnej Saksonii działalność 

gospodarczą. 

Polscy przedsiębiorcy mogą prowadzić 

swoją działalność w Niemczech za pomocą 

biura przedstawicielskiego (Repräsentanz). 


Biuro przedstawicielskie stanowi część firmy 

macierzystej i musi występować pod firmą 

(nazwą) zarejestrowaną w nowym kraju 

członkowskim UE. Biuro przedstawicielskie 

nie może działać jako samodzielny oddział 

przedsiębiorstwa, tzn. biuro 

przedstawicielskie może wykonywać tylko 

usługi przygotowawcze i pomocnicze. 

Samodzielny oddział (nazywany również 

filią) daje zatem większe możliwości niż 

biuro przedstawicielskie. Założenie filii, 

przeważnie w formie spółki z o. o., jest 

godne polecenia przede wszystkim przy 

planowanej długoterminowej działalności 

gospodarczej. Samodzielna działalność 

gospodarcza prowadzona przez zagraniczne 

przedsiębiorstwo w formie samodzielnego 

oddziału uważana jest na niemieckim 

rynku jako bardziej intensywna forma 

zaangażowania się w działalność 

gospodarczą, co w realiach rynku 

niemieckiego może pozwolić na osiągnięcie 

wyższego poziomu akceptacji nowej firmy. 

Ponadto prawne władanie oddziałem jest 

łatwiejsze, niż władanie przedstawicielstwem 

przedsiębiorstwa. 

Polacy mogą zakładać w Niemczech 

wszystkie rodzaje spółek osobowych 

i kapitałowych. W ramach inwestycji 

oraz obrotu kapitałowego nie istnieją 

żadne ograniczenia. Do podjęcia 

działalności w ramach spółki nie jest 

wymagane stałe zamieszkanie lub pobyt. 

Działalność nie może jedynie naruszać 

przepisów o cudzoziemcach i uregulowań 

dotyczących działalności gospodarczej 

cudzoziemców. Formy prawne 


oraz przepisy z nimi związane zostały 

szczegółowo opisane w rozdziale D. 

Obywatel Polski, który ma zamiar podjąć 

działalność samodzielną w Niemczech, 

musi jednak, o ile swoboda świadczenia 

usług i swoboda zakładania przedsiębiorstw 

nie podlega wspomnianym w rozdziale 

B ograniczeniom, spełnić ściśle określone 

wymogi. Polski przedsiębiorca jest 

zobowiązany, tak jak obywatele Niemiec 

i inni przedsiębiorcy z Unii, do przestrzegania 

wszelkich przepisów dotyczących 

zawodu i prowadzenia działalności 

gospodarczej obowiązujących 

w Niemczech. 

a) Zgłoszenie działalności w urzędzie 

do spraw gospodarczych 

Aktywność gospodarcza, podjęta na czas 

nieokreślony, stanowi działalność 

gospodarczą. Stała działalność gospodarcza 

z reguły nie wymaga w Niemczech 

uzyskania szczególnego zezwolenia. 

Działalność gospodarczą należy jednak 

w każdym przypadku zgłosić w lokalnym 

urzędzie administracyjnym (miasto, gmina). 

Celem tego zgłoszenia jest poinformowanie 

właściwych urzędów o rodzaju i rozmiarze 

działalności gospodarczej, a w razie potrzeby 

umożliwienie wykonywania nadzoru 

i kontroli. Zasady zgłoszenia reguluje 

ustawa o prowadzeniu działalności 

gospodarczej – Gewerbeordnung (GewO). 

Podjęcie niektórych działalności podlega 

nie tylko jej zgłoszeniu, ale także związane 

jest z uzyskaniem stosownego zezwolenia. 

b) Zezwolenia i koncesje zawodowe 

Uznanie kwalifikacji zawodowych jest 

potrzebne w przypadkach, gdy niemieckie 

przepisy wymagają do podjęcia i wykonywania 

pracy w danym zawodzie 

udokumentowania kwalifikacji zawodowych. 

Te zawody stanowią tak zwane zawody 

reglamentowane. Podstawą uznania 

kwalifikacji zawodowych jest dyrektywa 

unijna dotycząca uznawania zawodów. 

Uznanie kwalifikacji następuje na wniosek, 

który powinien zostać złożony 

we właściwym urzędzie, najczęściej są to 

wszelkiego rodzaju izby. Wykonywanie 

większości zawodów nie jest uwarunkowane 

posiadaniem odpowiedniego potwierdzenia 

kwalifikacji. 

W określonych przypadkach działalność 

gospodarcza może być wykonywana tylko 

po uzyskaniu zezwolenia właściwego 

urzędu administracyjnego. Te przypadki 

dotyczą przede wszystkim zawodów 

rzemieślniczych (Handwerk). Zezwolenia 

do wykonywania zawodu rzemieślniczego 

udziela właściwa izba rzemieślnicza (adresy 

izb rzemieślniczych w Dolnej Saksonii 

znajdują się w rozdz. F). Zezwolenie może 

uzyskać tylko osoba, która posiada 

i udokumentuje odpowiednie kwalifikacje. 

Wykonywanie zawodu rzemieślnika 

w Republice Federalnej Niemiec regulują 

przepisy ustawy o rzemiośle (Handwerksordnung-HwO) 

wyróżniające rzemiosło 

właściwe wyszczególnione w załączniku 

„A" do HwO, oraz zawody rzemieślnicze 

nie wymagające dopuszczenia 

do wykonywania zawodu rzemieślniczego, 

a także zawody pokrewne rzemiosłu 

właściwemu. Wymienione są one 

w załączniku „B” do HwO. Obie listy 

„A” i „B” niemieckiej ustawy o rzemiośle 

są umieszczone w całości w załączniku 

na końcu tej publikacji. 

Lista załącznika „A” do HwO zawiera 

41 zawody rzemieślnicze. Są to zawody takie 

jak: murarz, dekarz, malarz, piekarz itd., 

w których wymagane jest w zasadzie 

posiadanie tytułu mistrzowskiego. 

Niemiecka ustawa o rzemiośle zawiera 

jednakże kilka uregulowań, na podstawie 

których możliwe jest dopuszczenie 

do wykonywania rzemiosła właściwego 

z listy „A” bez tytułu mistrzowskiego w 

wypadku udokumentowania posiadanych 

odpowiednich kwalifikacji porównywalnych 

bądź wyższych niż tytuł mistrzowski. 

Załącznik „B” do HwO, część pierwsza, 

obejmuje zawody takie jak: zegarmistrz, 

złotnik, parkieciarz, krawiec. Natomiast 

część druga załącznika „B” do HwO 

zawiera miedzy innymi takie zawody jak: 

krawiec kostiumów teatralnych, hafciarz, 

garbarz, kosmetyczka itd. 

Do prowadzenia działalności rzemieślniczej 

w przypadku zawodów rzemiosła 

właściwego niezbędne jest uzyskanie wpisu 

do rejestru rzemiosła (Handwerksrolle). 

Rejestr jest prowadzony przez właściwą 

dla miejsca działalności lub podjęcia 

działalności izbę rzemieślniczą (Handwerkskammer). 

Po wpisie do rejestru 

rzemieślnicy wykonujący właściwy zawód 


zemieślniczy określony w załączniku 

„A” do HwO uzyskują tak zwaną kartę 

rzemieślniczą (Handwerkskarte). Karta ta 

zawiera imię i nazwisko oraz adres 

rzemieślnika, określa siedzibę zakładu 

oraz charakter działalności. W przypadku 

zawodów pokrewnych rzemiosłu 

właściwemu w oparciu o załącznik 

„B” do HwO dokonywany jest jedynie wpis 

na listę zakładów rzemieślniczych 

(Verzeichnis der Betriebe), która także jest 

prowadzona przez miejscowe izby 

rzemieślnicze. 

Wnioski o wpis rzemiosła właściwego 

wyszczególnionego w załączniku „A” 

do HwO do rejestru rzemiosła oraz wnioski 

o wpis na listę zakładów rzemieślniczych 

nie wymagających dopuszczenia 

do rzemiosła, a także zawodów pokrewnych 

wymienionych w załączniku „B” do HwO 

są dostępne we właściwej izbie 

rzemieślniczej i tam też są składane. 

Dopuszczenie rzemieślników z Polski 

określa dyrektywa Unii Europejskiej 

64/427/EWG o uznawaniu kwalifikacji 

zawodowych w odniesieniu do zawodów 

rzemieślniczych, która została przełożona 

na prawodawstwo niemieckie przez 

rozporządzenie o rzemiośle EU/EWG 

(EU/EWG-Handwerk-Verordnung). 

W ramach dopuszczenia do wykonywania 

zawodu rzemieślników z Polski, wystarczy 

w niektórych wypadkach przedłożyć tylko 

potwierdzenie posiadania doświadczenia 

zawodowego, o ile w Polsce nie są w tym 

zawodzie wymagane porównywalne 

kwalifikacje. Polski rzemieślnik, który chce 


wykonywać zawód właściwy wymieniony 

w załączeniu „A” do HwO i w tym celu 

chce rozpocząć działalność samodzielną na 

terenie Republiki Federalnej, może według 

rozporządzenia o rzemiośle EU/EWG swoje 

doświadczenie udowodnić poprzez: 

° przez okres nieprzerwanie co najmniej 

6 lat prowadzenie własnego zakładu 

rzemieślniczego lub kierowania zakładem 

rzemieślniczym na stanowisku kierowniczym 

w danym rzemiośle lub 

° przez okres co najmniej 3 lat prowadzenie 

działalności gospodarczej w danym rzemiośle 

lub zatrudnienia w zakładzie rzemieślniczym 

na stanowisku kierownika produkcji oraz 

udokumentowania przynajmniej 3-letniego 

wykształcenia zawodowego w danym 

rzemiośle lub 

° przez okres co najmniej 3 lat prowadzenie 

nieprzerwanej działalności gospodarczej 

w danym rzemiośle oraz 5 letniego 

zatrudnienia w danym rzemiośle lub 

° co najmniej 5-letniego nieprzerwanego 

zatrudnienia w zakładzie rzemieślniczym 

na stanowisku kierowniczym działu 

produkcyjnego i odpowiedzialnością 

przynajmniej za jeden wydział w zakładzie 

pracy oraz ukończenia przynajmniej 

3-letniego wykształcenia zawodowego 

w danym rzemiośle. 

W ostatnich trzech przypadkach, jeżeli 

wnioskodawca posiada wykształcenie 

trwające krócej niż trzy lata, ale zdobył 

co najmniej dwuletnie wykształcenie, 

przesłanki uznane będą za spełnione, jeżeli 

jego doświadczenie zawodowe jako 

pracujący na własny rachunek, jako 

kierownik zakładu lub jako pracownik 

na kierowniczym stanowisku jest 

odpowiednio dłuższe – tak, że wyrównuje 

się różnica w długości okresu wykształcenia. 

W przypadku fryzjerów musi być spełniona 

jedna z trzech pierwszych przesłanek, 

aby kwalifikacje zawodowe zostały uznane 

za wystarczające do wykonywania 

zawodu. 

Kwalifikacje zawodowe winny być 

udokumentowane przez zaświadczenia 

o charakterze i długości okresu działalności 

rzemieślniczej przez właściwy urząd 

w Polsce, wykształcenie zaś powinno 

zostać poświadczone przez stosowne 

świadectwa uznawane za państwowe 

lub świadectwa instytucji zawodowych. 

W tym celu przedłożyć należy dokumenty 

świadczące o posiadanych kwalifikacjach 

do wykonywania zawodu rzemieślniczego 

– świadectwa, dyplomy oraz 

zaświadczenia o praktyce zawodowej. 

O spełnieniu przesłanek odpowiedniego 

wykształcenia i doświadczenia 

zawodowego decyduje od 1 stycznia 

2005 r. izba rzemieślnicza. 

Po uznaniu kwalifikacji na podstawie 

przedłożonych dokumentów właściwa izba 

rzemieślnicza wydaje polskiemu 

rzemieślnikowi zezwolenie dla obywateli 

UE (Ausnahmebewilligung) na dokonanie 

wpisu do rejestru rzemiosła (Handwerksrolle). 

Złożenie wniosku związane jest z wniesieniem 

opłaty w wysokości 425 EUR w przypadku 

rzemiosła pełnego (Vollhandwerk), 300 EUR 

za rzemiosło częściowe (Teilhandwerk). 

W przypadku wniosku do wykonywania 

zawodu na na czas określony opłata 

za rzemiosło pełne jak i za rzemiosło 

częściowe wynosi 175 EUR. 

Negatywne rozpatrzenie wniosku zmniejsza 

koszty o 2/3, wycofanie wniosku o 3/4. 

Inne rodzaje działalności gospodarczej 

wymagają udokumentowania 

tzw. rzetelności (Zuverlässigkeit) osoby 

ubiegającej się o zezwolenie, bez 

konieczności udokumentowania 

doświadczenia zawodowego. Obowiązuje 

to np. w przypadku pośrednika w obrocie 

nieruchomościami lub inwestora 

budowlanego. Inne rodzaje zawodów 

wymagają natomiast spełnienia 

dodatkowych wymagań: prowadzenie 

działalności bankowej oraz ubezpieczeniowej 

wymaga uzyskania 

odpowiedniego zezwolenia. Ponadto 

ubezpieczyciel podlega nadzorowi 

Federalnego Urzędu Nadzoru Usług 

Finansowych (Bundesamt für Finanzdienstleistungsaufsicht). 

Dalsze zezwolenia wzgl. 

koncesje obowiązują np. w zakresie 

działalności gastronomicznej, transportowej, 

spedycyjnej czy też w zakresie przewozu 

osób. 

Wolny zawód od typowej działalności 

gospodarczej odróżnia konieczność 

posiadania specjalistycznego wykształcenia 

i kwalifikacji zawodowych potwierdzonych 

wymaganymi egzaminami np. zawód 

adwokata, doradcy podatkowego, 

księgowego, rewidenta (Wirtschaftsprüfer), 

rzeczoznawcy, lekarza, aptekarza i inne. 


W rozumieniu prawa podatkowego 

w wolnym zawodzie mogą pracować także 

doradcy przedsiębiorstw (bez 

szczególnego zaświadczenia 

kwalifikacyjnego). Powyższa klasyfikacja 

ma szczególne znaczenie, ponieważ 

przedsiębiorcy prowadzący przemysłową 

działalność gospodarczą (Gewerbe) 

podlegają opodatkowaniu miejscowym 

(lokalnym) podatkiem od prowadzenia 

działalności gospodarczej, a przedsiębiorcy 

wykonujący wolne zawody są z niego 

zwolnieni. Aptekarze prowadzą działalność 

przemysłową (handlową) w rozumieniu 

prawa podatkowego. 

W przypadku wymogu uznawania polskich 

dokumentów, muszą one być tak jak 

wcześniej najpierw zalegalizowane 

w Polsce, nim mogą zostać uznane 

w Niemczech. Dotychczas nie istnieją 

żadne przepisy unijne, które by ten sposób 

uznania upraszczały. 

c) Obowiązkowe członkostwo w izbach 

Założenie przedsiębiorstwa w Niemczech 

wiąże się z pewnymi obowiązkami 

za strony przedsiębiorcy. Osoby fizyczne 

i prawne prowadzące działalność 

gospodarczą są obowiązkowymi członkami 

izb przemysłowo-handlowych właściwych 

dla danego regionu (adresy izb 

przemysłowo-handlowych w Dolnej 

Saksonii znajdują się w rozdz. F). 

Wysokość składki zależy od zysku 

z prowadzonej działalności i od wpisu 

do rejestru handlowego. Składka roczna 

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 


z minimalnym kapitałem zakładowym 

wynosi obecnie np. w Hanowerze około 

140 EUR. 

Rzemieślnik lub zakład rzemieślniczy jest 

obowiązkowym członkiem izby rzemieślniczej, 

która jako stowarzyszenie zawodowe 

reprezentuje pojedyncze zawody 

i rzemiosła. Jeżeli zakład rzemieślniczy 

prowadzi równocześnie działalność 

rzemieślniczą i np. handlową (przemysłowohandlowa 

działalność gospodarcza) 

podlega obowiązkowemu członkostwu 

zarówno w izbie rzemieślniczej 

i przemysłowo-handlowej. 

d) Branżowe spółdzielnie ubezpieczeniowe 

W Niemczech obowiązują przepisy dotyczące 

bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia, 

których celem jest ochrona pracowników 

i mienia oraz zapobieganie nieszczęśliwym 

wypadkom przy pracy. Zależnie od liczby 

zatrudnionych pracowników i zagrożeń 

związanych z rodzajem działalności każde 

przedsiębiorstwo jest zobowiązane 

do wyznaczenia osoby przeszkolonej 

w zakresie bezpieczeństwa pracy i ochrony 

zdrowia. Mogą to być lekarze zakładowi, 

inżynierowie lub inni specjaliści. 

Przestrzeganie bezpieczeństwa pracy jest 

nadzorowane przez branżowe spółdzielnie 

ubezpieczeniowe (www.hvbg.de). Są one 

instytucjami państwowymi, odpowiedzialnymi 

zarówno za nadzór nad bezpieczeństwem 

pracy w zakładach, jak również za wspieranie 

pracowników, którzy nie mogą (całkowicie 

lub częściowo) wykonywać zawodu 

z powodu wypadku przy pracy 

lub specyficznych chorób zawodowych. 

Przedsiębiorstwa poprzez uiszczanie składek 

muszą zapewnić na ten cel niezbędne środki 

finansowe. 

e) Kasa chorych, ubezpieczenia 

Przedsiębiorcy pracujący w Niemczech 

na własny rachunek z zasady nie są 

zobowiązywani do ubezpieczenia się 

w ramach ubezpieczenia zdrowotnego 

lub społecznego. Jednak zawarcie polisy 

ubezpieczenia zdrowotnego oraz 

ubezpieczenia emerytalnego i rentowego 

jest wskazane. Zaleca się także zawarcie 

ubezpieczenia od odpowiedzialności 

cywilnej i ubezpieczenia od wypadków. 

Ubezpieczenie od odpowiedzialności 

cywilnej służy do pokrywania szkód, które 

zostały wyrządzone osobom trzecim; celem 

ubezpieczenia od wypadków jest zapewnienie 

pracownikom dalszego wynagrodzenia 

w czasie choroby lub czasowej 

niezdolności do pracy. Poza tymi 

ubezpieczeniami niezbędne jest także 

ubezpieczenie od pożaru dla używanych 

lokali i pomieszczeń (biur, hal 

produkcyjnych, magazynów itd.). 

f) Pomieszczenia przedsiębiorstwa 

W związku z planowaniem działalności 

gospodarczej w Niemczech, pojawia się 

pytanie dotyczące pomieszczeń, w których 

działalność ma być prowadzona. Lokale 

użytkowe do prowadzenia działalności 

gospodarczej można wynająć 

np. za pośrednictwem takich związków 

jak: Koło Niemieckich Pośredników 

Nieruchomości (Ring Deutscher Makler, 

RDM) i Zrzeszenia Niemieckich 

Pośredników Nieruchomości (Verband 

Deutscher Makler, VDM). Latem 2004 oba 

niezależne stowarzyszenia maklerskie 

połączyły się tworząc Związek 

Nieruchomości Niemcy (Immobilienverband 

Deutschland, IVD Bund e.V.). Adresy tych 

instytucji zawiera załącznik nr 5. Przy 

sporządzaniu i zawieraniu umowy najmu 

należy dokładnie zbadać jej treść 

lub zasięgnąć porady prawnej. Jeżeli 

w początkowej fazie zakładania firmy 

przedsiębiorstwo nie chce wynajmować 

własnych lokali, istnieje możliwość najmu 

odpowiednich pomieszczeń biurowych 

w tzw. „Business-Center”. Business-Center 

dysponują często w pełni urządzonymi 

biurami w reprezentacyjnych lokalizacjach. 

Oferują one niezbędną infrastrukturę 

biurową, obejmującą np. sale konferencyjne 

wraz z nowoczesnymi urządzeniami 

biurowymi i telekomunikacyjnymi. Lista 

z adresami „Business-Center” w Dolnej 

Saksonii jest dostępna na stronie 

internetowej Izby Przemysłowo-Handlowej 

w Hanowerze pod adresem 

www.hannover.ihk.de. 

Przedsiębiorca musi oprócz wynajęcia 

odpowiedniego biura, o ile w początkowej 

fazie działalności nie korzysta z oferty 

„Business-Center", zamówić podłączenie 

do sieci telekomunikacyjnej oraz internetowej. 

Łącza telefoniczne mogły być 


dawniej zgłaszane wyłącznie w urzędzie 

pocztowym (Deutsche Bundespost). Dziś 

istnieje wiele prywatnych firm 

telekomunikacyjnych mających w ofercie 

różne systemy taryfowe. 

g) Biznesplan 

Przed założeniem przedsiębiorstwa, 

przedsiębiorca powinien sporządzić plan 

finansowo-operacyjny (biznesplan) 

przedstawiający planowany rozwój 

gospodarczy przedsiębiorstwa. Biznesplan 

powinien zawierać opis pomysłu 

na działalność, rodzaj usług i produktów, 

rynku, konkurencji, inwestycji i personelu 

oraz szczególnej kwalifikacji przedsiębiorcy 

lub założyciela. Biznesplan powinien 

obejmować także prognozy dotyczące 

sprzedaży i obrotu, inwestycji i finansowania, 

planowanego zatrudnienia, rachunku 

zysków i strat oraz bilansu na pierwsze 

trzy lata operacyjne. 

Do prowadzenia działalności gospodarczej 

w Niemczech niezbędne jest posiadanie 

konta bankowego w banku zlokalizowanym 

na terenie Niemiec. Wszelkie informacje 

dotyczące banków i wybór adresów 

znajdują się w załączniku nr 4. Wskazane 

jest jak najwcześniej zasięgnąć informacji 

odnośnie wymaganych przez banki 

dokumentów, ponieważ warunki założenia 

konta różnią się między sobą. 

Przy sporządzaniu dokumentów firmowych 

należy przestrzegać przepisów dotyczących 

danych o firmie: jednoosobowa działalność 


gospodarcza (kupiec) wymaga podania 

pełnego imienia i nazwiska lub, jeśli jest 

zarejestrowana w rejestrze handlowym, 

także ich zarejestrowanej nazwy 

oraz numeru wpisu do rejestru. Spółki 

osobowe muszą podać wspólnika 

odpowiedzialnego osobiście, spółki 

kapitałowe pełnomocników zarządzających 

lub członków zarządu. Podanie wysokości 

kapitału zakładowego nie jest wymagane. 

W celu uzyskania szczegółowych 

informacji wskazane jest zasięgnięcie 

odpowiedniej porady. 

Jeżeli nowe przedsiębiorstwo prezentuje 

się w Internecie w formie własnej strony 

internetowej, jest zobowiązane podać 

na niej podstawowe informacje o firmie. 

Są to z zasady te same informacje, które 

umieszcza się na papierze firmowym. 

Dodatkowo podane muszą być między 

innymi informacje o członkostwie w izbie 

i ewentualne uregulowania dotyczące 

wykonywania zawodu. 

h) Rachunkowość i jawność rachunkowości 

aa) Zasady prawidłowej księgowości 

Zgodnie z niemieckim kodeksem handlowym 

(Handelsgesetzbuch, HGB) przedsiębiorcy, 

o ile ich działalność gospodarcza ze względu 

na jej rodzaj i wielkość wymaga organizacji 

w sposób kupiecki, zobowiązani są do 

prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie 

z zasadami prawidłowej rachunkowości. 

Zapisy w księgach powinny być kompletne, 

poprawne, chronologiczne i uporządkowane. 

Kompletność księgowości oznacza ujęcie 

wszystkich operacji finansowych. Księgi 

i dokumenty księgowe muszą być 

przechowywane przez dziesięć lat. 

Na zakończenie roku obrotowego kupcy 

w rozumieniu kodeksu handlowego, są 

zobowiązani do sporządzenia 

sprawozdania rocznego obejmującego 

bilans oraz rachunek zysków i strat 

na dzień bilansowy, ewentualnie 

sprawozdanie z sytuacji przedsiębiorstwa. 

Księgowość i bilans roczny muszą być 

sporządzone zgodnie przepisami kodeksu 

handlowego (HGB) oraz zasadami 

prawidłowej księgowości (Grundsätze 

ordnungsgemäßer Buchführung, GoB), 

które zostały ukształtowane na podstawie 

orzecznictwa sądowego i praktyki. Niemiecki 

kodeks handlowy opiera się na zasadzie 

ostrożności w stosunku do oceny wartości 

majątku w bilansie; w razie wątpliwości 

uwzględnia się dlatego najniższą możliwą 

wartość. Ta zasada jest jedną z najważniejszych 

różnic w porównaniu 

z zasadami sporządzania bilansów 

stosowanymi w innych systemach prawnych, 

na przykład w systemie US-GAAP (Generally 

Accepted Accounting Standards), IAS 

(International Accounting Standards) 

lub IFRS, które stosują zasadę fair and true 

view, w wyniku której uzyskuje się raczej 

wyższą wartość majątku w bilansie. 

W wyniku kilku dyrektyw UE wymagania 

dotyczące zasad prawidłowej rachunkowości 

stosowanych w krajach UE zostały 

do siebie w dużej mierze zbliżone; 

wymagania te są uzależnione od formy 

prawnej (spółki osobowe lub spółki 

kapitałowe) i od wielkości przedsiębiorstwa. 

Aktualne różnice w klasyfikacji spółek pod 

względem wielkości są przedstawione 

w poniższej tabeli. Przy tym muszą być 

spełnione przynajmniej dwa z trzech 

kryteriów (§ 267 Kodeksu handlowego - 

HGB): 

Małe spółki kapitałowe 

Obrót w tys. EUR: mniej niż 8030 

Bilans w tys. EUR: mniej niż 4015 

Liczba pracowników (średnioroczna): 

> 50 

Średnie spółki kapitałowe 

Obrót w tys. EUR: więcej niż 8030 

Bilans w tys. EUR: więcej niż 4015 


50 do 250 

Obrót w tys. EUR: mniej niż 32120 

Bilans w tys. EUR: mniej niż 16060 

Duże spółki kapitałowe 

Obrót w tys. EUR: więcej niż 32120 

Bilans w tys. EUR: więcej niż 16060 


> 250 

Najbardziej zaostrzone wymagania dotyczą 

dużych spółek kapitałowych. Spółki 

osobowe, w których żaden z osobiście 

odpowiedzialnych wspólników nie jest 

osobą fizyczną (czyli spółki kapitałowe 

ze spółką kapitałową jako jedynym 

odpowiedzialnym wspólnikiem - 

w szczególności spółka komandytowa, 

w której komplementariuszem jest spółka 


z ograniczoną odpowiedzialnością, GmbH 

& Co KG), są traktowane pod względem 

sprawozdawczości finansowej jako spółki 

kapitałowe. W przypadku, gdy przedsiębiorstwa 

tworzą koncern, musi być 

sporządzany bilans koncernu. 

Poza sporządzeniem bilansu handlowego 

przedsiębiorstwa muszą z reguły sporządzić 

także bilans dla celów podatkowych, przy 

czym pojedyncze pozycje bilansowe powinny 

być sporządzone w myśl zasad wynikających 

z przepisów prawa podatkowego, a nie 

według zasad wymaganych przez prawo 

handlowe. Dotyczy to na przykład większych 

możliwości do dokonywania odpisów 

amortyzacyjnych określonych składników 

majątkowych, które z punktu widzenia 

prawa handlowego nie mają znaczenia. 

Pomimo wzajemnej niezależności obu 

rodzajów bilansów obowiązuje jednak 

zasada, że jeden bilans nie może się 

od drugiego arbitralnie różnić (zasada 

miarodajności bilansu handlowego 

dla bilansu podatkowego). 

Nadrzędne spółki koncernu bilansujące 

dotychczas zgodnie z kodeksem handlowym 

mogą od niedawna sporządzać swoje 

bilanse wg zasady IAS. Zasada IAS ułatwia 

im możliwość do zaciągnięcia kapitału 

na rynkach międzynarodowych i nie 

obciąża podwójną procedurą bilansową. 

Wymagania w zakresie rewizji gospodarczej 

są dla spółek kapitałowych i spółek typu 

„spółka kapitałowa ze spółką kapitałową 

jako jedynym odpowiedzialnym wspólnikiem” 

ujednolicone. Bilans roczny średnich i dużych 


spółek może być sporządzany tylko przez 

księgowego lub rewidenta. Doradcy 

podatkowi nie posiadają odpowiedniego 

uprawnienia do tej czynności. Małe spółki 

kapitałowe nie podlegają obowiązkowi 

rewizji. 

bb) Zasada jawności 

Spółki kapitałowe są ponadto zobowiązane 

do publikowania swoich bilansów rocznych. 

W roku operacyjnym 2000 dotyczyło 

to po raz pierwszy także spółek 

osobowych w formie „spółki kapitałowej 

ze spółką kapitałową jako jedynym 

odpowiedzialnym wspólnikiem”. 

Zakres obowiązku ujawniania danych zależy 

od wielkości przedsiębiorstwa. Małe spółki 

kapitałowe muszą przedłożyć w sądzie 

rejestrowym tylko swój bilans, średnie spółki 

kapitałowe dodatkowo skrócony rachunek 

zysków i strat oraz sprawozdanie o sytuacji 

przedsiębiorstwa. Duże spółki kapitałowe 

muszą dołączyć do rejestru pełne zamknięcie 

rachunkowe roku łącznie ze sprawozdaniem 

o sytuacji przedsiębiorstwa i opublikować 

te dane dodatkowo także w Monitorze 

Federalnym (Bundesanzeiger). 

i) Zatrudnianie pracowników 

aa) Rynek pracy w Dolnej Saksonii 

W Dolnej Saksonii działają liczne 

renomowane uniwersytety i wyższe szkoły 

zawodowe, co w dużym stopniu ułatwia 

znalezienie pracowników z wykształceniem 

wyższym. 

Aby znaleźć odpowiednich pracowników, 

każdy przedsiębiorca może zwrócić się 

do państwowego biura pośrednictwa 

pracy Federalnej Agencji Pracy 

www.arbeitsagentur.de. Federalna 

Agencja Pracy (Arbeitsagentur) posiada 

niemalże w każdym mieście swoje 

przedstawicielstwa, których zadaniem jest 

m.in. nieodpłatne kojarzenie pracowników 

z pracodawcami na regionalnym rynku 

pracy. Alternatywą jest poszukiwanie 

pracowników na własny koszt za pomocą 

ogłoszeń, doradców personalnych bądź 

pośredników. 

bb) Umowa o pracę, układy zbiorowe 

Zatrudnienie pracowników następuje 

zwykle na podstawie umowy o pracę 

zawieranej na czas nieokreślony. 

Dopuszczalne są jednak także umowy 

o pracę zawierane na czas określony nie 

dłuższy niż 2 lata. Oprócz tego istnieje 

także możliwość wypożyczenia personelu 

z biura pracy czasowej (Zeitarbeitsunternehmen) 

bez zawierania umów o pracę 

z „wypożyczonym” pracownikiem. 

Pracodawca powinien zawierać 

z pracownikami umowę o pracę w formie 

pisemnej. Umowa o pracę powinna 

zawierać wszystkie istotne uzgodnienia: 

rozpoczęcie stosunku pracy, przewidziany 

okres pracy, miejsce pracy, zakres 

obowiązków, wysokość i zestawienie 

wynagrodzenia, czas pracy i in. W umowie 

o pracę należy uwzględnić obok uzgodnień 

stron także przepisy ustawowe dotyczące 

danego stosunku pracy. Istotne uregulowania 

dotyczą terminów i obowiązujących 

warunków wypowiedzenia oraz tworzenia 

zakładowych reprezentacji pracowników 

(rady zakładowe). 

Liczne dalsze przepisy wynikają poza tym 

z układów zbiorowych, które zostały 

zawarte między związkami zawodowymi 

i przedsiębiorstwem (pracodawcami). 

Układ zbiorowy jest dla pracodawcy 

wiążący tylko w tym wypadku, 

gdy pracodawca jest stroną układu 

zbiorowego, czyli członkiem 

stowarzyszenia (związku) pracodawców, 

które zawarło dla swoich członków układ 

zbiorowy ze związkiem zawodowym. Rząd 

może jednak ustanowić powszechne 

obowiązywanie układów zbiorowych 

zawartych dla poszczególnych branż. 

W tym wypadku układy zbiorowe 

obowiązują wszystkie przedsiębiorstwa 

danej branży bez względu na ich 

przynależność do związku pracodawców. 

Rejestr wszystkich powszechnie 

obowiązujących układów zbiorowych jest 

prowadzony przy Federalnym Ministerstwie 

Gospodarki i Pracy (Bundesministerium für 

Wirtschaft und Arbeit): www.bmwa.bund.de. 


cc) Podatki i składki na ubezpieczenie 

społeczne dla pracowników 

Przedsiębiorstwa w Niemczech 

są zobowiązane do comiesięcznego 

odprowadzania kwoty podatku 

dochodowego (Lohnsteuer) 

od wynagrodzenia swoich pracowników 

do urzędu skarbowego. To potrącanie 

podatku od wynagrodzeń u źródła 

przychodu podatnika (Lohnsteuerabzugsverfahren) 

jest stosunkowo skomplikowane. 

Od niedawna dużym ułatwieniem dla 

przedsiębiorstw jest tzw. elektroniczne 

zeznanie podatkowe ElStEr (Elektronische 

Steuererklärung www.elster.de) 

umożliwiające złożenie zeznania drogą 

Wysokość składki od 1.1.2005: 


elektroniczną. Mniejsze przedsiębiorstwa 

zlecają z reguły obliczanie wynagrodzeń 

doradcom podatkowym. Przy większej 

liczbie pracowników bardziej opłacalne 

jest zatrudnianie własnych, odpowiednio 

wykwalifikowanych specjalistów. 

Wszyscy pracownicy w Niemczech są 

objęci systemem ubezpieczeń społecznych. 

Do tego systemu należą: ustawowe 

ubezpieczenie rentowe, ubezpieczenie 

zdrowotne i ubezpieczenie od bezrobocia. 

Pracodawca i pracownik uiszczają na rzecz 

każdego z tych ubezpieczeń 50% ustawowej 

składki. Wysokość składek jest 

uzależniona od wysokości wynagrodzenia. 

Rodzaj składki Wysokość składki Wysokość składki 

ponoszona przez 

pracownika/pracodawcę 

Ubezpieczenie chorobowe 14,50% 50% / 50% 

(przeciętna wysokość 

składki w kasie 

chorych AOK) 

Ubezpieczenie pielęgnacyjne 

+ dodatek płacony przez 1,70% 50% / 50% 

osoby bezdzietne 0,25% pracownik: 100% 

Ubezpieczenie emerytalne 19,50 50% / 50% 

Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia 6,50% 50% / 50% 

Wynagrodzenie, podatek od wynagrodzenia i składki na ubezpieczenie społeczne. 

Obliczenie wzorcowe (w EUR) 

Pracodawca Pracownik Suma 

Dochód z pracy (wynagrodzenie) brutto -2.000,00 2.000,00 

po potrąceniu podatku 

Podatek od wynagrodzenia, klasa podatkowa 3 0,00 -261,41 -261,41 

Podatek od wynagrodzenia 0,00 0,00 

Dodatek solidarnościowy 0,00 -14,37 -14,37 

Podatek na rzecz kościoła 0,00 0,00 0,00 

Podatki ogółem 0,00 -275,78 -275,78 

Dochód z pracy netto -2.000,00 1.724,22 

po potrąceniu składek na ubezpieczenie społeczne 

Ubezpieczenie chorobowe -145,00 -145,00 -290,00 

Ubezpieczenie pielęgnacyjne -17,00 -22,00 -39,00 

Ubezpieczenie emerytalne i rentowe -195,00 -195,00 -390,00 

Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia -65,00 -65,00 -130,00 

Ogółem pracodawca -422,00 

Ogółem pracownik -427,00 

(Ogółem składki na ubezpieczenie społeczne) -849,00 

Obciążenia pracodawcy -2.422,00 

Wypłata pracownika 1.297,22 


4. Ograniczony obowiązek podatkowy 

podatki ogólnie 

Polski przedsiębiorca w Dolnej Saksonii podlega 

obowiązkowi podatkowemu w Dolnej Saksonii. 

Ten obowiązek podatkowy jest jednak 

ograniczony, jeżeli istnieją równocześnie 

obowiązki podatkowe podmiotu 

gospodarczego w Polsce, jako kraju siedziby 

firmy. Istotne znaczenie mają w tej sytuacji 

regulacje umowy o unikaniu podwójnego 

opodatkowania pomiędzy Polską a Niemcami. 

Opodatkowanie jest różne w zależności 

od rodzaju działalności w Niemczech 

i w Polsce. Celem poniższych ogólnych 

informacji o najważniejszych rodzajach 

podatków niemieckich jest ułatwienie ich 

zrozumienia. Dodatkowe wyjaśnienia dotyczą 

umowy o unikaniu podwójnego 

opodatkowania. Szczegóły dotyczące 

opodatkowania różnych form przedsiębiorstw 

są przedstawione poniżej w rozdziale D. 

a) Podatki od zysku 

Obowiązuje ogólna zasada: wszystkie osoby 

fizyczne, osoby fizyczne w spółkach 

osobowych płacą podatek dochodowy. 

Spółki kapitałowe płacą tzw. podatek 

korporacyjny. Osoby prowadzące 

przemysłową działalność gospodarczą 

(Gewerbe) – a więc nie osoby/firmy 

wykonujące wolne zawody (adwokaci, 

lekarze, architekci itd.) – płacą ponadto 

lokalny (gmina) podatek od działalności 

gospodarczej. 


aa) Podatek dochodowy od osób fizycznych 

Podatek dochodowy od osób fizycznych 

(PDOF) obejmuje dochody spółek 

osobowych: spółek cywilnych, spółek 

jawnych i spółek komandytowych. Podatek 

dochodowy jest podatkiem od zysku. 

Podatkowi dochodowemu od osób 

fizycznych podlegają dochody z: 

° działalności zakładu 

° pracy samodzielnej 

° pracy zależnej 

° majątku kapitałowego 

° wynajmu i dzierżawy 

° rolnictwa i leśnictwa 

° inne dochody. 

Dochody z rolnictwa i leśnictwa, zakładu 

(Gewerbebetrieb) lub pracy samodzielnej 

określa się jako zysk (Gewinn). Zysk wynika 

z nadwyżki przychodu z działalności 

gospodarczej po odliczeniu kosztów 

(czysty zysk) lub z porównania całości 

majątku przedsiębiorstwa. Dochody 

z pozostałych źródeł dochodu wynikają 

z przychodów, z odliczeniem wszelkich 

wydatków przeznaczonych na uzyskanie, 

zabezpieczenie lub utrzymanie przychodu. 

Stawka podatku dochodowego z zasady 

równomiernie wzrasta i jest dlatego 

określana także jako „liniowo-progresywna”. 

Dochód podatnika opodatkowywany jest 

w zależności od jego wysokości według 

4 stopniowej skali podatkowej. 

Z powyższej tabeli wynika, że dochód 

do wysokości kwoty 7 644 EUR rocznie 

Przykład 

dochód roczny stawka podatkowa w % dot. tej kwoty dochodu 

< 7644 EUR dochód zwolniony od podatku 

< 12749 EUR 15 do 23.97 

< 52151 23.98 do 42 

> 52151 42 

jest zwolniony od podatku dochodowego 

od osób fizycznych. Ta kwota dotyczy 

każdego rodzaju dochodu, niezależnie od 

wysokości przychodu rocznego. Dotyczy 

to każdej klasy podatkowej. Kwota 

przekraczająca 52 151 EUR, jest obłożona 

w każdym przypadku maksymalną stawką 

podatkową (Spitzensteuersatz) 

w wysokości 42%. Różne stawki 

podatkowe w ramach poszczególnych klas 

są uzależnione od łącznego dochodu 

rocznego. 

W Niemczech obowiązuje tzw. zasada 

dochodu światowego (Welteinkommensprinzip) 

zgodnie z którym podatnicy 

podlegający nieograniczonemu obowiązkowi 

podatkowemu podlegają niemieckiemu 

opodatkowaniu zarówno odnośnie ich 

dochodów krajowych jak i zagranicznych. 

Ta zasada obowiązuje w przypadku dochodu 

zagranicznego jednak z zastrzeżeniem 

ewentualnie obowiązujących umów 

o unikaniu podwójnego opodatkowania 

(zob. w tym rozdz. pkt 4 c ). 

Szczególnym rodzajem podatku 

dochodowego jest podatek 

od wynagrodzenia, pobierany 

w przypadku pracy zależnej i uregulowany 

w ustawie o podatku dochodowym 

od osób fizycznych 

(Einkommensteuergesetz – EStG). 

bb) Podatek korporacyjny 

Podatek korporacyjny jest szczególnym 

rodzajem podatku dochodowego od osób 

prawnych – dotyczy więc przede wszystkim 

spółek kapitałowych GmbH (Sp. z o.o.) 

lub AG (S.A.). Podstawą opodatkowania 

jest dochód zrealizowany przez 

przedsiębiorstwo (korporację) w ciągu 

jednego roku. Obok ustawy o podatku 

korporacyjnym stosuje się także ustawę 

o PDOF. W przypadku, gdy spółka 

kapitałowa wygospodaruje zysk, ten zysk 

jest podstawą opodatkowania spółki 

kapitałowej podatkiem korporacyjnym. Jeżeli 

zrealizowany zysk spółki będzie wypłacany 

wspólnikom, wspólnicy muszą 

opodatkować ten zysk jako dochody 

z udziału w spółce. Jeżeli wspólnik jest 

spółką kapitałową otrzymane dywidendy 

są zwolnione od podatku kapitałowego. 

Zgodnie z tzw. procedurą opodatkowania 

połowy dochodów (Halbeinkünfteverfahren), 

który obowiązuje od 2002 r., osoby 


fizyczne będące udziałowcami muszą 

opodatkować uzyskane dywidendy tylko 

w połowie wysokości. 

Stawka podatku korporacyjnego wynosi 

25%. Wypłata zysku podlega z zasady 

podatkowi od zysku z kapitału w wysokości 

25% (podatek u źródła dochodu). 

Osoby prawne, które nie sprawują funkcji 

kierowniczych w Niemczech oraz nie mają 

siedziby w RFN, podlegają ograniczonemu 

obowiązkowi podatkowemu (patrz w tym 

rozdz. punkt 4 c). 

Przykład (uproszczony) 

wynik roczny 1000 

podatek od prowadzenia działalności gospodarczej 

(Gewerbesteuer) (20%) - 200 

przychód roczny 800 

podatek korporacyjny (25%) - 200 

dodatek solidarnościowy (1,5%) - 12 

wynik/zysk po uiszczeniu podatków 588 


cc) Podatek od prowadzenia działalności 

gospodarczej 

Wszystkie podmioty prowadzące 

tzw. przemysłową działalność gospodarczą 

(Gewerbe), a więc poza przedstawicielami 

wolnych zawodów (adwokat, lekarz, 

architekt itp.), są zobowiązane do uiszczania 

miejscowego podatku od prowadzenia 

działalności gospodarczej (Gewerbesteuer) 

niezależnie od formy prawnej 

przedsiębiorstwa. Podatek jest obliczany 

wg stawki podatku od działalności 

gospodarczej (Hebesatz), której wysokość 

jest różna w zależności od gminy. Stawka 

podatku wynosi 10% – 20% od zysku, 

może być jednak odpisana od podatku 

dochodowego i korporacyjnego jako koszt 

uzyskania przychodu firmy – efektywne 

obciążenie zysku tym podatkiem wynosi 

dlatego ok. 7%. 

b) Podatki obrotowe 

aa) Podatek od towarów i usług 

Fiskus niemiecki pobiera podatek 

od towarów i usług VAT (Umsatzsteuer, 

USt.) w wysokości obecnie 16% (2005 r.). 

Wystawiający fakturę wykazuje w fakturze 

i dolicza do ceny usługi lub towaru kwotę 

VAT w wysokości 16%. Kwota podatku 

VAT wykazana w fakturze musi być 

odprowadzona do urzędu skarbowego, 

także jeśli klient tej faktury jeszcze nie 

zapłacił. Przedsiębiorca może odliczyć 

kwotę podatku VAT, który zapłacił swoim 

dostawcom. W wyniku tego uprawnienia 

do odliczenia podatku VAT naliczonego 

przez dostawców do faktury (Vorsteuerabzugsberechtigung) 

płatnik podatku VAT 

płaci 16% VAT od kwoty różnicy pomiędzy 

dochodami a wydatkami, o ile podlegają 

one podatkowi VAT. 

bb) Podatek od nabywania nieruchomości 

Wszelkie dyspozycje dotyczące nieruchomości 

położonych w Niemczech są obłożone 

podatkiem w wysokości 3,5% wartości 

nieruchomości. 

c) Umowa o unikaniu podwójnego 

opodatkowania 

Obywatele Polscy prowadzący działalność 

gospodarczą w Dolnej Saksonii nie podlegają 

równocześnie pełnemu podatkowi polskiemu 

i niemieckiemu. 

Ich opodatkowanie jest uzależnione 

od rodzaju prowadzonej działalności 

oraz formy prawnej przedsiębiorstwa. 

Firma założona w Niemczech ma tutaj 

swoją siedzibę i podlega z reguły 

podatkom niemieckim. Aby zapobiec 

sytuacjom „podwójnego opodatkowania” 

Polska i Niemcy zawarły umowę 


(UoUPO – Abkommen zur Vermeidung der 

Doppelbesteuerung/ Doppelbesteuerungsabkommen 

(DBA)). 

Aktualna, obowiązująca od 1 stycznia 

2005 r. wersja UoUPO pomiędzy Polską 

a Niemcami podpisana została 19 grudnia 

2004 r. Publikacja ustawy w Polsce nastąpiła 

jednak z niewielkim opóźnieniem 

w Dzienniku Ustaw 05.12.90 z dn. 20.01.05 

r., wskutek czego stawia się pytanie, 

czy polskie organy podatkowe w okresie 

przejściowym od 1 stycznia 2005 r. 

do chwili formalnej publikacji nowej 

umowy w Polsce będą stosować przepisy 

starej lub nowej UoUPO. 

Ustawa o UPO jest z zasady umową 

międzynarodową pomiędzy dwoma 

państwami, regulującą zakres stosowania 

prawa podatkowego odnośnie dochodów 

uzyskanych na terenie danego państwa. 

Strony umowy zobowiązują się wzajemnie 

do wyłączenia dochodów, które w UoUPO 

są zastrzeżone w całości lub częściowo 


opodatkowaniu w kraju drugiej strony 

umowy, od opodatkowania 

lub do stosowania zniżek. Umowy 


mają np. zapobiec pełnemu 

opodatkowaniu dochodów obywatela 

w obu krajach, który mieszka w jednym 

kraju, a uzyskuje dochody w drugim. 

UoUPO nie ma jednak zastosowania 

do wszystkich podatków. 

Po stronie niemieckiej UoUPO dotyczy 

podatku dochodowego od osób fizycznych, 

podatku korporacyjnego i podatku 

od działalności gospodarczej, a po stronie 

polskiej PDOF i PDOP. 

Umowa dotyczy osób/firm mających swoją 

siedzibę w Niemczech albo w Polsce 

lub w obu krajach (rezydenci). 

Osoba/firma jest rezydentem w tym kraju, 

w którym ma miejsce zamieszkania, stałego 

pobytu, kierownictwo przedsiębiorstwa 

lub w którym spełnia podobne warunki. 

Jeżeli przedsiębiorstwo jest rezydentem 

w tym rozumieniu zarówno w Polsce jak 

i w Niemczech, w sytuacji konfliktowej 

istnieje domniemanie, że jest rezydentem 

tylko w tym kraju, w którym działa 

faktyczny zarząd firmy. W przypadku osoby 

fizycznej decydujące znaczenie ma stałe 

miejsce zamieszkania, a w razie 

wątpliwości centrum interesów życiowych. 

Artykuły 6 do 23 polsko-niemieckiej UoUPO 

regulują kompetencje podatkowe stron. 

Polsko-niemiecka UoUPO przewiduje także 

szereg wyjątkowych rozwiązań 

w szczególnych przypadkach, które jednak 


w tym miejscu nie mogą być omówione. 

Tekst niemieckiej wersji UoUPO znajduje 

się m.in. na stronie internetowej 

Federalnego Ministerstwa Finansów 

www.bundesfinanzministerium.de. 

Obywatel Polski (rezydent w Polsce), 

wykonujący pracę zależną w Niemczech 

lub prowadzący w Niemczech samodzielną 

działalność gospodarczą może opodatkować 

swoje dochody w Polsce, jeżeli w roku 

kalendarzowym przebywał w Niemczech 

nie dłużej niż 183 dni. Ponadto 

wynagrodzenie nie może być płacone 

przez obywateli niemieckich lub przedsiębiorstwa 

(zakłady) niemieckie. 

Ten wyjątek od reguły opodatkowania 

w kraju, w którym jest wykonywana praca/ 

działalność gospodarcza, nie dotyczy 

pracowników najemnych. Wynagrodzenie 

pracowników najemnych podlega 

opodatkowaniu w kraju, w którym jest 

wykonywana praca. 

Dochody obywatela polskiego zrealizowane 

w Niemczech w wyniku pracy samodzielnej 

lub z majątku kapitałowego wzgl. dywidendy 

podlegają zwyczajnemu niemieckiemu 

opodatkowaniu. Polska zwalnia 

te dochody od polskiego opodatkowania. 

Jeżeli obywatel polski uzyskuje dochody 

także w Polsce, fiskus polski obciąża 

podatkiem tylko te dochody; taryfa 

podatkowa (stawka procentowa) jest jednak 

określana według dochodu z Niemiec i Polski 

(tzw. zastrzeżenie progresji wg UoUPO). 

Dochody obywatela polskiego z tytułu 

wykonywania funkcji w radzie nadzorczej 

w Niemczech podlegają podatkowi 

niemieckiemu. Polska obciąża te dochody 

równocześnie podatkiem polskim, odlicza 

jednak podatek zapłacony w Niemczech 

(metoda zaliczenia podatku płaconego 

w drugim kraju). 

d) Zgłoszenie w urzędzie skarbowym 

Jednocześnie z założeniem spółki musi 

nastąpić także zgłoszenie we właściwym 

dla miejsca siedziby urzędzie skarbowym. 

Urząd skarbowy automatycznie nadaje 

przedsiębiorcom numer podatkowy (Steuernummer). 

W przypadkach, gdy założenie 

przedsiębiorstwa wymaga formy notarialnej, 

jak np. założenie spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością, to notariusz zawiadamia 

właściwy urząd skarbowy. Po notarialnym 

sporządzeniu aktu założycielskiego i dalszych 

dokumentów dotyczących założenia spółki 

notariusz jest zobowiązywany poinformować 

właściwy urząd skarbowy o założeniu 

spółki i przesyłać odpowiednie dokumenty 

założycielskie. 

Urząd skarbowy jednocześnie przesyła 

spółce w celu rejestracji podatkowej 

kwestionariusz „Założenie spółki kapitałowej” 

(Gründung einer Kapitalgesellschaft). 

Ten kwestionariusz musi zostać wypełniony 

i podpisany przez pełnomocnika 

zarządzającego spółką z ograniczoną 

odpowiedzialnością i odesłany do urzędu 

skarbowego. 

e) Numer identyfikacji podatkowej dla 

potrzeb VAT 

Gdy przedsiębiorstwo planuje działać 

transgranicznie, musi złożyć dodatkowy 

wniosek do Federalnego Urzędu 

ds. Finansów o wydanie numeru 

identyfikacji podatkowej dla potrzeb VAT 

(Umsatzsteuer- identifikationsnummer, 

Umsatz-ID-Nr.). 

Na wewnętrznych granicach UE zniesiona 

została celna kontrola graniczna. 

W ramach stosunków handlowych między 

przedsiębiorstwami z obszaru UE towary 

wchodzą na teren innego kraju UE bez 

obciążania ich podatkiem VAT. Obciążenie 

podatkiem VAT następuje dopiero w kraju 

przeznaczenia. Przedsiębiorcy, którzy biorą 

udział w handlu wewnątrzunijnym, 

otrzymują więc w celu opodatkowania – 

poza numerem podatkowym wydanym 

przez miejscowo właściwy urząd skarbowy 

– dodatkowo własny numer identyfikacyjny 

podatku VAT (Umsatz-ID-Nr.). Numer 

identyfikacyjny VAT jest wydawany 

wyłącznie przez Federalny Urząd ds. Finansów 

(Bundesamt für Finanzen). Wniosek 

o numer należy kierować w formie 

pisemnej do filii tego urzędu w Saarlouis. 


1. Formy prawne działalności 

Jednostki niesamodzielne: 

gospodarczej na terenie Niemiec - zarys ° 

a) Uwagi ogólne 

Przedsiębiorcy zagraniczni mają prawo 

do prowadzenia stałej działalności 

gospodarczej na terytorium Niemiec. 

Katalog form prawnych możliwych 

do zastosowania sięga od prawnie 

niesamodzielnego oddziału poprzez 

samodzielne przedsiębiorstwo-córkę 

aż do założenia całkiem nowego 

przedsiębiorstwa. Wybierając formę prawną 

przyszłej swojej działalności przedsiębiorca 

zagraniczny powinien wybrać tę formę 

prawną, która jest właściwa dla jego 

specyficznej sytuacji gospodarczej. Wybór 

odpowiedniej formy prawnej działalności 

uzależniony jest przede wszystkim 

od kształtu i zakresu planowanej 

działalności, od oczekiwań rynku 

i od warunków opodatkowania. 

b) Formy prawne działalności 

Działalność gospodarcza może być 

prowadzona na terenie Niemiec 

w następujących formach: 

Firmy jednoosobowe: 

° Jednoosobowa firma handlowa (Einzelkaufmännisches 

Unternehmen, e. Kfm) 

Biuro reprezentacyjne (Repräsentanz) 

° Oddział niesamodzielny (Zweigniederlassung) 

D. Formy prawne działalności gospodarczej we własnym imieniu: mogą one wprawdzie 

być stroną postępowania sądowego (wnieść 

pozew i być pozwane); pod względem 

opodatkowania dochodów są jednak 

„przejrzyste”; nie spółka, lecz wspólnicy 

stanowią podmiot opodatkowania. 

Ze wszystkich możliwych form prawnych 

Osobowe spółki handlowe: 

największą popularnością cieszy się 

° Spółka cywilna (Gesellschaft bürgerlichen 

w Niemczech spółka z ograniczoną 

Rechts, GbR) 

odpowiedzialnością (ok. 850 tys. 

° Spółka partnerska (Partnerschaftsgesell- 

zarejestrowanych spółek). Forma spółki 

schaft) 

akcyjnej w Niemczech jest faworyzowana, 

° Europejskie zjednoczenie gospodarcze 

w odróżnieniu do innych państw 

na bazie wspólnych interesów 

europejskich, zwłaszcza przez większe 

(Europäische Wirtschaftliche 

przedsiębiorstwa. Na terenie Niemiec 

Interessenvereinigung, EWIV) 

istnieje około 12,5 tys. spółek akcyjnych. 

° Spółka jawna (Offene Handelsgesellschaft, 

W ostatnich latach ich liczba wyraźnie 

OHG) 

wzrosła przede wszystkim z powodu kilku 

° Spółka komandytowa (Kommanditgesell- 

ustawowych ułatwień. 

schaft KG; GmbH & Co KG) 

° Spółka cicha (Stille Gesellschaft) 

Forma spółki komandytowej, nie cieszy się 

dużym powodzeniem z powodu 

Kapitałowe spółki handlowe: 

niekorzystnej regulacji odpowiedzialności 

° Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 

prawnej; z około 100 tys. zarejestrowanych 

(Gesellschaft mit beschränkter Haftung, 

spółek tylko około 25 tys. funkcjonuje 

GmbH) 

w formie spółki komandytowej. Znacznie 

° Spółka akcyjna (Aktiengesellschaft, AG) 

większą część, bo około 75 tys. stanowią 

° Europejska spółka akcyjna (SE) 

spółki w formie spółki komandytowej, 

° Spółka komandytowo-akcyjna (Komman- 

w której spółka z ograniczoną 

ditgesellschaft auf Aktien, KGaA) 

odpowiedzialnością jest komplementariuszem 

(GmbH & Co. KG). Ta forma prawna 

Formy prawne działalności różnią się pod 

pozwala na pośrednie ograniczenie 

względem samodzielności organizacyjnej. 

odpowiedzialności poprzez udział spółki 

Spółki kapitałowe są osobami prawnymi 

kapitałowej jako wspólnika odpowiedzialnego 

i mogą jak osoby fizyczne nabywać prawa 

osobiście. 

i zaciągać zobowiązania we własnym 

imieniu. Spółki osobowe są natomiast 

tylko częściowo zdolne do nabywania praw 


2. Przedstawicielstwo, biuro 

reprezentacyjne (Repräsentanz) 

Pierwszym krokiem do własnego 

przedsiębiorstwa w Niemczech jest często 

biuro reprezentacyjne (przedstawicielstwo). 

Oba pojęcia, które są w praktyce stosowane 

w związku z zakładaniem przedsiębiorstwa, 

nie wynikają z niemieckiego prawa działalności 

gospodarczej, ani z prawa handlowego. 

Przedstawicielstwo jest w rzeczywistości 

z reguły organizacyjnie niesamodzielną 

jednostką gospodarczą w kraju docelowym 

utworzoną przede wszystkim w celu 

popularyzacji przedsiębiorstwa zagranicznego 

w kraju docelowym i utrzymywania 

kontaktów – przedstawicielstwo nie 

prowadzi jednak samodzielnej działalności 

gospodarczej. Przede wszystkim nie zawiera 

samodzielnie kontraktów, lecz je co najwyżej 

przygotowuje. 

3. Oddział/Zakład (Zweigniederlassung) 

Następnym krokiem do wejścia na rynek 

niemiecki może być dla przedsiębiorstw 

zagranicznych założenie oddziału (Zweigniederlassung). 

Oddział samodzielny jest zakładem fizycznie 

(przestrzennie) oddzielonym od głównego 

przedsiębiorstwa za granicą, posiadającym 

ograniczoną odpowiedzialność. Warunkiem 

klasyfikacji jako oddziału nie jest jego 

działalność w pełnym zakresie. Ta (ograniczona) 

samodzielność oddziału może wyrażać się 

w istnieniu własnego kierownictwa z prawem 

do decydowania, wyodrębnionej księgowości 

i dyspozycji własnymi środkami operacyjnymi. 

D. Formy prawne działalności gospodarczej 37

Oddział nie jest samodzielną osobą prawną, 

zagraniczne przedsiębiorstwo macierzyste 

pozostaje podmiotem wszystkich praw 

i zobowiązań. 

Cała organizacja niemieckiego oddziału 

podlega więc zagranicznemu przedsiębiorstwu 

macierzystemu i prawu obowiązującemu 

w danym kraju. Także zagadnienia dotyczące 

wewnętrznego prawa spółki, na przykład 

decyzja, czy podjęcie działalności gospodarczej 

w Niemczech wymaga zmiany statutu 

przedsiębiorstwa macierzystego, podlegają 

z reguły prawu kraju, w którym mieści się 

główna siedziba przedsiębiorstwa. To nie 

zmienia jednak faktu, że oddział jako taki 

podlega przepisom prawa niemieckiego. 

Założenie oddziału następuje przez faktyczne 

podjęcie działalności gospodarczej. Może to 

nastąpić przez otwarcie lokalu użytkowego 

lub także już przez samo otwarcie konta 

bankowego. 

Prowadzenie działalności w formie oddziału 

nie wymaga według niemieckiego prawa 

minimalnego kapitału. Uwzględnić należy 

jednak ewentualnie ustawowe wymagania 

dotyczące minimalnego wyposażenia oddziału 

kapitałem, które obowiązują w kraju głównej 

siedziby przedsiębiorstwa. 

W związku ze swoją samodzielnością 

organizacyjną oddział działający w Niemczech 

podlega zgłoszeniu do rejestru handlowego. 

Wpis do rejestru handlowego ma tylko 

charakter dokumentujący (deklaratywny). 

38 D. Formy prawne działalności gospodarczej 

Oddział może wnosić pozwy do sądu 

lub być pozywany, inaczej niż w przypadku 

przedstawicielstwa, w miejscu wpisania 

oddziału do rejestru. Niezależnie od tego 

przedsiębiorstwo musi zgłosić swój oddział 

także we właściwym urzędzie do spraw 

gospodarczych (miasto, gmina). 

4. Jednoosobowa firma handlowa 

(Einzelkaufmännisches Unternehmen, 

e.Kfm.) 

Każda osoba, która osobiście i bezpośrednio 

wykonuje działalność gospodarczą (kupiecką) 

w rozumieniu niemieckiego kodeksu 

handlowego, prowadzi tzw. jednoosobową 

firmę handlową. Kodeks handlowy używa 

w tym wypadku pojęcia „transakcji 

handlowej” („Handelsgeschäft”). Właściciel 

jednoosobowej firmy handlowej prowadzi 

działalność osobiście i bezpośrednio. Ponosi 

również pełną odpowiedzialność 

za zobowiązania z tej działalności i nie może 

tej odpowiedzialności całkowicie ograniczyć. 

Tylko w pojedynczych przypadkach istnieje 

możliwość ograniczenia odpowiedzialności 

na podstawie umowy. Właściciel 

jednoosobowej firmy handlowej nie musi, 

ale może zarejestrować swoją działalność 

w rejestrze handlowym. Jeśli właściciel swoją 

działalność zarejestrował musi wtedy dodać 

do swojego nazwiska skrót „e. Kfm.” 

(właściciel jednoosobowej firmy handlowej) 

lub w przypadku właścicielki „e. Kfr.” albo 

ogólnie „e. K.”, pozatym może występować 

także pod inną nazwą (trade name). 

Prowadzenie działalności przez cudzoziemca 

jest możliwe tylko pod warunkiem, że 

przebywa w kraju lub prowadzone przez 

niego przedsiębiorstwo nie stanowi oddziału 

przedsiębiorstwa zagranicznego. 

5. Spółka cywilna 

(Gesellschaft bürgerlichen Rechts, GbR) 

Spółka cywilna (partnership) – zwana także 

spółką kodeksu cywilnego (BGB-Gesellschaft) 

- stanowi w prawie niemieckim podstawową 

formę spółki osobowej. Ta forma spółki jest 

uregulowana w kodeksie cywilnym i stanowi 

związek kilku osób, które zobowiązały się 

do realizacji wspólnego celu. Pod tym 

względem spółka cywilna różni się od innych 

wspólnot, które są wspólnym podmiotem 

wszelkich praw i zobowiązań, ale nie dążą 

do wspólnego celu (wspólność majątku 

spadkowego, wspólnota gruntowa). 

Na podstawie zmienionego w ostatnim czasie 

orzecznictwa spółka cywilna posiada zdolność 

podmiotu prawnego, na przykład może być 

wpisana do księgi wieczystej jako właściciel 

i ma prawo wnieść pozew do sądu, jak 

również być pozywana. 

Forma spółki cywilnej jest często używana 

przez przedstawicieli wolnych zawodów, 

np. przez adwokatów, doradców 

podatkowych, biegłych rewidentów (często 

stosuje się w tym przypadku określenie 

„Sozietät” czyli spółka wolnych zawodów), 

inżynierów (wspólnota inżynierska) lub lekarzy 

(wspólny gabinet lekarski, zespół gabinetów). 

Spółka cywilna jest także faworyzowaną 

i właściwą formą w zakresie działalności 

pośredników nieruchomościami (własność, 

dysponowanie i zarządzanie 

nieruchomościami), o ile ta działalność nie jest 

wykonywana w ramach organizacji kupieckiej. 

Do czasu reformy kodeksu handlowego 

spółka cywilna była także właściwą formą 

organizacyjną do prowadzenia mniejszych 

spółek osobowych w zakresie usług, które 

nie wymagały organizacji kupieckiej. Forma 

spółki cywilnej jest ponadto często stosowana 

i właściwa w przypadku grup wykonawców 

(na przykład przy większych projektach 

budowlanych lub w ramach innych wspólnych 

projektów) oraz konsorcjów (na przykład 

konsorcjum finansujące). Wspólnicy nie mogą 

w ramach spółki cywilnej ograniczyć swojej 

odpowiedzialności tylko i wyłącznie 

do kapitału spółki; przedsięwzięta w praktyce 

próba ograniczenia odpowiedzialności spółki 

cywilnej poprzez prowadzenie działalności 

pod firmą GbR mbH (spółka cywilna 

z ograniczoną odpowiedzialnością) nie 

została uznana przez orzecznictwo. 

6. Spółka partnerska 

(Partnerschaftsgesellschaft) 

Forma prawna spółki partnerskiej (partnership 

company) została wprowadzana w 1998 r. 

i może być stosowana jako forma 

organizacyjna spółki tylko przez osoby 

wykonujące wolne zawody (na przykład przez 

adwokatów). Osoby prowadzące działalność 

gospodarczą w zakresie przemysłu lub handlu 

nie mogą tworzyć spółki partnerskiej. Spółka 

partnerska jest ukształtowana podobnie jak 

spółka jawna (Offene Handelsgesellschaft, 

OHG), jednak nie jest spółką handlową. 

Z tego powodu spółka partnerska nie musi 


yć zgłoszona do rejestru handlowego, 

lecz do szczególnego rejestru partnerskiego 

(Partnerschaftsregister). Partnerstwo 

pozwala na ustalenie pewnych ograniczeń 

w zakresie obowiązującej odpowiedzialności 

wspólników. Forma prawna spółki partnerskiej 

nie osiągnęła dotychczas większego znaczenia 

w praktyce niemieckiego życia gospodarczego. 

7. Spółka cicha 

(Stille Gesellschaft) 

Spółka cicha (silent partnership) wzgl. 

udział cichy stanowi spółkę wewnątrz spółki, 

zawartą tylko pomiędzy stronami, która 

w stosunkach prawnych wobec osób trzecich 

w ogóle nie występuje. Wspólnicy spółki 

cichej posiadają udziały w przedsiębiorstwie 

właściciela. W przypadku gdy właścicielem 

jest spółka, na przykład spółka z ograniczoną 

odpowiedzialnością lub spółka komandytowa, 

cichy wspólnik prawnie w tej spółce nie 

uczestniczy. 

Właściciel może założyć cichą spółkę tylko 

z jednym wspólnikiem. W razie zamiaru 

współpracy z większą liczbą wspólników 

właściciel spółki występującej jawnie musi 

założyć spółkę cichą z każdym wspólnikiem 

osobno. Istnieje także możliwość założenia 

spółki cichej przez wszystkich wspólników, 

którzy chcą mieć udział cichy - ta spółka 

cicha jest wtedy wspólnikiem cichym obok 

właściciela spółki działającej jawnie. 


8. Spółka jawna 

(Offene Handelsgesellschaft, OHG) 

Spółka jawna (partnership) jest podstawową 

formą handlowej spółki osobowej. Każdy ze 

wspólników ponosi osobistą odpowiedzialność 

za zobowiązania spółki do wysokości swojego 

prywatnego majątku, bez innych ograniczeń 

i solidarnie z pozostałymi wspólnikami. Spółka 

jawna jest właściwą formą prawną przede 

wszystkim dla mniejszych przedsiębiorstw 

z niższym wkładem kapitałowym, w których 

wspólnicy świadczą pracę z reguły osobiście. 

Spółka jawna jako spółka osobowa nie posiada 

osobowości prawej, przyznaje się jej prawną 

samodzielność. Spółka jawna ma w ten 

sposób możliwość prowadzenia przedsiębiorstwa 

pod własną firmą, nabywania własności 

lub występowania przed sądem. 

9. Spółka komandytowa 

(Kommanditgesellschaft, KG) 

Spółka komandytowa (limited partnership) 

jest szczególną formą spółki jawnej. Istotna 

różnica polega na tym, że wspólnicy spółki 

komandytowej dzielą się na dwie grupy. 

Podczas gdy przynajmniej jeden wspólnik 

ponosi pełną odpowiedzialność 

za zobowiązania spółki (komplementariusz), 

pozostali wspólnicy (komandytariusze) 

ponoszą odpowiedzialność tylko do wysokości 

sumy komandytowej zadeklarowanej 

w umowie i faktycznie wpłaconej. 

10. Spółka komandytowa ze spółką 

z ograniczoną odpowiedzialnością 

jako komplementariuszem 

(GmbH & Co. KG) 

Spółka GmbH & Co. KG jest szczególnym 

typem spółki komandytowej, a w związku 

z tym z zasady spółką osobową. Szczególną 

cechą tego typu spółki jest osobowość prawna 

wspólnika odpowiedzialnego osobiście 

(komplementariusza), który nie jest osobą 

fizyczną jak w przypadku zwyczajnej spółki 

komandytowej, lecz spółką z ograniczoną 

odpowiedzialnością (GmbH / Sp. z o.o.). 

Ta spółka GmbH jest spółką kapitałową 

(zob. rozdz. Spółka z ograniczoną 

odpowiedzialnością), której odpowiedzialność 

wobec wierzycieli jest ograniczona 

do wysokości kapitału spółki. W wyniku tej 

konstrukcji, która przez niemieckie orzecznictwo 

od dawna uznana jest jako dopuszczalna, 

odpowiedzialność spółki komandytowej jest 

ograniczona w ten sam sposób, jak w przypadku 

spółek kapitałowych. 

11. Spółka z ograniczoną 

odpowiedzialnością 

(Gesellschaft mit beschränkter 

Haftung, GmbH) 

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 

jest mniejszą formą spółek kapitałowych 

i jest najbardziej popularną formą prawną 

spółki w Niemczech. Spółka GmbH jest 

zwyczajowo stosowaną formą spółki 

dla małych i średnich przedsiębiorstw. Spółka 

z ograniczoną odpowiedzialnością może być 

zawiązana w każdym prawnie dozwolonym 

celu (cel zarobkowy, użyteczności publicznej 

lub polityczny). Ponieważ warunkiem 

tej formy prawnej nie jest prowadzenie 

kupieckiej działalności gospodarczej 

(kaufmännisches Gewerbe) może być 

stosowana także przez rzemieślników 

lub osoby prowadzące drobną działalność 

gospodarczą (Kleingewerbe). 

Spółka GmbH różni się od spółki akcyjnej 

swoją raczej personalnie ukierunkowaną 

strukturą. Spółka GmbH nie może wydawać 

papierów wartościowych, w których są 

zagwarantowane prawa do udziałów w spółce. 

Zbywalność jest dodatkowo ograniczona przez 

surowe wymagania formalne przy przenoszeniu 

udziałów w spółce. Z drugiej strony spółka 

GmbH podlega mniejszej ilości formalnych 

przepisów niż spółka akcyjna. Stosunki prawne 

spółki GmbH reguluje ustawa o spółkach 


(GmbH-Gesetz). Szczególnie stosunki między 

wspólnikami oraz stosunek wspólników 

wobec spółki są uregulowane w statucie. 

Statut spółki musi zawierać obowiązkowe 

minimalne uregulowania zawarte w ustawie. 


Ponadto statut może obejmować dalsze 

uzgodnione przepisy. W porównaniu 

ze spółką akcyjną i prawem spółek 


obowiązującym w niektórych innych 

państwach statut spółki może odbiegać 

także od reguł ustawowych, o ile przepisy 

te nie obowiązują bezwzględnie. 

Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością 

poświęcony jest cały rozdział E niniejszego 

opracowania. 

12. Spółka akcyjna 

(Aktiengesellschaft, AG) 

Forma spółki akcyjnej jest stosowana 

w Republice Federalnej Niemiec z reguły tylko 

dla dużych przedsiębiorstw. Spółka akcyjna 

jest jedyną formą spółki posiadającą bez 

dalszych przeszkód dostęp do publicznych 

rynków finansowych, co pociąga za sobą 

równocześnie obowiązek przestrzegania 

licznych przepisów kontrolnych mających 

na celu ochronę akcjonariuszy. 

Od sierpnia 1994 roku istnieje możliwość 

założenia tzw. małej spółki akcyjnej, która 

jest przeznaczona dla ograniczonego kręgu 

akcjonariuszy i nie podlega z tego powodu 

aż tak wielu przepisom formalnym jak 

„duża” spółka akcyjna. 


13. Europejskie Zjednoczenie Gospodarcze 

na bazie wspólnych interesów 

(Europäische Wirtschaftliche Interessenvereinigung, 

EWIV) 

Unia Europejska wprowadziła tę formę prawną 

w roku 1985 rozporządzeniem wiążącym 

wszystkie państwa członkowskie Unii 

Europejskiej (European Economic Interest 

Grouping, E.E.I.G); rozporządzenie o EWIV 

jest w tych krajach częścią ich porządku 

prawnego, a w stosunku do EWIV z siedzibą 

w Niemczech stosuje się z zasady prawo 

dotyczące spółki jawnej. 

EWIV nie może osiągać zysków; cel 

przedsiębiorstwa EWIV jest ograniczony 

do organizacji wspólnych zadań, jak np. 

wspólnej działalności badawczo-rozwojowej, 

wspólnego marketingu itd. Członkami EWIV 

mogą być tylko osoby (firmy) z siedzibą 

w jednym z państw Unii Europejskiej, nie 

z krajów trzecich, także nie z Norwegii 

lub Szwajcarii. 

Forma prawna EWIV nie osiągnęła do tej 

pory istotnego znaczenia; w Niemczech 

zarejestrowanych było w 2005 roku tylko 

ok. 176 stowarzyszeń EWIV. 

14. Societas Europaea (SE)/Europejska 

Spółka Akcyjna (ESA) 

W październiku 2004 roku wprowadzono 

po raz pierwszy jednolitą europejską formę 

prawną dla spółek kapitałowych w postaci 

europejskiej spółki akcyjnej. Przedsiębiorstwa 

mogą ujednolicać w ten sposób swoje 

struktury poza granice kraju. SE może 

powstać przez przekształcenie, łączenie 

lub przez założenie holdingu lub spółki-córki. 

Założenie SE jest jednak możliwe tylko wtedy, 

jeżeli spółki założycielskie mają swoje siedziby 

w różnych państwach członkowskich Unii 

Europejskiej względnie posiadają spółkę-córkę 

albo oddział w innym państwie członkowskim UE. 

Kapitał zakładowy SE jest rozłożony na akcje 

i musi wynosić przynajmniej 120 000 EUR. 

Głównym organem SE jest walne zgromadzenie. 

Ponieważ spółka SE podlega z reguły przepisom 

prawa państwa członkowskiego, w którym 

ma swoją siedzibę, kompetencje walnego 

zgromadzenia zależą od tego właściwego 

prawa krajowego. Spółka SE musi uregulować 

w statucie swoją strukturę - możliwe jest 

stosowanie angielskiego board-system 

lub systemu dualnego (zarząd / rada 

nadzorcza). Spółki SE z siedzibą w Niemczech 

mogą więc wybrać angielski board-system. 

Spółka odpowiada wobec wierzycieli 

majątkiem spółki, przy czym każdy akcjonariusz 

odpowiada aż do wysokości swojego kapitału 

akcyjnego. 

15. Zagraniczne formy prawne 

Niemieckie prawo spółek, włącznie z prawem 

handlowym dotyczącym struktur 

przedsiębiorstwa (np. rachunkowości), jest 

ukształtowane przez dyrektywy i rozporządzenia 

unijne, podobne do rozwiązań stosowanych 

w innych krajach UE. Jednak pomimo 

prowadzonej harmonizacji prawa w krajach 

UE w zakresie prawa spółek istnieją nadal 

liczne różnice w rozwiązaniach i szczególne 

uregulowania. Niezależnie od tych różnic 

spółki SE, które zostały założone w innym 

kraju członkowskim UE zgodnie z przepisami 

tego kraju, muszą być uznane także 

w Niemczech. Republika Federalna Niemiec 

musi więc uznać osobowość prawną innych 

spółek europejskich także w przypadku, 

gdy działalność gospodarcza tych spółek 

jest wykonywana wyłącznie w Niemczech. 

W wyniku tego brytyjska spółka typu Limited, 

założona zgodnie z przepisami brytyjskimi, 

może prowadzić swoją działalność gospodarczą 

w całości na terenie Niemiec, bez utraty 

zdolności procesowej oraz prawnej. 


E. Założenie i organizacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 

– GmbH 

1. Warunki powstania spółki 


może być utworzona przez jedną lub większą 

liczbę osób. Wspólnikami mogą być zarówno 

osoby prawne jak i fizyczne. Inaczej niż 

w regulacjach prawnych innych krajów 

z pełnego ograniczenia odpowiedzialności 

korzystają także osoby prawne będące 

jedynym wspólnikiem GmbH. Niemiecka 

GmbH może być także zawiązana przez 

inną jednoosobową GmbH. 

W przypadku spółki jednoosobowej kapitał 

zakładowy w wysokości co najmniej 

25 000 EUR musi być wniesiony w całości 

lub zagwarantowany. W spółkach z kilkoma 

wspólnikami musi być wniesione tylko 

co najmniej 25% wkładów kapitału 

zakładowego, ale nie mniej niż 12 500 EUR. 

Wspólnicy spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością muszą być podani 

do rejestru handlowego imiennie, jednak 

inaczej niż w przypadku wspólników 

spółki osobowej, nie podlegają wpisowi 

i opublikowaniu w rejestrze. 

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością 

istnieje, tak jak w spółce akcyjnej, możliwość 

wniesienia wkładów niepieniężnych (aportu), 

których wartość musi być wykazana 

w sprawozdaniu o założeniu spółki 

w oparciu o aporty. 

44 E. Założenie i organizacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – GmbH 

2. Warunki odpowiedzialności spółki 

w organizacji 


powstaje dopiero w momencie wpisu 

do rejestru handlowego. W czasie między 

sporządzeniem umowy spółki w formie aktu 

notarialnego a wpisem do rejestru handlowego 

powstaje spółka w organizacji, tzw. spółka 

założycielska z ograniczoną odpowiedzialnością 

(„spółka wstępna” / Vor-GmbH). W tej fazie 

przejściowej, która może trwać od sześciu 

tygodni do trzech miesięcy, spółka ma już prawo 

rozwijania swojej działalności gospodarczej. 

Spółka w organizacji podlega co prawda 

z zasady regułom ustanowionym w statucie 

spółki i odpowiednio także niektórym przepisom 

prawa dotyczącym spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością. Ponieważ jednak ta 

spółka jeszcze nie istnieje, na tym etapie nie 

działa też ograniczenie odpowiedzialności. 

Do czasu zarejestrowania spółki, czyli 

w okresie 6 tygodni do ponad 3 miesięcy, 

wspólnicy odpowiadają za zobowiązania 

bez ograniczeń swoim własnym majątkiem. 

Ze względu na tę lukę w ograniczeniu 

odpowiedzialności do czasu rejestracji właśnie 

inwestorzy zagraniczni często decydują się na 

nabycie spółki już wcześniej założonej. Takie 

spółki założone „na zapas” (Vorratsgesellschaften) 

np. przez firmy doradcze są już 

zarejestrowane w rejestrze handlowym, 

nie prowadzą jednak żadnej działalności 

gospodarczej. Inwestorzy mogą objąć udziały 

w takiej spółce na podstawie zwyczajnej 

notarialnej umowy kupna-sprzedaży udziałów. 

Po zgłoszeniu do rejestru, publikacji oraz po 

oddaniu wymaganej gwarancji przez nowy 

zarząd do rejestru handlowego, spółka może 

podjąć działalność gospodarczą bez ryzyka 

ponoszenia pełnej osobistej odpowiedzialności. 

Za nabyciem spółki już istniejącej przemawia 

ponadto tryb załatwiania formalności. 

Przy zakładaniu nowej spółki przez 

przedsiębiorstwo zagraniczne wymagane są 

przede wszystkim dokumenty potwierdzające 

jego istnienie oraz dokumenty potwierdzające 

uprawnienia pełnomocników, co najmniej 

poświadczony wypis z rejestru handlowego 

inwestora. Dokumenty muszą być z reguły 

także zalegalizowane przez niemiecką 

ambasadę lub konsulat w formie uproszczonej 

lub posiadać odpowiednie adnotacje 

o legalizacji. Ponadto te dokumenty muszą 

być przetłumaczone dla sądów niemieckich 

na język niemiecki przez tłumacza 

przysięgłego. 

Te przygotowania wymagają zwykle od trzech 

do czterech tygodni czasu na opracowania; 

do tego dochodzą opłaty i koszty konsultacji 

klienta z adwokatem. 

W przypadku przejęcia udziałów spółki już 

istniejącej (założonej „na zapas”) te formalności 

nie są wymagane. Niemieckie sądy nie żądają 

żadnych dalszych informacji dotyczących 

wspólników spółki, ponieważ spółka istnieje 

już jako samodzielna osoba prawna. 

3. Firma (nazwa spółki) 

Firma spółki GmbH jest jej nazwą, pod którą 

spółka występuje w obrocie prawnogospodarczym. 

Firma może być utworzona 

z nazwiska właściciela (nazwy podmiotu) 

lub także odnosić się do produktów lub usług 

spółki. Dopuszczalne są także firmy całkowicie 

fantazyjne. Przy wyborze firmy należy jednak 

wziąć pod uwagę, że firma musi umożliwiać 

wyraźnie odróżnianie od innych spółek. 

Problematyczne są dlatego nazwy pospolite 

lub często występujące nazwiska jak 

np. „Müller GmbH”; nazwy tego typu muszą 

być w większości przypadków uzupełnione 

o dodatek indywidualizujący. Oprócz tego 

firma musi odróżniać się od innych firm 

miejscowych. Z tego powodu należy w razie 

wątpliwości przed podjęciem ostatecznej 

decyzji o przyszłej firmie zasięgnąć informacji 

we właściwej izbie przemysłowo-handlowej 

(IHK, por. rozdz. F), czy wybrana nazwa 

firmowa jest prawnie dopuszczalna 

i wystarczająco odróżnia się od innych firm 

miejscowych. 

Przy wyborze firmy należy w każdym przypadku 

dodatkowo sprawdzić, czy firma nie narusza 

prawa znaków towarowych. Naruszenie prawa 

znaków towarowych nie jest sprawdzane ani 

przez sąd podczas zgłoszenia spółki do rejestru 

handlowego, ani też przez miejscową izbę 

przemysłowo-handlową. Zaniedbanie kontroli 

w zakresie prawa znaków towarowych pociąga 

za sobą w przypadku naruszenia praw 

ochronnych przysługujących innym podmiotom 

często znaczne koszty i trudności dla właściciela 

nowej spółki. Z tego powodu dopuszczalność 

oznaczenia firmowego powinna być sprawdzona 

E. Założenie i organizacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – GmbH 45

w Niemieckim Urzędzie Patentów i Znaków 

Towarowych (Deutsches Patent- und Markenamt) 

w Monachium (adres w załączniku nr 5). 

4. Przedmiot przedsiębiorstwa 

Przedmiot przedsiębiorstwa określa zakres 

i rodzaj działalności spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością. Przedsiębiorca jest 

zobowiązany do zgłoszenia określonego 

przedmiotu przedsiębiorstwa do rejestru. 

Przedmiot przedsiębiorstwa powinien 

umożliwiać zainteresowanym kręgom 

gospodarczym rozpoznanie środka ciężkości 

działalności spółki. Dane dotyczące przedmiotu 

działalności powinny więc być dla osób trzecich 

na tyle informacyjne, aby mogły rozpoznać 

zakres działań firmy przynajmniej w zarysie. 

Zupełnie ogólne zwroty, nie zawierające 

wystarczającej informacji, jak np. „transakcje 

handlowe wszelkiego rodzaju” są dlatego 

niedopuszczalne. Wystarczające jest jednak 

np. opisowe określenie „działalność 

gastronomiczna” lub „handel materiałami 

biurowymi”. 

Niektóre rodzaje działalności gospodarczej 

wymagają w Niemczech zezwolenia 

lub koncesji. Działalność gospodarcza 

podlegająca zezwoleniu, może być 

podejmowana dopiero z chwilą jego 

wydania. W Niemczech nie mogą być 

prowadzone bez wymaganego zezwolenia 

np. lokale gastronomiczne, działalność 

rzemieślnicza wymaga z reguły uprzedniego 

wpisu do rejestru rzemieślników 

(Handwerksrolle), także działalność 

gospodarcza w zakresie powierniczego 


wykonawstwa budowlanego i nadzoru 

budowlanego (Bauträgerschaft, Baubetreuung), 

która jest klasyfikowana jako rzemiosło, 

oraz działalność pośrednictwa w obrocie 

nieruchomościami wymagają uzyskania 

zezwolenia. W przypadku, gdy przedmiot 

przedsiębiorstwa wymaga zezwolenia, właściwy 

rejestr handlowy uzależnia wpis do rejestru 

od uzyskania wymaganego zezwolenia. 

5. Wspólnicy i udziały w spółce 


a) Wspólnicy 

Wspólnikami spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością mogą być zarówno 

osoby fizyczne jak i osoby prawne. 

Dopuszczalna jest także spółka 

jednoosobowa (Ein-Personen-Gesellschaft/ 

Einmanngesellschaft). W tym przypadku 

muszą być jednak przestrzegane szczególne 

przepisy dotyczące kapitału (patrz niżej 

pkt 7). Każdy wspólnik posiada określony 

udział w spółce, którego wartość musi 

wynosić co najmniej 100 EUR. Wartość 

pojedynczych udziałów w spółce może być 

określona różnie dla każdego wspólnika, 

musi być jednak podzielna przez pięćdziesiąt. 

Wysokość pojedynczych udziałów jest 

wpisana do listy wspólników, złożonej 

w rejestrze handlowym. 

b) Udziały w spółce 

Ogólna liczba udziałów spółki GmbH 

zależy od liczby wspólników. Rozłożenie 

udziałów na wartości abstrakcyjne jest 

praktyce spółek GmbH z ograniczoną 

odpowiedzialnością obce. 

Przeniesienie udziałów 

Pojedyncze udziały w spółce mogą być 

z zasady przenoszone bez ograniczeń. 

Wspólnicy chcąc zapobiec, aby udziałów 

nie pozyskał podmiot obcy, mają możliwość 

wprowadzenia odpowiednich zabezpieczeń 

w statucie spółki. Przepisy statutu mogą 

przewidywać, że pozostałym wspólnikom 

w spółce przysługuje prawo pierwokupu, 

można także uregulować kwestie 

związane z dziedziczeniem udziałów. 

Przeniesienie udziałów następuje 

na podstawie umowy notarialnej. 

Statut spółki może przewidywać 

ograniczenia w tym zakresie, 

np. uzależnić transakcję od zgody 

zgromadzenia wspólników. W razie 

konieczności uzyskania zgody 

zgromadzenia należy dokładnie ustalić, 

jakie rodzaje rozporządzeń udziałami są 

uzależnione od tej zgody. Interesom 

poszczególnych wspólników często 

odpowiada możliwość przenoszenia 

udziałów w kręgu własnej rodziny 

lub grupy przedsiębiorstwa. 

W praktyce w statutach uzgadniane są 

bardzo zróżnicowane i indywidualne 

ograniczenia. Istnieje możliwość zupełnego 

uzależnienia rozporządzenia udziałami 

od zgody innych wspólników lub spółki. 

Statut może przewidywać obowiązek 

zaproponowania zbycia udziałów 

w pierwszej kolejności określonym 

wspólnikom lub spółce albo regulować 

prawo pierwokupu lub przewidzieć oba 

rozwiązania. W określonych przypadkach 

poczytuje się, że zgoda została udzielona, 

jeżeli jedno z tych uprawnień nie zostało 

wykonane. 

Sprzedaż części udziałów może nastąpić 

tylko za zgodą spółki na podział udziału. 

Wycofanie udziałów 

Umorzenie udziałów (amortyzacja) jest 

z reguły możliwe, jednak musi być 

w umowie spółki wyraźnie dopuszczone. 

Umorzenie udziałów wbrew woli 

właściciela jest możliwe tylko 

w wyjątkowym przypadku, uzasadniającym 

wyłączenie wspólnika ze spółki z ważnych 

przyczyn. Warunki umorzenia (przepadku) 

udziałów wbrew woli wspólnika, którego 

umorzenie dotyczy, muszą być dokładnie 

uregulowane w statucie spółki, z reguły 

już przed nabyciem udziału przez tego 

wspólnika. 

Wspólnikowi, którego udziały zostały 

przymusowo umorzone przysługuje 

rekompensata. Statut spółki może jednak 

określać, że kwota rekompensaty może być 

także niższa niż właściwa wartość udziału (czyli 

proporcjonalna wartość przedsiębiorstwa). 


Wartość udziału 

Godne polecenia jest uregulowanie 

w statucie warunków dotyczących 

rekompensaty, które mogą być stosowane 

także w razie przeniesienia udziałów 

z powodu obowiązku zaproponowania 

udziałów pozostałym wspólnikom 

oraz prawa pierwokupu przenoszonych 

udziałów przysługującego wspólnikom. 

Dziedziczenie udziałów 

Statut powinien zawierać także uregulowania 

dotyczące dziedziczenia udziałów w spółce. 

Zgodnie z prawem niemieckim nie można 

z góry wykluczyć wstąpienia spadkobierców 

spółki na miejsce zmarłego wspólnika, co 

w niektórych krajach jest możliwe. 

Spadkobierca wstępuje do spółki z mocy 

prawa. Jeżeli jest jednak osobą niepożądaną 

przez pozostałych wspólników, można 

zobowiązać spadkobiercę do zaproponowania 

dziedziczonych udziałów pozostałym 

wspólnikom – co wymaga uprzednich 

dokładnych uregulowań w statucie. Podobnych 

regulacji wymagają zagadnienia związane 

ze zmianą stosunków rodzinnych 

wspólników, szczególnie na wypadek 

rozwodu należy np. zapobiec powstaniu 

zagrożeń dla przedsiębiorstwa wskutek 

roszczeń wynikających z tytułu prawa 

rodzinnego. 

Zakaz konkurencji 

O ile spółka z ograniczoną 

odpowiedzialnością w wysokim stopniu 


kształtowana jest przez bezpośrednie 

czynności wspólników, statut spółki 

przewiduje często odpowiednie klauzule 

dotyczące fachowej współpracy wspólników 

ze spółką i bieżących czynności wspólników 

w interesie spółki. Statut powinien zawierać 

także szczegółowe uregulowania dotyczące 

zakazu działalności konkurencyjnej. 

6. Organizacja wewnętrzna i reprezentacja 

a) Zgromadzenie wspólników 

Najwyższym organem spółki jest 

zgromadzenie wspólników, 

które odpowiada pod względem funkcji 

walnemu zgromadzeniu spółki akcyjnej, 

z tą różnicą, że zgromadzenie wspólników 

spółki GmbH nie podlega tak 

szczegółowym przepisom formalnym. 

Uchwały wspólników są podejmowane 

w zgromadzeniu, przy czym z reguły 

na każde 50 EUR udziału przypada 

jeden głos. Każdy wspólnik może być 

na zgromadzeniu wspólników 

reprezentowany przez pełnomocnika. 

b) Reprezentacja 

Spółka jest reprezentowana przez jednego 

lub większą liczbę pełnomocników 

zarządzających (Geschäftsführer), którzy 

reprezentują spółkę na zewnątrz i prowadzą 

sprawy spółki. Pełnomocnikami 

zarządzającymi (zarządem) mogą być tylko 

osoby fizyczne. Pełnomocnicy zarządzający 

powinni posiadać pełną zdolność 

do wykonywania czynności prawnych, nie 

mogą być karani za popełnienie czynów 

karnych związanych z upadłością i nie mogą 

także podlegać sądowemu lub urzędowemu 

zakazowi wykonywania zawodu. 

Zakres reprezentacji 

Jeżeli zarząd spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością jest wieloosobowy, 

pełnomocnicy zarządzający są upoważnieni 

z reguły tylko do reprezentacji łącznej. 

Statut spółki może jednak uprawnić 

poszczególnych członków zarządu 

do reprezentacji samodzielnej. 

Ustawowy wzorzec reprezentacji łącznej 

może być zmieniony przez przepisy 

statutu, które mogą regulować 

reprezentację samodzielną także wobec 

osób trzecich. Ta poszerzona kompetencja 

danego pełnomocnika zarządzającego 

podlega publikacji w rejestrze handlowym. 

W przeciwieństwie do tego, merytoryczne 

ograniczenia uprawnień pełnomocników 

zarządzających wobec osób trzecich 

z reguły nie mają skutku prawnego, chyba 

że takie ograniczenia tym osobom były 

znane. Te ograniczenia nie mogą być 

opublikowane w rejestrze handlowym. 

Jednak zaleca się, w stosunku wewnętrznym 

uregulować kompetencje zarządu 

w statucie lub w regulaminie zarządu. 

Zaleta tego rozwiązania polega na tym, 

że uprawnienia pełnomocników 

zarządzających i postanowienia dotyczące 

ich obowiązków i czynności na rzecz spółki 

mogą być zmieniane jednostronnie przez 

spółkę, co w przypadku umowy o pracę 

byłoby niemożliwe. Pełnomocnik 

zarządzający może co prawda ze skutkiem 

prawnym dla spółki przekraczać zakres 

swoich uprawnień, w tym wypadku jest 

jednak odpowiedzialny wobec spółki 

za szkody. 

W mniejszych grupach przedsiębiorstw, 

w których jedna i ta sama osoba fizyczna 

realizuje funkcje w kilku spółkach lub we 

własnym interesie, należy zwrócić uwagę 

na szczególną regulację prawa niemieckiego 

w zakresie wykonywania czynności 

prawnych z samym sobą. Niemiecki kodeks 

cywilny (Bürgerliches Gesetzbuch, BGB) 

zabrania dokonywania czynności prawnej 

z samym sobą, czyli być drugą stroną 

czynności prawnej, której dokonuje 

w imieniu mocodawcy (§ 181 BGB). 

Ten przepis stanowi regułę, która może 

i powinna być w ten sposób wykluczona, 

że zgromadzenie wspólników na podstawie 

wyraźnej uchwały, czy też zapisu 

w statucie zwolni pełnomocnika 

zarządzającego z zakazu dokonywania 

czynności prawnej z samym sobą 

w powyższym rozumieniu. Narodowość 

pełnomocników zarządzających jest 

bez znaczenia. 

Zarząd zagraniczny 

Pełnomocnikami zarządzającymi spółki 

GmbH mogą być także cudzoziemcy, 

którzy nie są obywatelami UE. Niektóre 

sądy żądają do wpisania cudzoziemców 

spoza UE jako pełnomocników 

zarządzających do rejestru przedłożenia 

odpowiedniej wizy Republiki Federalnej 

Niemiec, co jednak ze względu 


na swobodny przypływ osób nie dotyczy 

obywateli z krajów UE. W niektórych 

przypadkach pełnomocnicy zarządzający 

muszą więc udokumentować swoje prawo 

wjazdu do Niemiec, by móc wykonywać 

funkcję w spółce. 

7. Kapitał zakładowy 

Kapitał zakładowy spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością wynosi co najmniej 

25 000 EUR. Dopuszczalne są zarówno 

wkłady pieniężne jak i niepieniężne (aporty). 

Wspólnicy muszą wnieść wkłady na pokrycie 

co najmniej połowy minimalnego kapitału 

zakładowego. W przypadku spółki 

jednoosobowej minimalny kapitał zakładowy 

musi być wpłacony w całości. 

W przypadku, gdy wspólnicy zamiast wkładu 

pieniężnego wnoszą aport, wartość wkładu 

niepieniężnego jest sprawdzana przez rejestr 

handlowy bardzo dokładnie pod względem 

podanej wartości. Przed zakończeniem badania 

wartości aportu spółka nie może być wpisana 

do rejestru handlowego, co może prowadzić 

do znacznych opóźnień i istotnie powiększyć 

ryzyko odnośnie odpowiedzialności spółki 

w organizacji. 

Niemieckie prawo spółek z ograniczoną 

odpowiedzialnością, które jest jednym 

z najstarszych na świecie porządków 

prawnych w tym zakresie, cechuje się 

szeregiem szczególnych uregulowań. Należą 

do nich np. przepisy dotyczące utrzymania 

kapitału zakładowego, a szczególnie pożyczek 

zastępujących kapitał i podobnych sytuacji. 

Jeżeli w przypadku trudności finansowych 

spółki wspólnik udzielił spółce pożyczki, 


pomimo że z kupieckiego punktu widzenia 

do spółki powinien być doprowadzony kapitał 

własny, wspólnik-pożyczkodawca z reguły 

nie jest uprzywilejowanym wierzycielem spółki 

w przypadku jej upadłości. Podobne zasady 

obowiązują także w przypadku poręczenia 

wspólnika dla spółki. 

8. Rada nadzorcza i rada doradcza 

Inaczej niż w przypadku spółki akcyjnej rada 

nadzorcza nie jest w spółce z ograniczoną 

odpowiedzialnością bezwzględnie wymaganym 

organem, jednak może być ustalona 

dobrowolnie w statucie spółki (fakultatywna 

rada nadzorcza). 

Ze względu na przepisy ustawy o udziale 

pracowników w zarządzaniu przedsiębiorstwem 

(Mitbestimmungsgesetz), spółka z ograniczoną 

odpowiedzialnością zatrudniająca ponad 

500 pracowników musi obowiązkowo 

powołać radę nadzorczą (obowiązkowa rada 

nadzorcza) i do jednej trzeciej rady powołać 

przedstawicieli pracowników (ustawa o udziale 

jednej trzeciej pracowników w zarządzaniu – 

Drittelbeteiligungsgesetz). 

W przedsiębiorstwach zatrudniających ponad 

2 tys. pracowników połowa rady nadzorczej 

musi składać się z przedstawicieli 

pracowników (parytetowa rada nadzorcza). 

W przypadku równej liczby głosów 

przewodniczącemu rady nadzorczej 

przysługuje głos podwójny. Prawa i obowiązki 

rady nadzorczej spółki GmbH wynikają w dużej 

mierze z przepisów ustawy o spółkach akcyjnych. 

Utworzenie fakultatywnej rady nadzorczej 

jest wskazane w większości przypadków tylko 

w większych spółkach. Rada nadzorcza może 

służyć kontroli i nadzorowi pracy pełnomocników 

zarządzających lub umożliwić wykorzystanie 

zewnętrznej wiedzy i kompetencji fachowych. 

W spółkach rodzinnych w miejscu rady 

nadzorczej działa często rada doradcza (Beirat). 

9. Podatki 

Spółki kapitałowe podlegają obowiązkowi 

podatkowemu już w chwili zawarcia 

notarialnego aktu założycielskiego, 

a nie dopiero z uzyskaniem zdolności 

do wykonywania czynności prawnych 

przez wpis do rejestru handlowego. 

Nieograniczony obowiązek podatkowy rozciąga 

się na wszelkie dochody krajowe i zagraniczne, 

o ile poszczególne dochody nie podlegają 

odmiennym uregulowaniom, na przykład 

według umowy o unikaniu podwójnego 

opodatkowania i przepisów innych 

międzypaństwowych porozumień. 

Dochód spółki GmbH jako spółki kapitałowej 

podlega podatkowi dochodowemu od osób 

prawnych (podatkowi korporacyjnemu – 

Körperschaftssteuer) w wysokości obecnie 

25% i podatkowi od prowadzenia działalności 

gospodarczej (Gewerbesteuer) w wysokości 

przeciętnie od 10% do 20% – niezależnie 

od tego, czy zysk został zatrzymany, 

czy wypłacony wspólnikom. Spółka jest ponadto 

podatnikiem tzw. dodatku solidarnościowego 

w wysokości 5,5% od kwoty ustalonego 

podatku korporacyjnego. 

Opodatkowanie zysków wypłacanych 

wspólnikom zależy od tego, czy wspólnicy 

są podatnikami podatku korporacyjnego 

czy dochodowego. W przypadku 

opodatkowania podatkiem korporacyjnym, 

gdy wspólnicy są spółkami kapitałowymi, 

zyski są opodatkowywane ryczałtowo 

w wysokości 5%. Jeżeli wspólnicy są osobami 

fizycznymi lub spółkami osobowymi, 

które podlegają opodatkowaniu podatkiem 

dochodowym, wtedy połowa wypłaconego 

zysku podlega opodatkowywaniu aktualną 

osobistą stawką podatkową. 

W przypadku wypłacenia zysków spółka 

wypłacająca zatrzymuje podatek od zysku 

z kapitału w wysokości 20%. Płatnikami 

tego podatku są wspólnicy. Podatek 

od zysku z kapitału jest zaliczany na podatek 

dochodowy wspólników lub ich podatek 

korporacyjny, niezależnie od tego, w jakim 

zakresie i według jakiej stawki podatkowej 

zyski podlegały opodatkowaniu po stronie 

wspólników. 

Gdy zyski spółki wypłacane są wspólnikom 

z siedzibą za granicą, wtedy podlegają 

opodatkowaniu podatkiem od zysku z kapitału 

jako podatkowi zebranemu u źródła dochodu 

w Niemczech. W przeciwnym wypadku są 

one opodatkowywane w kraju wspólnika. 

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, 

które Niemcy zawarły z wieloma krajami, 

określają limity potrącenia podatku u źródła 

dochodu (z reguły 10 – 15%). Podatek 

u źródła dochodu, który jest pobierany 

przez fiskusa niemieckiego, na wniosek 

podlega zwrotowi. W przypadku udziału 

zagranicznej spółki kapitałowej w niemieckiej 

spółce kapitałowej w wysokości 10 – 25% 

(Schachtelbeteiligung) obowiązują szczególne 


egulacje (obniżenie stawki podatku od zysku 

z kapitału do wysokości 5 – 10%, przywilej 

podatkowy „Schachtelprivileg”). W wyniku 

tego przywileju podatkowego podatek 

od zysku z kapitału w UE nie jest potrącany. 

10. Wskazówki dotyczące trybu 

tworzenia spółki 

a) Zgromadzenie założycielskie 

Utworzenie spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością wymaga zwołania 

tzw. zgromadzenia założycielskiego przez 

przyszłych wspólników spółki. Zebranie 

założycielskie musi być poświadczone 

notarialnie. Powinno ono zawierać 

co najmniej następujące punkty: 

wspólnicy uchwalają przyszłą nazwę 

(firmę) spółki, wysokość kapitału 

zakładowego i miejsce siedziby. Oprócz 

tego należy powołać pełnomocników 

zarządzających i uregulować zakres ich 

pełnomocnictwa. Jednocześnie wspólnicy 

zawierają umowę spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością (statut spółki). 

b) Umowa spółki (statut spółki) 

Treść umowy spółki musi spełniać określone 

minimalne wymagania. Są to przepisy 

dotyczące firmy i siedziby spółki, określające 

przedmiot działalności, czas trwania 

spółki, wysokość kapitału zakładowego 

oraz liczbę pełnomocników zarządzających. 

Statut powinien zawierać uregulowania 

dotyczące zgromadzeń wspólników 


i większości głosów wymaganych 

do podjęcia określonych uchwał. 

Protokół zgromadzenia założycielskiego 

oraz statut należy sporządzić w formie 

aktu notarialnego i przedłożyć 

we właściwym rejestrze handlowym 

do wpisu. 

c) Powołanie zarządu 

Zgromadzenie założycielskie powołuje 

przyszły zarząd. Wymagania dotyczące 

cudzoziemców jako pełnomocników 

zarządzających zostały przedstawione 

w niniejszym rozdziale w pkt 6. 

d) Otwarcie konta i wpłata kapitału zakładowego 

Po sporządzeniu aktu notarialnego 

ze zgromadzenia założycielskiego 

pełnomocnik zarządzający spółki 

w organizacji zakłada konto bankowe 

dla spółki w banku na terenie Niemiec 

(adresy banków w Dolnej Saksonii 

znajdują się w załączniku nr 4). 

Do założenia konta niezbędne jest 

przedstawienie w banku notarialnie 

potwierdzonych dokumentów założycielskich. 

Po założeniu konta wspólnicy są zobowiązani 

wpłacić na nie swoje wkłady na pokrycie 

kapitału zakładowego. W czasie zgłoszenia 

spółki do rejestru handlowego wspólnicy 

muszą wpłacić na każdy wkład w kapitale 

zakładowym przynajmniej 1 /4 jego 

wartości. W sumie musi być wniesiona 

przynajmniej połowa minimalnego kapitału 

zakładowego, czyli przynajmniej 12 500 EUR. 

W przypadku jednoosobowej spółki 


kapitał zakładowy musi zostać wniesiony 

w całości. 

e) Zgłoszenie do rejestru handlowego 

Po wpłaceniu wymaganego kapitału 

zakładowego zarząd jest zobowiązany 

do zgłoszenia spółki do rejestru 

handlowego. 

Treścią zgłoszenia jest założenie spółki 

i powołanie pełnomocnika zarządzającego 

oraz określenie jego umocowania. 

Pełnomocnik zarządzający musi równocześnie 

złożyć notarialnie poświadczony wzór 

podpisu i zapewnić przed notariuszem, 

że nie był karany za popełnienie czynów 

karnych związanych z upadłością, ani nie 

podlega sądowemu lub urzędowemu 

zakazowi wykonywania zawodu. 

Pełnomocnik zarządzający musi ponadto 

zapewnić, że na każdy wkład kapitału 

zakładowego została wpłacona kwota 

w wysokości co najmniej 1 /4, a wpłacony 

kapitał jest równy co najmniej kwocie 

12 500 EUR. Zarząd musi także zapewnić, 

że wpłacony kapitał znajduje się ostatecznie 

w jego wolnym rozporządzaniu i majątek 

spółki nie jest jeszcze obciążony 

zobowiązaniami. Pełnomocnik zarządzający 

musi sporządzić listę wspólników 

i przedłożyć ją do rejestru handlowego - 

przy założeniu spółki i przy każdej zmianie 

wspólników. 

Wykonane przez pełnomocnika 

zarządzającego zgłoszenie do rejestru 

handlowego musi być sporządzone 

w formie aktu notarialnego i oddane 

do rejestru. 

f) Wpis do rejestru handlowego 

Oddział rejestru handlowego właściwego 

sądu rejonowego wpisuje nowo założoną 

spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością 

do rejestru, jeżeli spełnia wymagania prawa. 

Przedmiotem wpisu jest firma, siedziba, 

przedmiot działalności oraz wysokość 

kapitału zakładowego określonego 

w statucie. Wpisywane są również imiona 

i nazwiska pełnomocników zarządzających 

oraz zakres ich umocowania. Inaczej niż 

w przypadku spółki osobowej wspólnicy 

nie są wpisywani do rejestru. Między 

zgłoszeniem do rejestru handlowego 

a faktycznym wpisem może minąć 

od sześciu tygodni aż do trzech miesięcy. 

g) Odpowiedzialność w stadium tworzenia 

spółki 

Forma prawna spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością jest wybierana przede 

wszystkim w celu uniknięcia nieograniczonej 

odpowiedzialności osobistej. Spółka 

z ograniczoną odpowiedzialnością posiada 

w obrocie prawno-gospodarczym osobowość 

prawną. Obiektem odpowiedzialności jest 

dlatego z reguły tylko majątek spółki. 

Ograniczenie odpowiedzialności do majątku 

spółki powstaje dopiero w chwili 

zarejestrowania spółki. Za zobowiązania 

spółki powstałe przed rejestracją są 

odpowiedzialni wspólnicy osobiście i bez 


ograniczeń. Ta odpowiedzialność trwa także 

po zarejestrowaniu spółki, ponieważ wspólnicy 

są odpowiedzialni za nienaruszony majątek 

spółki w chwili rejestracji. W celu uniknięcia 

tej odpowiedzialności wspólnicy-założyciele 

powinni podjąć istotną działalność 

gospodarczą dopiero z dniem zarejestrowania 

spółki lub przejąć już istniejącą spółkę, która 

została utworzona w tym celu „na zapas”. 

h) Spółki „na zapas” (Vorratsgesellschaften) 

Spółki „na zapas” są spółkami utworzonymi 

już wcześniej np. przez firmy doradcze. 

Spółki „na zapas" do chwili przejęcia przez 

właściwego wspólnika wzgl. wspólników nie 

podejmują żadnych czynności. Nabycie 

spółki „na zapas” jest uzasadnione 

szczególnie w przypadku przedsiębiorstw 

zagranicznych, którzy pragną podjąć 

działalność w bardzo krótkim czasie. 

Procedura założenia spółki GmbH jest dla 

przedsiębiorstw zagranicznych często 

długotrwała i żmudna. Wszystkie dokumenty 

muszą być przetłumaczone na język 

niemiecki przez tłumacza przysięgłego, 

także wszelkie negocjacje muszą być 

prowadzone z pomocą tłumacza. Nabycie 

już istniejącej spółki umożliwia uniknięcie 

tych nakładów i szybsze podjęcie działalności. 

Przejęcie spółki utworzonej „na zapas" 

jest dla przyszłych wspólników, którzy chcą 

w krótkim czasie podjąć działalność, bardzo 

korzystne. Okres czasu między uchwałą 

o założeniu spółki (sporządzeniem statutu) 

a dniem rejestracji jest trudny 

do przewidzenia. Ta procedura trwa 

w praktyce niemieckiej od kilku tygodni 

do (w najgorszym przypadku) kilku miesięcy. 


Wspólnicy ponoszą w tym czasie 

do dnia rejestracji pełną odpowiedzialność 

osobistą. W celu uniknięcia tego wysokiego 

ryzyka, jeżeli wskazane jest szybkie podjęcie 

działalności, wspólnicy powinni rozważyć 

możliwość przejęcia już istniejącej spółki. 

W tym wypadku czas do rozpoczęcia pełnej 

działalności gospodarczej z ograniczoną 

odpowiedzialnością może być skrócony 

do kilku dni lub nawet kilku godzin. 

i) Bilans otwarcia 

Pełnomocnik zarządzający musi 

po założeniu spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością sporządzić bilans 

otwarcia. Jego treść zależy od tego, 

czy kapitał zakładowy został już całkowicie 

wpłacony. Wzór bilansu otwarcia 

na przykładzie spółki z ograniczoną 

odpowiedzialnością z ustawowym 

kapitałem zakładowym w wysokości 

25 000 EUR zawiera załącznik nr 10. 

Bilans otwarcia musi być podpisany 

przez pełnomocnika zarządzającego 

i przedłożony w urzędzie skarbowym. 

j) Koszty utworzenia spółki 

Koszty związane ze sporządzeniem aktu 

notarialnego i opłaty za wpis do rejestru 

handlowego wynoszą w przypadku założenia 

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 

z minimalnym kapitałem zakładowym 

w wysokości 25 000 EUR około 600 EUR. 

Do tego dochodzą koszty opublikowania 

wpisu w wysokości około 350 EUR. 

F. Dolna Saksonia – instytucje otoczenia biznesu 

Dolna Saksonia jest drugim co do wielkości 

krajem związkowym Republiki Federalnej 

Niemiec zajmującym obszar 50 tys. km 2 . 

Położenie geograficzne Dolnej Saksonii 

sprawia, że ten region Niemiec jest bardzo 

atrakcyjny pod względem komunikacyjnym. 

Hanower jest ważnym międzynarodowym 

węzłem kolejowym i posiada międzynarodowy 

port lotniczy utrzymujący połączenia z całą 

Europą. Region przecinają szlaki komunikacyjne 

łączące Północ z Południem oraz Wschód 

z Zachodem Niemiec i Europy. W Dolnej 

Saksonii znajduje się ponadto 15 portów 

morskich oraz sieć dróg żeglugi śródlądowej. 

Dolna Saksonia jest nowoczesnym regionem 

o silnej gospodarce, w którym swe siedziby 

lokują firmy o międzynarodowej renomie. 

W Wolfsburgu mieści się fabryka Volkswagena, 

która wyprodukowała dotychczas ponad 

50 milionów samochodów, w tym niezwykle 

popularnego „Garbusa”. Branża samochodowa 

rozwija się niezwykle dynamicznie, pracuje 

w niej 29% zatrudnionych. W Osnabrück 

produkowane są kabriolety firmy Karmann 

GmbH, w Salzgitter mieści się fabryka 

autobusów firmy MAN. W regionie działają 

również licznie firmy obsługujące przemysł 

samochodowy, m.in. Varta - producent 

akumulatorów, Conti - producent ogumienia, 

Blaupunkt produkujący radia samochodowe 

i wiele innych. Przemysł regionu nie jest jednak 

zdominowany wyłącznie przez przemysł 

samochodowy. Jedno z największych 

europejskich przedsiębiorstw turystycznych 

TUI ma swoją siedzibę w Hanowerze. Bank 

NORD/LB publikuje każdego roku aktualną 

listę stu największych przedsiębiorstw Dolnej 

Saksonii zawierającą omówienie głównych 

trendów gospodarczych (zob. załącznik 6). 

Oprócz największych światowych koncernów 

w Dolnej Saksonii prowadzi działalność ponad 

4 tys. małych i średnich przedsiębiorstw, które 

są podstawą zrównoważonego rozwoju 

gospodarczego i odnoszą sukcesy na miarę 

Niemiec i Europy. Aż trzy dolnosaksońskie 

firmy otrzymały w ostatnich latach nagrodę 

dla najbardziej innowacyjnego przedsiębiorstwa 

niemieckiego. Dwukrotnie otrzymała ją firma 

Sennheiser Electronic GmbH z siedzibą 

w Wedemark produkująca systemy akustyczne. 

Nagrody te świadczą o atrakcyjności Dolnej 

Saksonii jako miejsca lokalizacji inwestycji 

ze względu na doskonałe położenie 

komunikacyjne, wysokie kwalifikacje 

pracowników oraz przyjazny klimat 

inwestycyjny stwarzany przez urzędy 

i instytucje tego kraju związkowego. 

Równie stabilną dziedziną gospodarki jak 

przemysł samochodowy jest rolnictwo, 

które daje zatrudnienie ponad 100 tys. 

osób. Łącznie 2/3 powierzchni Dolnej Saksonii 

wykorzystywane jest rolniczo, dużą rolę 

odgrywają przy tym uprawy ekologiczne. 

Dolna Saksonia jednak już od dawna nie jest 

kojarzona wyłącznie z rolnictwem. Hanower 

jest miejscem jednych z największych 

na świecie imprez targowych. Na targach 

przemysłowych Hannover Messe prezentowane 

są nowe technologie i innowacje, a targi CeBIT 

są największym światowym forum technologii 

F. Dolna Saksonia – instytucje otoczenia biznesu 55

informatycznych i telekomunikacyjnych. 

Ważnym wydarzeniem będącym impulsem dla 

rozwoju całego regionu była również światowa 

wystawa EXPO, która miała miejsce 

w 2000 roku w Hanowerze. 

Dolna Saksonia efektywnie wykorzystuje 

swe atuty oferując podmiotom gospodarczym 

szeroką gamę usług oraz programów 

wspomagających przedsiębiorczość. W tym 

rozdziale przedstawione zostaną pokrótce 

możliwości otwierające się dla przedsiębiorców 

zamierzających rozpocząć działalność 

gospodarczą w Dolnej Saksonii. Wiele 

przydatnych informacji dotyczących gospodarki, 

administracji oraz społeczeństwa Dolnej 

Saksonii można znaleźć na stronach 

internetowych tego kraju związkowego pod 

adresem: www.niedersachsen.de. Strona 

internetowa banku NORD/LB (Norddeutsche 

Landesbank) www.standortatlas.de przedstawia 

Dolną Saksonię pod kątem możliwości 

inwestycyjnych oraz warunków rozpoczęcia 

i prowadzenia działalności gospodarczej. 

1. Rząd, ministerstwa i urzędy 

a) Rząd Dolnej Saksonii 

Rząd kraju związkowego Dolnej Saksonii 

(Landesregierung) sprawuje władzę 

wykonawczą w ramach wytyczonych przez 

Rząd Federalny RFN oraz prawo Unii 

Europejskiej. Rząd kraju związkowego 

kształtuje politykę Republiki Federalnej 

Niemiec w ramach federacji poprzez 

Radę Związkową (Bundesrat), złożoną 

z przedstawicieli niemieckich krajów 

56 F. Dolna Saksonia – instytucje otoczenia biznesu 

° Rząd Kraju Związkowego Dolnej Saksonii 

związkowych. Dolna Saksonia dysponuje 

w Bundesracie sześcioma głosami. 

Premier rządu krajowego (Ministerpräsident) 

określa kierunki polityki kraju 

związkowego oraz reprezentuje Dolną 

Saksonię w kontaktach zagranicznych. Jest 

on powoływany przez parlament krajowy 

(Landtag) w tajnym głosowaniu. Premier 

mianuje członków rządu, którzy są 

następnie zatwierdzani przez Landtag. 

Obecnie funkcję Premiera Dolnej Saksonii 

sprawuje Christian Wulff, kierujący gabinetem 

złożonym z dziewięciu ministrów. 

Niedersächsische Landesregierung 

Planckstraße 2, 30169 Hannover 

tel.: 0049 511 1200 

fax: 0049 511 1206830 

www.niedersachsen.de 

b) Kancelaria Premiera Dolnej Saksonii 

Kancelaria Premiera Dolnej Saksonii 

(Niedersächsische Staatskanzlei) wspiera 

premiera w wykonywaniu obowiązków. 

Jest odpowiedzialna za przepływ informacji 

między premierem a ministrami, koordynuje 

najważniejsze działania rządu i poszczególnych 

ministrów. Jest odpowiedzialna 

za utrzymywanie kontaktów z innymi 

krajami związkowymi, koordynuje politykę 

zagraniczną landu, prace przedstawicieli 

Dolnej Saksonii w Bundesracie 

oraz reprezentuje interesy Dolnej Saksonii 

w Unii Europejskiej. Ponadto zajmuje 

się polityką informacyjną rządu. 

° Kancelaria Premiera Dolnej Saksonii 

Niedersächsische Staatskanzlei 

Planckstraße 2, 30169 Hannover 

tel.: 0049 5111200 

fax: 0049 511 1206830 

e-mail: poststelle@stk.niedersachsen.de, 

www.stk.niedersachsen.de 

Europejskie Centrum Informacyjne 

Kancelarii Premiera Dolnej Saksonii podlega 

Europejskie Centrum Informacyjne tego 

landu (Europäisches Informations-Zentrum 

Niedersachsen), które utworzono na 

podstawie porozumienia pomiędzy Dolną 

Saksonią a Komisją Europejską. Zostało 

ono uznane za Info Point Europe – oficjalny 

punkt informacyjny Unii Europejskiej. EIZ 

prowadzi politykę informacyjną na temat 

Unii Europejskiej, a do jego głównych 

zadań należy: 

° katalogowanie i archiwizacja dokumentów 

wydanych przez UE 

° wydawanie publikacji dotyczących UE 

° współpraca z Komisją Europejską 

w ramach kampanii informacyjnych UE 

° przeprowadzanie dyskusji, seminariów 

oraz konferencji na tematy europejskie 

° Europejskie Centrum Informacyjne Dolnej 

Saksonii 

Europäisches Informations-Zentrum 

Niedersachsen (EIZ) 

Aegidientorplatz 4, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 1208888 

fax: 0049 511 1208889 

e-mail: info@eiz-niedersachsen.de, 

www.eiz-niedersachsen.de 

c) Ministerstwa 

° Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 

° Ministerstwo Finansów Dolnej Saksonii 

° Ministerstwo ds. Socjalnych, Kobiet, 

Zapleczem działań Rządu Dolnej Saksonii 

jest dziewięć ministerstw. Poniżej 

zamieszczone zostały adresy wszystkich 

z nich. W kolejnym punkcie omówione 

zostanie Ministerstwo Gospodarki, Pracy 

i Transportu Dolnej Saksonii, które zajmuje 

się polityką gospodarczą i jest właściwym 

adresem dla inwestorów i przedsiębiorców 

zamierzających rozpocząć działalność 

w tym rejonie Niemiec. 

i Sportu Dolnej Saksonii 

Niedersächsisches Ministerium für Inneres 

und Sport 

Lavesallee 6, 30169 Hannover 

tel.: 0049 511 1200 

fax: 0049 511 1206550 

www.mi.niedersachsen.de 

Niedersächsisches Finanzministerium 

Schiffgraben 10, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 1200 

fax: 0049 511 1208068 

www.mf.niedersachsen.de 

Rodziny i Zdrowia Dolnej Saksonii 

Niedersächsisches Ministerium für Soziales, 

Frauen, Familie und Gesundheit 

Heinrich-W.-Kopf-Platz 2, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 1200 

fax: 0049 511 1204298 

www.ms.niedersachsen.de 


° Ministerstwo Oświaty Dolnej Saksonii 

° Ministerstwo Nauki i Kultury Dolnej Saksonii 

° Ministerstwo ds. Terenów Wiejskich, 

° Ministerstwo Sprawiedliwości Dolnej Saksonii 

° Ministerstwo Środowiska Dolnej Saksonii 

Niedersächsisches Kultusministerium 


tel.: 0049 511 1200 

fax: 0049 511 1207450 

www.mk.niedersachsen.de 

Niedersächsisches Ministerium für 

Wissenschaft und Kultur 

Leibnizufer 9, 30169 Hannover 

tel.: 0049 511 1200 

fax: 0049 511 1202801 

www.mwk.niedersachsen.de 

Żywności, Rolnictwa i Ochrony 

Konsumentów Dolnej Saksonii 

Niedersächsisches Ministerium 

für den ländlichen Raum, Ernährung, 

Landwirtschaft und Verbraucherschutz 

Calenberger Straße 2, 30169 Hannover 

tel.: 0049 511 1200 

fax: 0049 511 1202385 

www.ml.niedersachsen.de 

Niedersächsisches Justizministerium 

Am Waterlooplatz 1, 30169 Hannover 

tel.: 0049 511 1200 

fax: 0049 511 1205170 

www.mj.niedersachsen.de 

Niedersächsisches Umweltministerium 

Archivstraße 2, 30169 Hannover 

tel.: 0049 511 1200 

fax: 0049 511 1203699 

www.mu1.niedersachsen.de 


° Ministerstwo Gospodarki, Pracy 

i Transportu Dolnej Saksonii 

Niedersächsisches Ministerium 

für Wirtschaft, Arbeit und Verkehr 

Am Friedrichswall 1, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 1200 

fax: 0049 511 1205772 

www.mw.niedersachsen.de 

d) Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu 

° Departament 1: Polityka Gospodarcza 

° Departament 2: Przedsiębiorczość Średniej 

° Departament 3: Przemysł (Industrie) 

° Departament 4: Transport (Verkehr) 

Głównym zadaniem ministerstwa jest 

kształtowanie optymalnych warunków 

działalności przedsiębiorstw w Dolnej 

Saksonii poprzez tworzenie odpowiedniego 

klimatu inwestycyjnego, wspieranie 

przedsiębiorczości, firm rozpoczynających 

działalność gospodarczą oraz dbanie 

o konkurencyjność gospodarki kraju 

związkowego w Europie i na świecie. 

Struktura ministerstwa 

Ministerstwo organizacyjnie podzielone 

jest na departamenty składające się 

z poszczególnych referatów: 

i Rynku Pracy (Wirtschafts- und 

Arbeitsmarktpolitik) 

Wielkości Przedsiębiorstw (Mittelstand) 

Ministerstwu podlega także Urząd Budowy 

Dróg, Urząd Geologii, Górnictwa, Miar 

i Wag oraz Zarząd Portów i Żeglugi. Dla 

° Referat 10: Planowanie Strategiczne, 

przedsiębiorców największe znaczenie ma 

działalność Departamentu 1, zajmującego 

się polityką gospodarczą oraz inicjującego 

programy wspierające przedsiębiorczość 

na rynku Dolnej Saksonii. Poniżej 

omówiona została działalność tego 

departamentu oraz jego referatów. 

Więcej informacji o pozostałych trzech 

departamentach znajduje się na stronie 

internetowej ministerstwa 

www.mw.niedersachsen.de. 

Departament 1: Polityka Gospodarcza 

i Polityka Rynku Pracy 

(Abteilung 1: Wirtschafts- und 

Arbeitsmarktpolitik) 

Rozwój Regionalny 

(Strategische Ressortplanung, Regionale 

Wachstumskonzepte) 

Projekty dotyczące pobudzania wzrostu 

gospodarczego mają na celu poprawienie 

konkurencyjności gospodarek poszczególnych 

regionów Dolnej Saksonii poprzez 

przemyślane i dobrze zlokalizowane 

inwestycje. Inicjatywy projektów pochodzą 

zazwyczaj z danego regionu, w którym 

podmioty gospodarki, zarządzania, polityki 

i nauki ściśle ze sobą współpracują. Projekty 

te mają na celu: 

– osiągnięcie wzrostu gospodarczego 

w danym regionie 

– atrakcyjne kształtowanie przestrzeni 

gospodarczej i życiowej w regionie 

– tworzenie nowych miejsc pracy 

i utrzymanie już istniejących 

° Referat 11: Polityka Gospodarcza i Polityka 

° Referat 12: Prawo Pracy i Układów 

Więcej informacji o aktualnie 

przeprowadzanych projektach znajduje się 

na stronach internetowych: 

www.projekt-region-braunschweig.de 

oraz www.suederelbe.info 

Rynku Pracy 

(Wirtschafts- und Arbeitsmarktpolitik) 

Referat zajmuje się opracowywaniem 

konkretnych planów działania sprawdzających 

się w polityce gospodarczej w Dolnej Saksonii, 

jak również analizą rynku pracy, opracowuje 

prognozy oraz tworzy odpowiednie 

instrumenty ingerencji na tym rynku. 

Zbiorowych 

(Arbeits- und Tarifsrecht) 

Przepisy prawa pracy są przedmiotem 

ustaw federalnych opracowywanych przez 

Bundestag oraz prawo UE. Referat nadzoruje 

wcielanie tych przepisów w życie, starając 

się jednocześnie o odbiurokratyzowanie 

procedur, tak aby obowiązujące przepisy 

były łatwiejsze w zastosowaniu na ryku 

pracy. Ministerstwo Gospodarki dąży 

do wyeliminowania pracy nielegalnej 

(„na czarno”) i kontroluje wywiązywanie 

się z układów zbiorowych. 


° Referat 13: Wspieranie Zatrudnienia, 

Finansowanie Przedsiębiorstw oraz Osób 

Rozpoczynających Działalność Gospodarczą 

(Arbeitsförderung, Unternehmensfinanzierung, 

Existenzgründungen) 

Ministerstwo oferuje osobom bezrobotnym 

programy mające na celu umożliwienie 

ponownego podjęcia pracy. Koncentruje 

ono swoje wysiłki przede wszystkim 

na zwalczaniu bezrobocia wśród młodzieży 

stosując dopłaty do wynagrodzenia, 

tworzeniu miejsc pracy dla absolwentów, 

wspierając powstawanie nowych miejsc 

pracy w tzw. firmach JugendPlus. 

Ministerstwo wychodząc naprzeciw firmom, 

które mają problemy ze zgromadzeniem 

koniecznego kapitału, udziela gwarancji 

i poręczeń przy niskooprocentowanych 

kredytach inwestycyjnych dla małych 

i średnich przedsiębiorstw. 

Jednym z najważniejszych zadań ministerstwa 

jest również wspieranie osób rozpoczynających 

działalność gospodarczą, gdyż dzięki temu 

powstają nowe miejsca pracy. W tym celu 

stworzony został program obejmujący 

usługi doradcze, kredytowe oraz poręczanie 

pożyczek. Instytucją koordynującą wszystkie 

te instrumenty jest Dolnosaksoński Bank 

Inwestycyjny NBank, którego działalność 

została przedstawiona w punkcie 2. 


° Referat 14: Europejska Polityka 

° Referat 15: Ograniczanie Biurokracji 

Gospodarcza, Polityka Rynku Pracy, 

Doskonalenie Zawodowe 

(Europäische Wirtschafts- und Arbeitsmarktpolitik, 

Berufliche Qualifizierung) 

Referat zajmuje się koordynacją programów 

i inicjatyw wspólnotowych UE w ramach 

Europejskiego Funduszu Rozwoju 

Regionalnego (EFFR) oraz Europejskiego 

Funduszu Społecznego (EFS). EFFR wspiera 

inwestycje tworzące nowe miejsca pracy, 

inwestycje w infrastrukturę przekładające 

się na wzrost gospodarczy oraz rozwój 

potencjału regionów. EFS uzupełnia działania 

krajów członkowskich w zakresie rozwoju 

rynku pracy i zasobów ludzkich. Wspierane 

są inicjatywy integrujące rynek pracy 

i zmniejszające bezrobocie. Środki z tego 

funduszu wykorzystywane są w ramach 

programów: Cel 2, Cel 3, Inicjatywa 

Wspólnotowa Equal. 

(Bürokratieabbau) 

Ponieważ biurokratyczne procedury 

i związane z nimi koszty prowadzenia 

działalności są ogromnym obciążeniem dla 

małych i średnich firm, jednym z głównych 

celów rządu Dolnej Saksonii jest uproszczenie 

postępowań. Referat 15 zajmuje się 

koordynacją i ewaluacją programów 

dążących do tego celu. 

° Referat 16: Polityka Zagraniczna, 

Unia Europejska, Marketing 

(Außenwirtschaft, EU-Angelegenheiten, 

Marketing) 

Ten referat zajmuje się m.in. polityką 

zagraniczną, w tym także pomocą dla 

przedsiębiorstw działających na rynkach 

zagranicznych. To wsparcie obejmuje: 

– dofinansowywanie uczestnictwa firm 

w zagranicznych targach i wystawach 

– doradztwo w zakresie rynków zagranicznych 

– organizowanie misji gospodarczych 

– szkolenie kadry menedżerskiej 

– wsparcie przedsiębiorstw zagranicą 

w ramach istniejących przedstawicielstw 

Dolnej Saksonii w Polsce (zob. pkt 12) 

i w Rosji 

Misje gospodarcze 

Dolnosaksońskie misje gospodarcze 

prowadzone przez Ministra Gospodarki 

lub Premiera Dolnej Saksonii są dla małych 

i średnich przedsiębiorstw okazją 

do zawierania kontaktów gospodarczych 

i gromadzenia informacji o sytuacji 

gospodarczej odwiedzanego kraju. 

Dla firm biorących udział w misjach 

gospodarczych organizowane są giełdy 

kooperacyjne oraz zwiedzanie 

przedsiębiorstw zagranicznych. Informacje 

o planowanych misjach gospodarczych 

znaleźć można na portalu internetowym 

www.n-export.de, za pośrednictwem 

którego można zgłosić także chęć udziału 

firmy w danej misji. 

Portal www.n-export.de 

Informacje o możliwościach wsparcia 

działań na zagranicznych rynkach małych 

i średnich przedsiębiorstw zamieszczone 

są na portalu internetowym Ministerstwa 

Gospodarki www.n-export.de. N-export 

jest częścią ogólnoniemieckiego portalu 

gospodarczego iXPOS. Z tą ofertą 

Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Transportu 

Dolnej Saksonii zwraca się do przedsiębiorstw, 

inwestorów i obywateli. Pod powyższym 

adresem internetowym znaleźć można 

aktualne informacje o programach 

wspierających zagraniczną działalność 

firm z Dolnej Saksonii, ich udział 

w międzynarodowych targach 

oraz informacje dotyczące handlu 

zagranicznego. Na stronie znajdują 

się również informacje o wszystkich 

publicznych instytucjach, zajmujących 

się w Dolnej Saksonii wspieraniem 

współpracy z zagranicą. 

e) Urzędy 

Rząd Dolnej Saksonii uruchomił portal 

internetowy www.service.niedersachsen.de, 

gdzie można uzyskać dane teleadresowe, 

ofertę programów przeprowadzanych 

przez rząd Dolnej Saksonii, Niemcy i Unię 

Europejską oraz formularze urzędowe 

w wersji elektronicznej. 


Inspekcja Przemysłowa Dolnej Saksonii 

(Niedersächsische 

Gewerbeaufsichtsverwaltung) 

Dolnosaksońska Inspekcja Przemysłowa 

zajmuje się zagadnieniami ochrony 

środowiska, bezpieczeństwa pracy 

i ochrony konsumentów. Państwowe Urzędy 

Inspekcji Przemysłowej przeprowadzają 

kontrole w zakładach pracy w zakresie 

warunków pracy i przestrzegania zasad 

ochrony środowiska oraz zajmują się 

ochroną praw pracowniczych. 

° Państwowa Inspekcja Przemysłowa 

w Brunszwiku 

Staatliches Gewerbeaufsichtsamt 

Braunschweig 

Petzvalstraße 18, 38104 Braunschweig 

tel.: 0049 531 370060 

fax: 0049 531 3700680 

e-mail: poststelle@gaa-bs.niedersachsen.de 

miasta: Braunschweig, Salzgitter, 

Wolfsburg 

powiaty: Goslar, Wolfenbüttel, Helmstedt, 

Gifhorn, Peine 


w Getyndze 

Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Göttingen 

Alva-Myrdal-Weg 1, 37085 Göttingen 

tel.: 0049 551 507001 

fax: 0049 551 5070250 

e-mail: poststelle@gaa-goe.niedersachsen.de 

powiaty: Göttingen, Northeim, Osterode 



w Hanowerze 

Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Hannover 

Urząd ds. Bezpieczeństwa Pracy i Ochrony 

Środowiska 

(Behörde für Arbeits- und Umweltschutz) 

Am Listholze 74, 30177 Hannover 

tel.: 0049 511 90960 

fax: 0049 511 9096199 

e-mail: poststelle@gaa-h.niedersachsen.de 

region Hanower oraz powiaty: Diepholz, 

Nienburg 


w Lüneburgu 

Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Lüneburg 

Adolph-Kolping-Straße, 14, 21337 Lüneburg 

tel.: 0049 4131 8545299 

fax: 0049 4131 8545200 

e-mail: poststelle@gaa-lg.niedersachsen.de, 

www.gewerbeaufsichtsamt-lueneburg.de 

powiaty: Harburg, Lüchow-Dannenberg, 

Lüneburg, Uelzen 


w Oldenburgu 


Oldenburg 

Rosenstraße 13 b, 26122 Oldenburg 

tel.: 0049 441 92220 

fax: 0049 441 9222152 

e-mail: poststelle@gaa-ol.niedersachsen.de 

° Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Emden 

Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Emden 

Brückstraße 38, 26725 Emden 

tel.: 0049 4921 92170 

fax: 0049 4921 921758 

e-mail: poststelle@gaa-emd.niedersachsen.de 


w Cuxhaven 

Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Cuxhaven 

Elfenweg 15, 27474 Cuxhaven 

tel.: 0049 4721 506200 

fax: 0049 4721 506260 

e-mail: poststelle@gaa-cux.niedersachsen.de 

° Państwowa Inspekcja Przemysłowa w Celle 

Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Celle 

Im Werder 9, 29221 Celle 

tel.: 0049 5141 7550 

fax: 0049 5141 75588 

e-mail: poststelle@gaa-ce.niedersachsen.de 


w Hildesheim 


Hildesheim 

Hindenburgplatz 20, 31134 Hildesheim 

tel.: 0049 5121 16000 

fax: 0049 5121 160010 

e-mail: poststelle@gaa-hi.land-ni.dbp.de 


w Osnabrück 

Staatliches Gewerbeaufsichtsamt Osnabrück 

Johann-Domann-Str. 2, 49080 Osnabrück 

tel.: 0049 541 503500 

fax: 0049 541 503501 

e-mail: poststelle@gaa-os.niedersachsen.de 

° Urząd Ochrony Konsumentów 

i Bezpieczeństwa Żywności Dolnej Saksonii 

Niedersächsisches Landesamt für Verbraucherschutz 

und Lebensmittelsicherheit 

Birkenweg 1, 26127 Oldenburg 

tel.: 0049 441 570260 

fax: 0049 441 57026179 

e-mail: poststelle@laves.niedersachsen.de 

www.laves.niedersachsen.de 

2. Finansowanie i wspieranie działalności 

gospodarczej i inwestycji w Dolnej Saksonii 

a) Instytucje wspierające – NBank 

Bankiem wspierającym w Dolnej Saksonii 

jest NBank (Investitions- und Förderbank 

Niedersachsen GmbH). Do zadań banku 

należy uaktywnianie środków finansowych 

udostępnionych przez fiskusa przede 

wszystkim na rzecz małych i średnich 

przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii. Kraj 

związkowy Dolna Saksonia posiada 50% 

udziałów w kapitale zakładowym spółki. 

Ponadto NBank został utworzony w celu 

finansowania inwestycji na terenie Dolnej 

Saksonii. Ważnym elementem jego działalności 

jest wspieranie dolnosaksońskich 

przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych. 

NBank rozpoczął swoją działalność 1 stycznia 

2004 r. Główna siedziba banku mieści się 

w Hanowerze, oddziały regionalne znajdują 

się w Brunszwiku (Braunschweig), Lüneburgu 

i Oldenburgu. Podstawą efektywności działań 

NBanku jest jego ścisła współpraca z izbami 

rzemieślniczymi, przemysłowo-handlowymi, 

związkami branżowymi oraz komunalnymi 

instytucjami kredytowymi. 


NBank gromadzi i udostępnia informacje 

oraz oferuje usługi doradcze w zakresie 

programów pomocowych i możliwości 

wspierania przedsiębiorstw przez gminy, 

kraj związkowy, Republikę Federalną Niemiec 

oraz Unię Europejską. NBank pomaga 

również w dostosowaniu odpowiednich 

programów pomocowych do profilu 

działalności firmy oraz w łączeniu różnych 

możliwości dofinansowania. Oferuje usługi 

doradcze w zakresie marketingu i kontrolingu 

dla osób zakładających własne firmy. 

Prowadzi projekty szkoleniowe wspierające 

doskonalenie zawodowe. Oferuje takie 

programy jak Kredyt w Dolnej Saksonii, 

Program Wspierający Innowacyjność, 

Rozwój Turystyki, Gospodarka i Środowisko 

Naturalne, Targi w Niemczech i Targi 

Zagraniczne, Doradztwo Marketingowe 

dla Firm Rzemieślniczych, Doradztwo 

dla Osób Rozpoczynających Działalność 

Gospodarczą. 

° Investitions- und Förderbank 

Niedersachsen GmbH - NBank 

Beratungscenter Hannover 

Günther-Wagner-Allee 12 – 14 


tel.: 0049 511 30031 333 

fax: 0049 511 30031 11333 

e-mail: beratung@nbank.de, 

www.nbank.de 


aa) Programy i inicjatywy pomocowe 

Firmy, które wkraczają na rynki 

międzynarodowe, są zainteresowane przede 

wszystkim programami pomocowymi, które 

nie wymagają wielu formalności 

i jednocześnie dają szanse zwiększenia 

wymiany handlowej z zagranicą. Programy 

oferowane przez Dolną Saksonię są 

przedstawione poniżej. Często kierowane 

są one do małych i średnich firm, które 

od 1 stycznia 2005 zdefiniowane są 

zgodnie z dyrektywą Komisji Europejskiej 

(2003/361/ EWG z dnia 6.05.2003) jako 

przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 

250 osób, z rocznym obrotem nie wyższym 

niż 50 milionów EUR lub z sumą bilansową 

nie przekraczającą 43 milionów EUR. 

Ponadto 25% kapitału lub akcji dających 

prawo głosu w małej lub średniej firmie 

nie może należeć do przedsiębiorstwa, 

które nie spełnia powyższych kryteriów. 

Więcej informacji na ten temat można 

znaleźć na stronie internetowej: 

http://europa.eu.int/comm/enterprise/enter 

prise_policy/sme_definition/index_de.htm 

Oprócz wspierania przedsiębiorstw środkami 

finansowymi Ministerstwo Gospodarki, 

Pracy i Transportu Dolnej Saksonii 

organizuje wraz z dolnosaksońskimi izbami 

przemysłowo-handlowymi oraz innymi 

instytucjami giełdy kooperacyjne, misje 

zagraniczne, konferencje branżowe 

oraz wiele innych imprez gospodarczych 

zarówno w kraju jak i zagranicą. Takie 

inicjatywy i spotkania są nieocenionym 

źródłem informacji dla firm rozpoczynających 

działalność na rynkach zagranicznych. 

Program doradczy: Handel Zagraniczny 

(Beratung Außenwirtschaft) 

Program ma na celu ułatwienie dostępu 

do informacji poprzez usługi doradcze 

dla małych i średnich przedsiębiorstw 

w celu zwiększenia ich konkurencyjności. 

W roku 2004 w tym programie 

uczestniczyły 54 firmy z Dolnej Saksonii. 

Kwota dofinansowania dla jednej firmy 

wynosiła przeciętnie 4 tys. EUR. 

Do czego przysługuje dofinansowanie? 

Firmy mogą otrzymać dofinansowanie 

do kosztów doradztwa dotyczącego 

rozpoczęcia lub rozszerzenia działalności 

gospodarczej poza granice Niemiec, 

m.in. w zakresie: 

° oceny możliwości zbytu i kosztów 

działalności na rynkach zagranicznych 

° zorganizowania działalności gospodarczej 

w innym kraju 

° budowy sieci dystrybucyjnej 

° zawierania umów 

° finansowania inwestycji 

° procedur celnych i podatkowych 

° inwestycji zagranicznych, kwestii licencji 

i kooperacji z firmami zagranicznymi 

Kto może otrzymać dofinansowanie? 

Program obejmuje przedstawicieli wolnych 

zawodów oraz małe i średnie przedsiębiorstwa 

mające swoją siedzibę lub zakład w Dolnej 

Saksonii. Dofinansowanie jest bezzwrotne 

i naliczane za dni obejmujące doradztwo 

(8 godzin). Przy mniej niż 8 godzinach 

dofinansowanie przyznawane jest 

proporcjonalnie do czasu trwania usługi. 

Dofinansowanie usług doradczych (łącznie 

z kosztami podróży i innymi poniesionymi 

wydatkami) przyznawane jest w wymiarze 

maksymalnie 10 dni w wysokości do 50% 

kosztów doradztwa, jednak nie więcej niż 

400 EUR dziennie. W uzasadnionych 

przypadkach dofinansowanie może zostać 

przyznane na kolejne 5 dni, od 11 do 15 

dnia wynosi ono 25% kwoty, maksymalnie 

200 EUR dziennie. 

Gdzie można złożyć wniosek? 

Program jest prowadzony przez NBank 

(zob. pkt 2), w którego siedzibie lub na 

stronach internetowych (www.nbank.de, 

e-mail: beratung@nbank.de) można uzyskać 

niezbędne informacje oraz formularze. 

Program doradczy: Wspólne 

Przedstawicielstwo Zagraniczne (Beratungsprogramm 

Firmenpoolbeteiligungen) 


W ramach uzupełnienia pierwszego 

programu, dofinansowanie otrzymać 

można również na pokrycie kosztów 

wspólnego przedstawicielstwa 

przedsiębiorstw zagranicą. Firmy pokrywają 

częściowo koszty utrzymania biura 

zagranicznego prowadzonego przez dany 

kraj związkowy lub jedną z niemieckich izb 

przemysłowo-handlowych. Biuro to jest 

wówczas przedstawicielstwem tych firm 

w danym kraju i wspiera ich działalność 

gospodarczą na danym rynku. 



zawodów oraz małe i średnie 


przedsiębiorstwa mające swoją siedzibę 

lub zakład w Dolnej Saksonii, działające 

w sektorach: przemysł, rzemiosło, handel, 

usługi. Dofinansowanie obejmuje 

maksymalnie 50% kosztów ponoszonych 

przez firmę korzystającą ze wspólnego 

przedstawicielstwa w kraju nie należącym 

do Unii Europejskiej, maksymalnie 7 700 EUR 

rocznie. Kwota ta przekazywana jest 

bezpośrednio firmie biorącej udział 

w programie. 



(zob. pkt 2). Niezbędne informacje 

oraz formularze we wszystkich placówkach 

banku lub na stronach internetowych 

(www.nbank.de, e-mail: beratung@nbank.de). 

Program: Udział w Imprezach 

Wystawienniczych poza Terytorium RFN 

(Messeprogramm – Ausland) 

Programu ma na celu ułatwienie prezentacji 

małych i średnich przedsiębiorstw na 

targach, wystawach i innych imprezach 

wystawienniczych. 


Dofinansowanie można otrzymać na 

pokrycie kosztów firmowego lub wspólnego 

stoiska na targach, wystawach i podobnych 

imprezach zagranicą. Firma wystawiająca 

się na własnym stoisku może otrzymać 

dofinansowanie do kosztów organizacji 

stoiska (takich jak czynsz, budowa, 

wyposażenie, obsługa stoiska, koszty 

transportowe). Dofinansowanie nie 


obejmuje kosztów podróży, noclegów 

i wyżywienia pracowników firmy 

przebywających na targach. Firmy 

wystawiające się na wspólnym stoisku 

oprócz dofinansowania wyżej wymienionych 

wydatków, mogą otrzymać dofinansowanie 

kosztów podróży oraz pozostałych 

wydatków organizatora wspólnego stoiska. 



zawodów oraz małe i średnie 

przedsiębiorstwa mające swoją siedzibę 

lub zakład w Dolnej Saksonii, działające 

w sektorach: przemysł, rzemiosło, handel, 

usługi. Dofinansowanie jest bezzwrotne 

i wynosi do 50% kosztów osobnego 

stoiska firmowego, maksymalnie 

3 000 EUR na europejskich i 6 000 EUR 

na pozaeuropejskich targach. W przypadku 

wspólnego stoiska firmy mogą otrzymać 

zwrot 80% wydatków, maksymalnie 

do wysokości 6 000 EUR na europejskich 

i 9 000 EUR na pozaeuropejskich targach. 

Wystawca może otrzymać dofinansowanie 

raz w roku, najwyżej trzykrotnie w ramach 

udziału w tych samych targach. 



(zob. pkt 2). Niezbędne informacje 

oraz formularze można uzyskać we 

wszystkich placówkach banku 

lub na stronach internetowych 

(www.nbank.de, 

e-mail: beratung@nbank.de). 

bb) Osoby rozpoczynające działalność 

gospodarczą (Existenzgründer) 

Osoby rozpoczynające działalność 

gospodarczą znajdą w Dolnej Saksonii 

wiele programów wspierających 

przedsiębiorstwa w początkowej fazie ich 

istnienia oraz różnorodną ofertę usług 

doradczych. Programy są współorganizowane 

lub wspierane przez instytucje omawiane 

w tym rozdziale. Kraj związkowy 

oraz państwo pokrywają częściowo koszty 

usług doradczych, a banki przyznają 

korzystnie opodatkowane kredyty. NBank 

wraz z izbami rzemieślniczymi, handlowoprzemysłowymi 

(zob. pkt 4) oraz z Bankiem 

Odbudowy (Kreditanstalt für Wiederaufbau) 

wprowadził w największych miastach 

w Dolnej Saksonii nowy projekt w zakresie 

usług doradczych. W trakcie nieodpłatnych 

spotkań osoby rozpoczynające działalność 

gospodarczą oraz przedsiębiorcy są 

informowani o możliwościach wykorzystania 

środków pomocy publicznej. 

Więcej informacji na ten temat uzyskać 

można na stronie internetowej NBanku 

www.nbank.de/foerderung/beratung_37.p 

hp oraz na stronie www.existenzgruender.de. 

b) Inne instytucje wspierające i banki 

aa) Spółka udziałowa – MB GmbH 

(Mittelständische Beteiligungsgesellschaft 

Niedersachsen) 

Do instytucji wspierających przedsiębiorstwa 

w Dolnej Saksonii zaliczyć należy również 

° Mittelständische Beteiligungsgesellschaft 

° Niedersächsische Bürgschaftsbank 

spółkę udziałową dla średniej 

przedsiębiorczości Mittelständische 

Beteiligungsgesellschaft Niedersachsen, 

która wnosi wkład majątkowy 

do przedsiębiorstw średniej wielkości 

oraz do małych firm działających w zakresie 

nowych technologii. 

Niedersachsen MB GmbH 


tel.: 0049 511 337 05 0 

fax: 0049 511 337 05 55 

e-mail: info@nbb-hannover.de, 

www.nbb-hannover.de/mbg/vorstellung.htm 

bb) Bank Powierniczy – NBB 

(Niedersächsische Bürgschaftsbank) 

Dolnosaksoński Bank Powierniczy NBB 

Niedersächsische Bürgschaftsbank jest 

instytucją wspierającą średnie 

przedsiębiorstwa w Dolnej Saksonii 

poprzez zapewnienie potrzebnego kapitału 

zakładowego lub inwestycyjnego. Więcej 

informacji o działalności NBB dostępnych 

jest na stronie internetowej banku. 

Niedersachsen 


tel.: 0049 511 337 05 0 

fax: 0049 511 337 05 55 

e-mail: info@nbb-hannover.de, 

www.nbb-hannover.de/nbb/vorstellung.htm 


° NORD/LB Norddeutsche Landesbank 

° NORD/LB Bank Polska 

cc) NORD/LB 

NORD/LB jest jednym z największych banków 

w Niemczech. Jest to bank krajowy Dolnej 

Saksonii, Saksonii-Anhalt i Meklemburgii- 

Pomorza Przedniego. NORD/LB wspiera te 

kraje związkowe w finansowaniu inwestycji 

komunalnych. NORD/LB koncentruje swoją 

działalność w północnych regionach Niemiec 

oraz Europie Północnej i Środkowo- 

Wschodniej. 

NORD/LB Bank Polska rozpoczął działalność 

wiosną 2002 roku. Jest częścią silnej 

międzynarodowej grupy bankowej 

Norddeutsche Landesbank Girozentrale, 

realizujacej strategię budowy wiodącej 

pozycji na rynkach krajów basenu Morza 

Bałtyckiego. 

Od stycznia 2006 bank NORD/LB Bank 

Polska w wyniku przedsięwzięcia joint 

venture pomiędzy NORD/LB Norddeutsche 

Landesbank Girozentrale oraz największym 

bankiem norweskim DnB NOR działa 

w ramach nowej grupy bankowej pod 

nazwą DnB NORD. 

Girozentrale 

Friedrichswall 10, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 361-0 

fax: 0049 0511 361-2502 

e-mail: info@nordlb.de, www.nordlb.de 

ul. Kruczkowskiego 8, 00-380 Warszawa 

tel.: 0048 22 525 07 00 

fax: 0048 22 525 07 10 

e-mail: info@nordlb.pl, www.nordlb.pl 


3. Agencja Promocji Inwestycji Dolnej 

Saksonii (Investment Promotion 

Agency Niedersachsen, IPA) 

° dostarcza informacji rynkowych o Dolnej 

° oferuje kompleksowe usługi doradcze 

° udziela pomocy przy zakładaniu firmy 

° Agencja Promocji Inwestycji Dolnej Saksonii 

Agencja Promocji Inwestycji Dolnej Saksonii 

(IPA) jest instytucją wspierającą nowo 

powstałe przedsiębiorstwa w Dolnej Saksonii. 

Agencja działa na zlecenie Ministerstwa 

Gospodarki Dolnej Saksonii we współpracy 

z poszczególnymi gminami i miastami, 

regionalnymi instytucjami wspierania 

gospodarki oraz NBankiem. IPA wspiera 

firmy na każdym etapie ich istnienia 

wykonując swoje usługi nieodpłatnie. 

Agencja Promocji Inwestycji poprzez swe 

działania: 

Saksonii (segmenty rynku, branże, lokalizacje) 

w zakresie: strategii wejścia na rynek, 

poszukiwania najdogodniejszej lokalizacji, 

finansowania inwestycji, nawiązywania 

kontaktów oraz poszukiwania partnerów 

handlowych 

przez indywidualne doradztwo w wyborze 

lokalizacji,koordynację procedur uzyskiwania 

pozwoleń, pomoc w zatrudnianiu 

pracowników oraz w razie potrzeby udziela 

wsparcia także po założeniu firmy. 

Investment Promotion Agency Niedersachsen 


tel.: 0049 511 34 34 66 

fax: 0049 511 36 15 909 

e-mail: info@ipa-niedersachsen.de, 

www.ipa-niedersachsen.de 

4. Izby przemysłowo-handlowe oraz izby 

rzemieślnicze 

Ważne miejsce w kwestiach doradztwa, 

wspierania gospodarki, przedsiębiorstw 

i osób zakładających firmy w Dolnej Saksonii 

zajmują izby przemysłowo-handlowe (IHK) 

oraz izby rzemieślnicze (HWK). Członkostwo 

w izbach przemysłowo-handlowych 

oraz izbach rzemieślniczych danego regionu 

jest dla wszystkich firm obowiązkowe. Izby 

są wspólną organizacją przedsiębiorstw 

wchodzących w ich skład, na rzecz których 

izby świadczą rozmaite usługi. Działalność 

izb obejmuje: 

° lobbing gospodarczy i kształtowanie opinii 

na szczeblu samorządów terytorialnych, 

landów, Republiki Federalnej oraz Unii 

Europejskiej 

° dążenie do wprowadzenia jasnych, 

obowiązujących wszystkie podmioty zasad 

rynkowych 

° wspieranie produktów i usług najlepszej 

jakości 

° udzielanie informacji o kształceniu 

zawodowym i szkoleniach, badaniach 

naukowych i innowacjach technologicznych, 

handlu, usługach i przetargach publicznych 

° świadczenie usług z zakresu logistyki, 

prawa, podatków, zakładania firmy 

i handlu elektronicznego 

° udzielanie informacji o handlu zagranicznym 

i pomoc w nawiązywaniu zagranicznych 

kontaktów 

a) Izby przemysłowo-handlowe 

(Industrie- und Handelskammern, IHK) 

° Niemieckie Zrzeszenie Izb Przemysłowo- 

Pod egidą Niemieckiego Zrzeszenia Izb 

Przemysłowo Handlowych (Deutscher 

Industrie- und Handelskammertag – DIHK) 

stale poszerzana jest sieć izb zarówno 

w Niemczech jak i zagranicą, a standard 

świadczonych usług jest systematycznie 

podnoszony. DIHK obejmuje w Niemczech 

sieć 81 izb. 

Handlowych z siedzibą w Berlinie 

Deutscher Industrie- und Handelskammertag 

Berlin (DIHK) 

Breite Straße 29, 10178 Berlin 

tel.: 0049 30 203080 

fax: 0049 3020308 1000 

e-mail: infocenter@berlin.dihk.de, 

www.dihk.de 

We współpracy z DIHK izby przemysłowohandlowe 

organizują tzw. giełdę 

technologii. Izby pośredniczą nieodpłatnie 

w przekazywaniu ofert dotyczących 

nowych technologii, a giełda technologii 

obejmuje również usługi doradcze 

oraz organizowanie konferencji 

branżowych poświęconych transferowi 

technologii. Więcej informacji na ten 

temat znajduje się na stronie internetowej 

www.technologieboerse.ihk.de. 

Jedną z najbardziej prężnie działających 

izb bilateralnych jest Polsko-Niemiecka 

Izba Przemysłowo-Handlowa w Warszawie, 

zrzeszająca około 900 firm z obu krajów. 

Izba aktywnie działa na rzecz zrzeszonych 


firm oraz wspiera stosunki gospodarcze 

pomiędzy Polską a Niemcami. 

° Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo- 

Handlowa 

Deutsch-Polnische 

Industrie- und Handelskammer 

ul. Miodowa 14, 00-246 Warszawa 

tel.: 0048 22 5310500 

fax: 0048 22 5310600 

e-mail: info@ihk.pl, www.ihk.pl 

Na terenie Dolnej Saksonii działa 7 izb 

przemysłowo-handlowych oraz ich liczne 

przedstawicielstwa. Izby przemysłowohandlowe 

nieomal codziennie organizują 

lub współorganizują szkolenia i konferencje 

na różne tematy, jak np. kursy dla młodych 

przedsiębiorców w zakresie podstawowych 

procedur prawnych, podatkowych 

oraz organizacji przedsiębiorstwa. 

° Izba Przemysłowo-Handlowa w Brunszwiku 

Industrie- und Handelskammer Braunschweig 

Brabandtstraße 1, 38100 Braunschweig 

tel.: 0049 531 47150 

fax: 0049 531 4715299 

e-mail: postmaster@braunschweig.ihk.de, 

www.braunschweig.ihk.de 

° Izba Przemysłowo-Handlowa 

w Hanowerze / Hildesheim 


Hannover/Hildesheim 


tel.: 0049 511 31070 

fax: 0049 511 3107333 

e-mail: info@hannover.ihk.de, 

www.hannover.ihk.de 



w Lüneburgu / Wolfsburgu 


Lüneburg / Wolfsburg 

Am Sande 1, 21335 Lüneburg 

tel.: 0049 4131 742424 

fax: 0049 4131 742180 

e-mail: service@lueneburg.ihk.de, 

www.ihk24-lueneburg.de 


w Oldenburgu 

Oldenburgische 


Moslestraße 6, 26122 Oldenburg 

tel.: 0049 441 22200 

fax: 0049 441 2220111 

e-mail: infocenter@oldenburg.ihk.de, 

www.ihk-oldenburg.de 


w Osnabrück / Emsland 


Osnabrück-Emsland 

Neuer Graben 38, 49074 Osnabrück 

tel.: 0049 541 3530 

fax: 0049 541 353122 

e-mail: ihk@osnabrueck.ihk.de, 

www.osnabrueck.ihk24.de 

° Izba Przemysłowo-Handlowa we Fryzji 

Wschodniej i Papenburgu 


für Ostfriesland und Papenburg 

Ringstraße 4, 26721 Emden 

tel.: 0049 49 2189010 

e-mail: info@emden.ihk.de, 

www.ihk-emden.de 

° Izba Przemysłowo-Handlowa w Stade 

dla Regionu Łaby-Wezery 

Industrie- und Handelskammer Stade 

für den Elbe-Weser-Raum 

Am Schäferstieg 2, 21680 Stade 

tel.: 0049 4141 5240 

fax: 0049 4141 524111 

e-mail: info@stade.ihk.de, 

www.stade.ihk24.de 

b) Izby rzemieślnicze (Handwerkskammern) 

° Cenralne Zrzeszenie Niemieckiego Rzemiosła 

Oprócz zarządzania i reprezentowania 

interesów swoich członków izby rzemieślnicze 

oferują szeroką gamę usług przede wszystkim 

najmniejszym firmom. Firmy członkowskie 

mogą skorzystać z usług doradczych 

dotyczących m.in. zagadnień prawnych 

lub ochrony środowiska. Izby są również 

kompetentnym partnerem do rozmów 

w sprawie rozpoczęcia i prowadzenia 

działalności gospodarczej. Interesy izb 

rzemieślniczych w Dolnej Saksonii 

reprezentuje na poziomie federalnym 

i europejskim Centralne Zrzeszenie 

Niemieckiego Rzemiosła z siedzibą w Berlinie. 

Zentralverband des Deutschen Handwerks 

Haus des Deutschen Handwerks 

Mohrenstraße 20/21, 10117 Berlin 

tel.: 0049 30 206190 

e-mail: info@zdh.de, www.zdh.de 

° Izba Rzemieślnicza w Brunszwiku 

Handwerkskammer Braunschweig 

Burgplatz 2+2a, 38100 Braunschweig 

tel.: 0049 531 12010 

fax: 0049 531 1201333 

e-mail: email@hwk-bs.de, www.hwk-bs.de 

° Izba Rzemieślnicza w Hanowerze 

Handwerkskammer Hannover 

Berliner Allee 17, 30175 Hannover 

tel.: 0049 511 348590 

fax: 0049 511 3485932 

e-mail: info@hwk-hannover.de, 

www.hwk-hannover.de 

° Izba Rzemieślnicza 

Hildesheim-Południowa Dolna Saksonia 

Handwerkskammer 

Hildesheim-Südniedersachsen 

Braunschweiger Str. 53, 31134 Hildesheim 

tel.: 0049 5121 1620 

fax: 0049 5121 33836 

e-mail: brigitte.agater@hwk-hildesheim.de, 

www.hwk-hildesheim.de 

° Izba Rzemieślnicza Lüneburg-Stade 

Handwerkskammer Lüneburg-Stade 

Friedenstraße 6, 21335 Lüneburg 

tel.: 0049 4131 7120 

fax: 0049 4131 44724 

e-mail: info@hwk-lueneburg-stade.de, 

www.hwk-lueneburg-stade.de 

° Izba Rzemieślnicza w Oldenburgu 

Handwerkskammer Oldenburg 

Theaterwall 32, 26122 Oldenburg 

tel.: 0049 441 2320 

fax: 0049 441 232218 

e-mail: info@hwk-oldenburg.de, 

www.hwk-oldenburg.de 


° Izba Rzemieślnicza Osnabrück-Emsland 

Handwerkskammer Osnabrück-Emsland 

Bramscher Str. 134-136, 49088 Osnabrück 

tel.: 0049 541 69290 

fax: 0049 541 6929290 

e-mail: info@hwk-os-el.de, 

www.hwk-os-el.de 

° Izba Rzemieślnicza we Wschodniej Fryzji 

Handwerkskammer für Ostfriesland 

Straße des Handwerks 2, 26603 Aurich 

tel.: 0049 4941 17970 

fax: 0049 4941 179740 

e-mail: info@hwk-aurich.de, 

www.hwk-aurich.de 

c) Agencja ds. Europy Wschodniej 

Osteuropa-Agentur przy 

Zrzeszeniu Izb Rzemieślniczych Dolnej 

Saksonii (VHN) 

W maju 2002 roku przy Zrzeszeniu Izb 

Rzemieślniczych Dolnej Saksonii utworzona 

została Agencja ds. Europy Wschodniej, 

której zadaniem jest udzielanie pomocy 

przedsiębiorstwom oraz pozyskiwanie 

informacji, organizacji, zarządzania 

i finansowania. Do głównych zadań 

Agencji ds. Europy Wschodniej należy 

m.in.: 

° kontakty z Izbami Rzemieślniczymi Dolnej 

Saksonii 

° usługi informacyjne i doradcze w zakresie 

współpracy międzynarodowej 

oraz nawiązywanie kontaktów 

z potencjalnymi partnerami kooperacyjnymi 


° organizowanie konsultacji, misji 

° organizowanie podróży przedsiębiorców 

° wspieranie przedsiębiorstw w rozwijaniu 

gospodarczych, giełd współpracy 

oraz udziału w targach dla firm 

niemieckich 

z Dolnej Saksonii do Polski oraz z Polski 

do Dolnej Saksonii 

międzynarodowej współpracy gospodarczej 

i w nawiązywaniu kontaktów handlowych 

° Zrzeszenie Izb Rzemieślniczych Dolnej 

Saksonii /Agencja ds. Europy Wschodniej 

Vereinigung der Handwerkskammern 

Niedersachsen / Osteuropa-Agentur 

Ferdinandstraße 3, 30175 Hannover 

kontakt: Aneta Holtmann 

tel.: 0049 511 3808719 

fax: 0049 511 3808721 

e-mail: osteuropa-agentur@handwerk-vhn.de, 

www.handwerk-vhn.de 

5. Związki i zrzeszenia branżowe 

(Vereinigungen und Branchenverbände) 

Małe i średnie przedsiębiorstwa danej 

branży mają możliwość zrzeszania się. 

Związki branżowe wspierają swoje firmy 

członkowskie oraz reprezentują ich interesy 

na poziomie samorządów terytorialnych 

i krajów związkowych. Adresy związków 

i zrzeszeń branżowych firm dolnosaksońskich 

znajdują się w załączniku 2. 

6. Centra technologiczne 

(Technologiezentren) 

Usługi dla przedsiębiorców oferują w Dolnej 

Saksonii również centra technologiczne. 

Ich zadaniem jest wspomaganie nowych 

przedsiębiorstw działających w zakresie 

inowacyjnych technologii. Oferta centrów 

technologicznych obejmuje pomoc 

praktyczną, np. wynajem pomieszczeń 

biurowych i produkcyjnych, sekretariatu 

czy sal konferencyjnych. W trakcie pierwszych 

lat istnienia nowej firmy na rynku centra 

technologiczne świadczą usługi w zakresie 

profesjonalnego doradztwa. Adresy centrów 

technologicznych w Dolnej Saksonii znajdują 

się w załączniku 3. 

7. Centra informacyjne 

(Informationszentren) 

a) Centrum Transferu Nowych Technologii 

(IRC - Innovation Relay Centre) 

Centrum Transferu Nowych Technologii 

Dolnej Saksonii/Saksonii-Anhalt wspiera 

przedsiębiorstwa oraz instytucje badawcze 

w zakresie transferu technologii i wiedzy 

w Europie. Centrum należy do sieci 

250 organizacji partnerskich założonej 

w 1995 roku przez Komisję Europejską. 

W Dolnej Saksonii/Saksonii-Anhalt 

koordynacją Centrum zajmuje się NBank, 

Uniwersytet w Hanowerze oraz tti - 

instytucja wspierająca innowacyjność 

i transfer technologii w Magdeburgu. 

Centrum oferuje swoje usługi małym 

i średnim przedsiębiorstwom, które chcą 

wykorzystać innowacyjne produkty lub 

usługi w rozwoju własnej firmy. IRC pomaga 

również instytucjom badawczym i firmom 

w poszukiwaniu zastosowań dla wyników 

badań oraz innowacyjnych produktów i usług. 

Centrum Transferu Nowych Technologii 

zajmuje się ponadto: 

° kojarzeniem firm na terenie Europy 

° doradztwem w zakresie finansowania 

i realizacji projektów innowacyjnych 

° doradztwem w zakresie prawa patentowego 

° audytem technologicznym 

° Centrum Transferu Nowych Technologii 

IRC Niedersachsen/Sachsen-Anhalt 

Günther-Wagner-Allee 12 – 14 


tel.: 0049 511 30031362 

fax: 0049 511 3003111362 

kontakt: Thomas Brinks 

e-mail: thomas.brinks@nbank.de, 

www.irc-innsa.de 

b) Europejskie Info-Centrum w Hanowerze 

(EIC - Euro Info Centre Hannover) 

Europejskie Info-Centrum (EIC) z siedzibą 

w Hanowerze jest oficjalnym ośrodkiem 

doradczym Komisji Europejskiej w Dolnej 

Saksonii i częścią europejskiej sieci 

340 centrów EIC. Jego celem jest 

wspieranie przedsiębiorstw z Dolnej 

Saksonii w celu podniesienia ich 

konkurencyjności i rozwoju nowych 

technologii w małych i średnich 


przedsiębiorstwach Unii Europejskiej. 

EIC dostarcza wszechstronnych informacji 

o Unii Europejskiej szczególnie w zakresie 

środków pomocowych, wspólnej waluty 

i wspólnego rynku. Większość tych informacji 

można uzyskać bezpłatnie. 

Centrum Euro Info oferuje usługi 

w zakresie: 

° informacji i doradztwa o programach 

pomocowych, przetargach publicznych, 

dyrektywach i rozporządzeniach Unii 

Europejskiej 

° poszukiwania partnerów kooperacyjnych 

i kontaktów handlowych w Europie 

° planowania, wspierania i koordynowania 

projektów oraz ich finansowania i składania 

wniosków w ramach programów 

pomocowych 

° organizowania imprez na temat aktualnych 

zagadnień (wspieranie badań naukowych, 

rozszerzenie Unii Europejskiej, społeczeństwo 

informacyjne) 

° Europejskie Info-Centrum 

Euro Info Centre Hannover 

Günther-Wagner-Allee 12–14 


tel.: 0049 511 30031374 

fax: 0049 511 3003111374 

e-mail: eic@eic-hannover.de, 

www.eic-hannover.de 

c) Stowarzyszenie gospodarcze Pro Hannover 

Region oraz Europaregion Hannover 

Stowarzyszenie gospodarcze Pro Hannover 

Region skupia ponad 300 firm i instytucji 


° pośrednictwo kontaktów z instytucjami 

° bezpośrednie kontakty z firmami regionu 

° współpracę w sieci kooperacyjnej tzw. 

z tego regionu. Celem stowarzyszenia jest 

działanie na rzecz prężnego rozwoju 

gospodarki w regionie Hanoweru 

oraz tworzenie jej pozytywnego wizerunku 

na zewnątrz, jak również inicjowanie 

współpracy między firmami. 

Region Hannover powołany w 2001 r. 

na mocy ustawy kraju związkowego jest 

jednostką polityczną i administracyjną 

regionu obejmującą poza Hanowerem, 

stolicą kraju związkowego, 20 otaczających 

go miast i gmin. 

W regionie gospodarczym Hanower 

kooperacja między stowarzyszeniem 

gospodarczym Pro Hannover Region 

a wydziałem ds. Unii Europejskiej Regionu 

Hanower oferuje polskim interesentom: 

publicznymi wraz z informacjami na temat 

lokalizacji, warunków osiedlenia i możliwości 

wsparcia finansowego 

ze wszystkich branż 

networking w celu rozwoju kontaktów 

między firmami oraz firmami a klientami 

° Pro Hannover Region 

Haus der Wirtschaftsförderung, 

Prinzenstraße 12, 30159 Hannover 

kontakt: Karl-Wilhelm Veigt 

tel.: 0049 511 61623379 

fax: 0049 511 61623381 

e-mail: info@p-h-r.de, www.p-h-r.de 

° Europaregion Hannover 

Hildesheimer Straße 20, 30159 Hannover 

kontakt: Petra Schulze-Ganseforth 

tel.: 0049 511 61623215 

fax: 0049 511 61623458 

e-mail: info@europaregion-hannover.de 

www.europaregion-hannover.de, 

www.region-hannover.de 

d) Komunalny System Informacyjny dot. 

Lokalizacji Przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii 

(Kommunales Standort-Informations- 

System Niedersachsen (KomSIS) 

KomSIS jest wspólną inicjatywą gospodarczą 

400 powiatów i miast na prawach powiatów. 

Jest systemem informacyjnym dla 

przedsiębiorstw poszukujących dogodnej 

lokalizacji dla działalności produkcyjnej 

lub usługowej w miastach i gminach 

Dolnej Saksonii. Zainteresowane firmy 

mogą uzyskać bezpłatne informacje 

o istniejących lokalizacjach oraz mają 

możliwość prowadzenia bezpośrednich 

negocjacji z partnerami handlowymi. 

Poprzez uzyskiwanie szybkich i aktualnych 

danych system stanowi przydatne narzędzie 

dla inwestorów dolnosaksońskich 

i zagranicznych. Dalsze Informacje 

znajdują się pod adresem: 

www.komsis.de, e-mail: info@komsis.de. 

8. Kształcenie i doskonalenie zawodowe 

kadr kierowniczych 

a) Międzynarodowe Doskonalenie i Rozwój 

Zawodowy (InWEnt) 

(Internationale Weiterbildung 

und Weiterentwicklung) 

InWEnt jest organizacją użyteczności 

publicznej, która zajmuje się rozwojem 

zawodowym, edukacją i dialogiem 

na poziomie międzynarodowym. Programy 

InWEnt są skierowane do fachowców 

oraz kadry kierowniczej z dziedziny 

gospodarki, polityki i administracji 

na całym świecie. 

Współpraca InWEnt z partnerami 

w Europie Środkowo-Wschodniej obejmuje 

następujące dziedziny: 

° integrację ze strukturami Unii Europejskiej 

° zagadnienia administracji publicznej 

i doradztwa politycznego 

° wzrostu kompetencji kadry kierowniczej 

w gospodarce rynkowej 

° zarządzanie gospodarką oraz finanse 

publiczne 

° restrukturyzację przedsiębiorstw 

° ochronę środowiska i rozwój regionalny 

We współpracy z Region Hannover 

oraz z dolnosaksońskimi izbami 

przemysłowo-handlowymi InWEnt stworzył 

program współpracy z Polską ”Job-fit for 

Europe”. Dla dolnosaksońskich 

przedsiębiorstw program ten stwarza szanse 

wejścia na polski rynek. Oferuje możliwość 

podnoszenia kwalifikacji zawodowych 

pracowników w firmach współpracujących 


z polskimi partnerami. Program składa się 

z następujących etapów: 

° zdobywanie kompetencji w zakresie 

handlu zagranicznego (doradcy Izby 

Przemysłowo-Handlowej w Hanowerze 

przeprowadzają szkolenia w zakresie 

handlu zagranicznego, zawierania umów 

w Polsce, międzynarodowego prawa 

handlowego oraz procedur dostaw 

i sprzedaży ze szczególnym 

uwzględnieniem uwarunkowań rynku 

polskiego) 

° zdobywanie kompetencji językowych 

(kursy języka polskiego oraz business-english) 

° zdobywanie kompetencji międzykulturowej 

(pracownicy zdobywają wiedzę o kulturze 

biznesowej i stylu życia w Polsce) 

° praktyki zagranicą (podczas dwutygodniowych 

praktyk w Polsce uczestnicy programu 

nawiązują kontakty z polskimi firmami 

oraz wykorzystują zdobytą wiedzę 

w praktyce) 

° Międzynarodowe Kształcenie i Rozwój 

Uczestnictwo w programie finansowane 

jest ze środków kraju związkowego Dolnej 

Saksonii oraz z Europejskiego Funduszu 

Społecznego EFS. 

Zawodowy 

Internationale Weiterbildung und 

Entwicklung gGmbH (InWEnt ) 

Theaterstrasse 16, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 3048015 

fax: 0049 511 3048099 

kontakt: Martina Graupner-Kreutzman 

e-mail: niedersachsen@inwent.org, 

www.inwent.org 


b) Niemiecka Akademia Zarządzania w Dolnej 

Saksonii (Deutsche Management 

Akademie Niedersachsen) 

° Niemiecka Akademia Zarządzania 

Niemiecka Akademia Zarządzania (DMAN) 

jest instytucją użyteczności publicznej 

z siedzibą w Celle zajmującą się 

szkoleniem kadry kierowniczej. Oferta 

Akademii skierowana jest do menedżerów 

oraz przyszłej kadry kierowniczej z firm 

z Europy Środkowo-Wschodniej oraz ze 

Wspólnoty Niepodległych Państw. W trakcie 

fachowych szkoleń menedżerskich w Celle 

przekazywana jest praktyczna wiedza 

i umiejętności. DMAN oferuje swoje 

programy w ścisłej współpracy z firmami 

z Dolnej Saksonii, które wspierają pracę 

Akademii poprzez organizowanie praktyk 

zawodowych, użyczanie trenerów 

i nawiązywanie kontaktów z przedsiębiorstwami 

w Europie Środkowo- Wschodniej 

i państwach WNP. Akademia przyczynia się 

swoją działalnością do rozwoju gospodarek 

krajowych partnerów handlowych Niemiec 

oraz pomaga w nawiązywaniu kontaktów 

gospodarczych pomiędzy firmami z Dolnej 

Saksonii a partnerami zagranicznymi. DMAN 

ma swoje przedstawicielstwo także 

w Moskwie, przy której zlokalizowane jest 

jednocześnie Przedstawicielstwo Dolnej 

Saksonii w Federacji Rosyjskiej. 

w Dolnej Saksonii 

Deutsche Management Akademie 

Niedersachsen GmbH 

Schloß, Schloßplatz 1, 29221 Celle 

tel.: 0049 5141 9730 

fax: 0049 5141 973200 

e-mail: info@dman.de, www.dman.de 

9. Targi 

a) Messe AG 

Deutsche Messe AG realizuje obroty roczne 

w wysokości ok. 250 milionów EUR, 

zatrudnia ok. 700 pracowników i utrzymuje 

przedstawicielstwa w 60 krajach świata. 

Tym samym zajmuje czołową pozycję 

w światowym rankingu organizatorów 

targów międzynarodowych. Pierwsze targi 

w Hanowerze (Hannover Messe) odbyły się 

w 1947 roku. Dzisiaj są one potęgą 

światową. Sama powierzchnia terenu 

targowego obejmuje 1 mln m 2 .W okresie 

ostatnich dziesięciu lat poniesiono nakłady 

inwestycyjne w wysokości 818 mln EUR, 

które pozwoliły na budowę nowych 

lub zmodernizowanie istniejących hal 

wystawowych, udoskonalenia infrastruktury, 

wybudowania wielokondygnacyjnych garaży 

parkingowych. 

Pięć z dziesięciu największych imprez 

targowych na świecie odbywa się właśnie 

w Hanowerze, a wśród nich tak znane jak 

CeBIT (Światowe Targi Technologii 

Informatycznych, Telekomunikacji, 

Oprogramowania oraz Usług), HANNOVER 

MESSE (Międzynarodowe Targi Technologii, 

Innowacji i Automatyki w Przemyśle) 

czy EMO (Światowe Targi Obróbki Metali). 

Co dwa lata mają miejsce IAA – Światowe 

Targi Pojazdów Użytkowych oraz LIGNA – 

Światowe Targi Maszyn i Wyposażenia 

dla Przemysłu Drzewnego i Gospodarki 

Leśnej. 

We wszystkich imprezach organizowanych 

przez Deutsche Messe AG uczestniczy 

co roku ponad 23 tys. wystawców i 

1,7 mln zwiedzających. Z Polski w targach 

w Hanowerze bierze co roku udział 

ok. 80 firm i przyjeżdża 5 tys. 

zwiedzających. Deutsche Messe AG 

organizuje imprezy targowe zarówno 

w Hanowerze jak i na wybranych rynkach 

międzynarodowych od ponad 15 lat stale 

rozszerzając swoją ofertę. W ostatnich 

latach znacznie zaktywizowane zostały 

działania zagranicą, a szczególnie w Australii, 

Chinach, Turcji i USA. 

° Przedstawicielstwo w Dolnej Saksonii 

c/o ICS-International Consulting Services 

Geibelstraße 107, 30173 Hannover 

kontakt: Georg Sewig 

tel.: 0049 511 56379950 

lub 0049 171 7886969 

fax: 0049 511 56379960 

e-mail: georg.sewig@messe.de, 

www.messe.de 

b) Przedstawicielstwo Deutsche Messe AG 

w Polsce 

Przedstawiciel w Polsce oferuje wystawcom 

nastepujące usługi: doradztwo przy wyborze 

imprezy targowej, pomoc w organizacji 

wystąpienia na targach, informacje 

o programach promocyjnych, doradztwo 

przy wyborze firmy budującej stoiska, 

biura podróży, spedytora oraz zwiedzającym 

informacje o programie danych targów, 

informacje o ofertach wyjazdowych, 

informacje o Hanowerze, przedsprzedaż 

biletów wstępu na targi. 


° Deutsche Messe AG, Hannover 

Przedstawiciel w Polsce 

kontakt: Ewa Samkowska 

ul. Kochanowskiego 27/2, 01-864 Warszawa 

tel.: 0048 22 6397253 

lub 0048 22 8667512 

fax: 0048 22 8667514 

e-mail: info@hf-poland.co, 

www.hf-poland.com 

10. Polskojęzyczni doradcy podatkowi 

i radcy prawni w Dolnej Saksonii 

a) Doradcy podatkowi (wybór) 

° Dipl.-Kfm. Klaus-Günther Goldberg 

° Kancelaria Podatkowa Schulz-Pruss 

° Harald Semmler 

Doradca podatkowy i biegły rewident 

Marktstraße 45, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 368650 

Dipl.-Ök. Wendelin Schulz-Pruss 

Doradca podatkowy 

Prinz-Albrecht-Ring 10, 30657 Hannover 

tel.: 0049 511 90880800 

fax: 0049 511 90880808 

e-mail: email@sp-plus.de, 

www.schulz-pruss.de 

Doradca podatkowy i biegły księgowy 


tel.: 0049 511 4860143 

www.patscheke-steuerkanzlei.de 


° Dipl.-Kfm. Peter Garbe 

° Armin Arand 

° Volker Maischak 


Großer Hillen 26, 30559 Hannover, 

tel.: 0049 511 56359090 

fax: 0049 511 56359099 

e-mail: kanzlei@g-m-steuerberater.de, 

www.g-m-steuerberater.de 


Im Born 1, 30455 Hannover 

tel.: 0049 511 484325 

fax: 0049 511 484921 

e-mail: Armin.Arand@t-online.de 


Oldenburger Allee 39, 30659 Hannover 

tel.: 0049 511 515080 

fax: 0049 511 5150851 

e-mail: zentrale@maischak-steuerberater.de 

b) Prawnicy (wybór) 

° Thomas Gabriel 

Adwokat i tłumacz przysięgły języka polskiego 

Kancelaria Herfurth & Partner 

Luisenstraße 5, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 307560 

fax: 0049 511 3075610 


° Kornelia Winnicka 

Adwokat 

Kancelaria Herfurth & Partner 


tel.: 0049 511 3075625 

fax: 0049 511 3075610 

e-mail: winnicka@herfurth.de, 


° Jarosław Grycz 

Adwokat i tłumacz przysięgły języka polskiego 

Röselerstraße 3, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 98420680 

fax: 0049 511 98420681 

° Lutz Rieckenberg 

Adwokat 

Goseriede 5, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 13934 

fax: 0049 511 18012 

° Adele Maria Passon 

° Anetka Banasiak 

Adwokat 

Kancelaria Dr. Lüders 

Zum Blauen See 5, 31275 Lehrte 

tel.: 0049 5132 82680 

fax: 0049 5132 826897 

Adwokat 

Gudestraße 18 – 20, 29525 Uelzen 

tel.: 0049 581 2102 

fax: 0049 581 76138 

° Thomas Kuczynski 

Adwokat 

Schleinitzstaße 14, 38106 Braunschweig 

tel.: 0049 531 23429151 

fax: 0049 531 23429155 

11. Ambasada Rzeczpospolitej Polskiej 

° Konsulat Generalny Rzeczpospolitej Polski 

° Ambasada Rzeczpospolitej Polski w Berlinie 

Najbliższą polską placówką dyplomatyczną 

Polski jest Konsulat Rzeczpospolitej Polskiej 

z siedzibą w Hamburgu. Ambasada 

Rzeczypospolitej Polski znajduje się w Berlinie. 

Generalkonsulat der Republik Polen 

Gründgensstraße 20, 22309 Hamburg 

tel.: 0049 40 611870 

fax.: 0049 40 6325030 

godziny przyjęć: poniedziałek, wtorek, 

piątek 9.00-13.00, 14.00-18.00 

Botschaft der Republik Polen 

Richard-Strauss-Straße 11, 14193 Berlin 

tel.: 0049 30 223130 

fax: 0049 30 22313212 

e-mail: Konsulat.Berlin@botschaft-polen.de, 

www.botschaft-polen.de 


12. Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii 

w Polsce 

° pomoc w nawiązywaniu kontaktów 

° udzielanie informacji rynkowych 

° doradztwo inwestycyjne 

° wspieranie przedsiębiorstw w ich działalności 

° poszukiwanie rozwiązań bieżących problemów 

° promocja wiedzy na temat obu krajów 

Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii w Polsce 

zostało utworzone w grudniu 2002 r. w 

Warszawie. Gospodarczy charakter 

działalności Przedstawicielstwa determinuje 

jego umocowanie po stronie niemieckiej 

w Ministerstwie Gospodarki, Pracy 

i Transportu Dolnej Saksonii. Zgodnie 

z wytycznymi Ministerstwa 

Przedstawicielstwo systematycznie 

realizuje dolnosaksońską strategię 

w zakresie współpracy z Polską. 

Misją Przedstawicielstwa jest intensyfikacja 

współpracy gospodarczej pomiędzy Polską 

a Dolną Saksonią, w tym w szczególności: 

handlowych 

na polskim i dolnosaksońskim rynku 

we wzajemnym obrocie gospodarczym 

Przedstawicielstwo tworzy platformę 

do wymiany handlowej w ramach giełd 

kooperacyjnych, rozmów branżowych, 

udziału w targach, które służą dalszemu 

systematycznemu pogłębianiu stosunków 

gospodarczych. Od czasu swojego powstania 

Przedstawicielstwo było co roku 

współorganizatorem stoisk zbiorowych 

na Międzynarodowych Targach 

Ekologicznych Poleko w Poznaniu, 

na których każdorazowo prezentowało się 

dwanaście dolnosaksońskich 


przedsiębiorstw. Organizowało liczne misje 

gospodarcze przedsiębiorców z Dolnej 

Saksonii w ramach polskich imprez 

wystawienniczych takich jak Polagra Food, 

Budma, Dni z Doradztwem Rolniczym 

oraz misje polskich firm na dolnosaksońskie 

imprezy targowe jak Targi 

Hanowerskie. Przedstawicielstwo jest 

współorganizatorem wielu tematycznych 

seminariów oraz inicjatorem spotkań 

kooperacyjnych w branży spożywczej, 

budowlanej i ochrony środowiska. 

Towarzyszy ono oficjalnym delegacjom 

rządowym i parlamentarnym oraz działa 

na rzecz pogłębiania współpracy Dolnej 

Saksonii z regionami partnerskimi, jakimi 

są Dolny Śląsk oraz Wielkopolska. Więcej 

informacji o działalności 

Przedstawicielstwa Dolnej Saksonii 

w Polsce można znaleźć na stronie 

internetowej pod adresem: 


www.dolna-saksonia.pl 

Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii ułatwia 

przedsiębiorcom zainteresowanym 

rozpoczęciem działalności w Niemczech 

nawiązanie kontaktów biznesowych 

z instytucjami i firmami z Dolnej Saksonii. 

° Przedstawicielstwo Dolnej Saksonii w Polsce 

Nordic Park 

kontakt: Patrycja Kosta 

ul. Kruczkowskiego 8, 00-380 Warszawa 

tel.: 0048 22 3538666 

fax: 0048 22 3538669 

e-mail: kosta@niedersachsen.com.pl 


www.dolna-saksonia.pl 

Zał. 1 | Wykaz używanych skrótów i pojęć 

Kategoria skrót niemiecki 

Gerichte AG Amtsgericht 

sądy LG Landgericht 

OLG Oberlandesgericht 

BGH Bundesgerichtshof 

KG Kammergericht Berlin 

BVerfG Bundesverfassungsgericht 

BVerwG Bundesverwaltungsgericht 

BAG Bundesarbeitsgericht 

BSG Bundessozialgericht 

BFH Bundesfinanzhof 

BPatG Bundespatentgericht 

EuGH Europäischer Gerichtshof 

OVG Oberverwaltungsgericht 

VG Verwaltungsgericht 

LAG Landesarbeitsgericht 

HR Handelsregister 

polski 

Sąd Rejonowy (Grodzki) 

Sąd Krajowy (Sąd Okręgowy) 

Wyższy Sąd Krajowy (Wyższy Sąd 

Okręgowy) 

Trybunał Federalny 

Wyższy Sąd Krajowy właściwy 

dla Berlina 

Federalny Trybunał Konstytucyjny 

Federalny Sąd Administracyjny 

Federalny Sąd Pracy 

Federalny Sąd do Spraw Socjalnych 

Federalny Trybunał Finansowy 

Federalny Sąd Patentowy 

Trybunał Europejski 

Wyższy Sąd Administracyjny 

Sąd Administracyjny 

Krajowy Sąd Pracy 

sądowy rejestr handlowy 

Behörden FA Finanzamt 

urząd finansowy (urząd skarbowy) 

urzędy OFD Oberfinanzdirektion 

wyższa dyrekcja finansowa (urząd 

średniego szczebla) 

Bez Reg Bezirksregierung ( in Nds. abgeschafft) administracja rejonowa (w Dolnej 

Saksonii zniesiona) 

Min Ministerium (für …) 

Ministerstwo ( d/s...) 

BA Bundesagentur für Arbeit (ehem. Arbeitsamt) Federalny Urząd Pracy 

BAFin Bundesaufsichtamt für Finanzdienste Federalny Urząd d/s Nadzoru 

Finansowo-Usługowego 

BfF Bundesamt für Finanzen 

Federalny Urząd Finansowy 

DPMA Deutsches Patent- und Markenamt 

Niemiecki Urząd Patentów 

i Znaków Towarowych 

Zał. 1 | Wykaz używanych skrótów i pojęć 81

Kategoria skrót niemiecki polski 

Verbände IHK Industrie- und Handelskammer 

związki DIHK Deutscher Industrie und Handelskammertag 

AHK Außenhandelskammer 

HWK Handwerkskammer 

BDI Bundesverband der Deutschen Industrie 

BDA Bundesverband der Arbeitgeber 

Ver.di Gewerkschaft Dienstleistungen 

82 Zał. 1 | Wykaz używanych skrótów i pojęć 

ASU Verband selbständiger Unternehmer 

BJU Verband Junger Unternehmer 

AktG 

Gesetze 

AktG Aktiengesetz 

ustawy BGB Bürgerliches Gesetzbuch 

EGBGB Einführungsgesetz zum BGB 

GmbHG GmbH-Gesetz 

HGB Handelsgesetzbuch 

ProdHaftG Produkthaftungsgesetz 

UWG Gesetz gegen den Unlauteren Wettbewerb 

StGB Strafgesetzbuch 

ZPO Zivilprozessordnung 

Steuern MwSt Mehrwertsteuer 

podatki USt Umsatzsteuer 

KSt Körperschaftsteuer 

EKSt Einkommensteuer 

LohnSt Lohnsteuer 

GrdErwSt Grunderwerbsteuer 

KiSt Kirchensteuer 

Soli Solidaritätszuschlag (Zur EinkommenSt) 

p.a. jährlich (per annum) 

izba przemysłowo-handlowa 

Federalne Zrzeszenie Niemieckich 

Izb Przemysłowo-Handlowych 

izba handlu zagranicznego 

izba rzemieślnicza 

Związek Przemysłu Niemieckiego 

Federalny Związek Pracodawców 

związki zawodowe w sektorze 

usług 

Zrzeszenie Przedsiębiorców 

Zrzeszenie Młodych 

Przedsiębiorców 

ustawa o obrocie papierami 

wartościowymi 

kodeks cywilny 

ustawa wprowadzająca do 

kodeksu cywilnego 

ustawa o spółkach z ograniczoną 


kodeks handlowy 

ustawa o odpowiedzialności 

cywilnej za szkody powstałe w 

związku z wadliwością produktu 

ustawa o nieuczciwej konkurencji 

kodeks karny 

kodeks postępowania cywilnego 

podatek od wartości dodanej (VAT) 

podatek obrotowy 

podatek od osób prawnych 

podatek dochodowy 

podatek od wynagrodzenia 

podatek od nabycia nieruchomości 

podatek na rzecz kościoła 

dodatek solidarnościowy 

(do podatku dochodowego) 

rocznie 


UStIDNr Umsatzsteueridentifikationsnummer 

Gewerbesteuer 

Finanzverwaltung 

Steuern (allgemein) 

Steuererklärung 

Steuervorteil 

Steuervergünstigung 

Diverses EU Europäische Union 

różne EUR Euro / Währung 

IPR Internationales Privatrecht (Deutschland) 

Finanzen Rechnung 

finanse Mahnung 

Bank Bank 

bank Bankkonto 

Überweisung 

Lastschrift 

Abbuchungserlaubnis 

electronic cash 

Bankguthaben 

Kredit 

Darlehn 

Tilgung 

Zinsen 

Zinssatz 

Kreditsicherheit 

Valuta 

Bankgebühren 

Saldo 

numer identyfikacyjny podatku 

obrotowego 

podatek od prowadzenia 

działalności gospodarczej 

administracja finansowa 

podatki (ogólnie) 

kwestionariusz prawnopodatkowy 

korzyść podatkowa 

ulga podatkowa 

Unia Europejska 

Euro / waluta 

międzynarodowe prawo prywatne 

(Niemcy) 

rachunek 

upomnienie 

bank 

konto bankowe 

przelew 

obciążenie konta 

zezwolenie na obciążenie konta 

elektroniczny obrót płatniczy 

pieniądze posiadane na koncie 

w banku 

kredyt 

pożyczka 

spłata 

odsetki 

stopa procentowa 

zabezpieczenie kredytu 

dewizy, waluta obca 

opłaty bankowe 

saldo 



Rechnungswesen Jahresabschluss 

rachunkowość 

G&V Gewinn- und Verlust-Rechnung 

Bilanz 

Lagebericht 


Aufstellung (Jahresabschluss) 

Geschäftsjahr 

Inventur 

Erlöse 

Umsatz, Umsatzerlöse 

Aufwendungen, Kosten 

Konto, buchhalterisch 

Betriebsergebnis 

Betriebskosten 

Außerordentliche Aufwendungen 

Außerordentliche Erlöse 

Ergebnis 

Ergebnis vor Steuern, Betriebsergebnis 

Forderung 

Gesamtvermögen 

Gewinn 

Inventar 

Jahresüberschuss 

Kassenbestand 

Rechnungsabgrenzung 

Umlaufvermögen 

Buchwert 

Verkehrswert 

Verlust 

Vorräte 

Warenbestand 

Abschreibung 

Aufstellung 

sprawozdanie roczne 

rachunek zysków i strat 

bilans 

sprawozdanie o sytuacji 

przedsiębiorstwa 

zastawienie (roczne zestawienie 

poniesionych nakładów 

i uzyskanych dochodów) 

rok operacyjny 

inwentaryzacja 

dochód 

obrót, utarg z obrotu 

wydatki, koszty 

konto, w pojęciu księgowości 

wynik ekonomiczny zakładu 

koszty produkcyjne 

wydatki nadzwyczajne 

dochody nadzwyczajne 

wynik 

wynik przed podatkiem, wynik 

ekonomiczny zakładu 

wierzytelność 

całość majątku 

zysk 

inwentarz 

nadwyżka roczna 

stan kasy 

rozliczenie dochodów i kosztów 

(międzyokresowe) 

majątek obrotowy 

wartość księgowa 

wartość obiegowa 

strata 

zapasy 

towary na stanie, zapas towarów 

odpis amortyzacyjny 

zestawienie 


Immobilien Eintragung 

nieruchomości Erbbaurecht 

Grundbuch 

Grundstück 

Grundschuld 

Wirtschaftsgüter 

bewegliche Wirtschaftsgüter 

unbewegliche Wirtschaftsgüter 

immaterielle Wirtschaftsgüter 

Hypothek 

Miete 

Beurkundung, notariell 

Pacht 

Eigentumsübertragung 

Eigentumnsumschreibung 

Verkauf 

Versteigerung 

Vormerkung 

Auflassungsvormerkung 

Zwangsversteigerung 

Baugenehmigung 

Wohnungseigentum 

Bebauungsplan 

Personal Abmahnung 

kadry Arbeitgeber 

Arbeitgeberverband 

Arbeitnehmer 

Arbeiter 

Angestellter 

Arbeitslosenversicherung 

Arbeitsplatz 

Arbeitsrecht 

Arbeitsvertrag 

Arbeitsverhältnis 

Arbeitszeit 

dobra gospodarcze 

dobra gospodarcze ruchome 

dobra gospodarcze nieruchome 

dobra gospodarcze niematerialne 

rejestracja, wpis 

dziedziczne prawo zabudowy 

księga wieczysta 

nieruchomość gruntowa 

dług gruntowy (obciążający 

nieruchomość, zbliżony do długu 

hipotecznego) 

hipoteka 

najem, czynsz 

poświadczenie (notarialne) 

dzierżawa 

przeniesienie własności 

przepisanie własności 

sprzedaż 

licytacja, przetarg 

zastrzeżenie 

zastrzeżenie o zgodzie na przejście 

prawa własności na nieruchomości 

licytacja przymusowa 

zezwolenie na budowę 

mieszkanie własnościowe 

plan zabudowy 

upomnienie 

pracodawca 

związek pracodawców 

pracownik, pracobiorca 

robotnik, pracownik 

urzędnik, pracownik umysłowy 

ubezpieczenie na wypadek bezrobocia 

stanowisko pracy, miejsce pracy 

prawo pracy 

umowa o pracę 

stosunek pracy 

czas pracy 




Beschäftigung 

Betriebsrat 

Betriebsverfassung 

Gewerkschaft 

Kündigung 

ordentliche Kündigung 

außerordentliche Kündigung 

Kündigungsschutz 

Lohn 

Lohnfortzahlung 

Nebenbeschäftigung 

Personalrat 

Provision 

Sozialversicherung 

Streik 

Tarifvertrag 

Vergütung 

Geistiges Eigentum Marke 

własność intelektualna Eingetragene Marke 

Gebrauchsmuster 

Geschmacksmuster 

Patent 

Urheberrecht 

Geistige und gewerbliche Schutzrechte 

Lizenz 

zatrudnienie 

rada zakładowa 

ustrój przedsiębiorstwa 

związki zawodowe 

wypowiedzenie 

wypowiedzenie zwykłe 

wypowiedzenie natychmiastowe 

z ważnego powodu 

ochrona przed wypowiedzeniem 

zapłata, wynagrodzenie 

dalsza wypłata wynagrodzenia 

w razie choroby 

zajęcie uboczne 

rada przedstawicieli pracowników 

służby publicznej 

prowizja 

obowiązkowe ubezpieczenie 

społeczne (ustawowe) 

strajk 

układ taryfowy 

wynagrodzenie 

znak towarowy, znak handlowy 

znak towarowy na mocy wpisu 

do rejestru 

wzór użytkowy (dotyczy narzędzi 

albo przedmiotów użytkowych 

polegający na zmianie ich wyglądu 

lub zastosowania) 

wzór zdobniczy (wzór o charakterze 

estetycznym) 

patent 

prawo autorskie 

umysłowe i przemysłowe prawa 

ochronne 

licencja, koncesja 


Wettbewerb Marketing 

konkurencja Werbung 

irreführende Werbung 

unlauterer Wettbewerb 

vergleichende Werbung 

Unternehmen Kapitalgesellschaft 

przedsiębiorstwo Personengesellschaft 

OHG Offene Handelsgesellschaft 

KG Kommanditgesellschaft 

e.K. eingetragener Kaufmann/ Kauffrau 

e.Kfr. eingetragene Kauffrau 

e.Kfm. eingetragener Kaufmann 

e.G. Genossenschaft 

e.V. Verein 

Konzern 

Tochtergesellschaft 

Niederlassung 

Vertretungsbüro 

Stiftung 

AG Aktiengesellschaft 

Grundkapital 

Aktie 

Aktionär 

Vorstand 

Aufsichtsrat 

Hauptversammlung 

GmbH Gesellschaft mit beschränkter Haftung 

Stammkapital 

Geschäftsanteil 

Gesellschafter 

Beirat 

Gesellschafterversammlung 

Geschäftsführer 

marketing 

reklama 

reklama wprowadzająca w błąd 

nieuczciwa konkurencja 

reklama porównawcza 

spółka kapitałowa 

spółka osobowa 

spółka jawna 

Spółka komandytowa 

kupiec/kupcowa na mocy wpisu 

do rejestru handlowego 

kupcowa na mocy wpisu do 

rejestru handlowego 

kupiec na mocy wpisu do rejestru 

handlowego 

spółdzielnia 

stowarzyszenie 

koncern 

córka-spółka 

oddział, filia 

przedstawicielstwo, 

biuro reprezentacyjne 

fundacja 

spółka akcyjna 

kapitał zakładowy 

akcja 

akcjonariusz 

zarząd 

rada nadzorcza 

zgromadzenie walne 

spółka z ograniczoną 


kapitał zakładowy 

udział w przedsiębiorstwie 

wspólnik 

rada, organ doradczy/doradca 

zgromadzenie wspólników 

przedstawiciel i zarządzający 




Vertretungsbefugnis 

Einzelvertretungsmacht 

Gesamtvertretungsmacht 

Selbstkontrahierungsverbot 

Unternehmensgegenstand 

Firma 

Beschluss (förmlich) 

Bestellung (eines Organs) 

Entscheidung 

Weisung 

Vertrag Auftraggeber 

umowa Abtretung 

Ausführung 

Bedingung 

Beendigung 

Durchführung 

Erwerb 

Fälligkeit, fällig 

Gewährleistung 

Garantie 

Bürgschaft 

Käufer 

Kaufpreis 

Kündigung 

Kündigungsfrist 

Laufzeit 

Mangel 

Minderung 

Mieter 

Nutzung 

Preis 

Rechtsmittel 

Rücktritt 

Schadensersatz 

Überweisung 

Verbraucher 

Verbraucherschutz 

uprawnienie do reprezentowania 

przedstawicielstwo pojedyncze 

przedstawicielstwo łączne 

zakaz dokonywania czynności 

prawnej z samym sobą jako 

przedstawicielem innej osoby 

przedmiot przedsiębiorstwa 

firma 

postanowienie (formalnie) 

ustanowienie (organu) 

decyzja 

wskazówka, polecenie 

zleceniodawca 

cesja 

wykonanie 

warunek 

ukończenie, zakończenie 

przeprowadzenie 

nabycie 

wymagalność, wymagalny 

gwarancja, rękojmia 

gwarancja, poręczenie 

poręczenie 

kupujący, nabywca 

cena kupna 

wypowiedzenie, wymówienie 

termin wypowiedzenia 

termin, okres ważności 

wada 

zmniejszenie, obniżenie 

najemca 

użytkowanie 

cena 

środek prawny 

odstąpienie 

odszkodowanie 

przelew 

konsument 

ochrona konsumenta 


Verkäufer 

Vermieter 

Verpflichtung 

Vertrag 

Vertragsabschluss 

Vertretung 

Vorbehalt 

Wert 

Widerruf 

Zahlung 

Zustimmung 

Vertrieb Alleinvertriebsrecht 

zbyt/sprzedaż Ausgleichsanspruch 

Export 

Exporteur 

Franchising 

Handelsvertreter 

Import 

Importeur 

Kommissionär 

Provision 

Selbständige Tätigkeit 

Versandhandel 

Vertragshändler 

Vertriebsgebiet 

sprzedający 

wynajmujący 

zobowiązanie, obowiązek 

umowa 

zawarcie umowy 

przedstawicielstwo, zastępstwo 

zastrzeżenie 

wartość, cena 

odwołanie 

zapłata 

zezwolenie, aprobata, zgoda 

wyłączne prawo dystrybucji 

roszczenie przedstawiciela agenta 

handlowego o wyrównanie 

(po rozwiązaniu umowy) 

eksport 

eksporter 

franchising 

przedstawiciel handlowy 

import 

importer 

komisjoner 

prowizja 

działalność na własny rachunek, 

działalność samodzielna 

handel wysyłkowy 

autoryzowany dealer 

terytorium dystrybucji 


Zał. 2 | Związki i zrzeszenia branżowe w Dolnej Saksonii 

PRZEMYSŁ Związek Przedsiębiorstw Przemysłu Budowlanego Dolnej Saksonii 

Verband Baugewerblicher Unternehmer Niedersachsen e.V. 

Baumschulenallee 12, 30625 Hannover 

tel.: 0049 511 957 570, fax: 0049 511 9575740 

e-mail: bvn@bvn.de, internet: www.bvn.de 

Związek Przemysłu Budowlanego Dolna Saksonia-Brema 

Bauindustrieverband Niedersachsen-Bremen e.V. 

Eichstraße 19, 30161 Hannover 

tel.: 0049 511 348 3414, fax: 0049 511 348 3411 

e-mail: info@bauindustrie-nord.de, internet: www.bauindustrie-nord.de 

Związek Przemysłu Budowlanego Dolnej Saksonii 

Baugewerbe-Verband Niedersachsen 

Baumschulenallee 12, 30 625 Hannover 

tel.: 0049 511 957 57 0, fax:0049 511 957 57 40 

e-mail: baumhenkel@bvn.de, internet: www.bvn.de 

Związek Przemysłu Betonowego i Prefabrykatów, Sekcja Północ 

Verband Beton- und Fertigteilindustrie Nord e.V. 

Raiffeisenstraße 8, 30938 Burgwedel 

tel.: 0049 5139 9994 30, fax: 0049 5139 9994 50 

e-mail: info@betonverbaende-nord.de, internet: www.betonverbaende-nord.de 

Związek Pracodawców Przemysłu Chemicznego Dolnej Saksonii 

Arbeitgeberverband der Chemischen Industrie Niedersachsen e.V. 

Güntherstraße 1, 30519 Hannover 

tel.: 0049 511 984900, fax: 0049 511 833574 

e-mail: schrader@acin.de, internet: www.acin.de 

Związek Przemysłu Chemicznego, Sekcja Północ 

Verband der Chemischen Industrie e.V., Landesverband Nord 

Güntherstraße 1, 30519 Hannover 

tel.: 0049 511 984900, fax: 0049 511 833574 

e-mail: schrader@acin.de, internet: www.acin.de 

Związek Druk i Media Dolnej Saksonii 

Verband Druck und Medien Niedersachsen e.V. 

Bödekerstraße 10, 30161 Hannover 

tel.: 0049 511 33806 0, fax: 0049 511 33806 20 

e-mail: info@vdmn.de, internet: www.vdmn.de 

90 Zał. 2 | Związki i zrzeszenia branżowe w Dolnej Saksonii 

Związek Gospodarczy Przemysłu Wydobywczego Ropy Naftowej i Gazu (WEG) 

Wirtschaftsverband Erdöl- und Erdgasgewinnung e.V. - WEG 

Brühlstraße 9, 30169 Hannover 

tel.: 0049 511 12172 0, fax: 0049 511 12172 10 

e-mail: info@erdoel-erdgas.de, internet: www.erdoel-erdgas.de 

Związek Przemysłu Spożywczego Dolnej Saksonii/Bremy/Saksonii-Anhalt 

Verband der Ernährungswirtschaft Niedersachsen/Bremen/Sachsen-Anhalt 

Lortzingstraße 1, 30177 Hannover 

tel.: 0049 511 626294 6, fax: 0049 511 626294 70 

e-mail: vdew.hannover@t-online.de, internet: www.vdew-online.de 

Niemiecki Związek Przemysłu Odlewniczego, Sekcja Północ oraz Dolna Saksonia 

Deutscher Gießereiverband Landesverband Nord + Niedersachsen 

Sohnstraße 70, 40237 Düsseldorf 

tel.: 0049 211 6871 277, fax: 0049 211 6871 264 

e-mail: info@dgv.de, internet: www.dgv.de 

Związek Przemysłowy Technologii Budowy Domu i Usług Komunalnych 

Dolnej Saksonii i Bremy 

Industrieverband Haus- und Versorgungstechnik Niedersachsen und Bremen e.V. 

Raiffeisenstraße 18, 30938 Großburgwedel 

tel.: 0049 5139 8975 0, fax: 0049 5139 8975 40 

e-mail: ihvt-nds-hb@t-online.de 

Związek Przemysłu Przetwórstwa Drewna i Tworzyw Sztucznych 

Dolnej Saksonii i Bremy 

Landesverband Niedersachsen und Bremen der holz- und kunststoffverarbeitenden 

Industrie e.V. 

Bahnhofstraße 14, 26122 Oldenburg 

tel.: 0049 441 21027 0, fax: 0049 441 21027 98 

e-mail: info@hknb.de, internet: www.hknb.de 

Ogólnoniemiecki Związek Przemysłu Wapienno-Piaskowego, Sekcja Północ 

Bundesverband Kalksandsteinindustrie Nord e.V. 

Postfach 21 01 60, 30401 Hannover 

tel.: 0049 511 27954 0, fax: 0049 511 27954 54 

e-mail: info@kalksandstein.de, internet: www.kalksandstein.de 

Związek Pracodawców Niemieckiego Przemysłu Kauczukowego (ADK) 

Arbeitgeberverband der Deutschen Kautschukindustrie (ADK) e.V. 


tel.: 0049 511 8505 0, fax: 0049 511 8505 201 

e-mail: fricke@adk-verband.de, internet: www.adk-verband.de 

Zał. 2 | Związki i zrzeszenia branżowe w Dolnej Saksonii 91

Związek Doradców Podatkowych z Dolnej Saksonii/Saksonii-Anhalt 

Steuerberaterverband Niedersachsen/Sachsen-Anhalt 

Zeppelinstraße 8, 30175 Hannover 

tel.: 0049 511 30762 0, fax: 0049 511 30762 12 

e-mail: info@steuerberater-verband.de, internet: www.steuerberater-verband.de 

Związek Niemieckiego Przemysłu Budowy Maszyn i Urządzeń (VDMA), Sekcja Północ 

Verband Deutscher Maschinen- und Anlagenbau e.V. (VDMA), Landesgruppe Nord 

Sportallee 79, 22335 Hamburg 

tel.: 0049 40 507207 0, fax: 0049 40 507 207 55 

e-mail: nord@vdma.org, internet: www.vdma.org 

Związek Przemysłu Metalowego Dolnej Saksonii 

Verband der Metallindustriellen Niedersachsens e.V. 


tel.: 0049 511 8505 0, fax: 0049 511 8505 201 

e-mail: fricke@niedersachsenmetall.de, internet: www.vmn.de 

Związek Metalowy Północ-Zachód 

Nord-West-Metall 

Virchowstraße 21, 26382 Wilhelmshaven 

tel.: 0049 4421 13939-10, fax: 0049 4421 13939-19 

e-mail: mhajen@awv-whv.de, internet: www.nwm-whv.de 

Związek Gospodarczy Przemysłu Materiałów Budowlanych-Naturstein 

(Dolna Saksonia, Brema, Hamburg, Szlezwik-Holsztyn, Nadrenia-Westfalia) 

Wirtschaftsverband Baustoffe-Naturstein e.V. 

(Niedersachsen, Bremen, Hamburg, Schleswig-Holstein, Nordrhein-Westfalen) 

Annastraße 67 – 71, 50968 Köln 

tel.: 0049 221 937710 0, fax: 0049 221 937710 10 

e-mail: wirtschaftsverband@NetCologne.de, internet: www.wbn.naturstein-netz.de 

Związek Fabryk Papieru w Niemczech Północnych 

Verband Norddeutscher Papierfabriken e.V. 

Bödekerstraße 18, 30161 Hannover 

tel.: 0049 511 348266 3, fax: 0049 511 348266 50 

e-mail: j.heuke@vnp-online.de, internet: www.vnp-online.de 

Związek Przemysłu Przetwórstwa Papieru, Tektury i Tworzyw Sztucznych 

w Niemczech Północnych (VPK Nord) 

Verband Papier, Pappe und Kunststoff verarbeitende Industrie Norddeutschlands e.V. 


tel.: 0049 511 8505 0, fax: 0049 511 8505 201 

e-mail: kaster@niedersachsenmetall.de 


Związek Gospodarczy Przemysłu Materiałów Budowlanych Północ-Zachód 

Wirtschaftsverband der Baustoffindustrie Nord-West e.V. 

Eiffestraße 462, 20537 Hamburg 

tel.: 0049 40 251729 0, fax: 0049 40 251729 20 

e-mail: ivskmtb@verbaende-nord.de, internet: www.verbaende-nord.de 

Związek Północno-Zachodniego Niemieckiego Przemysłu Tekstylnego i Odzieżowego, 

Oddział w Hanowerze 

Verband der Nord-Westdeutschen Textil- und Bekleidungsindustrie e.V. 

Landesgeschäftsstelle Hannover 

Rumannstraße 10, 30161 Hannover 

tel.: 0049 511 33605 39, fax: 0049 511 33605 40 

e-mail: textil-nord-west-lgs-h@t-online.de, internet: www.textil-nord-west.de 

Niemieckie Zrzeszenie Przemysłu Torfowego i Humusu 

przy Zrzeszeniu Przedsiębiorstw Ogrodniczych 

Bundesvereinigung Torf- und Humuswirtschaft in der Industrievereinigung Gartenbedarf e.V. 

Hannoversche Straße 16, 30974 Wennigsen 

tel.: 0049 5109 5612 52, fax: 0049 5109 5612 55 

e-mail: BTH-Hannover@t-online.de, internet: www.ivg.org 

Niemiecki Związek Przemysłu Torfowego i Humusu 

Bundesverband Torf- und Humuswirtschaft e.V. 

Kirchwender Straße 17, 30175 Hannover 

tel.: 0049 511 85 38 36 , fax: 0049 2102 94 08 51 

e-mail: verband@ivg.org, internet: www.ivg.org 

Związek Pracodawców Przemysłu Cementowego i Materiałów Budowlanych 

Arbeitgeberverband Zement und Baustoffe e.V. 

Wilhelmstraße 98, 59269 Beckum 

tel.: 0049 2521 9335 0, fax: 0049 2521 9335 20 

e-mail: info@agvzem.de, internet: www.agvzem.de 

Branżowy Związek Przemysłu Ceglanego, Sekcja Północ 

Fachverband Ziegelindustrie Nord e.V. 

Bahnhofsplatz 2a, 26122 Oldenburg 

tel.: 0049 441 21026 0, fax: 0049 441 21026 20 

e-mail: fachverband.ziegel.nord@nwn.de, internet: www.ziegel-industrie.de 

Branżowy Związek Przemysłu Ceglanego, Sekcja Północny-Zachód 

Fachverband Ziegelindustrie Nordwest e.V. 

Am Zehnthof 197-203, 45307 Essen 

tel.: 0049 201 59213-06, fax: 0049 201 59213-59 

e-mail: info.zz@t-online.de, internet: www.ziegel-zentrum.de 


Związek Pracodawców Zakładów Cukrowniczych z Niemiec Północnych 

Arbeitgeberverband der Zuckerfabriken Norddeutschlands e.V. 


tel.: 0049 511 8505 0, fax: 0049 511 8505 201 

e-mail fricke@niedersachsenmetall.de 

Związek Przedsiębiorców Dolnej Saksonii (UVN) 

Unternehmerverbände Niedersachsen e.V. (UVN) 


tel.: 0049 511 8505 243, fax: 0049 511 8505 268 

e-mail: uvn@uvn-online.de, internet: www.uvn-online.de 

Zrzeszenie Przemysłu Budowlanego (AGI) 

Arbeitsgemeinschaft Industriebau e.V. (AGI) 


tel.: 0049 511 99 10 340, fax: 0049 511 99 10 342 

e-mail:info@agi-online.de 

Zrzeszenie Samodzielnych Przedsiębiorców z Dolnej Saksonii (ASU) 

ASU Arbeitsgemeinschaft Selbstständiger Unternehmer e.V. Landesbereich Niedersachsen 


tel.: 0049 511 307 56 70, fax: 0049 511 307 56 71 

e-mail: asu@herfurth.de, internet: www.asu.de 

RZEMIOSŁO Związek Firm Rzemieślniczych z Dolnej Saksonii 

Unternehmensverbände Handwerk Niedersachsen e.V. 

Herschelstraße 28, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 17628, fax: 0049 511 18334 

e-mail: info@handwerk-uhn.de, internet: www.handwerk-uhn.de 

Cech Rzemiosła Optyków z Dolnej Saksonii i Bremy 

Landesinnungsverband des Augenoptikerhandwerks Niedersachsen und Bremen 

Theaterstraße 8, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 3 07 96 0, fax: 0049 511 3 07 96 15 

e-mail: Recht@Brille-Nord.de, internet: www.brille-nord.de 

Cech Rzemiosła Piekarzy z Dolnej Saksonii/Bremy 

Bäckerinnungs-Verband Niedersachsen/Bremen 


tel.: 0049 511 12 60 76 50, fax: 0049 511 12 60 76 59 

e-mail: info@biv-baecker.de, internet: www.biv-baecker.de 


Cech Rzemiosł Budowlanych z Dolnej Saksonii 

Baugewerbe-Verband Niedersachsen 

Baumschulenallee 12, 30625 Hannover 

tel.: 0049 511 9 57 57 0, fax: 0049 511 9 57 57 40 

e-mail: bvn@bvn.de, internet: www.bvn.de 

Cech Rusznikarzy z Dolnej Saksonii 

Büchsenmacher-Innung für das Land Niedersachsen 

Bismarckstraße 7, 31061 Alfeld 

tel.: 0049 5181 14 77, fax: 0049 5181 57 93 

e-mail: kh-alfeld@t-online.de, internet: www.handwerk-alfeld.de 

Cech Rzemiosła Techniki Biurowej z Dolnej Saksonii 

Landesinnungsverband Bürotechnik Niedersachsen 


tel.: 0049 511 34 41 41, fax: 0049 511 34 41 59 

e-mail: Kreishandwerkerschaft-Hannover@t-online.de 

Cech Rzemiosł Krawiectwa Damskiego Dolnej Saksonii 

Landesverband des Niedersächsischen Damenschneiderhandwerks e.V. 

Beckstraße 21, 49809 Lingen 

tel.: 0049 591 9 73 02-0, fax: 0049 591 9 73 02-88 

e-mail: info@lingener-handwerk.de, internet: www.lingener-handwerk.de 

Cech Rzemiosła Techniki Elektronicznej i Informatycznej z Dolnej Saksonii/Bremy 

Landesinnungsverband für Elektro- und Informationstechnik Niedersachsen/Bremen 

Ikarusallee 14, 30179 Hannover 

tel.: 0049 511 67 66 96 0, fax: 0049 511 67 66 96 15 

e-mail: liv@eh-niedersachsen-bremen.de 

internet: www.eh-niedersachsen-bremen.de 

Cech Rzemiosł Mechaniki i Blacharstwa Pojazdowego Dolnej Saksonii-Bremy 

Landesinnungsverband des Fahrzeug- und Karosseriebau-Handwerks 

Niedersachsen-Bremen 

Walderseestraße 47, 30177 Hannover 

tel.: 0049 511 9 09 85 0, fax: 0049 511 9 09 85 85 

e-mail: info@zkf.com, internet: www.zkf.de 

Cech Rzeźników z Hanoweru 

Freie Fleischer-Innung Hannover 

Seligmannallee 3, 30173 Hannover 

tel.: 0049 511 81 29 86, fax: 0049 511 28 21 43 

e-mail: FFIHannover@t-online.de, internet: www.fleischerhandwerk.de/fnb 


Cech Rzemiosła Fryzjerów z Dolnej Saksonii 

Landesinnungsverband des niedersächsischen Friseurhandwerks 

Ricklinger Stadtweg 92, 30459 Hannover 

tel.: 0049 511 42 72 31, fax: 0049 511 42 25 73 

e-mail: liv-friseure@t-online.de 

Cech Rzemiosł Firm Sprzątających Bremy i Północno-Zachodniej Dolnej Saksonii 

Landesinnung Bremen und Nord-West-Niedersachsen des Gebäudereiniger-Handwerks 

Ansgaritorstraße 24, 28195 Bremen 

tel.: 0049 421 3 05 00 34, fax: 0049 421 30 27 62 

e-mail: info@gebaeudereiniger-innung-hb-nds.de 

internet: www.gebaeudereiniger-innung-hb-nds.de 

Cech Rzemiosł Firm Sprzątających i Porządkowych Dolnej Saksonii 

Landesinnungsverband Niedersachsen des Gebäudereiniger-Handwerks 


tel.: 0049 511 32 42 52, fax: 0049 511 3 63 25 45 

e-mail: gebaeudereiniger@nds.de, internet: www.gebaeudereiniger-nds.de 

Cech Rzemiosł Szklarzy Dolnej Saksonii 

Landesinnungsverband des Niedersächsischen Glaserhandwerks 

Spielhagenstraße 12, 30173 Hannover, 

tel.: 0049 511 85 87 46, fax: 0049 511 85 34 21 

e-mail: info@glaser-niedersachsen.de, internet: www.glaser-niedersachsen.de 

Cech Rzemiosł Złotników i Jubilerów z Dolnej Saksonii 

Landesinnungsverband der Goldschmiede, Silberschmiede und Juweliere Niedersachsen 

Am Schölerberg 9, 49082 Osnabrück 

tel.: 0049 541 96 11 00, fax: 0049 541 6 48 28 

e-mail: info@kreishandwerkerschaft-os.de 

internet: www.kreishandwerkerschaft-os.de 

Cech Rzemieślników Producentów Urządzeń Chłodniczych Dolnej Saksonii/Saksonii-Anhalt 

Kälteanlagenbauer-Innung Niedersachsen/Sachsen-Anhalt 


tel.: 0049 511 34 41 41, fax: 0049 511 34 41 59 


Cech Rzemiosł Branży Motoryzacyjnej z Dolnej Saksonii 

Landesinnungsverband Niedersachsen des Kraftfahrzeughandwerks 

Vinnhorster Weg 51, 30419 Hannover 

tel.: 0049 511 2 78 96 0, fax: 0049 511 2 78 96 20 

e-mail: info@kfz-nds.de, internet: www.kfz-nds.de 


Cech Cukierników z Dolnej Saksonii 

Landesinnungsverband der Konditoren Niedersachsen 

Uetzer Weg 19, 29339 Wathlingen 

tel.: 0049 5144 970368, fax: 0049 5144 92390 

e-mail: FFIHannover@t-online.de 

Cech Rzemiosł Mechaników Maszyn Rolniczych z Dolnej Saksonii 

Landesinnungsverband Niedersachsen des Landmaschinenmechaniker-Handwerks 


tel.: 0049 511 69 36 3, fax: 0049 511 69 79 33 

e-mail: X.Bohlender@lvm.metallhandwerk.de 

Związek Malarzy z Dolnej Saksonii 

Malerverband Niedersachsen 

Sodenstraße 2, 30161 Hannover 

tel.: 0049 511 34 91 92 0, fax: 0049 511 3 88 32 43 

e-mail: malerverband.nds@t-online.de, internet: www.malerverband-nds.de 

Związek Branży Metalowej Dolnej Saksonii/Bremy 

Landesverband Metall Niedersachsen/Bremen 


tel.: 0094 51 /9 09 85 0, fax: 0049 511 9 09 85 85 

e-mail: info@lvm.metallhandwerk.de, internet: www.lvm.metallhandwerk.de 

Cech Rzemiosł Modelarstwa z Dolnej Saksonii 

Modellbauer-Innung Niedersachsen 


tel.: 0049 511 34 41 41, fax: 0049 511 34 41 59 


Związek Młynarzy z Północno-Zachodnich Niemiec 

Nordwestdeutscher Müllerbund 

Beueler Bahnhofsplatz 18, 53225 Bonn 

tel.: 0049 228 9 76 10 15, fax: 0049 228 9 76 10 99 

e-mail: vdm@muehlen.org, www.muehlen.org 

Cech Rzemiosła Dekoratorów Wnętrz i Tapicerów 

Landesinnungsverband Niedersachsen für das Raumausstatterund 

Sattler-Handwerk 


tel.: 0049 511 1 76 28, fax: 0049 511 1 83 34 

e-mail: UHN.Niedersachsen@t-online.de, internet: www.zvr.de 


Branżowy Związek Technik Instalacji Sanitarnych, Grzewczych, Klimatyzacyjnych 

i Hydraulicznych Dolnej Saksonii 

Fachverband Sanitär-, Heizungs-, Klima- und Klempnertechnik Niedersachsen 

Birkenstraße 28, 30880 Laatzen 

tel.: 0049 511 8 79 73 0, fax: 0049 511 8 79 73 90 

e-mail: info@fvshk-nds.de, internet: www.fvshk-nds.de 

Cech Rzemiosł Kominiarzy z Dolnej Saksonii 

Landesinnungsverband für das Schornsteinfegerhandwerk Niedersachsen 

Konrad-Adenauer-Straße 7, 30853 Langenhagen 

tel.: 0049 511 7 70 36 0 lub 7 70 36 0, fax: 0049 511 7 70 36 99 

e-mail: LIV-Nds@t-online.de, internet: www.schornsteinfeger.de 

Cech Rzemiosł Szewców z Dolnej Saksonii i Bremy 

Landesinnungsverband des Schuhmacherhandwerks Niedersachsen und Bremen 

Nenndorfer Straße 50, 30952 Ronnenberg 

tel.: 0049 511 2 62 12 35, fax: 0049 511 2 62 12 35 

Cech Firm Czyszczenia Chemicznego 

Textilreiniger-Innung Hannover 


tel.: 0049 511 34 41 41, fax: 0049 511 34 41 59 


Branżowy Związek Techniki Zegarmistrzowskiej i Ozdobnej z Dolnej Saksonii 

Fachverband für Uhren, Schmuck und Zeitmeßtechnik Niedersachsen 

Häuserstraße 6, 37154 Northeim 

tel.: 0049 55 51 16 58, fax: 0049 55 51 6 56 69 

e-mail: info@uhr-macher.de, internet: www.uhr-macher.de 

Cech Rzemiosł Wulkanizacyjnych z Dolnej Saksonii 

Innung des Vulkaniseur-Handwerks Niedersachsen 


tel.: 0049 51134 41 41, fax: 0049 511 34 41 59 


Związek Rzemiosł Stolarzy z Dolnej Saksonii/Bremy 

Verband des Tischlerhandwerks Niedersachsen/Bremen 


tel.: 0049 511 62 70 75 0, fax: 0049 511 62 70 75 13 

e-mail: info@vdt-nord.de, internet: www.vdt-nord.de 


Cech Techników Dentystycznych z Dolnej Saksonii 

Niedersächsische Zahntechniker-Innung 

Bernstraße 10, 30175 Hannover 

tel.: 0049 511 3 48 19 37, fax: 0049 511 33 21 29 

e-mail: info@nzi.de, internet: www.nzi.de 

Zrzeszenie Powiatowych Cechów Rzemieślniczych z Dolnej Saksonii 

Arbeitsgemeinschaft Niedersächsischer Kreishandwerkerschaften 

Kieler Straße 74, 26382 Wilhelmshaven 

tel.: 0049 44 21 2 13 47, fax: 0049 44 21 99 21 65 

e-mail: kh-whv@t-online.de, internet: www.niedersachsen-handwerk.de 

Związek Właścicielek Firm Rzemieślniczych z Dolnej Saksonii 

Landesverband der Unternehmerfrauen im Handwerk Niedersachsen 

Sahrener Weg 54, 27777 Ganderkesee 

tel.: 0049 42 21 4 23 27, fax: 0049 42 21 4 03 8 

e-mail: H. Kluth@kluth-sohn.de 

OGRODNICTWO, Zrzeszenie Pracodawców Sektora Rolniczego i Leśniczego z Dolnej Saksonii 

ROLNICTWO Land- und forstwirtschaftliche Arbeitgebervereinigung Niedersachsen e.V. 

i LEŚNICTWO Warmbüchenstraße 3, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 325063, fax: 0049 511 324627 

e-mail: peter.zanini.zjen@landvolk.org / arbeitgebervereinigung@landvolk.org 

. 

Związek Ogrodnictwa Dolnej Saksonii 

Landesverband Gartenbau Niedersachsen e.V. 

Johannssenstraße 10, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 363929, fax: 0049 511 328847 

e-mail: lv-gartenbau-nds@t-online.de, internet: www.lv-gartenbau-nds.de 

Związek Ogrodnictwa Niemiec Północno-Zachodnich (NGV) 

Nordwestdeutscher Gartenbauverband (NGV) e.V. 

Paul-Feller-Straße 25, 28199 Bremen 

tel.: 0049 421 536410, fax: 0049 421 552182 

e-mail: ngv@hdgbremen.de, internet: www.gartenbauverbaende.g-net.de/ngv/ 

Związek Ogrodnictwa, Rolnictwa i Budowy Boisk Sportowych Dolnej Saksonii-Bremy 

Verband Garten- Landschafts- und Sportplatzbau Niedersachen-Bremen e.V. 

Paul-Feller-Straße 25, 28199 Bremen 

tel.: 0049 421 530735, fax: 0049 421 530854 

e-mail: galabau.nordwest@online.de, internet: www.galabau-nordwest.de 


HANDEL Związek Przedsiębiorców Handlu Detalicznego z Dolnej Saksonii 

Unternehmerverband Einzelhandel Niedersachsen e.V. 

Hinüberstraße 16, 30175 Hannover 

tel.: 0049 511 33708 26, fax: 0049 511 33708 31 

e-mail: info@einzelhandel-niedersachsen.de, internet: www.einzelhandel-niedersachsen.de 

Północnoniemiecki Związek Spółdzielczego Handlu Hurtowego i Zagranicznego 

Landesverband Norddeutschland des genossenschaftlichen Groß- und Außenhandels e.V. 

New-York-Ring 6, 22297 Hamburg 

tel.: 0049 40 6377 2393, fax: 0049 40 6377 2263 

e-mail: carsten.koch@edeka.de 

Związek Małych i Średnich Przedsiębiorstw w Handlu Detalicznym Dolnej Saksonii 

Landesverband der Mittel- und Großbetriebe des Einzelhandels im Land Niedersachsen e.V. 

Hinüberstraße 16, 30175 Hannover 

tel.: 0049 511 3361176 0, fax: 0049 511 3361176-6 

e-mail: post@lvmg.de 

Związek Handlu Hurtowego, Zagranicznego i Usług z Dolnej Saksonii 

Verband für Groß-, Außenhandel und Dienstleistungen Niedersachsen e.V. 


tel.: 0049 511 270717 0, fax: 0049 511 270717 17 

e-mail: gvn@gvn-nds.de, internet: www.gvn-nds.de 

POZOSTAŁE Oświatowy Ośrodek Użyteczności Publicznej Gospodarki Dolnej Saksonii 

DZIAŁY Bildungswerk der Niedersächsischen Wirtschaft gemeinnützige GmbH 

GOSPODARKI Höfestraße 19, 30163 Hannover 

tel.: 0049 511 96167 0, fax: 0049 511 96167 70 

e-mail: zentrale@bnw.de, internet: www.bnw.de 

Związek Browarnictwa Dolnej Saksonii/Saksonii-Anhalt 

Brauereiverband von Niedersachsen/Sachsen-Anhalt e.V. 

Kapstadtring 10, 22297 Hamburg 

tel.: 0049 511 363 28 00 lub 0049 40 54 72690, fax: 0049 40 54 05800 

e-mail: dirksen@brauer-nord.de 

Branżowy Związek Niemieckich Florystów, Oddział Dolna Saksonia 

Fachverband Deutscher Floristen Landesverband Niedersachsen e.V. 

Sextrostraße 2, 30169 Hannover 

tel.: 0049511 801512, fax: 0049 511 887915 

e-mail: FDF.Niedersachsen@t-online.de, internet: www.FDF-Niedersachsen.de 


Związek Spółdzielczości Niemiec Północnych 

Genossenschaftsverband Norddeutschland e.V. 

Hannoversche Straße 149, 30627 Hannover 

tel.: 0049 511 9574 0, fax: 0049 511 9574 348 

e-mail: info@geno-verband.de, internet: www.geno-verband.de 

Związek Gospodarczy Pośrednictwa Handlowego i Dystrybucji Dolnej Saksonii/Bremy (CDH) 

Wirtschaftsverband für Handelsvermittlung und Vertrieb Niedersachsen/Bremen CDH e.V. 

Hinüberstraße 4 A, 30175 Hannover 

tel.: 0049 511 342611, fax: 0049 511 332554 

e-mail: hannover@niedersachsen-bremen.cdh.de, internet: www.niedersachsen-bremen.cdh.de 

Dolnosaksoński Związek Hoteli i Restauracji (DEHOGA), Oddział Dolna Saksonia 

Niedersächsischer Hotel- und Gaststättenverband DEHOGA e.V. Landesverband Niedersachsen e.V. 

Yorckstraße 3, 30161 Hannover 

tel.: 0049 511 33706 0, fax: 0049 511 33706 29 

e-mail: dn@dehoga-info.de, internet: www.dehoga-info.de 

Niemiecki Związek Branży Motoryzacyjnej 

Cechów Rzemiosła Techników Pojazdowych z Dolnej Saksonii 

Deutsches Kraftfahrzeuggewerbe 

Landesinnungsverband Niedersachsen des Kfz-Techniker-Handwerks 

Ehlbeek 15, 30938 Großburgwedel 

tel.: 0049 51 39 95 78 0, fax: 0049 51 39 95 78 20 

e-mail: info@kfz-nds.de, www.kfz-nds.de 

Związek Rzemiosła Branży Motoryzacyjnej Dolnej Saksonii-Bremy 

Landesverband des Kraftfahrzeuggewerbes Niedersachsen-Bremen e.V. 

Vinnhorster Weg 51, 30 419 Hannover 

tel.: 0049 511 278 96 0 

e-mail: info@kfz-nds.de 

Związek Firm Chemicznego Czyszczeczenia Tekstyliów 

Landesverband Textilreinigung Niedersachsen-Bremen e.V. 

Rumannstraße 10, 30161 Hannover 

tel.: 0049 511 33605-39, fax: 0049 511 33605-40 

e-mail: textil-nord-west-lgs-h@t-online.de, internet: www.textil-nord-west.de 

Związek Przedsiębiorstw Zajmujących się Recyklingiem i Utylizacją Śmieci w Dolnej Saksonii 

Verband der Recycling- und Entsorgungsunternehmen in Niedersachsen e.V. 

Eichstraße 19, 30161 Hannover 

tel.: 0049 511 348 3411, fax: 0049 511 348 3414 

e-mail: Bauindustrie.Niedersachsen@t-online.de 


Związek Dolnosaksońskich Instytucji Kredytowych 

Gesamtverband Niedersächsischer Kreditinstitute e.V. 

Aegidientorplatz 1, 30 159 Hannover 

tel.: 0049 511 34 44 32 

Związek Niemieckich Laboratoriów Badawczych 

Verband Deutscher Untersuchungslaboratorien e.V. (VDU) 


tel.: 0049 511 8505 347, fax: 0049 511 8505 348 

e-mail: vdu@uvn-online.de, internet: www.vdu-online.de 

Związek Północnych i Zachodnioniemieckich Wydawnictw Prasowych 

Verband Nordwestdeutscher Zeitungsverlage e.V. 


tel.: 0049 511 3060 70, fax: 0049 511 3060 72 

e-mail: vnzv@vnzv.de, internet: www.vnzv.de 

Związek Przedsiębiorstw Świadczących Usługi Przewozowe i Spedycyjne (GVN) 

Gesamtverband Verkehrsgewerbe Niedersachsen e.V. (GVN) 

Lister Kirchweg 5, 30177 Hannover 

tel.: 0049 511 9626 200, fax: 0049 511 9626 209 

e-mail: info@gvn.de, internet: www.gvn.de 

Instytut Gospodarczy Dolnej Saksonii 

Institut der Niedersächsischen Wirtschaft e.V. 


tel.: 0049 511 8505 252 lub 241, fax: 0049 511 8505 345 

e-mail: inw@inw-online.de, internet: www.inw-online.de 

Niemiecki Związek Agentów Ubezpieczeniowych 

Bundesverband Deutscher Versicherungskaufleute 

Sedanstraße 61, 30161 Hannover 

tel.: 0049 511 33 61 79 0 

e-mail: thomas.billerbeck@bvk.de, internet: www.bvk-hannover.de 

Stowarzyszenie Inżynierów Zajmujących Się Infrastrukturą Drogową z Dolnej Saksonii 

Vereinigung der Straßenbau- und Verkehrsingenieure in Niedersachsen e.V. 

Windmühlenstraße 3, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 32 53 60, fax: 0049 511 32 56 53 

e-mail: VSVI-Niedersachsen@t-online.de 

internet: www.vsvi-niedersachsen.privat.t-online.de 


Związek Niemieckich Inżynierów - Oddział Hanower 

Verein Deutscher Ingenieure - Hannoverscher Bezirksverein 

Am TÜV 1, 30519 Hannover 

tel.: 0049 511 98621 20, fax: 0049 511 986 21 21 

e-mail: vdi-hannover@vdi.de, internet: www.vdi.de 

Centralny Związek Przemysłu Elektrotechnicznego i Elektronicznego 

Oddział Dolna Saksonia i Brema (ZVEI) 

Zentralverband Elektrotechnik und Elektronikindustrie e.V. 

Landesstelle Niedersachsen und Bremen (ZVEI) 


tel.: 0049 511 8505 254, fax: 0049 511 8505 345 

e-mail: hannover@zvei.org, internet: www.zvei.org 

OKRĘGOWE Zwiazek Pracodawców Regionu Brunszwik 

ZRZESZENIA Arbeitgeberverband Region Braunschweig e.V. 

PRACODAWCÓW Wilhelmitorwall 32, 38118 Braunschweig 

tel.: 0049 531 24210 0, fax: 0049 531 24210 99 

e-mail: heindorf@agv-bs.de, internet: www.agv-bs.de 

Zrzeszenie Gospodarcze Hrabstwa Bentheim 

Wirtschaftsvereinigung der Grafschaft Bentheim e.V. 

Josef-von-Eichendorff-Straße 10, 48527 Nordhorn 

tel.: 0049 5921 7801 0, fax: 0049 5921 7801 30 

e-mail: wv@wirtschaft-grafschaft.de, internet: www.wirtschaft-grafschaft.de 

Związek Przedsiębiorstw Trójkąta Łaby-Wezery w Cuxhaven 

Unternehmensverband Cuxhaven Elbe-Weser-Dreieck e.V. 

Hamburg-Amerika-Straße 5, 27472 Cuxhaven 

tel.: 0049 4721 38054, fax: 0049 4721 52629 

e-mail: info@uvc-online.de, internet: www.uvc-online.de 

Związek Pracodawców z Wschodniej Fryzji i Papenburga 

Arbeitgeberverband für Ostfriesland und Papenburg e.V. 

Große Straße 8-12, 26721 Emden 

tel.: 0049 4921 3971 0, fax: 0049 4921 24509 

e-mail: info@agv-ostfriesland.de, internet: www.agv-ostfriesland.de 

Związek Pracodawców z Regionu Harz 

Allgemeiner Arbeitgeberverband Harz e.V. 

Grauhöfer Straße 26, 38640 Goslar 

tel.: 0049 5321 3826 0, fax: 0049 5321 3826 26 

e-mail: agv-harz@t-online.de, internet: www.agv-harz.de 


Związek Pracodawców Środkowych Niemiec 

Arbeitgeberverband Mitte e.V. 

Hildebrandstraße 10, 37081 Göttingen 

tel.: 0049 551 50379 0, fax: 0049 551 50379 20 

e-mail: info@agv-mitte.de, internet: www.agv-mitte.de 

Związek Pracodawców Przedsiębiorstw w Regionie Środkowej Wezery (AdU) 

Arbeitgeberverband der Unternehmen im mittleren Wesergebiet (AdU) e.V. 

Erichstraße 4, 31785 Hameln 

tel.: 0049 5151 21088 89, fax: 0049 5151 958266 

e-mail: info@adu.de, internet: www.adu.de 

Zrzeszenie Pracodawców z Okręgu Hanower 

Allgemeine Arbeitgebervereinigung Hannover und Umgebung e.V. 


tel.: 0049 511 8505 0, fax: 0049 511 8505 201 

e-mail: kaster@niedersachsenmetall.de, internet: www.niedersachsenmetall.de 

Związek Pracodawców z Okręgu Hildesheim 

Arbeitgeberverband im Bezirk Hildesheim e.V. 

Lavesstraße 12, 31137 Hildesheim 

tel.: 0049 5121 7632 0, fax: 0049 5121 7632 18 

e-mail: info@agvhildesheim.de, internet: www.agvhildesheim.de 

Związek Pracodawców z Lüneburga i Północno-Wschodniej Dolnej Saksonii 

Arbeitgeberverband Lüneburg-Nordostniedersachsen e.V. 

Stadtkoppel 12, 21337 Lüneburg 

tel.: 0049 4131 87212 0, fax: 0049 4131 43910 

e-mail: bschulz@av-lueneburg.de, internet: www.av-lueneburg.de 

Związek Pracodawców z Oldenburga 

Arbeitgeberverband Oldenburg e.V. 

Bahnhofstraße 14, 26122 Oldenburg 

tel.: 0049 441 21027 0, fax: 0049 441 21027 99 

e-mail: info@agv-oldenburg.de, internet: www.agv-oldenburg.de 

Przemysłowy Związek Pracodawców Regionu Osnabrück-Emsland 

Industrieller Arbeitgeberverband Osnabrück-Emsland e.V. 

Bohmter Straße 11, 49074 Osnabrück 

tel.: 0049 541 77068 0, fax: 0049 541 77068 27 

e-mail: info@iav-online.de 


Związek Pracodawców Trójkąta Łaba-Wezera w Stade 

Arbeitgeberverband Stade Elbe-Weser-Dreieck e.V. 

Poststraße 1, 21682 Stade 

tel.: 0049 4141 4101 0, fax: 0049 4141 4101 20 

e-mail: info@agv-stade.de, internet: www.agv-stade.de 

Związek Przedsiębiorstw z Rotenburga-Verden 

Unternehmensverband Rotenburg-Verden e.V. 

Max-Planck-Straße 36 - 46, 27283 Verden 

tel.: 0049 4231 678-132, fax: 0049 4231 678-235 

e-mail: info@urv-ev.de 

Ogólny Związek Gospodarczy Przemysłu, Rzemiosła i Handlu w Wilhelmshaven-Fryzji 

Allgemeiner Wirtschaftsverband für Industrie, Handwerk, Handel und Gewerbe 

Wilhelmshaven-Friesland e.V. 


tel.: 0049 4421 13939 10, fax: 0049 4421 13939 19 

e-mail: mhajen@awv-whv.de, internet: www.awv-whv.de 

Związek Pracodawców Komunalnych z Dolnej Saksonii 

Kommunaler Arbeitgeberverband Niedersachsen e.V. 

Ernst-August-Platz 10, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 358 19 0, fax: 0049 511 3581921 

e-mail: info@kav-nds.de, internet: www.kav-nds.de 


Zał. 3 | Centra Technologiczne w Dolnej Saksonii 

Park Technologiczny w Brunszwiku 

Technologiepark Braunschweig 

Rebenring 33, D-38106 Braunschweig 

tel.: 0049 531 3804 3841, fax: 0049 531 3804 3941 

kontakt: Florence Hahn 

e-mail: f.hahn@braunschweig-zukunft.de, internet: www.technopark-bs.de 

Centrum Technologiczne Buxtehude GmbH 

Technologie-Zentrum Buxtehude GmbH 

Alter Postweg 41, 21614 Buxtehude 

tel.: 0049 41 61 745 100, fax: 0049 41 61 745 111 

kontakt: Karl-Hermann Gerloff, Christel Hoppe 

e-mail: team@tzb-buxtehude.de, internet: www.tzb-buxtehude.de 

Centrum Technologii Clausthal 

Technologiezentrum Clausthal GmbH 

Centrum wspiera osoby zakładające przedsiębiorstwa, głównie w kluczowych dziedzinach 

takich jak energetyka i ochrona środowiska. 

Burgstätter Straße 6, 38678 Clausthal-Zellerfeld 

tel.: 0049 5323 9376 0, fax: 0049 5323 9376 15 

kontakt: Manfred Göring 

e-mail: stadtwerke-clz@harz.de, internet: www.stadtwerke.clausthal.harz.de/tecla/ 

Centrum Technologii Delmenhorst 

Technologiezentrum Delmenhorst 

Centrum wspiera osoby zakładające własne firmy w dziedzinie technicznej innowacyjności. 

Am Wollelager 8, 27749 Delmenhorst 

tel.: 0049 4221 916785, fax: 0049 4221 121981 

kontakt: Martin Assmann 

e-mail info@tz-delmenhorst.de, internet: www.tz-delmenhorst.de 

Centrum Kobiet Zakładających Własne Firmy w Emden 

Emder Gründerinnen Zentrum 

Centrum wspiera młodych przedsiębiorców oferujących innowacyjne usługi. 

Zum Nordkai 16, 26725 Emden 

tel.: 0049 4921 87370 

kontakt: Bettina Parré 

e-mail: parre@emden.de, internet: www.egz.emden.de 

106 Zał. 3 | Centra Technologiczne w Dolnej Saksonii 

Centrum Kompetencji w Rzemiośle Fürstenbau 

Handwerks Competence Center Fürstenau 

Centrum przeznaczone dla firm usługowych w rzemiośle wspierające gospodarkę w regionie. 

Osnabrück-Emsland. 

Große Straße 27, 49484 Fürstenau 

tel.: 0049 5901 96 10 0, fax: 0049 5901 96 10 10 

kontakt: Werner Berning 

e-mail: info@hccf.de, internet: www.hccf.de 

Centrum Innowacji Georgsmarienhütte 

Innovation-Center-Georgsmarienhütte 

Centrum wspiera miejscowych przedsiębiorców. 

Oeseder Straße 85 , 49124 Georgsmarienhütte 

tel.: 0049 5401 850 109, fax: 0049 5401 850 443 

kontakt: Elisabeth Kröger 

e-mail elisabeth.kroeger@georgsmarienhuette.de, internet: www.georgsmarienhuette.de 

Centrum Technologii i Osób Zakładających Firmy 

Göttinger Technologie- und Gründerzentrum 

Centrum wspiera młode przedsiębiorstwa z branży nowych technologii. 

Hannah-Vogt-Straße 1, 37 085 Göttingen 

tel.: 0049 551 77782, fax: 0049 551 7706054 

kontakt: Kristin Lorenz 

e-mail: kristin.lorenz@goetec.de, internet: www.goetec.de 

Centrum Technologii i Osób Zakładających Własne Firmy Hameln-Pyrmont 

Technologie- und Gründerzentrum Hameln-Pyrmont 

Centrum wspiera przedsiębiorców zorientowanych na technologie z branży przemysłowej, 

usług i rzemiosła. 

Hefehof 21, 31785 Hameln 

tel.: 0049 5151 80 92 99, fax: 0049 5151 80 92 66 

e-mail: tgz-hameln@t-online.de, internet: www.hameln.de/wirtschaft/tgz/ 

Centrum Technologii Hanower 

Technologie Centrum Hannover GmbH 

Centrum doradcze dla małych i średnich przedsiębiorstw, które chcą wprowadzić 

innowacyjne zmiany w swoich firmach. 

Vahrenwalder Straße 7, 30165 Hannover 

tel.: 0049 511 93 57 0, fax: 0049 511 93 57 100 

kontakt: Gerhard P. Bruhn 

e-mail: bruhn@tch.de, internet: www.tch.de 

Zał. 3 | Centra Technologiczne w Dolnej Saksonii 107

Centrum dla Osób Zakładających Własne Firmy w Hanowerze 

ExistenzGründungsZentrum Hannover GmbH 

Centrum zajmuje się stworzeniem korzystnych warunków dla 

przedsiębiorców zakładających własne firmy. 

Davenstedter Straße 60, 30453 Hannover 

tel.: 0049 511 214 299 60, fax: 0049 511 214 299 70 

kontakt: Bettina Mennecke, Claudia Küppers 

e-mail: info@egz-hannover.de, internet: www.egz-hannover.de 

Centrum Technologii Helmstedt 

Technologiezentrum Helmstedt 

Juliusplatz 1, 38350 Helmstedt 

tel.: 0049 5351 17169, fax: 0049 5351 17168 

kontakt: Rainer Metschke 

e-mail: metschke@stadt-helmstedt.de, internet: www.deutsche-technische-akademie.de 

internet: www.stadt-helmstedt.de/Wirtschaft/Tech_Zentrum/technologiezentrum.htm 

Centrum Technologii Hildesheim 

Technologiezentrum Hildesheim GmbH 

Centrum zajmuje się doradztwem gospodarczym dla osób zakładających własne firmy. 

Richthofenstr. 29, 31137 Hildesheim 

tel.: 0049 5121 708 0, fax: 0049 5121 708 244 

kontakt: Dirk Descher 

e-mail: info@tz-hildesheim.de, internet: www.tz-hildesheim.de 

Park Technologiczny Meppen 

Technologiepark Meppen GmbH 

Park wspiera innowacyjność i rozwój, głównie w technologiach informatycznych. 

Am Lohberg 10, 49716 Meppen 

tel.: 0049 5931 15 32 26, fax: 0049 5931 44 32 1 

kontakt: Bernhard Ostermann 

e-mail: Schoettmer@stadt.meppen.de, internet: www.meppen.de 

internet: www.vtn.de/deutsch/centren/meppen.htm 

Centrum Technologii Hrabstwa Nordhorn 

Grafschafter TechnologieZentrum, Nordhorn 

Centrum wspomaga rozwój i transfer technologii. 

Enschedestraße 14, 48529 Nordhorn 

tel.: 0049 59 21 87 90, fax: 0049 59 21 87 91 50 

kontakt: Heike Dorenz 

e-mail: info@technologie.grafschaft.de, internet: www.technologie.grafschaft.de 

Centrum Technologii Nordwest 

Technologie Centrum Nordwest 

Centrum skupia firmy różnych branży. 

Olympiastraße 1, 26 419 Schortens 

tel.: 0049 44 21 97 84 0, fax: 0049 44 21 97 84 31 

kontakt: Holger Ansmann, Jutta Stohwasser 

e-mail: info@tcn-nordwest.de, internet: www.tcn-nordwest.de 

Centrum Technologii i Osób Zakładających Własne Firmy Oldenburg 

Technologie- und Gründerzentrum Oldenburg 

Centrum wspiera zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej. 

Marie-Curie-Straße 1, 26129 Oldenburg 

tel.: 0049 441 36116 0, fax: 0049 441 36116 109 

osoby do kontaktu: pani Veacock, pani Torkzahdeh 

e-mail: info@tgo-online.de, internet: www.tgo-online.de 

Centrum Ochrony Środowiska i Technologii Osnabrück 

Centrum für Umwelt und Technologie Osnabrück 

Centrum wspiera osoby zakładające własne firmy oraz młodych przedsiębiorców. 

Westerbreite 7, 49084 Osnabrück 

tel.: 0049 541 9778 0, fax: 0049 541 9778 106 

kontakt: Fridhelm Gronek, Silke Forthmann, 

e-mail: cut@cut-os.de, internet: www.cut-os.de 

NETZ - Centrum Innowacyjnych Technologii Osterholz 

NETZ - Zentrum für innovative Technologie Osterholz GmbH 

Centrum wspomaga młodych i innowacyjnych przedsiębiorców. 

Gewerbe Park A27 

Sachsenring 11, 27711 Osterholz-Scharmbeck 

tel.: 0049 4795 957 0, fax: 0049 4795 957 4444 

kontakt: Jörg Lennardt 

e-mail: info@netz-ohz.de, internet: www.netz-ohz.de 

Centrum Technologii i Zakładających Własne Firmy Salzgitter 

Technologie- und Gründerzentrum Salzgitter 

Centrum dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą TGZ Salzgitter-Bad. 

Windmühlenbergstr. 20, 38259 Salzgitter 

tel.: 0049 53 41 900 99 0, fax: 0049 53 41 900 99 11 

e-mail: info@tgz-salzgitter.de, internet: www.tgz-salzgitter.de 

108 Zał. 3 | Centra Technologiczne w Dolnej Saksonii Zał. 3 | Centra Technologiczne w Dolnej Saksonii 109

Centrum Rzemiosła Wilhelmshaven 

Gewerbezentrum Wilhelmshaven 

Centrum wspiera nowo powstałe przedsiębiorstwa. 


tel.: 049 44 21 91 06 23, fax: 0049 44 21 91 06 27 

kontakt: Gernot Beutner 

e-mail gernot.beutner@wfg-wilhelmshaven.de 

internet: www.wilhelmshaven.de/wirtschaft/ 

Kampus Innowacyjności Wolfsburg 

Innovationscampus der Wolfsburg AG 

Centrum jest punktem informacyjnym dla przedsiębiorców zakładających 

i prowadzących działalność gospodarczą. 

Major-Hirst-Straße 11, 38442 Wolfsburg 

tel.: 0049 5361.897 1200, fax: 0049 5361.897 1060 

e-mail: info@icw.wolfsburg-ag.com 

internet: www.wolfsburg-ag.com/02_innovationscampus/ 

Park Przemysłowy Walsrode 

Industriepark Walsrode 

Postfach 1515, 29665 Walsrode 

tel.: 0049 51 61 44 26 53, fax: 0049 51 61 44 14 34 60 

kontakt: Alf Wilkens 

e-mail: alf.wilkens.aw1@wolff-walsrode.de, internet: www.industriepark-walsrode.de 

Zał. 4 | Banki komercyjne w Dolnej Saksonii (Hanower) 

Commerzbank 

Theaterstaße. 11/12, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 30370, fax: 0049 511 3037246 

www.commerzbank.de 

Deutsche Bank 

Georgsplatz 20, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 3650, fax: 0049 511 3652385 

www.deutsche-bank.de 

Deutsche Hypo Bank AG 

Georgsplatz 8, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 30450, fax: 0049 511 3045459 

www.deutschehypo.de, 

Dresdner Bank 

Rathenaustraße 4, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 36620, fax: 0049 511 36622633 

www.dresdnerbank.de 

GE Money Bank 

Vahrenwalder Straße 315A, 30179 Hannover 

tel.: 0049 511 64650, fax: 0049 511 6465233 

www.ge-moneybank.de 

Hannoversche Volksbank 

Kurt Schumacher Straße 19, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 12210, fax: 0049 511 1221446 

www.hannoversche-volksbank.de 

www.hanvb.de 

HVB Hypo Vereinsbank 

Rathenaustraße 5-6, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 3664 

www.hypovereinsbank.de 

www.hvb.de 

NORD/LB Norddeutsche Landesbank Girozentrale 

Friedrichswall 10, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 3610, fax: 0049 511 3612502 

www.nordlb.de 

SEB Bank 

Rathenaustraße 3, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 36630, fax: 0049 511 3663143 

www.seb.de 

Sparda-Bank 

Ernst-August-Platz 8, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 30180, fax: 0049 511 3018100 

www.sparda-bank.de 

www.sparda.de 

Sparkasse Hannover 

Aegidientorplatz 1, 30159 Hannover 

tel.: 0049 511 30000, fax: 0049 511 30009000 

www.sparkasse-hannover.de 

110 Zał. 3 | Centra Technologiczne w Dolnej Saksonii Zał. 4 | Banki komercyjne w Dolnej Saksonii (Hanower) 111

Zał. 5 | Przydatne adresy 

1. Urzędy federalne 

Bundesamt für Finanzen 

Außenstelle Saarlouis, 

Ahornweg 1-3, 66740 Saarlouis 

tel.: 0049 6831 4560, fax: 0049 6831 456120 

e-mail: poststelle-zu@bff.bund.de 

Deutsches Patent- und Markenamt 

Hauptsitz München 

Zweibrückenstraße 12, 80331 München 

tel.: 0049 89 21950, fax: 0049 89 21952221 

e-mail: info@dpma.de 

2. Zrzeszenia pośredników nieruchomości 

Immobilienverband Deutschland IVD Bund e.V. 

Dachverband 

Littenstraße 10, 10179 Berlin 

tel.: 0049 30 2757260, fax: 0049 30 27572649 

e-mail: info@ivd.net 

RDM 

Littenstraße 10, 10179 Berlin 

tel.: 0049 30 2757260, fax: 0049 30 27572649 

e-mail: rdm@rdm.de 

VDM 

Riedemannweg 57, 13627 Berlin 

tel.: 0049 30 38302528 , fax: 0049 30 38302529 

e-mail: kontakt@vdm.de 

Zał. 6 | 100 największych przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii (wg przychodu) 

Pozycja Firma Siedziba Przychód 

2003 

(mln EUR) 

Zatrudnienie Branża 

1 Volkswagen AG Wolfsburg 87.153,0 334.873 Przemysł samochodowy 

Volkswagen AG Wolfsburg 45.425,0 107.195 Przemysł samochodowy 

VW Nutzfahrzeuge Hanower 4.683,8 20.559 Przemysł samochodowy 

VW Leasing GmbH 

VW Transport GmbH 

Brunszwik 4.266,9 32 Usługi finansowe 

& Co. OHG Wolfsburg 1.659,4 1.616 Przemysł samochodowy 

2 TUI AG Hanower 19.215,4 64.257 Turystyka 

Hapag-Lloyd Flug-GmbH Hanower 1.160,4 2.461 Branża lotnicza 

1-2-FLY GmbH Hanower 441,3 182 Turystyka 

3 Continental AG Hanower 11.534,4 67.600 Poddostawca przemysłu 

samochodowego 

Continental AG Hanower 2.035,6 7.800 Poddostawca przemysłu 

samochodowego 

ContiTech Holding GmbH Hanower 1.812,0 15.392 Poddostawca przemysłu 

samochodowego 

Benecke-Kaliko AG Hanower 276,4 1.522 Przemysł chemiczny 

4 Salzgitter AG Salzgitter 4.841,6 18.154 Produkcja żelaza i stali 

Salzgitter Flachstahl GmbH Salzgitter 1.519,0 4.786 Produkcja stali 

Peiner Träger GmbH 

DEUMU Deutsche Erz- 

Peine 407,5 1.306 Przemysł metalowy 

und Metall-Union GmbH Peine 353,5 256 Recycling metali 

5 MDL METRO Distributions- 

Logistik GmbH & Co KG Sarstedt 3.938,5 3.441 Hurtownie i logistyka 

C+C Schaper GmbH Hanower 632,0 1.614 Hurtownie (artykuły spożywcze) 

6 EWE AG Oldenburg 3.101,2 3.488 Przemysł energetyczny 

EWE AG Oldenburg 2.886,8 2.246 Przemysł energetyczny 

7 hagebau Handelsgesellschaft 

für Baustoffe mbH Handel detaliczny i hurtowy 

& Co. KG Soltau 2.717,9 291 (artykuły budowlane) 

8 Avacon AG Helmstedt 2.670,5 3.341 Przemysł energetyczny 

Avacon AG Helmstedt 2.513,2 2.663 Przemysł energetyczny 

9 NORDMILCH eG Zeven 2.225,5 4.211 Przemysł spożywczy 

10 Wilhelm Karmann GmbH Osnabrück 2.192,7 6.737 Poddostawca przemysłu 

samochodowego 

11 E.ON Kraftwerke GmbH Hanower 2.064,0 5.408 Wytwarzanie energii 

12 KM Europa Metal AG Osnabrück 1.941,1 7.525 Przemysł metali nieżelaznych 

KM Europa Metal AG Osnabrück 814,9 3.568 Przemysł metali nieżelaznych 

112 Zał. 5 | Przydatne adresy Zał. 6 | 100 największych przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii 113


2003 

(mln EUR) 


13 ZF Lemförder Fahrwerk- Poddostawca przemysłu 

technik GmbH & Co. KG Lemförde 1. 926,4 9.615 samochodowego 

14 Dow Deutschland GmbH 

& Co. OHG Stade 1.887,0 2.650 Przemysł chemiczny 

15 DAUN & Cie. AG Rastede 1.786,0 22.359 Poddostawca przemysłu 

samochodowego i tekstylnego 

16 Solvay Deutschland Hanower 1.664,3 5.127 Przemysł chemiczny 

17 Unternehmensgruppe 

Hellmann Osnabrück 1.645,0 4.778 Transport 

18 RHG Nord AG Hanower 1.608,3 2.520 Handel artykułami spożywczymi 

19 Alcan Deutschland GmbH Getynga 1.575,9 2.565 Przemysł metali nieżelaznych 

20 E.ON Kernkraft GmbH Hanower 1.420,6 2.491 Przemysł energetyczny 

21 Elastogran Gruppe Lemförde 1.362,4 1.784 Przemysł chemiczny 

22 Stadtwerke Hannover AG Hanower 1.310,5 2.981 Przemysł energetyczny 

23 Konica Minolta Business Produkcja i dystrybucja 

Solutions Europe GmbH Langenhagen 1.256,1 4.918 urządzeń dla branży 

fotograficznej i filmowej 

Konica Minolta Business Produkcja i dystrybucja 

Solutions Europe GmbH Langenhagen 794,8 234 urządzeń dla branży 

fotograficznej i filmowej 

24 Nordzucker AG Brunszwik 1.254,0 3.758 Przemysł spożywczy 

25 Faurecia Autositze GmbH Poddostawca przemysłu 

& Co. KG Stadthagen 1.225,9 4.906 samochodowego 

26 Enercon GmbH Aurich 1.219,6 423 Elektrownie wiatrowe 

27 Georgsmarienhütte 

Holding Gruppe Georgsmarienhütte 1.179,1 7.777 Produkcja żelaza i stali 

Georgsmarienhütte GmbH Georgsmarienhütte 304,3 1.033 Produkcja żelaza i stali 

28 Symrise Gruppe Holzminden 1.155,0 5.542 Artykuły perfumeryjne 

29 PHW Gruppe Visbek/Rechterfeld 1.140,0 3.860 Przemysł spożywczy 

Lohmann & Co. AG Visbek/Rechterfeld 626,4 1.722 Przemysł spożywczy 

30 J. Bünting Beteiligungs AG Leer 1.100,0 6.100 Handel detaliczny i hurtowy 

(artykuły spożywcze) 

31 Dirk Rossmann GmbH Burgwedel 1.082,2 8.128 Handel detaliczny i hurtowy 

(artykuły drogeryjne) 

32 Trinks GmbH Goslar 1.044,9 1.650 Handel hurtowy (napoje) 

33 Blaupunkt GmbH Hildesheim 1.023,1 2.650 Elektrotechnika 

34 Siemens AG Laatzen 954,1 1.887 Elektrotechnika 

35 expert AG Langenhagen 953,4 402 Handel detaliczny i hurtowy 

(urządzenie elektryczne 

i elektroniczne) 

114 Zał. 6 | 100 największych przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii 


2003 

(mln EUR) 


36 Toto-Lotto Niedersachsen 

GmbH Hanower 946,7 203 Organizator gier liczbowych 

37 NEOMAN Bus GmbH Salzgitter 887,5 1. 963 Przemysł samochodowy 

38 Nordland Papier GmbH Dörpen/Ems 870,5 1.842 Przemysł papierniczy 

39 WABCO Gruppe Poddostawca przemysłu 

Hannover Hanower 784,7 2.713 samochodowego 

40 Ihr Platz-Gruppe Osnabrück 750,4 3.749 Handel detaliczny 

41 CARGILL GmbH Salzgitter-Beddingen 721,8 304 Przemysł spożywczy 

42 Felix Schoeller Holding Osnabrück 701,7 2.471 Przemysł papierniczy 

43 Nexans Deutschland 

Industries GmbH & Co. KG Hanower 696,1 2.992 Produkcja kabli 

44 FinanzIT GmbH Hanower 693,6 2.441 Branża informatyczna 

45 Robert Bosch 

Elektronik GmbH Salzgitter 657,8 1. 866 Elektrotechnika 

46 AWD Holding AG Hanower 562,7 1.593 Usługi finansowe 

47 riha - Gruppe Rinteln 551,6 1.861 Przemysł spożywczy 

48 Laurens Spethmann Handel hurtowy 

Holding AG Seevetal 550,0 1.600 (artykuły spożywcze) 

49 Krone Gruppe Spelle 541,0 1.500 Produkcja maszyn rolniczych 

i pojazdów użytkowych 

50 Bahlsen Gruppe Hanower 534,2 3.730 Przemysł spożywczy 

Bahlsen GmbH & Co. KG Hanower 381,5 2.552 Przemysł spożywczy 

51 EDEKA Handelsgesell. Handel hurtowy 

Nordwest mbH Wiefelstede 481,3 528 (artykuły spożywcze) 

52 Wilhelm Hoyer Gruppe Visselhövede 467,6 450 Handel hurtowy (oleje mineralne) 

53 Karstadt Warenhaus AG Hanower 451,0 2.666 Handel detaliczny 

54 Sappi Deutschland 

Holding GmbH Alfeld (Leine) 445,0 1.595 Przemysł papierniczy 

55 Verlagsgesellschaft 

Madsack GmbH & Co. KG Hanower 443,5 3.024 Branża wydawnicza 

56 Sartorius AG Getynga 442,3 3.714 Dostawcy branży 

biotechnologicznej 

57 NT plus AG Osnabrück 438,5 332 Handel hurtowy 

58 Otto Bock Firmengruppe Duderstadt 436,6 3.840 Przemysł ortopedyczny 

i tworzyw sztucznych 

59 MTU Maintenance 

Hannover GmbH Langenhagen 434,6 1.328 Silniki samolotowe 

60 Lenze Gruppe Aerzen 432,1 2.933 Technologie napędu 

61 KWS Saat AG Einbeck 424,3 2.336 Nasiona, biochemia 

62 Berentzen Gruppe AG Haselünne 423,7 768 Przemysł spożywczy 

Zał. 6 | 100 największych przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii 115


2003 

(mln EUR) 


63 CEWE Color Holding AG Oldenburg 416,2 3.906 Laboratoria fotograficzne 

64 ALSTO M LHB GmbH Salzgitter 412,0 2.448 Przemysł pojazdów szynowych 

65 European Vinyls 

Corporation GmbH Wilhelmshaven 410,9 444 Przemysł chemiczny 

66 Wernsing 

Unternehmensgruppe Addrup-Essen 410,0 2.000 Przemysł spożywczy 

67 Gausepohl Fleisch GmbH Dissen a.T.W 402,0 814 Przemysł spożywczy 

68 CBR Holding Celle 401,0 700 Handel detaliczny i hurtowy 

(tekstylia) 

69 Piepenbrock 

Unternehmensgruppe Osnabrück 390,9 21.563 Usługi, technologie pakowania 

70 Wessels+Müller Gruppe Osnabrück 369,2 1. 964 Handel hurtowy 

(części samochodowe) 

71 Crown Verpackungen 

Deutschland Holding GmbH Seesen 364,9 1.749 Obróbka metali 

72 H. C. Starck GmbH Goslar 357,1 1.910 Przemysł chemicznometalurigczny 

73 Wolff Walsrode AG Walsrode 352,4 1.661 Przemysł chemiczny 

74 D & S Fleisch GmbH Essen/Oldenburg 347,7 698 Przemysł spożywczy 

75 esco Gruppe Hanower 334,9 1.366 Produkcja i dystrybucja 

wyrobów z soli 

76 GLUNZ AG Meppen 332,7 1.483 Wyroby z drewna 

77 Kodak Polychrome 

Graphics GmbH Osterode am Harz 329,8 798 Druk offsetowy 

78 Kamax Gruppe Osterode am Harz 314,6 2.415 Poddostawca przemysłu 

samochodowego 

79 Stiebel Eltron 

GmbH & Co. KG Holzminden 314,4 2.002 Elektrotechnika 

80 Köster AG Osnabrück 310,0 1.000 Przemysł budowlany 

81 is:energy Information 

Services für die Energie- Hanower 305,9 1.670 Usługi dla przemysłu 

wirtschaft GmbH energetycznego 

82 Firmengruppe R. Stöver Wildeshausen 300,0 1.450 Przemysł spożywczy 

83 Braunschweiger 

Versorgungs AG Brunszwik 297,6 577 Przemysł energetyczny 

84 Emsland Starke Emlichheim 295,4 792 Przemysł spożywczy 

85 Panasonic AVC Networks Producent artykułów 

Germany GmbH Peine 291,9 321 elektronicznych (rozrywkowych) 

86 Sprehe Gruppe CappeIn 290,9 1.272 Przemysł spożywczy 

116 Zał. 6 | 100 największych przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii 


2003 

(mln EUR) 


87 Sievert AG & Co. KG Osnabrück 288,6 1.430 Przemysł artykułów 

budowlanych 

88 Dura Automotive Holding Poddostawcy przemysłu 

GmbH & Co. KG Einbeck 285,2 1.927 samochodowego 

89 Uelzena eG Uelzen 284,1 335 Przemysł spożywczy 

90 Komatsu Deutschland 

GmbH Hanower 283,3 623 Maszyny budowlane 

91 Gebr. Stolle 

GmbH & Co. KG Visbek 280,1 496 Przemysł spożywczy 

92 HOMANN Feinkost Dissen a. T.W 279,2 1.349 Przemysł spożywczy 

93 Unternehmensgruppe Handel hurtowy 

Beckmann Osnabrück 278,0 119 (oleje mineralne) 

94 Frischli Milchwerke GmbH Rehburg-Loccum 275,0 500 Przemysł spożywczy 

95 H. Kemper 

GmbH & Co. KG Nortrup 272,2 1.197 Przemysł spożywczy 

96 DEVIL Computer Dystrybucja produktów 

Vertriebs GmbH Brunszwik 266,1 157 branży informatycznej 

97 Premium Fleisch AG Zeven-Aspe 264,2 330 Przemysł spożywczy 

98 DE-VAU-GE 

Gesundkostwerk GmbH Lüneburg 260,9 761 Przemysł spożywczy 

99 Paracelsus-Kliniken- 

Deutschland GmbH Osnabrück 260,2 4.878 Służba zdrowia (kliniki) 

100 Deutsche Messe AG Hanower 253,9 814 Targi i wystawy 

Źródło: „100 największych przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii”, NORD/LB, luty 2005 

Zał. 6 | 100 największych przedsiębiorstw w Dolnej Saksonii 117

Zał. 7 | Załącznik A niemieckiej ustawy o rzemiośle (HwO) 

Rzemiosło właściwe: 

wykaz zawodów, dla wykonywania których niezbędne jest posiadanie świadectwa mistrzowskiego: 

1. Murarz i betoniarz Maurer und Betonbauer 

2. Zdun i monter powietrznej instalacji grzewczej Ofen- und Luftheizungsbauer 

3. Cieśla Zimmerer 

4. Dekarz Dachdecker 

5. Wykonawca dróg Straßenbauer 

6. Monter izolacji budowlanej (cieplnej, 

chłodniczej, dźwiękoszczelnej) Wärme-, Kälte- und Schallschutzisolierer 

7. Studniarz Brunnenbauer 

8. Kamieniarz i rzeźbiarz, prace w kamieniu Steinmetze und Steinbildhauer 

9. Wykonawca sztukaterii Stuckateure 

10. Malarz i lakiernik Maler und Lackierer 

11. Wykonawca rusztowań Gerüstbauer 

12. Kominiarz Schornsteinfeger 

13. Wykonawca części/konstrukcji z metalu Metallbauer 

14. Mechanik chirurgiczny Chirurgiemechaniker 

15. Blacharz samochodowy i monter karoserii Karosserie- und Fahrzeugbauer 

16. Mechanik precyzyjny Feinwerkmechaniker 

17. Mechanik rowerowy Zweiradmechaniker 

18. Elektrotechnik urządzeń chłodniczych Kälteanlagebauer 

19. Technik łączności Informationstechniker 

20. Mechanik samochodowy Kraftfahrzeutechniker 

21. Mechanik maszyn rolniczych Landmaschinenmechaniker 

22. Rusznikarz Büchsenmacher 

23. Blacharz Klempner 

24. Elektromonter instalacji oraz urządzeń grzewczych Installateure und Heizungsbauer 

25. Elektromechanik Elektrotechniker 

26. Elektromonter maszyn i urządzeń Elektromaschinenbauer 

27. Stolarz Tischler 

28. Wykonawca łodzi i statków Boots- und Schiffbauer 

29. Powroźnik Seiler 

30. Piekarz Bäcker 

118 Zał. 7 | Załącznik A niemieckiej ustawy o rzemiośle 

31. Cukiernik Konditoren 

32. Rzeźnik Fleischer 

33. Optyk okularowy Augenoptiker 

34. Akustyk aparatów słuchowych Hörgeräteakustiker 

35. Technik ortopeda Orthopädietechniker 

36. Obuwnik ortopedyczny Orthopädieschuhmacher 

37. Technik dentystyczny Zahntechniker 

38. Fryzjer Friseure 

39. Szklarz Glaser 

40. Hutnik szkła i wykonawca aparatury ze szkła Glasbläser und Glassapparatebauer 

41. Wulkanizator i mechanik opon Vulkaniseure und Reifenmechaniker 

Zał. 7 | Załącznik A niemieckiej ustawy o rzemiośle 119

Zał. 8 | Załącznik B niemieckiej ustawy o rzemiośle (HwO) 

Zawody uznane za rzemieślniczo-podobne, a więc wykonywane bez świadectwa mistrzowskiego: 

Część pierwsza zawiera następujące zawody: 

1. Kafelkarz, glazurnik Fliesen-, Platten- und Mosaikleger 

2. Brukarz i kamieniarz Betonstein- und Terrazohersteller 

3. Posadzkarz Estrichleger 

4. Wykonawca pojemników i aparatów Behälter- und Apparatebauer 

5. Zegarmistrz Uhrmacher 

6. Grawer Graveure 

7. Kowalstwo artystyczne Metallbildner 

8. Galwanizer Galvaniseure 

9. Modelarz odlewniczy i ludwisarz Metall- und Glockengießer 

10. Ślusarz Schneidwerkzeugmechaniker 

11. Złotnik, jubiler Gold- und Silberschmiede 

12. Parkieciarz Parkettleger 

13. Monter rolet i żaluzji Rolladen- und Jalousiebauer 

14. Modelarz Modelbauer 

15. Tokarz i stolarz (w tym zabawki z drewna), Drechsler, Elfenbeinschnitzer 

rzeźbiarz (w tym z kości słoniowej) und Holzspielzeugmacher 

16. Rzeźbiarz (w drewnie) Holzbildhauer 

17. Bednarz Böttcher 

18. Koszykarz – plecionkarz Korbmacher 

19. Krawiec damski i męski Damen- und Herrenschneider 

20. Hafciarka Sticker 

21. Modystka Modisten 

22. Tkacz Weber 

23. Wykonawca żagli Segelmacher 

24. Kuśnierz Kürschner 

25. Obuwnik Schuhmacher 

26. Rymarz Sattler und Feintäschner 

27. Dekorator wnętrz Raumausstatter 

28. Młynarz Müller 

29. Piwowar Brauer und Mälzer 

30. Kiper Weinküfer 

120 Zał. 8 | Załącznik B niemieckiej ustawy o rzemiośle 

31. Technolog czyszczenia tekstyliów Textilreiniger 

32. Wykonawca przedmiotów użytkowych 

i ozdobnych z wosku Wachszieher 

33. Sprzątacz, także czyszczenie budynków 

i otoczenia budynków Gebäudereiniger 

34. Witrażownik Glasveredler 

35. Optyk precyzyjny Feinoptiker 

36. Zdobnik szkła i porcelany Glas- und Porzellanmaler 

37. Szlifierz i grawer kamieni szlachetnych Edelsteinschleifer und -graveure 

38. Fotograf Fotografen 

39. Introligator Buchbinder 

40. Drukarz książek: zecer i drukarz Buchdrucker: Schriftsetzer; Drucker 

41. Drukarz druku sitowego Siebdrucker 

42. Fleksograf Flexografen 

43. Ceramik Keramiker 

44. Organomistrz Orgel- und Harmoniumbauer 

45. Monter fortepianów i klawesynów Klavier- und Cembalobauer 

46. Wykonawca, także naprawianie, instrumentów 

muzycznych z posuwem ręcznym, jak akordeon, 

harmonijka ustna Handzugintrumentenbauer 

47. Wykonawca skrzypiec Geigenbauer 

48. Wykonawca smyczków do skrzypiec Bogenbauer 

49. Wykonawca metalowych instrumentów dętych Metallblasinstrumentenmacher 

50. Wykonawca drewnianych instrumentów dętych Holzblasinstrumentenbauer 

51. Wykonawca instrumentów szarpanych Zupfinstrumentenbauer 

52. Złotnik Vergolder 

53. Wykonawca szyldów i reklam świetlnych Schilder- und Lichtreklamehersteller 

Zał. 8 | Załącznik B niemieckiej ustawy o rzemiośle 121

Zał. 9 | zakładanie spółki w Niemczech 

(informacje zawarte w tym załączniku nie zastępują profesjonalnego doradztwa prawnego) 

1. Forma prawna 

Jaką jest przewidywana forma prawna dla spółki? 

a) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. z o.o. (niem. GmbH) 

b) Inne: 

2. Formalności związane z założeniem spółki 

W jaki sposób zawiązać spółkę? 

a) Bezpośrednie zawiązanie spółki 

Wspólnicy oraz członkowie zarządu spotykają się na zgromadzeniu założycielskim u notariusza. 

Jeśli jednym ze wspólników jest spółka, wymagane są w tym przypadku dodatkowe 

dokumenty, wyciągi z rejestru i pełnomocnictwa. Firma zakładana jest w imieniu wspólników 

oraz ustalany jest jej statut. Wpis do rejestru trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy. 

b) Zawiązanie spółki przez pełnomocnika 

Procedura jest identyczna jak w przypadku bezpośredniego zawiązania spółki, z tym 

wyjątkiem, że wspólnicy nie muszą osobiście uczestniczyć w zgromadzeniu założycielskim. 

Wpis do rejestru trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy. 

c) Zawiązanie spółki przez powiernika 

Powiernik zakłada spółkę we własnym imieniu oraz, jeśli jest to możliwe, ustala jej statut. 

Zaświadczenia ani pełnomocnictwa nie są wymagane. Po wpisaniu spółki do rejestru 

handlowego przenosi on udziały na nowego wspólnika. Zmieniona zostaje osoba zarządzająca 

spółką. Wpis do rejestru trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy. 

d) Przejęcie istniejącej spółki 

Wspólnicy przejmują udziały już istniejącej spółki, zmieniają jej statut oraz ustanawiają 

nową osobę zarządzającą. Zaświadczenia, pełnomocnictwa oraz obecność wspólników 

nie są wymagane do przejęcia spółki. Wpis do rejestru trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy. 

122 Zał. 9 | zakładanie spółki w Niemczech 

3. Siedziba spółki 

Gdzie będzie mieściła się siedziba spółki? 

Adres 

4. Firma (nazwa) spółki 

a) Jaka brzmi firma (nazwa) spółki? 

b) Czy firma (nazwa) zakładanej spółki została sprawdzona w odpowiedniej bazie danych 

pod względem uprawnienia do jej nadania? 

tak nie 

5. Przedmiot działalności spółki 

Jaki jest przedmiot działalności spółki? 

(Za przedmiot działalności spółki uznaje się zakres oraz rodzaj jej działalności. Należy wziąć 

pod uwagę, że w Niemczech zazwyczaj nie są potrzebne zezwolenia na prowadzenie spółki. 

Zezwolenia takie wymagane są w takich dziedzinach jak bankowość, ubezpieczenia, rzemiosło, 

doradztwo prawne, medycyna itp.) 

Zał. 9 | zakładanie spółki w Niemczech 123

6. Wspólnicy 

Kto będzie wspólnikiem w zakładanej spółce? 

a) Nazwisko/firma 

Adres 

b) Nazwisko/firma 

Adres 

c) Nazwisko/firma 

Adres 

d) Nazwisko/firma 

Adres 

e) Nazwisko/firma 

Adres 


7. Kapitał spółki 

(Kapitał zakładowy przy zakładaniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien wynosić 

minimum 25 000 EUR, a przy spółce akcyjnej co najmniej 50 000 EUR. Kapitał zakładowy 

wpłacany jest przed wpisem do rejestru handlowego. Jeśli status spółki nie reguluje inaczej tej 

kwestii, wspólnicy otrzymują prawo głosu w zależności od ilości udziałów.) 

a) 

b) 

c) 

d) 

e) 

Wspólnicy % EUR 

Kapitał spółki ogółem 100,0 

8. Zarząd spółki 

Kto wejdzie w skład zarządu spółki? 

Może to być jedna lub więcej osób fizycznych. 

Uprawnienie samodzielnego reprezentowania spółki: Ustawa przewiduje łączne reprezentowanie 

spółki, statut może jednak ustanowić samodzielne reprezentowanie spółki przez osobę 

zarządzającą. Wspólnicy mogą uprawnić jedną z osób zarządzających do samodzielnego 

reprezentowania spółki. 

Zakaz występowania jako druga strona czynności prawnej: Ustawa przewiduje, że osoba 

zarządzająca spółką nie może występować w czynnościach prawnych jako druga strona umowy 

lub przedstawiciel drugiej strony umowy. Statut może jednakże dopuścić wobec osoby 

zarządzającej taką możliwość. Wspólnicy mogą wtedy uprawnić jedną z osób zarządzających 

do występowania jako druga strona czynności prawnej. 


a) Nazwisko, imię 

Adres 

Data urodzenia dzień / miesiąc / rok: 

Miejsce urodzenia 

Narodowość 

Numer paszportu 

Samodzielne reprezentowanie spółki tak nie 

Występowanie jako druga strona czynności prawnych tak nie 

b) Nazwisko, imię 

Adres 

Data urodzenia dzień / miesiąc / rok: 

Miejsce urodzenia 

Narodowość 

Numer paszportu 

Samodzielne reprezentowanie spółki tak nie 

Występowanie jako druga strona czynności prawnych tak nie 

9. Stosunek pracy 

a) Czy osoby zarządzające spółką będą zatrudnione na podstawie umowy o pracę? 

tak nie 


b) Czy pracownicy spółki będą zatrudniani na podstawie umowy o pracę? 

10. Biuro spółki 

tak nie 

Czy w początkowej fazie istnienia spółki adresem spółki / biurem będzie adres w centrum 

biznesowym/kancelarii prawnej? 

tak nie 

Przy organizowaniu biura należy zwrócić uwagę na następujące punkty: 

a) Wybór zgodnej z przedmiotem działalności spółki lokalizacji 

b) Telefon, faks, adres mailowy 

c) Profesjonalna obsługa biura (sekretariat) 

11. Domena internetowa 

Czy przewidziane jest wykupienie odpowiedniej domeny internetowej? 

de eu com biz org info net inne: 

12. Usługi doradcze 

Czy przyszła spółka będzie potrzebowała usług w zakresie: 

a) Doradztwa prawnego 

b) Księgowości i rachunkowości 

c) Doradztwa podatkowego 


Zał. 10 | Bilans otwarcia pl 

Przykład 

XYZ GmbH 

(Adres) 

Bilans otwarcia na dzień (data) 

Wzór przy wniesionych wpłatach na kapitał podstawowy 

Aktywa EUR Pasywa EUR 

Środki pieniężne w banku 25.000,00 Kapitał podstawowy 25.000,00 

Aktywa ogółem 25.000,00 Pasywa ogółem 25.000,00 

128 Zał. 10 | Bilans otwarcia pl 

Zarząd 

wzór 

XYZ GmbH 

(Adres) 

Bilans otwarcia na dzień (data) 

Wzór przy nie wniesionych wpłatach na kapitał podstawowy 

Aktywa EUR Pasywa EUR 

Należne wpłaty 

na kapitał podstawowy 12.000,00 Kapitał podstawowy 25.000,00 

Środki pieniężne w banku 13.000,00 

Aktywa ogółem 25.000,00 Pasywa ogółem 25.000,00 

Zarząd 

Zał. 10 | Bilans otwarcia pl 129

Zał. 11 | Bilans otwarcia de 

Muster 

XYZ GmbH 

(Ort, Straße) 

Eröffnungsbilanz zum (Datum) 

Muster bei voll geleisteten Einlagen 

Aktiva EUR Passiv EUR 

Bankguthaben 25.000,00 Stammkapital 25.000,00 

Summe Aktiva 25.000,00 Summe Passiva 25.000,00 

130 Zał. 11 | Bilans otwarcia de 


Anhang 

XYZ GmbH 

(Ort, Straße) 

Eröffnungsbilanz zum (Datum) 

Muster bei noch nicht voll geleisteten Einlagen 

Aktiva EUR Passiv EUR 

Ausstehende Einlagen 12.000,00 Stammkapital 25.000,00 

Bankguthaben 13.000,00 

Summe Aktiva 25.000,00 Summe Passiva 25.000,00 


Zał. 11 | Bilans otwarcia de 131

Zał. 12 | Plan zysków i strat 

(Planowana efektywność (w tys. EUR)) 

Pozycja rok 01 rok 02 rok 03 rok 04 rok 05 

Przychody ze sprzedaży produktów, 

towarów i materiałów 

./. Wartość produktów, towarów i materiałów 

Zysk na sprzedaży 

./. Koszty działalności operacyjnej: 

Koszty personalne 

Koszty wynajmu powierzchni 

Koszty komunikacji 

Koszty reklamy 

Koszty środków transportu 

Koszty podróży 

Koszty organizacyjne 

Usługi obce 

Wyniki na działalności gospodarczej 

Wyniki na działalności operacyjnej I 

./. Straty nadzwyczajne/Koszty finansowe: 

Odsetki 

Dyskonto 

Wyniki finansowe brutto 

Wyniki na działalności operacyjnej II 

./. Podatek dochodowy 

Wynik finansowy netto 

./. Amortyzacja planowa 

Nadpłynność finansowa / 

brak płynności finansowej 

132 Zał. 12 | Plan zysków i strat 

Zał. 13 | Informacje dodatkowe 

Wynagrodzenie, podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie społeczne 

– Przykład – (w EUR) 

Pracodawca Pracownik Ogółem 

Wynagrodzenie brutto -2.000,00 2.000,00 

Podatki 

Podatek dochodowy od osób fizycznych, 

(III klasa podatkowa) 0,00 -261,41 -261,41 

Podatek dochodowy 

Składka na rzecz 

0,00 0,00 

nowych krajów związkowych 0,00 -14,37 -14,37 

Podatek kościelny 0,00 0,00 0,00 

Podatki ogółem 0,00 -275,78 -275,78 

Wynagrodzenie netto -2.000,00 1.724,22 

Składki na ubezpieczenie społeczne 

Ubezpieczenie chorobowe -145,00 -145,00 -290,00 

Ubezpieczenie pielęgnacyjne -17,00 -22,00 -39,00 

Ubezpieczenie emerytalne -195,00 -195,00 -390,00 

Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia -65,00 -65,00 -130,00 

Ogółem pracodawca -422,00 

Ogółem pracownik 427,00 

(Ogółem składki na ubezpieczenie społeczne) -849,00 

Obciążenia pracodawcy -2.422,00 

Obciążenia pracownika 1.297,22 

Wysokość składek od 1 stycznia 2005 roku: 

Rodzaj składki Wysokość składki Koszty ponoszone przez 

pracownika/pracodawcę 

Ubezpieczenie chorobowe 14,50% 

(przeciętna wysokość składki 

w kasie chorych AOK) 

50% / 50% 

Ubezpieczenie pielęgnacyjne 1,70% 50% / 50% 

+ składka płacona przez osoby bezdzietne 0,25% pracownik: 100% 

Ubezpieczenie emerytalne 19,50% 50% / 50% 

Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia 6,50% 50% / 50% 

Zał. 13 | Informacje dodatkowe 133

Notatki

Moja firma w Dolnej Saksonii - Innovatives Niedersachsen

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?