Anhang Interviews

ku Gjerasimi, Sevastia dhe Parashqevia kontribuan në hapjen e shtegut të dijes me
mbështetjen e misioneve ungjillore? Kush mund ta mohojë përkthimin e Biblës në gjuhën
shqipe? Kjo u pasua edhe me materiale të tjera, që ndihmuan në zhvillimin e mëtejshëm të
gjuhës shqipe. Kristoforidhi përgatiti midis të tjerash dhe “Fjalorin e gjuhës shqipe“ dhe
“Gramatikën e gjuhës shqipe“, ç’ka avancoi më tej njohjen e shqipes në nivele evropiane.
Kush mund të mohojë faktin që Gjergj Qiriazi ishte nënkryetar i Kongresit të Manastirit dhe
anëtar i Komisionit të Punës së Alfabetit, që i kreu punimet në shtëpinë e tij? Kush mund të
mohojë faktin që motra e tij Parashqevi Qiriazi, ishte sekretare e Komisionit të ABC-së, që
Grigor Cilka ishte nënkryetar i Komisionit të Punës së Abetares? Kush mund të mohojë faktin
që Kongresi mori vendim për të hapur shtypshkronjën e vet dhe Gjergj Qiriazi u caktua
drejtor i saj dhe kjo ishte shtypshkronja e parë shqiptare? Kush mund të mohojë faktin që në
Kongres morën pjesë 150 delegatë, nga të cilët mbi 35 ishin shqiptarë protestantë, kurse të
tjerët ishin shqiptarë myslimanë, katolikë dhe ortodoksë.
Siç shihet ungjillorët paskan qenë sëbashku me këto komunitete fetare ndërsa bëhej fjalë për
një ngjarje të tillë historike. Njëkohësisht mund të themi jo pa krenari, se kjo trashëgimi e
hershme është vlerë e bashkëudhëtimit të këtyre komuniteteve në harmoni dhe në paqe,
ç’ka hedh poshtë çdo mendim tjetër në Shqipëri, se mos ungjillorët ndoshta thyejnë
harmoninë e konsoliduar fetare që ka ekzistuar më parë ndërmjet katër komuniteteve të
ashtuquajtura “historike”. Do të mjaftonin këto pak fakte nga moria e veprimtarisë historike së
ungjillorëve, për të qartësuar idenë se gjithmonë kanë ekzistuar tryeza dialoguese të
përbashkëta me këto komunitete fetare, sepse jemi bashkëkombës.
Përsa u përket ungjillorëve në ditët e sotme, mund të themi se ata janë të grupuar nën një
ombrellë koordinative që quhet Vëllazëria Ungjillore e Shqipërisë (VUSH). Themelet e
VUSH-it datojnë në nëntor të vitit 1892 dhe themeluesi i saj është Gjerazim Qiriazi, i cili
është lauruar me çmime të nivelit më të lartë për kontributet e tij patriotike. Kur them që
VUSH-i është themeluar nga Gjerazim Qiriazi, atëherë s’bëj tjetër veçse pohoj të vërtetën
historike që ungjillorët shqiptarë kanë qenë në Shqipëri shumë përpara vitit 1900 dhe kanë
pasur në themel të tyre dashurinë për Perëndinë, për kombin dhe për gjuhën shqipe e
shprehur kjo është në kredon e veprimtarisë së tyre: Miq për Perëndinë, Dritë për popullin,
Uratë për mëmëdhenë!
Ungjillorët kanë dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm për gjuhën shqipe, gjë që
pasqyrohet në statutin e VUSH-it të asaj periudhe. Kësisoj besimtarët ungjillore janë dukuri
historike në Shqipëri dhe kanë lënë gjurmët e tyre në periudhën e Rilindjes Kombëtare.
Përkthimi i Biblës ishte ngjarje epokale. Madje, Presidenti i Shqipërisë Bamir Topi kur
46