Anhang Interviews

treguan se janë të vendosur të vazhdojnë në traditën e burrave si Gjerazim Qiriazi, i cili jetoi
që t’i shërbejë kombit të tij me shpresën që kjo botë të bëhet një vend më i mirë.”
Ungjillorët dëshmuan se ishin me pjesën tjetër të kombit në dhimbjet e tij, duke ndarë lotët,
dashurinë e gjithçka që kishin për shkak të vlerave të besimit te tyre. Sot ungjillorët i gjen në
të gjithë Shqipërinë. Më e rëndësishme se gjithçka mbetet raporti i besimit të tyre me të
jetuarit e këtij besimi. Kjo po shfaqet ditë e më shumë.
2. Sipas mendimit tuaj, çfarë roli ka luajtur dhe luan feja si pjesë e identitetit të
shqiptarëve?
Feja si kur përdoret edhe kur anashkalohet lë gjurmën e vet në identitetin e një kombi. Në
rastin e Shqipërisë, një tërësi arsyesh përfshirë këtu edhe pozicionin gjeografik, edhe dallgët
historike, kanë ndikuar në ekzistencën e një larmie fetare si ajo katolike, ortodokse,
ungjillore, myslimane, bektashiane dhe njëkohësisht të disa sekteve respektive. Sigurisht në
çaste domethënëse historike për kombin është përdorur shprehja e famshme “Feja e
shqiptarit është shqiptaria”, që nënkupton porosinë e madhe se larmia e feve nuk duhet të
jetë shkak përçarjeje dhe urrejtje. Kështu identiteti kombëtar është bazuar më tepër në ato
elementët e tjera të kombit, siç janë p.sh. gjuha, kodi zakonor, trashëgimia shpirtërore. Në
raste të veçanta këto janë ngritur më lart për ta mbrojtur kombin në situata të ndryshme, me
të cilat ai është përballur.
3. Si ka ndikuar ateizmi në sjelljen fetare të njerëzve në Shqipëri? A vërehen këto
ndikime edhe sot e kësaj dite?
Unë kam jetuar përgjatë tri periudhave historike: në momentin kur besimi fetar në Shqipëri
ekzistonte, sepse kam lindur në vitin 1953 dhe ndalimi i fesë u bë më 1967, gjë që do të
thotë se i kam parë ritet fetare në Shqipëri. Pastaj jetova periudhën e komunizmit, më pas
ndërprerjen në mënyrë rrënjësore të besimit në Shqipëri dhe me vendosjen e pluralizmit
politik, hapja e portës së besimit në fillim vitet 90-të.
E vërteta është që ateizmi luajti një rol të rëndësishëm në sjelljen e njerëzve fetarë në
Shqipëri, për faktin se vetë komunizmi, duke e luftuar besimin fetar, ngre lart disa mite apo
kulte të tjera, të cilat synojnë t’ia zënë vendin besimit të njeriut te Perëndia. Komunizmi u
shndërrua në fe. Kështu ajo që u zhvillua më thellë gjatë periudhës së komunizmit ishte
idhujtaria politike, që nënkupton ngritjen lart të figurës së liderit Hoxha, duke e çuar atë në
nivelin e Perëndisë, të cilën njerëzit do ta adhuronin, do t’i këndonin, do t’i jepnin ditë nga
ditët e tyre, jetë nga jeta e tyre, do t’i bindeshin mësimeve të tij. Më vonë kur hedh sytë mbi
Fjalën e Perëndisë shikon që kjo filozofi shoqërore politike kishte marrë gjithë sistemin e
48