Povlašivanje Srba ili posrbljivanje Rumuna (Vlaha) istočne Srbije
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
156 Slavoljub Gacović<br />
kako bi Srbi mogli ratovati na strani Vizantinaca i Turaka kada su<br />
stalno, od Stefana Nemanje do despota ĐurŤa Brankoviša, b<strong>ili</strong> u<br />
ratnim sukobima sa njima? Drugo, što je moţda bitnije, Vlasima<br />
Negotinske Krajine je 1524. godine uporedo sa izgradnjom Fetislama<br />
bio ukinut status vojnuka i filuridţija sve do 1542, kada je ponovo<br />
uspostavljena filurija do konaţnog ukidanja filuridţijskog statusa<br />
<strong>Vlaha</strong> 1586. godine, 538 pa uklapanje <strong>Rumuna</strong> (<strong>Vlaha</strong>) u vlašku vojnu<br />
organizaciju krajem XVI veka, o ţemu piše Tihomir Stanojeviš, nije<br />
bilo moguše, jer nje više nije bilo, a kao treše, zašto bi se Rumuni,<br />
mešajuši se sa Vlasima vojnucima identifikovali sa Srbima, a ne sa<br />
sebi bliskim romanofonim Vlasima vojnucima (Rumunima i<br />
zemljoradniţka raja. U ovom krajištu ţiveli su iskljuţivo Vlasi i to tzv. vidinski Vlasi<br />
… kao što su svi Vlasi bivše Despotovine nazivani smederevskim, a Vlasi oblasti<br />
Braničeva braničevskim Vlasima. Vidinski Vlasi … sa svojim starešinama, knezovima<br />
i primišurima … su obavljali vojne i graničarske sluţbe turskoj drţavi. Pod<br />
zapovedništvom vidinskog sandţakbega, vrš<strong>ili</strong> su s vremena na vreme, na konjima,<br />
provale i upade na neprijateljsku teritoriju”, tj. vrš<strong>ili</strong> su upade i „osvajanja u susednim<br />
rumunskim kneţevinama Vlaškoj i Moldaviji, u susednoj Ugarskoj i u srpskoj<br />
Despotovini.” Turska administracija ih je nazivala „filuridţijama, odnosno<br />
dukatnicima. Pošto su Vlasi pripadali vojnom staleţu, njihovi vojni zapovednici,<br />
sandţakbeg i knezovi, odgovarali su za red i poredak meŤu njima…” Razume se,<br />
„poloţaj, prava i obaveze vidinskih <strong>Vlaha</strong> b<strong>ili</strong> su identiţni sa poloţajem, pravima i<br />
obavezama braničevskih <strong>Vlaha</strong>, o ţemu govori poseban vlaški zakon…”; Adem<br />
Nahdţiš, Tuzla i njena okolina u XVI vijeku, Sarajevo, 1975, 97: „Vlasi – koji su zbog<br />
karaktera svoje osnovne privrede, stoţarstva, b<strong>ili</strong> pokretni i u poţetku ţin<strong>ili</strong><br />
poluvojničku organizaciju, od kojih su regrutovani brojni martolosi koji su vrš<strong>ili</strong><br />
zanaţajne sluţbe: kao pogranične posade, zatim vojnuci i derbedţije koji su<br />
obezbjeŤivali uglavnom sigurnost na putevima u pozadini – predstavljali su elemenat<br />
koji su Turci proteţirali i njihovu kolonizaciju usmjeravali, kako prema potrebama<br />
samog tog stanovništva u brdske i stoaţarstvu pogodne krajeve, tako i mnogo više, da<br />
čuvaju pogranične oblasti.”<br />
538 Dušanka Bojaniš-Lukaţ, Turski popisi naselja Negotinske Krajine u XV i XVI<br />
veku, Razvitak, god. IX, Zajeţar, novembardecembar, 1969, br. 6, 6468: „Uporedo<br />
sa izgradnjom Fetislama, tvrŤave i naselja, došlo je do potharačivanja vidinskih<br />
<strong>Vlaha</strong>… Odlukom sultana, odnosno centralne vlasti, njima su ukinute povlastice i<br />
raniji status filuridţija. Nametnut im je harač, svedeni su na podloţnu raju. Zemlja na<br />
kojoj su ţiveli postala je drţavna, ali je u celosti pripala carskom hasu”. Vlasi su otada<br />
poţeli plašati carsku hasovinu koja se pominje kao carski danak u pismu poslatom<br />
knezu Milošu 3. jula 1832. godine od <strong>Rumuna</strong> (<strong>Vlaha</strong>) sa Velikog ostrva koji su<br />
nekada plašali za zemljišne posede na gorespomenutom carskom hasu u Negotinskoj<br />
Krajini.
Change language