Energiewende - niemiecki projekt transformacji energetycznej

Przytulnie ciepło, odnawialnie i efektywnie
Ciepło
Sukces Energiewende zależy zarówno od tego, czy zmaleje zapotrzebowanie energii dla celów
grzewczych, chłodzenia i przygotowania ciepłej wody w budynkach, jak i od tego, jak dalece OZE będą
w stanie pokryć pozostałą część potrzeb energetycznych. W Niemczech to właśnie sektor cieplny
pochłania ponad połowę krajowego zużycia energii, z kolei dwie trzecie jego potrzeb to ogrzewanie i
ciepła woda w prawie 40 milionach gospodarstw domowych.
Dlatego rząd niemiecki pragnie do 2050 r. zredukować o 80 procent zapotrzebowanie na wytwarzaną
z ropy i gazu energię pierwotną w budynkach. Wymaga to wyraźnej poprawy efektywności
energetycznej budynków i wzrostu udziału OZE w zaopatrzeniu w ciepło i chłód. Do 2020 r. OZE
powinny pokrywać w 14 procentach zapotrzebowanie na ciepło i chłód. W ten sposób Niemcy
wdrażają jednocześnie cele europejskie: obecnie obowiązująca unijna dyrektywa EPBD wymaga, by
od roku 2021 wszystkie nowe budowle w Europie były budynkami niskoenergetycznymi, czyli
budynkami o bardzo niskim zużyciu energii.
Niemcy wcześnie dostrzegły, jaki potencjał oszczędności energetycznych oferują budynki. Już w 1976
r. ówczesny rząd federalny przyjął w konsekwencji kryzysu naftowego pierwszą ustawę o oszczędzaniu
energii, a następnie pierwsze przepisy wykonawcze dotyczące izolacyjności termicznej, które na
przestrzeni lat stale doskonalono i dostosowywano do rezultatów postępu technicznego. Od 2009 r.
wszystkie nowe budynki mieszkalne muszą, zgodnie z ustawą o cieple pozyskiwanym z OZE, spełniać
warunek minimum pokrycia zapotrzebowania energii ze źródeł OZE. Spełnienie tego warunku
umożliwia na przykład zastosowanie dodatkowo, obok ogrzewania gazowego lub olejowego, układu
termosolarnego albo grzewczego wykorzystującego wyłącznie OZE, jak np. pompy ciepła albo pelety.
W Niemczech 70 procent wszystkich budynków mieszkalnych stanowią zasoby starsze niż 35-letnie.
Pochodzą zatem z czasów jeszcze przed przyjęciem pierwszych przepisów wykonawczych o
izolacyjności cieplnej. W związku z tym wiele budowli nie zostało dostatecznie zaizolowanych, często
są one opalane przestarzałymi piecami z wykorzystaniem kopalnych nośników energii jak olej opałowy
lub gaz. Roczne zapotrzebowanie na energię do celów grzewczych przeciętnego niemieckiego
gospodarstwa domowego wynosi około 145 kwh na 1 m2 powierzchni mieszkalnej, co odpowiada
około 14,5 l ropy. Nowe obiekty, o wysokiej efektywności, zużywają jedną dziesiątą tego
zapotrzebowania. W istniejących budynkach zużycie energii pierwotnej można zredukować o nawet
do 80 procent dzięki modernizacji energetycznej i przestawieniu na zasilanie z OZE. W tym celu
niezbędna jest poprawa izolacyjności skorupy budynku, odnowienie jego elementów, modernizacja
systemu zaopatrzenia w ciepło i chłód oraz zoptymalizowane sterowanie. Tylko w 2013 r. na cele
modernizacji energetycznej wydano około 55 miliardów euro. Rząd niemiecki wspiera takie
modernizacje przez udzielanie atrakcyjnie oprocentowanych kredytów i dotacji.
Szczególna uwagę zwraca się na wymianę przestarzałych instalacji grzewczych i zastępowanie
tradycyjnych paliw źródłami OZE. O ile w roku 1975 jeszcze ponad połowa wszystkich mieszkań w
Niemczech była ogrzewana olejem opałowym, dziś jest to mniej niż jedna trzecia. Spośród mniej
więcej 650.000 nowych instalacji grzewczych, zabudowanych w roku 2013, przeważającą część (77
procent) stanowiły te opalane gazem ziemnym i OZE (18 procent). Instalacje termosolarne, energia
grzewcza z biomasy albo pompy cieplne, wykorzystujące ciepło otoczenia, zaspokajają obecnie niemal
dwanaście procent zapotrzebowania na ciepło dla celów grzewczych. W celu przyspieszenia wymiany
instalacji niemiecki rząd wspiera od 2000 r. modernizację ogrzewania.