Povlašivanje Srba ili posrbljivanje Rumuna (Vlaha) istočne Srbije

200 Slavoljub Gacović
Poput ĐorŤa Natoševiša, i Miloš Milojeviš u svom delu
stanovništvo Banata, ili od Alte do Dunava smatra povlašenim Srbima
kada kaţe: „Tako je i sa Vlasima, koji u malom Banatu, ili od Alte do
Dunava, pre 60 god. govoriše srpski, a sada svi vlaški.” 687 Ovde je
Milojeviš prevršio svaku meru. Koji to Vlasi govore srpski, osim ako
ne misli na Vlahe Miroslava Draškiša i Tihomira Stanojeviša koji
potiţu od trako – dačko – slovenske simbioze koja je vremenom
izgubila posebne etničke crte svojih predaka i prerasla u posebnu
socijalnu grupu slovenskih stočara – vlaha ili na one posrbljene
Vlahe koji su toboţe nekad bili Srbi pa su zato govorili srpski. U
nastavku teksta Milojeviš kaţe da „Ovi i naši u dan. Srbijici strašno
povlašavaju Srbe, a da i ne spominjemo u Austriji šta se radi. Dosta je
da se navede samo ovo: da jedna devojka vlaška, dovedena u
zadruţnu srpsku kušu, za nekoliko godina povlaši svu kuću, a nekoliko
desetina, pa često i dve tri, povlaše svo selo.” 688 Samo da razjasnim da
su Milojeviševi „Ovi” verovatno pravi Rumuni (Vlasi), a „naši” su
verovatno porumunjeni Srbi, koji nastavljaju daljnju rumunizaciju
Srba. Normalno, u prilog tezi o povlašavanju Srba i ovde je prikazan
je jasna u cetinskoj regiji. U tome smislu, pored nekoliko drugih povijesnih podataka,
posebno upozoravamo na tzv. Zakon za Cetinske vlahe iz 1436. godine koji u
pisanom obliku kodificira dotadašnje njihovo obiţajno pravo. Pored niza drugih
odredbi, prvenstveno sudbene i pravne naravi, spomenuti zakon jasno odreŤuje
njihova prava i odnose prema drugim etniţkim skupinama tadašnje Cetinske
kneţevine, s Hrvatima i Srbima.”; Radoslav Lopašiš, Cetinski i lički Vlasi, u: Vlasi u
starijoj hrvatskoj historiografiji, prir. Ivan Muţiš, Split, Muzej hrvatskih arheoloških
spomenika, 2010, 1930. O socijalnom statusu i društvenoj organizaciji Cetinskih
Vlaha te o njihovom odnosu prema drugim ondašnjim stanovnicima Cetine up.: N.
Klaiš, Društvo u srednjovjekovnoj Hrvatskoj s posebnim obzirom na njegov razvitak u
Cetinskoj krajini, u: Cetinska krajina od prethistorije do dolaska Turaka, izd. HAD-a
8, Split 1984, 265271, te posebno M. Anţiš, Gospodarski aspekti stočarstva
ceninskog komitata u XIV. st., Acta historico-oeconomica Iugoslaviae 14, Zagreb
1987, 6998.
686 Relja Novkoviš, Gde se nalazila Srbija od VII do XII veka (istorijskogeografsko
razmatranje), Beograd, Istorijski institut – Narodna knjiga, 1981;
Slavoljub Gacoviš, O izgubljenom srpstvu Dalmacije svedoče i narodne pesme, u:
Reţ i misao, List Timoţkog knjiţevnog kluba, god. I, br. 1, Zajeţar, jun 1988, 1011.
687 Miloš S. Milojeviš, Odlomci istorije Srba i srpskih – jugoslovenskih zemalja u
Turskoj i Austriji, tom I, Beograd 1872, 83.
688 Miloš S. Milojeviš, op. cit., 83.