06.01.2015 Views

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

dogu-turkistan-sempozyumu

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

هۆر شهرقىي تۈركىستان سۆهبهت يىغىنى<br />

كۆرۈلىدۇ.‏ بۇ ئههۋال خىتايلارنىڭ پايدىسى ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆز يۇرتىدا ئاز سانلىققا<br />

ئايلىنىپ قېلىشى ئۈچۈن،‏ شهرقىي تۈركىستاندا نوپۇس قۇرۇلمىسىنىڭ بۇزۇلۇشىغا<br />

سهۋەب بولدى.‏<br />

گهرچه ئۇيغۇرلار ١٩٥٥- يىلدىن تارتىپ شهرقىي تۈركىستاندا قهغهز يۈزىدە<br />

ئاپتونومىيه هوقۇقى بىلهن بههرىمهن بولسىمۇ؛ ئۈستى ئوچۇق تۈرمه،‏ يېزا ۋە يايلاق<br />

هاياتىدا ياشاۋاتقان پهيتنىڭ ئۆزىدە،‏ خىتايلار شهرقىي تۈركىستاننىڭ بايلىقى بىلهن<br />

باياشات ياشىماقتا ۋە مۇهىم ئىدارە خاراكتېرلىك ۋەزىپىلهرنى ئىگىلىمهكته.‏<br />

خىتاي هۆكۈمىتى ‏«ياشلار،‏ غهربكه ئاتلىنىڭلار!»‏ دېگهن شۇئار ئاستىدا<br />

خىتاينىڭ ههر قايسى ئۆلكىلىرىدىن كهلگهن مىليونلىغان كۆچمهن خىتاي بىلهن<br />

شهرقىي تۈركىستاننى بېسىۋالدى.‏ شۇنىڭ ئۈچۈن،‏ خىتاي هۆكۈمىتى شهرقىي<br />

تۈركىستاننى تهرەققىي قىلدۇرۇش ۋە ئاۋاتلاشتۇرۇش دېگهن قۇرۇق باهانه ئاستىدا<br />

شهرقىي تۈركىستانغا مىليونلىغان خىتاينى يۆتكهپ چىقتى.‏ نهتىجىدە،‏ شهرقىي<br />

تۈركىستاندىكى خىتايلارنىڭ - ١٩٥٣ يىلدىكى نىسبىتى ‏٪‏‎٩‎تىن هازىرقى<br />

ئهسىرنىڭ بېشىدا ٪٤٨ كۆتۈرۈلدى.‏ دېمهك،‏ ئهسلى زېمىن ئىگىلىرى بولغان<br />

ئۇيغۇرلارنىڭ نىسبىتى شۇ ۋاقىتنىڭ ئۆزىدە ‏٪‏‎٩٠‎تىن ٪٤٥ كه چۈشۈپ قالدى.‏ مانا<br />

بۇ مهسىله شهرقىي تۈركىستاننى خىتاي زېمىنىغا ئايلاندۇرۇشنى نىشان قىلىدۇ،‏<br />

شۇنداقلا خىتاي بۇ سىياسىتى ئارقىلىق ئىقتىسادىي ۋە سىياسىي سهۋەبلهر ئۈچۈن<br />

ئۇيغۇر زېمىنىنىڭ ئىمكانىيىتى ۋە ئىقتىدارىنى ئىگىلهپ تۇرۇشنى كۆزلهيدۇ.‏<br />

ئۇيغۇر زېمىنى خىتاينىڭ ئوتتۇرا ئاسىيا ۋە ئوتتۇرا شهرققه ئۆتۈش ئېغىزى ۋە تهبىئىي<br />

بايلىقى بىلهن خىتاي ئىقتىسادىنىڭ مهنبهسىدۇر.‏ ئۇنىڭغا قوشۇمچه،‏ خىتاي ئاتوم<br />

بومبىسىنى تهجرىبه قىلىش ۋە شۇ رايون ئاهالىلىرىنى ساقايماس كېسهاللهرگه دۇچار<br />

قىلىش ئۈچۈن تهكلىماكان چۆللۈكىنى ئۆز ئىچىگه ئالغان شهرقىي تۈركىستاننى<br />

مهخسۇس تاللىدى.‏ مانا شهرقىي تۈركىستانلىقلار ئارىسىدا ئاتوم تهجرىبىسىدىن<br />

تارقالغان ‏”كېسهلگه قارشى تۇرۇش كۈچىنىڭ ئاجىزلىشىشى ۋە تۆرەلمىلهرنىڭ<br />

سهتلىشىپ كېتىشى“گه ئوخشاش ساقايماس كېسهاللهرنىڭ تارقالغانلىقىنى<br />

ئىلمىي ستاتىستېكا ئىسپاتلاپ چىقتى.‏<br />

شهرقىي تۈركىستاننىڭ نوپۇس قۇرۇلمىسىنى ئۆزگهرتىش سىياسىتىنىڭ<br />

قارشىسىدا،‏ خىتاي هۆكۈمىتى ئۇيغۇرلارنى خىتاينىڭ باشقا ئۆلكىلىرىگه<br />

مهجبۇرىي كۆچۈرمهكته.‏ مهجبۇرىي كۆچۈرۈش ههرىكىتى مهخسۇس توي قىلىش<br />

180

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!