Sepedi - Department of Water Affairs and Forestry

OLIFANTS RIVER WATER RESOURCES DEVELOPMENT PROJECT (ORWRDP)
ENVIRONMENTAL IMPACT ASSESSMENT SUMMARY OF THE DRAFT ENVIRONMENTAL IMPACT REPORT
mosepelo o tla nolofatšwa ka go hlangwa ga diteseke tša mešomo tšeo baetapele ba ditšhaba ba tla kgathago
tema ya bohlokwa. Go feta moo, meetse ao a tla abjwago ke projeke e tla ba katološo ya moepo yeo e dutšego
e rulaganywa bakeng sa lefelo leo. Go letetšwe gore go katološwa ga moepo go tla tliša dibaka tše
kgethegilego bakeng sa mešomo ya lefelong leo le kgolo ya ekonomi.
Ditirelo tša selegae di swanetše go katološwa le go hlokomela baagi bao ba oketšegago lefelong leo.
Koketšego ya ditiragalo tša meepo lefelong go letetšwe gore e bake koketšego e kgethegilego ya baagi bao ba
dulago lefelong leo. Lega go le bjalo, ditiragalo tša moepong di tla tšwela pele ganyenyane-ganyenyane
gomme koketšego ya baagi e letetšwe gore e nanye. Tlhotlo ya gona bjale ya mmušo ke go phethagatša
dinyakwa tša gona bjale mabapi le ditirelo tša selegae le go katološa ditirelo tša selegae ganyenyaneganyenyane
gore di swanele moepo le ditšwetšopele tše dingwe lefelong leo. Ditirelo tša selegae tšeo di
hlokago go katološwa di akaretša tša maphelo, sekolo, go lahlwa ga ditšhila, tšhireletšego, boitekanelo le
boitapološo.
Go agwa ga Letamo la De Hoop le šišintšwego ga go a letelwa gore go tla ba le mafelelo a kgethegilego go
bogolo bja sephethephethe sa mebileng. Koketšego ya sephethephethe yeo e boletšwego e sa le pele ka baka
la projeke ye go na le kgonagalo ya gore e seke ya feta 5% ya bogolo bja gona bjale.
Hlokomelo ya tša maphelo ya bohle ke seo go tshwenyegilwego ka sona ka mo go kgethegilego. Go na le go
tshwenyega mabapi le go phatlalatšwa ga malwetši le mafelelo a HIV/AIDS lefelong la projeke. Ga bjale ga go
na peakanyo ya maano e kgethegilego bakeng sa ditirelo tša maphelo tša bohle le gore e ka hlokomela bjang
ditlhoko tša nakong e tlago. Tlhokego ya hlokomelo ya tša maphelo go letetšwe gore e oketšege ka baka la
ORWRDP le dikarološo tša moepo tše beakantšwego. Go swanetše go boledišanwe ka hlokego ya hlokomelo
ya tša maphelo ya bohle bakeng sa go kgonthišetša gore mafapha a lekanego a gona lefelong leo.
Lega go le bjalo mafelelo a mabotse, ke mehola go ditšhaba tša magaeng ge projeke e šišintšwego e ba nea
meetse a ka gae a hlwekilego.
Boemo bja ekonomi ya selete ka morago ga go thoma ga moepo ke karolo e nngwe yeo e ka bago le
kgonagalo ya mafelelo a bokamoso. Selete ga se na dithušo tše lekanego tša diminerale bakeng sa go boloka
moepo mengwaga e 100. Lega go le bjalo,
Lepokisi 5. Dilo tša Bohlokwa tše Utolotšwego:
Peakanyo yeo e Tlaleletšago Tšwelopele.
• Go swanetše go bolelwe ka bogolo bja lefelo leo le
tla swaraganago le go tsena ka gare.
• Mmušo o tla tutueletša ditirelo tše oketšegilego,
gagolo ditirelo tša maphelo, go tirišano le projeke.
• Mafelelo a mabe a tša maphelo le HIV/AIDS a
emetšwe ka nako e kopana.
• Kabo ya meetse ka malapeng e tla tliša mafelelo a
mabotse go tša maphelo.
16
go bohlokwa go gopola gore go epa go
tutueletšwa ke ekonomi ya lefase le ditheko
tša lefase tša tšhipi. Ka gona go thata go
naganela ka mo go nepagetšego gore
bokamoso bja ekonomi ya selete bo tla ba
bjang. Go bohlokwa go dula re gopola taba
ye ka mo kgonegago bjalo ka mafelelo a
nako e telele a nakong e tlago.
EIA e eletša ka gore Kgoro ya Ditaba tša
Meetse le Dithokgwa e swanetše go kgatha
tema ya bohlokwa go nolofatšeng le go
tsentšheng peakanyo ya tšwetšopele e
kopantšwego seleteng. Mmušo gape o
swanetše go fana ka dithušo tše lekanego
bakeng sa go kgonthišetša gore peakanyo ya tšwetšopele e kopantšwego e a direga. Go tšwa ponong ya tša
maphelo EIA e eletša ka gore go fanwe ka dintlo tše lekanego, hlokomelo ya tša maphelo, dinamelwa le ditirelo
tša motheo tša selegae go bašomi ba projeke e šišintšwego. Go gatelelwa mo gogolo ga hlokomelo ya tša
maphelo go swanetše go ba go HIV/AIDS le TB.
EIA gape e eletša ka gore mmušo o swanetše go fana ka dithušo tše hlokegago go dipušo tša selegae bakeng
sa go kgonthišetša gore meetse a ka gae a abelwa mafelo a magaeng ka pela ka mo go kgonegago. Go etšwe
hloko gore ditšhaba tše dingwe di ka nyaka meetse a ka gae pele go phethwa projeke yeo e šišintšwego. EIA
gape e eletša ka tšwetšopele ya bokgoni yeo e tšwelago pele bakeng sa bašomi projekeng yeo e šišintšwego
gotee le thuto ya tša maphelo yeo e tšwelago pele.
6.5 Go fokotša mafelelo a amanego le go aga
Beng ba dišere ba mmalwa ba be ba tshwenyegile ka ditaba tše amanago le mafelelo nakong ya go agwa ga
Letamo le šišintšwego la De Hoop. Ba be ba tshwenyile ka gore go agwa ga letamo go tla ba le mafelelo a
mabe ka mo go kgethegilego go dimela, diphoofolo le Noka ya Steelpoort. Batho bao ba tšwago ditšhabeng tša
lefelo leo ba ile ba botšiša gore ditsela tša diphaephe di ka ba ama bjang. Ba be ba tshwenyegile gape ka